ارزیابی تفرجی با مدل ارتقاء یافته تجزیه و تحلیل سیستمی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعة موردی: پارک جنگلی شوراب- خرم آباد)

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 2، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 14، اردیبهشت 1393، صفحه 15-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محبوبه یاراحمدی¹؛ جعفر اولادی قادیکلایی²؛ جاهده تکیه خواه^{* 3}

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

²استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

³باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

در این مطالعه ابتدا با استفاده از مدل مرسوم کاربری توریسم و 5 پارامتر اکولوژیکی (شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، پوشش گیاهی و خاک)، مناطق مناسب برای استفاده تفرجی به دو شکل متمرکز و گسترده در پارک جنگلی شوراب شناسایی گردید. نتایج نشان داد که 447/46 هکتار از سطح پارک توان تفرج گسترده طبقه 1، 244/14 هکتار توان تفرج گسترده طبقه 2 و 401/515 هکتار توان تفرج متمرکز طبقه 2 است. با بررسی­های مختلف مشخص شد که یکی از مشکلاتی که سبب افزایش ناهنجاری در طبیعت پارک می­شود، عدم توجه به کلیه عوامل اساسی مؤثر در تعیین قابلیت تفرجی پارک (امکانات تفریحی و منابع آبی) می­باشد. به همین منظور برای ارزیابی استفاده گردشگران از مکان­های تفرجی از مصاحبه حضوری با پرسش­نامه استفاده گردید. همزمان با این ارزیابی و به منظور تهیه نقشه منابع آبی و امکانات پارک، کلیه نقاط مربوط به منابع آبی و امکانات پارک شناسایی شده و با GPS ثبت شد. نتایج نشان داد استفاده مردم از پارک مطابق طبقه­بندی صورت گرفته نبوده و تفرج با امکانات و منابع آبی پارک ارتباط مستقیم دارد. لذا این فاکتورها به عنوان لایه­های اطلاعاتی مثبت با نقشه توان تفرجی به دست آمده رویهم­گذاری شده و نقشه نهایی توان تفرجی پارک بر اساس این عوامل به دست آمد. نتایج نهایی نشان داد که روش متداول با وجود کارآیی بسیار، به دلیل در نظر نگرفتن کلیه عوامل مؤثر در تفرج، نیاز به وارد کردن لایه­های اطلاعاتی دیگری علاوه بر عوامل اکولوژیکی دارد. همچنین با دخالت فاکتورهای منابع آبی و امکانات توجه در مدل نهایی توان تفرجی، نقشه امکان توسعه برای طبقات تفرجی متمرکز درجه یک و دو تهیه گردید. نتایج حاصل از این نقشه­ها نشان داد که بر اساس وسعت مکانی در جهت ارتقاء طبقات تفرجی منطقه برای طبقه متمرکز درجه یک، هفت اولویت و برای طبقه متمرکز درجه دو نیز سه اولویت وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی؛ تفرج؛ پارک جنگلی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ شوراب

مراجع

1. اسماعیلی ساری، ع.، ج. نوری و س. ع. کاظمی. 1382. ارزیابی توان زیست­بوم در جهت بهره­وری از پارک جنگلی چیتگر تهران. فصلنامة محیط زیست، 39: 39-45.

2. اسدی، ا. 1389. ارزیابی و اولویت­بندی قابلیت تفرجی پارک جنگلی لویزان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 130 صفحه.

3. اسکندری، س. 1392. ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﺗﻔﺮﺟﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎی زرین­آﺑﺎد ﻧﻜﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﻔﺮج در اﻳﺮان. ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، 4(7): 83-92.

4. تکیه­خواه، ج.، س. م. حسینی نصر، ج. اولادی و م. شعبانی. 1389. بررسی توان تفرجی پارک جنگلی آبیدر با استفاده از GIS. پژوهش­های محیط زیست، 1(1): 35-42.

5. جوکار، غ. 1384. پتانسیل­یابی جذب توریست و طبقه­بندی سرزمین از نظر گردشگری به کمک GIS (مطالعة موردی: حوضه هراز). مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه مازندران، 353-363.

6. خلیلی، ز. 1388. تعیین قابلیت توان طبیعت­گردی سامان عرفی قوری­قلعه در جنگل­های حوضه شهرستان پاوه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 141 صفحه.

7. طاهری، ف. 1385. امکان­سنجی مناطق مستعد طرح­های    طبیعت­گردی با استفاده از RS و GIS (مطالعة موردی: منطقه جنگلی عباس­آباد ورسک). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 116 صفحه.

8. قنادکار سرابی، م. 1378. طراحی و مدیریت پارک­های جنگلی سازمان جنگل­ها و مراتع کشور، دفتر جنگل­داری و پارک­ها. 73 صفحه.

9. مجنونیان، ه. 1374. مباحثی پیرامون پارک­ها، فضای سبز و تفرجگاه­ها. سازمان پارک­ها و فضای سبز شهر تهران. 252 صفحه.

10. مخدوم، م. 1385. شالوده آمایش سرزمین. انتشارات دانشگاه تهران. 289 صفحه.

11. محفوظی، م. 1378. آمایش سرزمین حوضه دادقان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. 263 صفحه.

12. محمودی، ب. 1386. ارزیابی توان تفرجی سامان عرفی منج در محدوده جنگل­های شهرستان لردگان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه مازندران. 119 صفحه.

13. مرادی، ح.، ر. هدایتی­زاده و و. عبدالهی. 1384. طرح­ریزی پارک­های جنگلی با استفاده از GIS. مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه مازندران، 461-475.

14. نهرلی، د. و س. رضایی. 1381. بررسی و معرفی ظرفیت برد تفرجگاهی. فصلنامه محیط­شناسی، 28(29): 101-112.

15. یخکشی، ع. 1357. مقدمه­ای بر پارک­های ملی و جنگلی ایران، انتشارات دانشگاه تهران. 135 صفحه.

16. Aminu M. 2007. A geographic information system (GIS) and multi-criteria analysis for sustainable tourism planning. A project submitted in fulfillment of the requirements for the award of the degree of Master of Science (Planning-Information Technology). Faculty of Built Environment. University Technology Malaysia, 165 p.

17. Bukenya JO. 2012. Application of GIS in ecotourism development decisions: Evidence from the Pearl of Africa. Research paper: 1-30.

18. Gül A, Örücü MK, Karaca Ö. 2006. An approach for recreation suitability analysis to recreation planning in Gölcük Nature Park. Environmental Management, 37(5): 606-625.

19. Hernandez Cruz RE, Baltazar EB, Gomez GM, Estrada Lugo EI. 2005. Social adaptation ecotourism in the Lacandon forest. Annals of Tourism Research, 32(3): 610-627.

20. Jim C, Chen WY. 2006. Recreation–amenity use and contingent valuation of urban greenspaces in Guangzhou, China. Landscape and Urban Planning, 75(1): 81-96.

21. Liddle M. 1997. Recreation ecology: the ecological impact of outdoor recreation and ecotourism. Chapman & Hall Ltd, 639 p.

22. Smailes PJ, Smith DL. 2001. The growing recreational use of state forest lands in the Adelaide hills. Land Use Policy, 18(2): 137-152.

23. Tsaur SH, Lin YC, Lin JH. 2006. Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource, community and tourism. Tourism Management, 27(4): 640-653.

24. Vries S, Goossen M. 2002. Modelling recreational visits to forests and nature areas. Urban Forestry and Urban Greening, 1(1): 5-14.