بررسی اثر موضعی ترکیب روغن کتان و عصاره الکلی دارچین در روند التیام زخم تمام ضخامت جراحی در مدل خرگوش

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 4، دوره 8، 3 (31) پاییز، آذر 1393، صفحه 565-574   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

محمد‌رضا فرهپور^{* 1}؛ مجید غفوری²

¹استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

²دانشجوی گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

چکیده

   هدف از این مطالعه، ارزیابی تاثیر موضعی ترکیب روغن دانه کتان و عصاره هیدروالکلی دارچین در بهبود زخم تجربی پوست در خرگوش بود. شصت خرگوش نیوزلندی به‌طور تصادفی به 4 گروه آزموناختصاص داده شد. در هر خرگوش دو زخم پوستی تمام ضخامت برشی در پهلو و در هر طرف از خط وسط پشت ایجاد شد. خرگوش­های گروه 1 هیچ درمانی را دریافت نکردند. خرگوش‌های گروه 2 با پماد دارونما، گروه 3 با پماد روغن کتان 2٪ و گروه 4 با پماد حاوی ترکیب روغن کتان 2٪ به­علاوه عصاره هیدروالکلی دارچین 3٪ درمان شدند. مساحت سطح زخم (میلی­متر مربع) در روز 4، 8، 12، 16 و 20 با استفاده از یک کاغذ شفاف اندازه­گیری شد. در روزهای 3، 7، 14 و 21 نمونه­ای از بافت محل ترمیم، برای مطالعات بافت­شناسی توسط رنگ­آمیزی تری­کروم ماسون تهیه شد. با توجه به نتایج، پماد حاوی ترکیب روغن کتان 2٪ + عصاره هیدروالکلی دارچین 3٪ سبب کاهش قابل توجهی در اندازه زخم در تمامی روزهای پس از ایجاد زخم در مقایسه با گروه شاهد شد (05/0>p). همچنین، این ترکیب به‌طور معنی­داری موجب انتشار فیبروبلاست­ها در حیوانات درمان شده در مقایسه با دیگر گروه­ها شد (05/0>p). نتایج نشان داد که تجویز همزمان روغن کتان 2% و عصاره هیدروالکلی دارچین 3% اثرات مفیدی بر روند بهبود زخم دارد.

کلیدواژه‌ها

التیام زخم؛ روغن دانه کتان؛ عصاره دارچین؛ زخم برشی؛ خرگوش

اصل مقاله

مقدمه

   بهبود زخم بافت­های آسیب دیده، از جمله پوست، پدیده فیزیولوژیک طبیعیِ پیچیده­ای است که در آن برای درک بهتر چگونگی فرایند بهبود زخم، نیازمند بررسی فرآیند مذکور از دیدگاه آسیب شناختی، در طول زمان می­باشیم (Naeini et al., 2008; Farahpour and Habibi, 2012). در شرایط عادی، فرایند درمان با یک الگوی التهاب در نتیجه انتشار سلول­های آماسی (نوتروفیل­ها) به منظور از بین بردن سلول­های آسیب دیده آغاز می­گردد. سپس جهت تکمیل فاز التهابی و شروع فاز بازسازی و پرولیفراسیون سلولی، سلول­های ایمنی تک هسته­ای به محل زخم مهاجرت می­کنند (Sharifi et al., 2012; Estevão et al., 2013). چندین ترکیب شیمیایی و طبیعی متنوعی برای تسریع فرآیند بهبود زخم استفاده می­گردد، اما همراه با مزایا، عوارض ناشی از این داروها قابل انکار نیست (Purohit et al., 2012). امروزه، مردم به دلیل آگاهی بیشتر از خواص دارویی گیاهان از یک سو، و از سوی دیگر ارزان، سالم و در دسترس بودن، تمایل بیشتری به استفاده از داروهای گیاهی و محصولات به­دست آمده از گیاهان پیدا کرده­اند (Asadpour et al., 2013). بر این اساس، به دلیل اثرات درمانیِ گیاهان دارویی، در سال­های اخیر، پژوهش­ها فراوانی به سوی اثبات بسیاری از اثرات درمانی، به­خصوص اثرات التیام بخشی برخی از گیاهان و یا ترکیبی از آنها کشیده شده است (Estevão et al., 2013) که می­توان از آنها در شیوه­های درمان پزشکی و دامپزشکی بهره­ جست (Purohit et al., 2012).

   گیاه کتان (Linum usitatissimum L.) گیاهی است متعلق به خانواده لیناسه­آ (Linaceae)، که در آب و هوای مدیترانه­ای رویش دارد و بومی اروپا و آسیا می‌باشد (Farahpour et al., 2011). دانه این گیاه به عنوان یک منبع برای تولید روغن و مواد مغذی به حساب می‌آید که غنی از فیبر، پروتئین و چربی می­باشد (Nesbitt and  Thompson, 1997). روغن کتان یکی از غنی­ترین روغن­های حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع، اسیدهای چرب ضروری، اسید لینولنیک (امگا-3)، اسید لینوائیک (امگا-6)، اسید اولئیک (امگا-9) می­باشد (Otranto et al., 2010). یافته­های بالینی نشان داده که روغن دانه کتان دارای بسیاری از عملکرد های بیولوژیک از جمله اثرات ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است (Farahpour et al., 2011).

دارچین با نام علمی (Ceylon cinnamon)، درختچه‌ای از راسته لورالس (Laurales) و تیره برگ­بوها (Lauraceae) است. پوست دارچین نه تنها به عنوان یک ادویه و چای، بلکه به­عنوان یکی از مولفه­های کلیدی از درمان­های گیاهی برای سرماخوردگی، بیماری­های قلبی-عروقی و گوارشی مزمن و اختلالات زنان در طب شرقی استفاده می­شود (Farahpour and Habibi, 2012). بر این اساس، مطالعات گسترده­ای در مورد فعالیت­های دارویی پوست درخت دارچین انجام گرفته است و نشان داده شده که پوست دارچین با طیف گسترده­ای موجب بروز اثرات فیزیولوژیکی مثبت می­گردد. به عنوان مثال، نشان داده شده است که اسانس و عصاره­ آبی دارچین در برابر بسیاری از میکروب­های بیماری­زا، ویروس­ها و انواع مختلفی از سلول­های توموری موثر است (Oussalah et al., 2006). علاوه بر این، گزارش شده است که پوست دارچین باعث کاهش سطح قند خون از طریق افزایش مصرف گلوکز نسبت به ترشح انسولین در بدن می­گردد (Qin et al., 2003) . پیش از این نیز گزارش شده است که عصاره الکلی دارچین موجب تسریع روند ترمیم زخم با افزایش میزان انقباض زخم و تولید بافت پوششی گردیده است (Farahpour and Habibi, 2012).

   با توجه به مجموعه فوق­الذکر در مورد اثرات فارماکولوژیک مفید و متعدد روغن دانه کتان و عصاره دارچین، اثر هم‌افزایی پماد روغن دانه کتان و عصاره هیدروالکلی دارچین در بهبود زخم تجربی پوست در مدل حیوانی خرگوش مورد بررسی قرار گرفته است.

 

مواد و روش‌ها

روش عصاره‌گیری و آماده‌سازی پماد

   چوب دارچین از بازار سنتی همدان تهیه گردید و پس از خرد کردن، 250 گرم از آن توسط ترکیب آب و اتانول 96 درجه و با روش ماسریشن عصاره­گیری شد. عصاره به‌دست آمده، توسط دستگاه تقطیر در خلأ تغلیظ گردید. محلول غلیظ به ‌دست آمده در سه مرحله فیلتر شد و تحت شرایط استریل شده در دمای 35 درجه سانتی­گراد خشک گردید (Eseyin, 2007). هم‌چنین روغن دانه کتان از شرکت باریج اسانس تهیه گردید. در پایان جهت ساخت پمادهای درمانی میزان 2 گرم از عصاره خشک شده دارچین،  به شکل وزنی–وزنی، به یک قوطی­ حاوی 98 گرم پماد پایه (ترکیبی از 70 گرم وازلین و 30 گرم اوسرین) اضافه گردید. در قوطی دیگر، 5/2 گرم از عصاره خشک شده دارچین به همراه 5/2 گرم روغن کتان، تحت عنوان پماد ترکیبی، به شکل وزنی-وزنی به 95 گرم پماد پایه اضافه گردید.

حیوانات مورد مطالعه

   در این تحقیق از 60 قلاده خرگوش نیوزلندی با محدوده وزنی 200±2100 گرم و از هر دو جنس استفاده شد. دو هفته قبل از مطالعه، این حیوانات به مرکز پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی منتقل شده و در قفس‌های استاندارد تحت شرایط نوردهی کنترل شده 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی و دمای ثابت 2±23 درجه سلسیوس نگه­داری شدند. در طول مطالعه تمام حیوانات به­صورت آزادانه به  پلت و آب تازه دسترسی داشتند. در این مطالعه کلیه ملاحظات اخلاقی و پروتکل‌های کار روی حیوانات آزمایشگاهی، مورد تائید کمیته نظارت بر حقوق حیوانات آزمایشگاهی بود.

درمان زخم موضعی آماده عمل

   در این مطالعه 3 نوع پماد موضعی مختلف مورد استفاده قرار گرفت. ترکیب پایه بکار رفته در تمامی پمادها، بر اساس فرمول ذکر شده بود. خرگوش­ها به چهار گروه مساوی تقسیم شدند. گروه اول، به عنوان شاهد هیچ درمانی را دریافت نکرد. گروه دوم، به عنوان دارونما فقط با پماد پایه تحت تیمار قرار گرفتند. گروه سوم، با پماد روغن کتان 2% (به شکل وزنی-وزنی) و گروه چهارم با پماد دارای فورمولاسیون ترکیبیِ عصاره 3 درصد دارچین  و 2 درصد روغن کتان، تحت عنوان پماد ترکیبی، تا زمان بهبودی کامل  روزانه یک­بار، در محدوده زمانی 9-8 عصر، تحت تیمار قرار گرفتند (Trivellato Grassi, 2013).

روش القاء بیهوشی و ایجاد زخم

    القاء بیهوشی با تزریق زایلازین هیدروکلراید 2 درصد (mg/kg; Woerden, Holland90) و کتامین هیدروکلراید 5 درصد (mg/kg; Woerden, Holland 55) به صورت داخل صفاقی انجام گردید. هر خرگوش روی میز جراحی در وضعیت شکمی ثابت شده و پهلوهای آن موچینی و توسط الکل اتانول 70 درجه و محلول صابونی پویدون آیوداین، ضدعفونی گردید. سپس با کمک تیغ و قیچی جراحی، دو زخم مربع شکلِ تمام ضخامت، با ابعاد 2 سانتی‌متر بر هر پهلوی خرگوش­ها ایجاد گردید. خونریزی­های موضعی توسط گاز استریل کنترل شد. پس از ایجاد زخم در تمامی خرگوش­ها، به‌طور تصادفی به 4 گروه 15 تایی (شاهد، دارونما و دو نوع پماد درمانی) تقسیم شده و سپس خرگوش‌های قرار داده شده در هر یک از گروه‌ها، به دو بخش 6 تایی (جهت اندازه‌گیری مساحت زخم) و 9 تایی (گروه‌های نمونه‌برداری در روزهای 3، 7، 14 و 20 با سه حیوان در هر روز) تقسیم شدند. در پایان روزهای مذکور، به منظور بررسی آسیب­شناختی، نمونه‌ بافتی جهت انجام آزمایشات مربوطه اخذ شد. برای اطمینان از برداشت کامل بافت از پانچر 8 میلی‌متری استفاده گردید. برای جلوگیری از وارد آمدن هرگونه خدشه طی مطالعه، هر خرگوش پس از اخذ نمونه، از روند مطالعه کنار گذاشته شد.

اندازه‌گیری سطح زخم

   در تمامی گروه­های درمانی، زخم­ها در روزهای 4، 8، 12، 16 و 20 بعد از ایجاد، توسط کاغذ شفاف اندازه‌گیری شدند (Farahpour and Habibi, 2012). به منظور بررسی اندازه­گیری سطح زخم، هر موش بیهوش شده در وضعیت خوابیده بر روی پهلو قرار داده می­شد و سپس حاشیه زخم روی یک کاغذ شفاف ترسیم می‌گردید. برای به حداقل رسانیدن میزان خطا، ترسیم حاشیه کل هر زخم، در هر خرگوش، سه بار تکرار شده و میانگین آن محاسبه می­گردید. درصد بهبودی زخم با فرمول اندازه­گیری زخم به روش والکر (درصد اندازه زخم = سطح زخم در روز مورد نظر / زخم در روز 0 × 100)، اندازه­گیری و محاسبه شد (Walker et al., 2008).

بررسی هیستوپاتولوژی

   در روزهای 3، 7، 14 و 20 بعد از ایجاد زخم، پس از القاء بیهوشی عمومی، یک تکه تمام ضخامت از بافت جلدی شامل 2 میلی‌متر از حاشیه پوست سالم به همراه بخشی از بافت جوانه‌ای، جدا گشته و بلافاصله در داخل ظرف حاوی فرمالین بافر 10 درصد قرار داده شد. پس از تثبیت و قالب‌گیری نمونه‌های بافتی در پارافین (بلوک­زنی)، توسط میکروتوم مقاطعی به ضخامت 5 میکرون تهیه و به روش تری­کروم ماسون (جهت شمارش سلولی و بررسی کیفی حجم کلاژن رسوبی) رنگ‌آمیزی گردید (Süntar et al., 2011). مقدار ارتشاح سلول­های ایمنی چند هسته­ای (PMN) و سلول­های ایمنی تک هسته­ای (MNC)، فیبروبلاست­ها و تعداد رگ­های خونی (NV) در هر میلی­متر مربع در هر بخش بافت در بزرگنمایی 400 و 600 مورد بررسی و شمارش قرار گرفت.

تحلیل آماری داده­ها

   اطلاعات به‌دست آمده، با استفاده از آزمون تجزیه و تحلیل واریانس یک‌طرفه (ANOVA)، مورد واکاوی آماری قرار گرفتند. تفاوت در 05/0 >p  معنی­دار در نظر گرفته شد. یافته­ها به­صورت میانگین ± انحراف معیار (mean ± S.D.) ​​نشان داده شد.

 

یافته­ها

ارزیابی اندازه زخم

   تغییرات مساحت زخم در پیشرفت روند بهبودی در جدول 1 نشان داده شده است. هر دو گروه درمانی، به‌خصوص گروه درمانی با پماد حاوی ترکیب روغن کتان- عصاره دارچین، کاهش معنی­دار اندازه زخم در مقایسه با گروه شاهد دیده شد (05/0>p)، به‌طوری‌که اندازه مساحت زخم از روز هشتم بعد از ایجاد، در گروه درمانی با پماد ترکیبی در مقایسه با گروه شاهد و حتی گروه درمانی با پماد روغن کتان، کاهش بسیار قابل توجهی پیدا کرده بود (05/0>p).

 

 

جدول 1- اثر پمادهای درمانی بر میزان متوسط ± میانگین خطای استاندارد اندازه مساحت زخم در روزهای مختلف دوره آزمایش

گروههای مورد آزمایش	روزهای اندازه­گیری
	روز 4	روز 8	روز 12	روز 16	روز 20
شاهد	a7/29±4/441	a55/25±6/316	a88/13±6/138	a63/10±2/80	a27/3±8/14
دارونما	a45/22±4/416	b2/32±10/227	b8/68±106	a58/10±74	a19/2±4/12
پماد روغن کتان 2%	b18/16±6/337	b68/17±4/195	b91/4±8/85	b87/6±4/24	b78/1±8/1
پماد ترکیبی	b16/35±6/345	c30/59±4/140	c81/20±2/76	c40/6±12	b44/0±2/0

a و b بیانگر اختلاف معنی­دار بین گروه شاهد و گروه­های درمانی در هر ستون می­باشد (05/0>p).

 

ارزیابی آسیب شناختی

   اثر پماد روغن دانه کتان و عصاره الکلی دارچین در انتشار سلول­های ایمنی، مهاجرت فیبروبلاستی و نوزایش عروقی، در طول فرآیند ترمیم زخم در جدول 2 نشان داده شده است. همانطورکه در جدول 2 دیده می شود، انتشار سلول­های ایمنی چند هسته­ای در حیوانات درمان شده با هر دو پماد درمانی، در تمامی روزهای نمونه برداری، نسبت به گروه شاهد کاهش معنی­داری نشان می­دهد (05/0>p). اما انتشار سلولهای ایمنی تک هسته­ای فقط در گروه درمانی با پماد ترکیبی روغن کتان + عصاره دارچین، در روز 7 پس از جراحی در مقایسه با گروه شاهد افزایش معنی­داری نشان می­دهد(05/0>p).

 

 

جدول 2- اثر پمادهای درمانی بر میزان متوسط ± میانگین خطای استاندارد شمارش سلول‌ها موثر بر روند التیام زخم و نوزایش عروقی در روزهای مختلف دوره آزمایش

روزهای نمونه­برداری	گروه‌های مورد آزمایش	سلول‌های ایمنی چند‌هسته­ای	سلول‌های ایمنی تک‌هسته­ای	نوزایش عروقی	انتشار فیبروبلاست‌ها
روز سوم بعد از ایجاد زخم	شاهد	a65/9±40/40	a22/1±00/1	a00/2±00/3	a21/4±40/16
	دارونما	a68/2±20/19	a00/0±10/1	a73/2±50/3	a68/2±20/19
	پماد روغن کتان 2%	b49/3±20/22	a54/0±40/1	b12/2±00/7	b09/14±20/35
	پماد درمانی ترکیبی	b50/4±60/20	a00/0±00/1	b07/2±10/8	b49/8±80/43
روز هفتم بعد از ایجاد زخم	شاهد	a40/2±40/28	a20/1±60/1	a14/1±40/7	a74/6±00/40
	دارونما	a54/2±00/28	a00/0±20/1	a89/0±60/7	a61/8±80/45
	پماد روغن کتان 2%	a26/6±40/16	b14/1±00/4	b36/3±40/18	b89/8±57/20
	پماد درمانی ترکیبی	b21/12±40/11	b89/0±90/4	a81/1±60/8	b42/6±60/66
روز چهاردهم بعد از ایجاد زخم	شاهد	a51/1±60/10	a30/1±80/0	a14/1±60/3	a48/8±00/50
	دارونما	a58/1±00/7	a00/0±40/0	a30/1±80/4	a56/7±80/55
	پماد روغن کتان 2%	b92/1±20/5	a14/1±60/1	b12/2±90/9	b98/9±80/87
	پماد درمانی ترکیبی	b14/1±40/4	b67/1±60/2	a14/1±60/5	c38/11±20/102
روز بیست و یکم بعد از ایجاد زخم	شاهد	a00/0±10/3	a83/0±80/0	a00/1±00/2	a59/5±40/30
	دارونما	a00/0±00/2	a44/0±20/0	a70/0±00/2	a49/5±20/35
	پماد روغن کتان 2%	b81/1±60/1	a00/1±00/1	a83/0±80/2	b34/12±40/38
	پماد درمانی ترکیبی	b73/1±00/1	a89/0±40/0	a34/1±60/1	c81/22±80/80

a ، b و c بیانگر اختلاف معنی­دار بین گروه شاهد و گروه­های درمانی در هر ستون و هر روز می­باشد (05/0>p).

 

   با توجه به یافته­های مندرج در جدول 2، نوزایش عروقی در حیوانات درمان شده با هر دو پماد درمانی، به­خصوص در گروه درمانی با پماد ترکیبی روغن کتان + عصاره دارچین، در روز 3 و 7 پس از جراحی در مقایسه با گروه شاهد افزایش معنی­داری نشان می­دهد (05/0>p).

   با توجه به یافته­های مندرج در جدول 2، مهاجرت فیبروبلاست­ها به محل زخم از روز سوم پس از ایجاد زخم در تمامی گروه­ها آغاز گردیده و تا روز چهاردهم در گروه­های درمان شده با پمادهای درمانی به طور قابل توجهی و معنی­داری افزایش یافته بود (05/0>p)، و سپس در روز بیست و یکم کاهش یافته­ بود.

 

 

 

 

شکل 1- مقطعی از سطح زخم در گروه شاهد (A، B، C)، گروه دارونما (D، E، F)، گروه درمانی با روغن دانه کتان (G، H، I) و  گروه درمانی با ترکیب روغن دانه کتان + دارچین (J، K، L) نشان داده شده است. بافت گرانولاسیون در روز 3 در گروه درمانی با ترکیب روغن دانه کتان + دارچین در مقایسه با سایر گروه­ها بهتر شکل گرفته و رسوب کلاژن در مقایسه با سایر گروه­ها افزایش یافته است (A، D، G، J). تجویز روغن دانه کتان و ترکیب آن با دارچین، موجب افزایش رگ­زایی و همچنین افزایش قابل ملاحظه رسوب کلاژن در روز 14 پس از القاء زخم شده است. این در حالی است که، رسوب کلاژن در گروه شاهد و دارونما به طور کامل شکل نگرفته است (B، E، H، K). در نهایت، در گروه­های درمانی بافت پوششی و تشکیل لایه شاخی، بر خلاف گروه شاهد و دارونما کامل شده است (C، F، I، L) (رنگ آمیزی ماسون تری کروماسون، درشتنمایی 400 × و 600 ×).

بحث و نتیجه‌گیری

   مطالعات بسیار اندکی به منظور بررسی اثر ترکیب روغن دانه کتان و دارچین، در فرآیند ترمیم زخم انجام شده است. مرحله اول فرآیند ترمیم زخم، مرحله التهابی می­باشد که طولانی شدن آن، باعث افزایش مدت زمان درمان می­گردد (Tumen et al., 2012). از ویژگی­های اصلی مرحله التهابی، انتشار سلولهای ایمنی به­خصوص نوتروفیل­ها می­باشد. نوتروفیل­ها توسط فاگوسیتوز و ترشح آنزیم­های پروتئاز و الاستاز در محل زخم، عوامل عفونت­زا را از بین می­برند، اما هجوم تعداد بالای این سلول­ها و بدنبال آن ترشح حجم بالایی از آنزیم­های یاد شده، می­تواند باعث تخریب بافتی و طولانی شدن مدت زمان مرحله التهابی گردد (McDaniel et al., 2011). در موارد آسیب بافت، سلول­های  فاز التهابی از جمله نوتروفیل­ها و ماکروفاژها به محل زخم نفوذ کرده و با انجام بیگانه­خواری، موجب می­گردند عوامل عفونت­زا و همچنین بافت­های آسیب دیده که منجر به ترشح ماده التهابی و اکسیژن فعال (ROS) در محیط زخم می­شوند، کاهش یابند (Chen et al., 2012). از سوی دیگر، ماکروفاژها با ترشح سیتوکین­هایی موجب مهاجرت میوفیبروبلاست­های تولید کننده کلاژن به محل زخم می­گردند (Thomas et al., 2010).

   در این مطالعه، در هر دو گروه­ درمانی روغن کتان و پماد ترکیبی، تعداد نوتروفیل­ها، کاهش یافته است. روغن دانه کتان یک منبع غنی از اسیدهای چرب اشباع نشده (Polyunsaturated fatty acids; PUFAs) است. گزارش گردیده که روغن دانه کتان، موجب کاهش شاخص واکنش حساسیت پوستی می­گردد. همچنین این روغن با کاهش سلول­های ایمنی، ممکن است در درمان بیماری­های خود ایمنی و بیماری­های التهابی مفید باشد (Boelsma et al., 2001). از سوی دیگر گزارش شده است دارچین موجب بروز اثرات متنوعی از جمله اثر ضد التهابی می­گردد (Lee et al., 2005). یکی از مواد اصلی شناسایی شده در عصاره دارچین، اوژنول می­باشد که موجب بروز خواص ضد میکروبی (Singh et al., 2007) و ضد دیابتی (Khan et al., 2003; Qin, 2003) دارچین می­گردد. از سوی دیگر عصاره دارچین سرشار از روغن­های ضروری و تانن­ها است که مانع از رشد میکروبی می­شوند (Amara, 2008). یافته­های حاصل از مطالعه اخیر نشان داد، پماد حاوی روغن کتان موجب کاهش تعداد سلول­های ایمنی چند هسته­ای می­شود، اما تجویز همزمان روغن کتان و دارچین اثر بیشتری نسبت به پماد روغن کتان تنها داشته است. انتشار زیاد سلول­های ایمنی چند هسته­ای، منجر به ترشح بیش از حد پروتئاز و الاستاز توسط نوتروفیل­ها در محل زخم شده، که این ترکیبات می­توانند باعث ایجاد تخریب بافتی و التهاب طولانی مدت گردند (McDaniel et al., 2011). لذا، طولانی شدن مرحله التهابی، باعث تأخیر در فرایند درمان می­گردد (Tumen et al., 2012). مکانیسم مستقیم سلولی و مولکولی برای اثر ضد التهابی PUFAs در تنظیم سلول­های ایمنی چند هسته­ای به طور کامل درک نشده است (McDaniel et al., 2011).

   آنژیوژنز یک پدیده مورد نیاز جهت حمل اکسیژن و مواد مغذی به بافت های تازه شکل گرفته است (Estevão et al., 2013). در این مطالعه، تشکیل عروق خونی در هر گروه درمانی با روغن کتان، در مقایسه با گروه­های شاهد و دارونما، به طور قابل توجهی در روزهای هفتم و چهاردهم بعد از ایجاد زخم، افزایش یافته است. این اثر می­تواند به دلیل وجود مقادیر متنابهی از چربی­های ضروری مهم از جمله  امگا 3 و امگا 6 (α-لینولنیک اسید) در روغن دانه کتان ­باشد، که در نهایت باعث تحریک تولید ترکیباتی از جمله پروستاگلاندین­ها، ترمبوکسان­ها و لکوترین­ها و درنتیجه بروز انواع اثرات بیولوژیکی از جمله رگ­زایی می­گردد. این در حالی است که در گروه درمانی با ترکیب روغن کتان و عصاره دارچین، تعداد عروق تشکیل شده بسیار کمتر بوده و این یافته، موید تحقیقات سایر محققین مبنی بر جلوگیری از عروق­زایی توسط عصاره دارچین می­باشد (Jianming Lu et al., 2009 ).

مهاجرت مونوسیت­ها و ماکروفاژها یا سایتوکاین­های مشتق شده از ماکروفاژها، به­خصوص اینترلوکین-8 (IL-8) واسطه مهمی برای افزایش ترشح فاکتور رشد فیبروبلاستی (FGFs) و در نتیجه مهاجرت فیبروبلاست­ها به محل زخم می باشد (Koch et al., 1992). از سوی دیگر دارچین به­دلیل دارا بودن ترکیب سینامآلدئید (Cinnamaldehyde) (Binic et al., 2013) و همچنین روغن کتان به­دلیل دارا بودن چربی­های ضروری مهم از جمله  امگا-3 و امگا-6 (Czemplik et al., 2012) موجب مهاجرت فیبروبلاست­ها به محل زخم می­شوند. نتایج حاصل از این مطالعه، نشان داد مهاجرت ماکروفاژها در هر دو گروه درمانی، به­خصوص در گروه درمانی با ترکیب روغن کتان و عصاره دارچین، در مقایسه با گروه شاهد و دارونما، به طور قابل توجهی در روزهای سوم و هفتم بعد از ایجاد زخم، افزایش یافته است. این امر نشان دهنده اثر هم­افزایی مثبت ترکیب گیاهی ذکر شده و در نتیجه افزایش تحریک مهاجرت فیبروبلاست­ها به محل زخم و به­دنبال آن افزایش تولید کلاژن و انقباض سریع­تر زخم می­باشد.

   به‌طور کلی نتایج مطالعه حاضر نشان داد که ترکیب روغن کتان و عصاره دارچین، در کاربرد موضعی و در مقایسه با گروه شاهد، موجب افزایش سرعت ترمیم زخم‌های تمام ضخامت پوستی با کاهش میزان اندازه زخم و مهاجرت سلول‌های آماسی چند هسته­ای به محل زخم و همچنین افزایش نوزایش عروقی و فیبروپلازی می‌گردد. 

مراجع

• Amara, A.A., El-Masry, M.H. and Bogdady, H.H. (2008). Plant crude extracts could be the solution: Extracts showing in vivo antitumorigenic activity. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 21: 159-171.
• Asadpour, R., Azari, M., Hejazi, M., Tayefi, H. and Zaboli, N. (2013). Protective effects of garlic aquous extract (Allium sativum), vitamin E, and N-acetylcysteine on reproductive quality of male rats exposed to lead. Veterinary Research Forum, 4(4): 251-257.
• Binic, I., Lazarevic, V., Ljubenovic, M., Mojsa, J. and Sokolovic, D. (2013). Skin Ageing: Natural Weapons and Strategies. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 827248.
• Boelsma, E., Hendriks, H.F.J. and Roza, L. (2001). Nutritional skin care: health effects of micronutrients and fatty acids. The American Journal of Clinical Nutrition, 73: 853-864.
• Chen, W., Liou, S., Tzeng, T., Lee, S. and Liu, I. (2012). Wound repair and anti-inflammatory potential o Lonicera japonica in excision wound-induced rats. BMC Complementary and Alternative Medicine, 12(226): 2-9.
• Czemplik, M.,  Kulma, A.,  Bazela, K. and Szopa, J. (2012). The biomedical potential of genetically modified flax seeds overexpressing the glucosyltransferase gene. BMC Complementary and Alternative Medicine, 12: 251.  
• Estevão, L.R.M., de Souza Mendonça, F., Baratella-Evêncio, L., Simões, R.S., de Barros, M.E. G., Arantes, R.M.E., et al. (2013). Effects of aroeira (Schinus terebinthifoliu Raddi) oil on cutaneous wound healing in rats. Acta Cirúrgica Brasileira, 28(3): 202-209.
• Eseyin, O.A., Ebong, P., Ekpo, A., Igboasoiyi, A. and Oforah,  E. (2007).  Hypoglycemic  effect  of  the  seed extract  of  Telfairia  occidentalis  in  rat.  Pakistan Journal of Biological Sciences, 10(3): 498-501.
• Farahpour, M.R. and Habibi, M. (2012). Evaluation of the wound healing activity of an ethanolic extract of Ceylon cinnamon in mice. Veterinarni Medicina, 57(1): 53-57.
• Farahpour, M.R., Taghikhani, H., Habibi, M. and Zandieh, M.A. (2011). Wound healing activity of flaxseed Linum usitatissimum L. in rats. African Journal of Pharmacy and Pharmacology, 5(21): 2386-2389.
• Jianming., L., Keqiang., Z., Sangkil., N., Richard., A., Anderson., R.J. and Wei, W. (2010). Novel angiogenesis inhibitory activity in cinnamon extract blocks VEGFR2 kinase and downstream signaling. Carcinogenesis, 31(3): 481-488.
• Koch, A.E., Polverini, P.J., Kunkel, S.L., Harlow, L.A., DiPietro, L.A., Elner, V.M., et al. (1992). Interleukin-8 as a Macrophage-Derived Mediator of Angiogenesis. Science, 258: 1789-1800.
• McDaniel, J.C., Massey, K. and Nicolaou, A. (2011). Fish oil supplementation alters levels of lipid mediators of inflammation in microenvironment of acute human wounds. Wound Repair Regen, 19(2): 189-200.
• Naeini, A.T., Oryan, A., Dehghani, S. and Nikahval, B. (2008). Experimental cutaneous wound healing in rabbits: using continuous microamperage low-voltage electrical stimulation. Comprative Clinical Pathology, 17: 203-210.
• Nesbitt, P.D. and Thompson, L.U. (1997). Lignans in homemade and commercial products containing flaxseed. Nutrition and Cancer, 29(3): 222-227.
• Otranto, M., Nascimento, A.P. and Monte-Alto-Costa, A. (2010). Effects  of  supplementation  with  different  edible  oils  on cutaneous wound healing. Wound Repair and Regeneration, 18(6): 629-636.
• Oussalah, M., Caillet, S. and Lacroix, M. (2006). Mechanism of action of Spanish oregano, Chinese cinnamon, and savory essential oils against cell membranes and walls of Escherichia coli O157:H7 and Listeria monocytogenes. Journal of Food P otection, 69(5): 1046-1055. 
• Purohit, S.K., Solanki, R., Soni, M.K. and Mathur, V. (2012). Experimental evaluation of aloe vera leaves pulp as topical medicament on wound healing. Intern Journal Pharmacology Research, 2(3): 110-112.
• Qin, B., Nagasaki, M., Ren, M., Bajotto, G., Oshida, Y. and Sato, Y. (2003). Cinnamon extract (traditional herb) potentiates in vivo insulin-regulated glucose utilization via enhancing insulin signaling in rats. Diabetes Research Clinic Practice, 62(3): 139-148. 
• Sharifi, R., Rastegar, H., Kamalinejad, M., Dehpour, A.R., Tavangar, S.M., Paknejad, et al.  (2012). Effect of Topical Application of Silymarin (Silybum marianum) on Excision Wound Healing in Albino Rats. Acta Medica Iranica, 50(9): 583-588.
• Singh, G., Maurya, S., DeLampasona, M.P. and Catalan, C.A. (2007). A comparison of chemical, antioxidant and antimicrobial studies of cinnamon leaf and bark volatile oils, oleoresins and their constituents. Food and Chemical Toxicology, 45(9): 1650-1661.
• Süntar, I., Akkol, E.K., Keleş, H., Oktem, A., Başer, K.H. and Yeşilada, E. (2011). A novel wound healing ointment: a formulation of Hypericum perforatum oil and sage and oregano essential oils based on traditional Turkish knowledge. Journal of Ethnopharmacology, 134(1): 89- 96.
• Thomas, A., Wynn, K. and Luke, B. (2010). Macrophages: Master Regulators of Inflammation and Fibrosis. Seminars in Liver Disease, 30(3): 245-257.
• Trivellato Grassi, L., Malheiros, A., Meyre-Silva, C., da Silva Buss, Z., Monguilhott, E.D., Fröde, T.S., et al. (2013). From popular use to pharmacological validation: A study of the anti-inflammatory, anti-nociceptive and healing effects of Chenopodium ambrosioides extract. Journal of  Ethnopharmacology, 145(1): 127-138.
• Tumen, I., Suntar, I., Keles, H. and Akkol, E.K. (2012). A Therapeutic Approach forWound Healing by Using Essential Oils of Cupressus and Juniperus Species Growing in Turkey. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 728281.
• Walker, H.L. and Mason, J.A.D. (1968). A standard animal burn. Journal of Trauma-Injury, Infection Critical Care, 8(6): 1049-1051.