مطالعه پراکنش و تراکم جمعیت نماتدهای سیستی غلات (Heterodera Spp.) در مزارع دیم گندم و جو استان مرکزی

یافته های نوین کشاورزی

مقاله 4، دوره 2، شماره 4 (تابستان 1387) 8، شهریور 1387، صفحه 366-374   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

معصومه حاجی حسنی¹؛ ابوالفضل حاجی حسنی^{* 1}؛ مجتبی قلندر²

¹باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی اراک

²عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

چکیده

نماتدهای سیستی غلات یکی از مهمترین بیمارگرهای خاکزاد گندم و جو در سراسر دنیا است. دو گونه از این نماتدها، H. filipjevi و H. latipons ، دارای پراکنش گسترده تری در مزارع غلات کشور هستند، ولی گونه   H. avenae، پراکنش وسیعی ندارد. در این تحقیق 83 نمونه خاک از مزارع دیم گندم و جو در استان مرکزی شامل شهرستان های اراک، فرمهین، آشتیان، تفرش، کمیجان، شازند، زرندیه، محلات، خمین و ساوه به منظور تعیین مناطق انتشار و تراکم جمعیت این نماتدها، جمع آوری و بررسی شد. بر اساس مشخصات مرفولوژیکی لاروهای سن دوم و نیز مخروط انتهایی سیست ها، دو گونه نماتد سیستی غلات،  H. filipjevi و H. latipons از مزارع نمونه برداری شده، جداسازی و شناسایی شدند. نتایج ارزیابی نمونه ها نشان داد که H. filipjevi، گونه غالب در مزارع گندم و جو بوده، در حالی که گونه H. latipons، تنها در خمین و زرندیه بر مزارع گندم دیده شد. گونه H. filipjevi در فرمهین، تفرش و خمین از پراکنش و تراکم جمعیت بیشتری نسبت به سایر مناطق برخوردار بود. میزان آلودگی مزارع گندم و جو به این نماتدها، 7/39 درصد ارزیابی شد و بیشترین تراکم جمعیت نماتد (40-20 سیست در 300 گرم خاک)، در تعدادی از مزارع دیده شد که می تواند بعنوان یک عامل مهم در کاهش محصول در این مناطق نقش داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

نماتد سیست غلات؛ پراکنش؛ تراکم جمعیت؛ استان مرکزی

مراجع

- برادران، غ. ر. و تنها معافی، ز. 1383. شناسایی نماتد سیست غلات،Heterodera filipjevi، و پراکنش آن در استان کرمان. خلاصه مقالات شانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. صفحه 83.

2- بی نام. 1388. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 86-85. وزارت جهاد کشاورزی. دفتر آمار و فناوری اطلاعات. (جلد اول).

3- تنها معافی، ز.، ابراهیمی، ن.، گیتی، م.، قلندر، م.، محمدی پور، م.، قاسمی، م. ت. و نور افکن، م. 1387. شناسایی و تراکم جمعیت نماتد های سیستی غلات و نماتد های زخم ریشه در استان های شمال غرب، غرب و مرکزی ایران. خلاصه مقالات هجدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. صفحه 590.

4- حاجی حسنی، ا.، تنها معافی، ز.، رضائی، س.، قلندر، م. و حاجی حسنی، م. 1387. تاثیر سطوح مختلف تراکم جمعیت نماتد Heterodera latipons Franklin, 1969، بر روی گندم نان در شرایط میکرو پلات. خلاصه مقالات هجدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. صفحه 595.

5- جمالی، س.، پور جم، ا.، خیری، ا. و داماد زاده، م. 1384. نماتد های راسته ی Tylenchida از مزارع گندم استان اصفهان. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. سال دوازدهم، شماره 1: 124-115. 

6- شاکری، م.، خیری، ا. و علیزاده، ع. ا. 1377. بررسی تأثیر تراکم جمعیت نماتد سیستی غلات، Heterodera avenae، روی گندم رقم قدس و روشن. پایان نامه کارشناسی ارشد بیماری شناسی گیاهی، دانشگاه تربیت مدرس.

7- طلاچیان، پ.، اخیانی، ا.، گرایلی، ز.، شاه محمدی، م و تیموری، ف. 1355. بررسی نماتدهای مولد سیست در ایران و اهمیت آنها. مجله بیماری های گیاهی. 12: 43-42.

8-Ahmadi, A. R. and Tanha Maafi, Z. 2009. Occurrence and distribution of two species of cereal cyst nematodes Heterodera avenae and H. filipjevi in Khuzestan province, Iran. In: Cereal cyst nematode: status and research and outlook. (eds, Riley, I.T., Nicol, J.M., Dababat, A.A.). pp. 79-81. CIMMYT, Ankara, Turkey.

9-Al-Yahya, F.A., Alderfasi, A.A., AL-Hazmi, A.S., Ibrahim, A.A. M. and Abdul-Razig, A. T. 1998. Effects of cereal cyst nematode on growth and physiological aspects wheat under field conditions. Pakistan Journal of Nematology. 16(1): 55-62.

10-Al-Hazmi, A.S., Al-Yahya, F.A. and Abdul-Razig, A.T. 1999. Damage and Reproduction potential of Heterodera avenae on wheat under outdoor conditions. Supplement to the Journal of Nematology. 31(4s): 662-666.

11-Baldwin, J.G. and Mundo-Ocampo, M. 1991. Heteroderinae, cyst and non-cyst-forming nematodes. pp. 275–362. In: Manual of agricultural nematology (ed, Nickle, W.R.). Marcel Dekker, New York. USA. 

12-Damadzadeh, M. and Ansaripour, B. 2001. Identification and distribution of Heterodera filipjevi in the Esfahan area of Iran. Russian Journal of Nematology. 9: 57-58.

13-De Grisse, A. T. 1969. Redescription ou modification de quelques techniques utilisees dans L ^,etude des nematodes phytoparasitaires. Mede. Rijks. Fac. Londbwet. Gent. 34: 351-369.

14-Dhawan, S. C. and Nagesh. M. 1987. On the relationship between population densisties of Heterodera avenae growth of wheat and nematode multiplication. Indian Journal of Nematology. 17(2): 231-236.  

15-Fenwik, D. W. 1940. Methodes for recovery and counting of Heterodera Schachtii from soil. Journal of Helminthology. 18:155-172.

16-Hajihasani, A. and Tanha Maafi, Z. 2009. The life cycle of Heterodera filipjevi in winter wheat under microplot conditions in Iran. In: Cereal cyst nematode: status, research and outlook. (eds, Riley, I.T., Nicol, J.M., Dababat, A.A.). pp. 115-117. CIMMYT, Ankara, Turkey.

17-Hajihasani, A., Tanha Maafi, Z., Nicol, J. M. and Rezaee, S. 2010. Effect of the cereal cyst nematode, Heterodera filipjevi on wheat in microplot trials. Nematology 12(3): 357-363.

18-Handoo, Z. A. 2002. A key and compendium to species of the Heterodera avenae group (Nematoda: Heteroderidae). Journal of Nematology. 34: 250-262.   

19-Ibrahim, A. A. M., AL-Hazmi, A. S., AL-Yahya, F. A. and Alderfasi, A. A. 1999. Damage potential and reproduction of Heterodera avenae on wheat and barley under Saudi fieldcondition. Nematology. 1(6): 625- 630.

20-Nicol, J. M. 2002. Important nematode pests of cereals. In: Bread wheat: Improvement and production. (ed, Curtis, B.C.). pp. 345-366. FAO Plant Production and Protection Series, Rome, Italy.

21-Nicol J. M., Bolat, N., Sahin, E., Tülek, A., Yildirım, A. F., Yorgancılar, A., Kaplan, A. and Braun, H. J. 2006. The cereal cyst nematode is causing economic damage on rainfed wheat production systems of Turkey. Phytopathology. 96: S169. (abst.)

22-Nicol, J. M. and Rivoal, R. 2008. Global knowledge and its application for the integrated control and management of nematodes on wheat. In: Integrated management and biocontrol of vegetable and grain crops nematodes. (ed, Ciancio, A., Mukerji, K.G.). pp. 243-287. Springer Academic Publishing, Dordrecht, The Netherlands.

23-Rivoal, R. and Cook, R. 1993. Nematode pests of cereals. In: Plant parasitic nematodes in temperate agriculture. (eds, Evans, K., Trudgill, D.L., Webster, J.M.). pp. 259-303. CAB International, Wallingford, UK.

23-Scholz, U. 2001. Biology, pathogenicity and control of the cereal cyst nematode Heterodera latipons Franklin, on wheat and barley under semiarid conditions, and interactions with common root rot Bipolaris sorokiniana Shoemaker [teleomorph: Cochliobolus sativus]. Ph.D. Thesis. University of Bonn, Germany. 

25-Tanha Maafi, Z., Sturhan, D., Kheiri, A. and Geraert, E. 2007. Species of the Heterodera avenae group (Nematoda: Heteroderidae) from Iran. Russian Journal of Nematology. 15: 49-58.

26-Turner, S. 1998. Sample preparation, soil extraction and laboratory facilities for the detection of potato cyst nematodes. In: Potato Cyst Nematodes; Biology, Distribution and Control. (eds, Marks, R.J., Brodie, B.B). pp. 75-90. CAB International, Wallingford. UK.