بررسی چگونگی کاربرد فناوری اطلاعات در مجموعه سازی و سازماندهی منابع در کتابخانه‌های مرکزی و دانشکده‌ای دانشگاه‌های آزاد مستقر در شهر تهران

دانش شناسی

مقاله 1، دوره 6، شماره 23، اسفند 1392، صفحه 9-22   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

هادی جعفری

دانش آموخته کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی از دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

هدف: هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تعیین میزان امکانات سخت افزاری و نرم­افزاری، نیروی انسانی و چگونگی کاربرد فناوری جدید و مشکلات و موانع احتمالی آن در بخش مجموعه سازی و فهرست نویسی کتابخانه­های مورد بررسی در پژوهش می­باشد.
روش پژوهش: روش مناسب برای انجام این تحقیق روش پیمایشی -  توصیفی است. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه می­باشد که پرسشنامه به چندین نفر از اساتید و متخصصین رشته کتابداری ارائه شده تا در صورت عدم وجود روایی کلمات یا عباراتی که باعث بروز مشکل می­شدند، حذف و اصلاحات صورت پذیرد. از این رو اعتبار پرسشنامه مشخص گردیده و روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفت. یافته­ها در دو قسمت توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار گرفته است. قسمت توصیفی به وسیله جدول­های توزیع فراوانی و رسم نمودار برای دریافت وضعیت موجود ارائه شده و در بخش استنباطی با استفاده از آزمون­های آماری به روابط موجود بین متغیر­ها و تعیین میزان معنی­داری متغیر­ها پرداخته شده است.
یافته­ها: یافته­های پژوهش حاکی از آن است که بیشترین امکانات سخت­‌افزاری در کتابخانه­ها شامل رایانه­ها و چاپگر­ها بوده، و بیشترین امکانات نرم­افزاری موجود شامل نرم­افزار جامع کتابخانه می­باشد که 40 درصد از نرم­افزار نوسا و 7/37 درصد از نرم­افزار پارس آذرخش استفاده می­کنند. در این میان استفاده از بخش فهرست نویسی نرم­افزار (2/82 درصد) بیشترین میزان استفاده، و بخش سفارشات (2/2 درصد) کمترین میزان را داراست. 9/88 درصد کتابخانه­ها فاقد وب سایت مستقل هستند و از امکانات وب سایت کتابخانه مرکزی جهت خدمات­دهی به کاربران استفاده می­کنند. علاوه بر کتاب، بیشترین منبع مورد استفاده جهت مجموعه­سازی و فهرست نویسی، پایان­نامه­ها می­باشند. جست‌وجو در پایگاه­های اطلاعاتی (9/48 درصد) و به همین میزان اطلاع­یابی و جست‌وجو در اینترنت بیشترین حوزه­هایی هستند که نسبت به سایر زمینه­ها، کارکنان مجموعه­سازی با آن آشنایی دارند. وب سایت­های مربوط به کتابداری و سازماندهی با 22 کتابخانه (9/48 درصد) و ابزارهای جست‌وجو با 20 مورد (4/44 درصد) از مهم­ترین امکانات اینترنتی هستند که بیشترین استفاده را برای انجام فرایند فهرست­نویسی، در میان جامعه پژوهش دارند.
 نتیجه­ گیری: در بخش مجموعه­سازی کمبود اعتبار مالی و در بخش فهرست­نویسی کمبود نیروی متخصص به طور معنی­داری، از مهم­ترین مشکلات و موانع  در استفاده از این فناوری­ها است. دارا نبودن وب سایت مستقل در بیشتر کتابخانه­های مورد نظر، و پیوسته نبودن چکیده پایان نامه­ها از موارد مهمی هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عدم آشنایی کافی کارکنان کتابخانه­های دانشگاه آزاد و کمبود نیروی متخصص در بخش مجموعه­سازی منابع الکترونیکی و اینترنتی نیز از مشکلات عمده­ای است که مانع از        خدمات­رسانی لازم به دانشجویان و اساتید دانشگاه­ها می­شود.

کلیدواژه‌ها

فناوری اطلاعات؛ مجموعه‌سازی؛ سازماندهی؛ فهرست نویسی؛ کتابخانه‌های دانشکده‌ای دانشگاه آزاد

مراجع

Baziliion, Richard. J (2001). Academic  libraries  in  the  digital  revolution:  libraries  in  the  midst of  revolution  need  new   ways  of  thinking about their mission. Educause quarterly, 1, 52- 54

Darudi. F. (2009). Strategic planning for efficient utilization of information technology in public libraries at the University of Central Iran (M. A). MA Thesis, Library and Information Science, Islamic Azad University, Sciences and Research Branch, Tehran. [In Persian]

Davarpanah. M. (2003). Information technology infrastructure planning in developing countries. Journal of Library and Information Science, 2(3). [In Persian]

Engstron, M. (2001).  use  and  development  of  information  technology  at  two university  libraries  in  costarica .

Fattahi. R. (1999). Cataloging: principles and methods. fourth edition. Tehran: Nashre ketabdar. [In Persian]

Kentucky, L. (2002). University libraries: policy on the use of information thechnology. Esource: http://www. Louisville. edu/it/dcs/secpolcy.html# 11 sep  2002.

Khurshid, Z. (2003). The Impact of Information Technology of job Requirements and  qualification for catalogers,  Information Technology  and  libraries. March 2003.

Mazinani. A. (2000). Libraries and librarians. Tehran: Institute for Humanities University studying scriptures (SAMT) [In Persian]

Mohsenzadeh. F. (2009). The study of the use of information technologies in academic libraries in Kerman (M.A). MA Thesis, Library and Information Science, Islamic Azad University, Sciences and Research Branch, Tehran. [In Persian]

Nakhoda. M. (2007). Factors influencing the use of information technology with an emphasis on academic libraries: research in text.  Library Journal, (Spring and Summer). [In Persian]

Shirvani nia. Z. (2001). The Future of Technology in Libraries: Challenges and Opportunities.shirazeh: electronic journal, Science Library, Archives and Information, 1(3).

Yari firuzabadi, H (2009). IT infrastructure of the academic units of the five Islamic Azad University Central Library (M.A). MA Thesis, Library and Information Science, Islamic Azad University, Sciences and Research Branch, Tehran . [In Persian]