مدل شایستگی مرتع از جنبه زنبورداری با استفاده از GIS (مطالعة موردی: مراتع طالقان)

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 3، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 16، آبان 1393، صفحه 29-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شهربانو فدایی¹؛ حسین ارزانی²؛ حسین آذرنیوند³؛ غلامعلی نهضتی⁴؛ سیدحسن کابلی⁵؛ فاضل امیری^{* 6}

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

²استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

³دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁴مربی گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران

⁵دانشجوی دکتری مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁶دانشیار دانشکده مهندسی، گروه منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر

چکیده

قابلیت استفاده از مرتع جهت کاربری زنبورداری، با درنظر داشتن بهره برداری پایدار از اراضی و ارائه مدل موردی تعیین شایستگی مرتع طالقان از اهداف این تحقیق بوده است. در تعیین شایستگی مرتع با استفاده از روش پیشنهادی فائو و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) با ملاحظه عوامل مؤثر بر شایستگی زنبورداری و تلفیق آن­ها نقشه­های نهایی ارائه گردید. نمونه­برداری در تیپ­های گیاهی منطقه به روش تصادفی- سیستماتیک با استقرار 3 ترانسکت 200 متری و 30 پلات یک متر مربعی در راستای آن مستقر و داده­های حضور و عدم حضور گیاهان شهد زا و گرده زا، درصد پوشش گیاهی شهدزا و گرده­زا، تراکم و درصد ترکیب پوشش گیاهی مورد علاقه زنبورعسل برداشت گردید. در تعیین شایستگی مرتع جهت زنبورداری سه زیر مدل پوشش گیاهی، عوامل محیطی و منابع آب لحاظ گردید. در زیر مدل پوشش گیاهی (طول دوره گلدهی، ترکیب گیاهی شهد زا و گرده زا و جذابیت گونه­های مورد استفاده زنبورعسل)، در زیر مدل عوامل محیطی نیز جاده و مسیرهای دسترسی به تیپ­ها، ارتفاع و دما به طور مساوی و خاک (با تأثیر غیر مستقیم آن بر پوشش گیاهی) و در نهایت در زیر مدل منابع آب (دسترسی به منابع آبی) از فاکتورهای مؤثر و تأثیرگذار به دست آمد. از بین عوامل مورد بررسی کاهش درصد پوشش گیاهی شهدزا و گرده­زا، وجود گیاهان با کلاس­های پایین جذابیت (III) و (IV) و کوتاهی طول دوره گلدهی، جاده و خاک در بعضی از تیپ­ها از مهمترین عوامل محدود کننده شایستگی و پراکنش مناسب منابع آب، دما و ارتفاع در منطقه مهم­ترین عوامل مطلوب و افزایش دهنده شایستگی مرتع برای زنبورداری در منطقه مورد مطالعه بودند. نتایج حاصل از تعیین شایستگی مراتع طالقان میانی نشان می­دهد که از مجموع 2/37977 هکتار اراضی منطقه مورد مطالعه، 235 هکتار (61/%0) در طبقه شایستگی ₁S (بدون محدودیت)، 7798 هکتار (53/20%) در طبقه شایستگی ₂S (با محدودیت اندک)، 9961 هکتار (29/26%) در طبقه شایستگی ₃S (با محدودیت زیاد)، 8861 هکتار (33/23%) در طبقه شایستگی N (غیر شایسته) بوده و درکل حدود 21% منطقه، دارای طبقه شایستگی عالی تا خوب از نظر زنبورداری به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

مدل شایستگی مرتع؛ زنبورداری؛ گیاهان شهدزا؛ گیاهان گرده زا؛ سیستم های اطلاعات جغرافیایی