الگوهای مکانی- زمانی تغییرات سیمای سرزمین و توسعه شهری (مطالعة موردی: گرگان)

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 2، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 15، شهریور 1393، صفحه 15-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا کامیاب^{* 1}؛ عبدالرسول سلمان ماهینی²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

²دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

سیمای سرزمین پارچینی از عناصر مختلف در یک بستر غالب کاربری- پوشش سرزمین است که در سال­های اخیر بر کمّی کردن آن تأکید زیادی شده است. عناصر سیمای سرزمین متفاوتند که در این مطالعه مناطق شهری به عنوان لکه­های شهری و جهت شناسایی تغییرات استفاده شده است. هر منطقه شهری به عنوان لکه­ای از سیمای سرزمین منطقه مورد مطالعه قرار گرفته است. در این خصوص، الگوهای لکه­های شهری شهر گرگان در سال­های 1987 و 2001 با استفاده از معیارهای مرتبط با تعداد لکه­ها، همسایگی و مجاورت لکه­ها با هم و شکل لکه­های شهری مقایسه گردید. جهت انجام این کار، مناطق شهری به عنوان لکه شهری در نرم­افزار Fragstats وارد شده و از لحاظ معیارهای مختلف مورد بررسی قرار گرفتند. این بررسی نشان داد که در طول دوره 14 ساله، الگوی توسعه شهری در شهر گرگان به سمت ایجاد لکه­های بزرگ­تر با اشکال ساده­تر و با پیچیدگی کمتر سوق پیدا کرده است. به عبارتی، رشد شهری در مسیر مناطق یا لکه­های شهری گذشته بوده است. این نتیجه در بررسی مکانی لکه­های بزرگ (مجموعه­ای از مناطق شهری پیوسته به هم) نیز قابل مشاهده است که در آن، دو لکه بزرگ سال 1987 به واسطه رشد مناطق شهری بین آن­ها به هم متصل شده و یک لکه بزرگ­تر را ایجاد نمودند. علی­رغم گرایش رشد شهری به سمت مناطق گذشته و نهایتاً ایجاد لکه­های شهری نزدیک به هم، مشاهده گردید که این لکه­ها دارای توزیع یکنواخت در کل منطقه نیستند و دارای شکلی    پراکنده­اند. این نتیجه از افزایش 1/2 برابری لکه­های شهری طی این دوره نیز قابل استنتاج است.

کلیدواژه‌ها

الگوی تغییرات؛ توسعه شهری؛ سنجش از دور؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ گرگان