پایش تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تکنیک سنجش از دور (مطالعة موردی: شهرستان شهریار)

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 1، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 14، اردیبهشت 1393، صفحه 1-13   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهره داودی منظم¹؛ علی حاجی نژاد²؛ محسن عباس نیا^{* 3}؛ سیما پورهاشمی⁴

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

²دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

³دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

⁴دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومرفولوژی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

عدم تعادل فضایی و توسعه فیزیکی ناموزون در گستره مناطق به ویژه در محدودة شهرهای بزرگ، باعث شده پایش تغییرات کاربری زمین و هدایت آن در راستای کاهش آثار سوء در کوتاه­ مدت و بلند مدت اصلی­ترین دغدغه سیاست­گذاران و برنامه­ریزان باشد. هدف از این تحقیق، پایش تغییرات کاربری اراضی زراعی شهرستان شهریار با سه روش حداکثر احتمال (MLC)، شبکه عصبی (NNC) و   ماشین­بردار پشتیبان (SVM)، طی بازة زمانی (1366- 1388) با استفاده از داده­های رقومی لندست است. نتایج تحقیق نشان داد که توسعه شهری منطقة طی دورة 22 ساله، روندی افزایشی ولی اراضی کشاورزی روندی کاهشی داشته است. تغییرات کاربری کشاورزی با روش­های ماشین­بردار پشتیبان، شبکه عصبی و حداکثر احتمال، نشان داد که این کاربری به ترتیب به میزان  37، 26 و 25% کاهش داشته است. همچنین نتایج روش­های ماشین­بردار پشتیبان و شبکه عصبی به ترتیب نشان­دهنده افزایش 57 و 41 درصدی کاربری­های شهری بوده، در حالی که روش حداکثر احتمال، کاهش 4 درصدی این کاربری را نشان می­دهد، که نشان دهنده ضعف برآوردهای محاسباتی این روش می­باشد.

کلیدواژه‌ها

کاربری اراضی؛ پایش تغییرات؛ سنجش از دور؛ شهریار

مراجع

1. احد­نژاد، م. 1381. ارزیابی و مدلسازی روند تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده­های چند­زمانه و GIS. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس. 110 صفحه.

2. احمدی ندوشن، م.، ع. ر. سفیانیان و س. ج. خواجه­الدین. 1388. تهیه نقشه پوشش اراضی شهر اراک با استفاده از    روش­های طبقه­بندی شبکه عصبی مصنوعی و حداکثر احتمال. پژوهش­های جغرافیای طبیعی (پژوهش­های جغرافیایی)، 41(69): 83-98.

3. باعقیده، م.، ب. علیجانی و پ. ضیائیان. 1390. بررسی امکان استفاده از شاخص پوشش گیاهی NDVI در تحلیل   خشکسالی­های استان اصفهان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1(4): 1-16.

4. جرجانی، ح. ع. 1388. توسعه فیزیکی شهر و تأثیر آن بر تغییرکاربری اراضی کشاورزی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. 120 صفحه.

5. حیدری، ع. ا. 1390. پردازش تصویر در Matlab، انتشارات کلک زرین/به­آوران، چاپ اول، 288 صفحه.

6. داودی­منظم، ز. 1391. پیش­بینی تحولات آتی تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغات شهرستان شهریار. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان. 115 صفحه.

7. شایسته، ا.، س. سلطانی، ح. ر. کریم­زاده و ع. سرحدی. 1387. استفاده از داده­های ماهواره­ای IRS-1D جهت استخراج نقشه کاربری اراضی (مطالعة موردی: حوضه آبخیز مندرجان اصفهان). همایش ژئوماتیک، سازمان  نقشه­برداری کشور، 1-10.

8. عبداللهی، ج.، ع. م. چراغی و ح. رحیمیان. 1387. مقایسه آثار زیست­محیطی تغییر کاربری اراضی بر تغییر پوشش گیاهی و دمای سطحی در مناطق شهری و غیرشهری با به کارگیری سنجش از دور. فصلنامه محیط­شناسی، 34(45): 85-96.

9. فیضی­زاده، ب.، ح. حیدری و خ. ولیزاده کامران. 1386. استخراج کاربری­های اراضی شهرستان ملکان با استفاده از تصاویر ماهواره­ای ETM⁺ لندست7. آمایش محیط، 3: 1-10.

10. فیضی_­زاده، ب. و م. میر رحیمی. 1386. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از روش طبقه­بندی   شی­گرا (مطالعة موردی: شهرک اندیشه)، همایش ژئوماتیک87، سازمان نقشه برداری کشور، 40-50.

11. لرستانی، ق. و ع. شهریار. 1390. کاربرد ENVI در سنجش از دور، انتشارات انتخاب، تهران. 240 صفحه.

12. مظاهری، م. ر.، م. اسفندیاری، م. ح. مسیح آبادی و ا. کمالی. 1392. ﭘﺎﻳﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎرﺑﺮی اراﺿﻲ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴـﻚﻫـﺎی ﺳـﻨﺠﺶ از دور و ﺳﻴﺴـﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻣﻮردی: ﺟﻴﺮﻓﺖ، اﺳﺘﺎن ﻛﺮﻣﺎن). ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻨﺠﺶ از دور و GIS در ﻋﻠﻮم ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ، 4(2): 25-39. 

13. نوروزی، ش. 1386. اثرات گسترش شهر زنجان بر تغییر کارکردی روستاهای پیرامونی با استفاده از GIS. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی. 110 صفجه.

14. نیک­نهاد، ح. و م. ق. مارامایی. 1390. مطالعه اثرات تغییرکاربری اراضی بر خصوصیات خاک (مطالعة موردی: حوضة آبخیز کچیک). نشریه مدیریت خاک و تولید پایدار، 1(2): 81-96.

15. Amiri F, Rahdari V, Pradhan B, Tabatabaei T. 2013. Erratum to: Multi-temporal landsat images based on eco-environmental change analysis in and around Chah Nimeh reservoir, Sistan and Balochestan (Iran). Environmental Earth Sciences, 1-9. doi: 10.1007/s12665-013-3004-9.

16. Brink AB, Eva HD. 2009. Monitoring 25 years of land cover change dynamics in Africa: A sample based remote sensing approach. Applied Geography, 29(4): 501-512.

17. Geist HJ, Lambin EF. 2001. What drives tropical deforestation? LUCC Report series, 4: 116.

18. Li X, Yeh AG-O. 2004. Analyzing spatial restructuring of land use patterns in a fast growing region using remote sensing and GIS. Landscape and Urban Planning, 69(4): 335-354.

19. Mountrakis G, Im J, Ogole C. 2011. Support vector machines in remote sensing: A review. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, 66(3): 247-259.

20. Omo-Irabor O, Oduyemi K. 2007. A hybrid image classification approach for the systematic analysis of land cover (LC) changes in the Niger delta region. Built and Natural Environment, School of Contemporary Sciences, University of Abertay, Bell Street, DD1 1HG, Scotland, UK.

21. Richards JA, Jia X. 1999. Remote sensing digital image analysis, Vol 3. Springer, 5^th ed. 494 p.

22. Seto KC, Kaufmann RK. 2003. Modeling the drivers of urban land use change in the Pearl River Delta, China: integrating remote sensing with socioeconomic data. Land Economics, 79(1): 106-121.

23. Shalaby A, Tateishi R. 2007. Remote sensing and GIS for mapping and monitoring land cover and land-use changes in the Northwestern coastal zone of Egypt. Applied Geography, 27(1): 28-41.

24. Small C, Miller RB. 1999. Monitoring the Urban Environment from Space. In: The International Symposium on Digital Earth, Beijing, 1-6.

25. Srivastava S, Gupta R. 2003. Monitoring of changes in land use/land cover using multi-sensor satellite data. GIS Development, Map India. 1-15.

26. Uchida, S. 1997. Temporal Analysis of Agricultural Land Use in the Semi Arid Tropics of India Using IRS Data, Environmental Resources Division, Japan International Research Center for agricultural Sciences (JIRCAS).

27. Vos W, Meekes H. 1999. Trends in European cultural landscape development: perspectives for a sustainable future. Landscape and Urban Planning, 46(1): 3-14.

28. Xiao J, Shen Y, Ge J, Tateishi R, Tang C, Liang Y, Huang Z. 2006. Evaluating urban expansion and land use change in Shijiazhuang, China, by using GIS and remote sensing. Landscape and Urban Planning, 75(1): 69-80.