بررسی روند تغییرات رخساره های ژئومرفولوژی مخروطه دلتایی زاینده رود با استفاده از سنجش از دور

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 4، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 14، اردیبهشت 1393، صفحه 45-59   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ملیحه محمدی^{* 1}؛ عبدالله سیف²

¹دانشجوی دکتری ژئومرفولوژی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان

²استادیار دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان

چکیده

فناوری سنجش از ابزاری برای شناسایی و بررسی تغییرات رخساره‌های ژئومرفیک است. تهیة نقشه‌های ژئومرفیک و آشکارسازی تغییرات یکی از ارکان اصلی جهت اجرای طرح‌های مربوط به ارزیابی قابلیت اراضی است. در این تحقیق تغییرات رخساره‌های ژئومرفیک مخروطه دلتایی زاینده­رود در بازه زمانی 27 ساله با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای MSS (1975) و ETM⁺ (2002)، نقشه­های توپوگرافی و زمین­شناسی و مطالعات میدانی، مورد بررسی قرار گرفت. تصویر ماهواره‌ای ⁺ETM به روش      نزدیک­ترین همسایه با درصد خطای 15/0 و تصویر ماهواره‌ای MSS با درصد خطای 18/0 تصحیح هندسی گردید. برای هر تصویر با استفاده از پروفیل طیفی و شاخص PCA بهترین ترکیبات رنگی کاذب تهیه گردید. پس از استرچ خطی با استفاده از روش طبقه­بندی نظارت­‌شده نقشه رخساره‌های هر دو تصویر با دقت کلی62% (MSS 1975) و دقت کلی 74% (ETM⁺ 2002) تهیه گردید. نقشه‌های حاصله با استفاده از روش مقایسه بعد از طبقه­بندی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که رخساره زمین­های پف­کرده از 13 کیلومتر مربع (MSS 1975) به 26 کیلومتر مربع (ETM⁺ 2002)، و رخساره پهنه ماسه‌ای- رسی نیز از 45 به 52 کیلومتر مربع افزایش وسعت داشته است. در حالی که بقیه واحدها به دلیل حاکم بودن شرایط خشکسالی و در پاره‌ای از موارد تغییر کاربری اراضی با کاهش مساحت مواجه بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

آشکارسازی تغییرات؛ مقایسه بعد از طبقه‌بندی؛ رخساره ژئومرفولوژی؛ دلتایی زاینده رود

مراجع

1. احمدی، ح. 1390. ژئومورفولوژی کاربردی. دانشگاه تهران، جلد دوم. 592 صفحه.

2. رفیعی، ر.، ع. ر. سلمان ماهینی و ن. خراسانی. 1390. تعیین تغییرات کاربری اراضی به روش مقایسه پس از طبقه­بندی تصاویر ماهواره­های LandSat و IRS. کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 2(3): 53-63.

3. سنجری، ص. و ن. برومند. 1392. پایش تغییرات کاربری/ پوشش اراضی در سه دهه گذشته با استفاده از تکنیک سنجش از دور (مطالعة موردی: منطقه زرند استان کرمان). کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 4(1): 57-67.

4. سیف، ع. و م. محمدی. 1389. شناسایی و جداسازی رخساره­های ژئومرفولوژی بخشی از پلایای گاوخونی با استفاده از قابلیت­های RS و GIS. مرتع و آبخیزداری، 63(4): 471-488.

5. قزلسفلی، م. و س. ک. علوی­پناه. 1389. کاربرد تفسیر بصری داده­های ماهواره­ای در آشکارسازی تغییرات خط ساحلی. مجموعه مقالات همایش ژئوماتیک، سازمان نقشه­برداری کشور، تهران.

6. کاظمی، م.، ی. مهدوی، ا. نوحه­گر و پ. رضایی. 1390. برآورد تغییرات پوشش و کاربری اراضی با استفاده از  تکنیک­های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز تنگ بستانک شیراز). کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 2(1): 101-111.

7. علوی­پناه، س. ک. 1392. کاربرد سنجش از دور در علوم زمین. دانشگاه تهران. 438 صفحه.

8. مهرابی، ع. ا.، م. محمدی، م. محسنی ساروی، م. جعفری و م. قربانی. 1392. بررسی نیروهای محرک انسانی مؤثر بر تغییرات کاربری سرزمین (مطالعة موردی: روستاهای سیدمحله و دراسرا- تنکابن). مرتع و آبخیزداری، 66(2): 307-320.

9. یوسفی، ص.، ح. ر. مرادی، س. ح. حسینی و س. میرزایی. 1390. پایش تغییرات کاربری اراضی مریوان با استفاده از سنجنده­های ⁺ETM و TM ماهواره لندست. کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 2(3): 97-105.

10. Chen XL, Zhao HM, Li PX, Yin ZY. 2006. Remote sensing image-based analysis of the relationship between urban heat island and land use/cover changes. Remote Sensing of Environment, 104(2): 133-146.

11. Coppin P, Jonckheere I, Nackaerts K, Muys B, Lambin E. 2004. Digital change detection methods in ecosystem monitoring: a review. International Journal of Remote Sensing, 25(9): 1565-1596.

12. Ding H, Wang RC, Wu JP, Zhou B, Shi Z, Ding LX. 2007. Quantifying land use change in Zhejiang coastal region, China using multi-temporal Landsat TM/ETM⁺ images. Pedosphere, 17(6): 712-720.

13. Fan F, Weng Q, Wang Y. 2007. Land use and land cover change in Guangzhou, China, from 1998 to 2003, based on Landsat TM/ETM+ imagery. Sensors, 7(7): 1323-1342.

14. Fan F, Wang Y, Wang Z. 2008. Temporal and spatial change detecting (1998–2003) and predicting of land use and land cover in Core corridor of Pearl River Delta (China) by using TM and ETM⁺ images. Environmental Monitoring and Assessment, 137(1-3): 127-147.

15. Ghorbanali A, Nouri N. 2007. Coastline change detection using remote sensing. International Journal of Environmental Science & Technology, 4(1): 61-66.

16. Kim MK, Daigle JJ. 2011. Detecting vegetation cover change on the summit of Cadillac Mountain using multi-temporal remote sensing datasets: 1979, 2001, and 2007. Environmental Monitoring and Assessment, 180(1-4): 63-75.

17. Krinsley DB. 1970. A geomorphological and paleoclimatological study of the playas of Iran. Part II. DTIC Document, Geological survay, Washington D.C. 482 pp.

18. Lillesand TM, Kiefer RW, Chipman JW. 2004. Remote sensing and image interpretation. Vol Ed. 5. John Wiley & Sons Ltd, 763 pp.

19. Liu J, Liu M, Tian H, Zhuang D, Zhang Z, Zhang W, Tang X, Deng X. 2005. Spatial and temporal patterns of China's cropland during 1990–2000: an analysis based on Landsat TM data. Remote Sensing of Environment, 98(4): 442-456.

20. Moghaddam MHR, Saghafi M. 2006. A change-detection application on the evolution of Kahak playa (South Khorasan province, Iran). Environmental Geology, 51(4): 565-579.

21. Mohammadi M, Seif A. 2014. Change Detection of Geomorphic Units of Mighan Basin Using Multi-Temporal Satellite Data. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 4(2): 89-97.

22. Phukan P, Thakuriah G, Saikia R. 2013. Land use land cover change detection using remote sensing and GIS techniques–a case study of Golaghat district of Assam, India. International Research Journal of Earth Sciences, 1(1): 11-15.

23. Rees W, Williams M, Vitebsky P. 2003. Mapping land cover change in a reindeer herding area of the Russian Arctic using Landsat TM and ETM⁺ imagery and indigenous knowledge. Remote Sensing of Environment, 85(4): 441-452.

24. Röder A, Udelhoven T, Hill J, Del Barrio G, Tsiourlis G. 2008. Trend analysis of Landsat TM and ETM⁺ imagery to monitor grazing impact in a rangeland ecosystem in Northern Greece. Remote Sensing of Environment, 112(6): 2863-2875.

25. Shalaby A, Tateishi R. 2007. Remote sensing and GIS for mapping and monitoring land cover and land-use changes in the Northwestern coastal zone of Egypt. Applied Geography, 27(1): 28-41.

26. Shaoqing Z, Lu X. 2008. The comparative study of three methods of remote sensing image change detection. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 37: 1595-1598.

27. Xiao J, Shen Y, Ge J, Tateishi R, Tang C, Liang Y, Huang Z. 2006. Evaluating urban expansion and land use change in Shijiazhuang, China, by using GIS and remote sensing. Landscape and Urban Planning, 75(1): 69-80.