مطالعه‌ای بر فلور قارچی سطح چشم سالم در گاوهای بومی ایران

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 7، دوره 8، 3 (31) پاییز، آذر 1393، صفحه 596-602   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

توحید نوری¹؛ عبداله عراقی سوره^{* 2}

¹دانش‌آموخته دکتری دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

²استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

چکیده

   فلور میکروبی سطح چشمسالم  یکی از منابع تامین‌کننده عوامل قارچی برای ایجاد کراتومایکوز در حیوانات می‌باشد. مطالعه حاضر به منظور شناسایی جدایه‌های قارچی سطح چشم سالم گاوهای بومی ایران در منطقه ارومیه انجام گرفت. سواب‌ها از هر دو چشم 45 رأس گاو سالم گرفته شد و در محیط  سابرو دکستروز آگار کلرامفنیکل­دار و عصاره مالت کشت گردید. پلیت‌ها در دمای 25 درجه سانتی­گراد به مدت 7 روز نگه‌داری شد. اثر سن و جنس بر نتایج به‌دست آمده با استفاده از آزمون دقیق فیشر مورد تحلیل آماری قرار گرفت. از گاوهای بررسی شده تعداد 13 رأس (89/28%) برای کشت قارچی چشم­ها مثبت  بودند. جدایه­ها شامل جنس‌های آسپرژیلوس از 7 رأس (84/53%)، پنی­سیلیوم از 6 رأس (15/46%)،  رودوتورلا از 1 رأس (69/7%) و کاندیدا از 1 رأس (69/7%) بودند. مخمرها 3/13% از کل جدایه‌ها را به خود اختصاص دادند. سن و جنس گاوتاثیر معنی‌دار روی فراوانی جدایه‌ها نداشت. در کل، میزانآلودگی قارچی سطح چشم گاوها در مقایسه با مطالعات مشابه پائین بود که می‌تواند انعکاس تفاوت موجود در روش و فصل نمونه‌برداری باشد. فراوانیغیرمعمول آسپرژیلوسدر مطالعه حاضر می‌تواند ناشی از تفاوت‌های جغرافیایی باشد. 

کلیدواژه‌ها

فلور قارچی؛ ملتحمه؛ گاو بومی؛ ایران؛ ارومیه

اصل مقاله

مقدمه

   عفونت‌های قارچی قرنیه (کراتومایکوز) در میان حیوانات اهلی به فراوانی در اسب‌ها (Brooks et al., 1998; ledbetter et al., 2007; Reed et al., 2013) و به ندرت در گاوها (Elligott et al., 2006; Voelter-Ratson et al., 2013 ) گزارش شده است. استفاده موضعی از داروهای مختلف مانند کورتیکواستروئیدها و پادزیست‌ها برای درمان بیماری‌های گوناگون خارجی چشم و ضعف ذاتی مکانیسم‌های دفاعی سطح چشم اسب‌ها از عوامل مهم فراوانی کراتومایکوز در این گونه حیوانی است (Nasisse and Nelms, 1992). محیط اطراف اسب‌ها نیز نقش به­سزایی در این خصوص ایفا می‌کند. وقوع آسیب‌های ضربه­ای قرنیه و تماس آن با خاک‌های آلوده و مواد گیاهی (به‌عنوان منبعی از هاگ‌های قارچی) در اسب معمول می‌باشد (Gaarder et al., 1998). تشخیص سریع کراتومایکوز به کلینیسین این اجازه را می‌دهد که مداخله درمانی خود را قبل از ایجاد جراحات برگشت‌ناپذیر آغاز کند. از آن‌جایی که قارچ‌های جدا شده از اکثر موارد کراتومایکوز مشابه جدایه‌های قارچی سطح چشم‌های سالم می‌باشد (Brooks et al., 1998)، بنابراین شناخت فلور قارچی چشم حیوانات سالم در پیش‌بینی عوامل مسئول در ایجاد کراتومایکوز و انتخاب داروهای ضدقارچی مناسب مفید واقع خواهد شد. فلور قارچی سطح چشم سالم در بسیاری از حیوانات از جمله گاو بررسی شده است (Samuelson et al., 1984; Sgorbini et al., 2010). قارچ‌های کلادوسپوریوم، پنی­سیلیوم، آسپرژیلوس و اسکوپولاریوپسیس جدایه‌های غالب کیسه ملتحمه گاوهای سالم می‌باشند. ترکیب فلور قارچی سطح چشم تحت تأثیر محیط اطراف دام بوده  و ممکن است بر اساس تنوع جغرافیایی و فصل سال تغییر کند (Riss, 1981). بر اساس بررسی منابع موجود، تاکنون گزارشی از فلور قارچی سطح خارجی چشم گاوها در ایران وجود ندارد. هدف از مطالعه حاضر شناسایی جدایه‌های قارچی از سطح چشم سالم گاوهای بومی ایران در شرایط جغرافیایی شهرستان ارومیه و بررسی تاثیر سن و جنس میزبان بر فراوانی این جدایه‌ها می‌باشد.

 

مواد و روش‌ها

نمونه‌گیری و کشت

   مطالعه حاضر در زمستان 1391 (بهمن ماه) به مدت 3 روز روی 45 رأس گاو بومی ارجاعی به کشتارگاه شهرستان ارومیه (شمال غرب ایران) انجام گرفت. گاوها از دو جنس نر با فراوانی 26 رأس (78/57%) و جنس ماده با فراوانی 19 رأس (22/42%) و در گروه‌های سنی زیر دو سال (21 رأس، 67/46%) و بالای دو سال (24 رأس، 33/53%) مورد مطالعه قرار گرفتند. چشم و بافت‌های اطراف آن به دقت مورد مشاهده و معاینه قرار ‌می­گرفت و در صورت وجود هر گونه نشانه بیماری، حیوان مورد نظر از مطالعه خارج ‌می­گردید. با فشار انگشت روی کره چشم از روی پلک بالا و ظاهر شدن پلک سوم، بااستفاده از سواب‌های خشک و استریل از سطح داخلی پلک سوم نمونه‌برداری انجام می‌شد. دقت کافی در عدم برخورد سواب با مژه‌ها و پوست پلک‌ها به‌عمل می‌آمد. سواب‌های اخذ شده درون لوله‌های استریل واجد آب پپتونه در مجاورت یخ هر چه سریع‌تر به آزمایشگاه میکروبیولوژی منتقل می‌گردید. در آزمایشگاه سواب‌ها در محیط  سابرودکستروز آگار واجد کلرامفنیکل (HiMedia, India) و عصاره مالت (Quelab, Canada) کشت داده شده و پلیت‌ها در دمای  25 درجه سانتی­گراد به مدت یک هفته نگه‌داری می‌شدند. در صورت رشد پرگنه‌های قارچی ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺭﻧﮓ، ﺷﻜﻞ ﻭ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﺮﺭﺳﻲ می‌ﺷﺪﻧﺪ و پاساژهایی جهت جداسازی و خالص‌سازی پرگنه‌های قارچی انجام می‌شد. برای شناسایی قارچ‌های رشد کرده از روش رنگ‌آمیزی لاکتوفنل و کاتن بلو، کشت روی لام و تست‌های بیوشیمیایی برای مخمرها استفاده گردید (Quinn et al., 1994).

تحلیل آماری داده­ها

   نتایج با استفاده از نرم‌افزار SPSS ویرایش 21 و آزمون دقیق فیشر مورد بررسی قرار گرفت. ارزش p کمتر از 05/0 معنی‌دار در نظر گرفته شد.

 

یافته­ها

   در بررسی‌های انجام شده روی چشم 45 رأس گاو سالم، تعداد 13 رأس (89/28%) واجد کشت مثبت قارچی بودند. از گاوهای مثبت برای کشت قارچی فقط یک رأس (69/7%) برای هر دو چشم مثبت بود. در کل، 4 جنس مختلف قارچی از 14 چشم (55/15%) جدا گردید (جدول 1). جنس آسپرژیلوس با فراوانی 7 مورد (67/46% از کل جدایه‌ها) بیشترین جدایه قارچی چشم گاوهای بومی سالم بود. مخمرها (2 جنس) 3/13% از کل جدایه‌ها را به خود اختصاص دادند.

   بر اساس آزمون آماری دقیق فیشر (جدول 1) فراوانی هیچ‌کدام از جدایه‌ها تفاوت معنی‌داری مابین گروه‌های سنی و جنس‌های مختلف نشان ندادند.

 

 

جدول 1- جدول فراوانی مطلق و نسبی جدایه‌های قارچی ملتحمه گاوهای بومی ایران در شهرستان ارومیه و آنالیز فراونی بر حسب جنس و گروه سنی

قارچ	فراوانی جدایه (%)
	کل
		نر (26 رأس)	ماده (19 رأس)	ارزشp	زیر یکسال (21 رأس)	بالای یکسال (24 رأس)	ارزشp
Penicillium spp	6 (40)	3	3	678/0	4	2	348/0
Aspergillus fumigatus	5 (34/33)	2	3	432/0	2	3	498/0
Aspergillus flavus	2 (34/13)	2	-	403/0	1	1	523/0
Rhodotorula sp	1 (67/6)	-	1	387/0	-	1	423/0
Candida sp	1   (67/6)	-	1	387/0	-	1	423/0
مجموع	15 (100%)	9	6	476/0	7	8	756/0

 

بحث و نتیجه‌گیری

   مطالعه حاضر اولین گزارش در خصوص جدایه‌های قارچی چشم گاوهای ایران و سومین گزارش از جدایه‌های قارچی چشم گاوها در جهان می‌باشد. در مطالعه حاضر 89/28% از گاوهای تحت بررسی برای کشت قارچی چشم  مثبت بودند. در مطالعه ساموئلسون و همکاران روی 25 رأس گاو، این رقم 100% گزارش شده است (Samuelson et al., 1984). در بررسی‌های انجام شده روی فلور قارچی دیگر حیوانات بزرگ جثه نیز نتایج مشابه با مطالعه قبلی به‌دست آمده است، به‌طوری­که این رقم برای چشم گاومیش‌ها 100% (Araghi-Sooreh and Mohammadi, 2013)، اسب‌ها  95% (Samuelson et al., 1984)، قاطرها  84% (Araghi-Sooreh, 2013) و الاغ‌ها 4/79% (Nardoni et al., 2007) می‌باشد. علت پائین بودن فراوانی آلودگی قارچی سطح چشم گاوها در مطالعه حاضر در مقایسه با مطالعات مشابه را می‌توان در تفاوت‌های موجود در روش نمونه‌گیری و فصل نمونه‌گیری جستجو کرد. برخلاف دیگر مطالعات که در آن‌ها به‌طور معمول نمونه‌گیری از کیسه تحتانی ملتحمه چشم انجام گرفته است، در تحقیق حاضر محل اخذ نمونه‌های چشمی سطح داخلی پلک سوم می‌باشد. به‌نظر می‌رسد چون سطح داخلی پلک سوم کمتر از کیسه ملتحمه در معرض تماس با محیط اطراف دام قرار دارد، کمتر  دچار آلودگی قارچی می‌گردد. در خصوص تاثیر فصل باید ذکر کرد که در مطالعات قبلی عموماً نمونه‌گیری در فصول گرم سال انجام گرفته است در حالی‌که، در بررسی حاضر فصل نمونه‌گیری زمستان می‌باشد. احتمالاً سردی هوا با کاهش هاگ­زایی قارچ‌های ساپروفیت موجود در محیط اطراف دام، از میزان آلودگی سطح چشم گاوهای تحت مطالعه کاسته است.

   قارچ‌های جدا شده در تحقیق حاضر قابل مقایسه با جدایه‌های گزارش شده در مطالعات مشابه روی گاوهای دیگر کشورها می‌باشد (جدول 2)، لیکن برخلاف آن‌ها جدایه غالب چشم گاوهای ایرانی قارچ آسپرژیلوس می‌باشد. فراوان­ترین جدایه قارچی ملتحمه گاوهای سالم در امریکا، قارچ کلادوسپوریوم (Samuelson et al., 1984) و در گاوهای ایتالیا قارچ پنی­سیلیوم گزارش شده است (Sgorbini et al., 2010).

   در بررسی‌های انجام شده در منطقه ارومیه روی فلور قارچی چشم دیگر دام‌های بزرگ جثه نظیر گاومیش  (Araghi-Sooreh and Mohammadi, 2013)، اسب و قاطر (عراقی‌سوره، 1392) نیز قارچ آسپرژیلوس جدایه غالب گزارش شده است. مشابهت فلور قارچی چشم در گونه‌های مختلف دامی در جغرافیای یکسان و تفاوت آن در گونه دامی یکسان در جغرافیای متفاوت، می‌تواند حاکی از تأثیر پایه­ای شرایط جغرافیایی در ترکیب فلور قارچی چشم حیوانات باشد. 

   آسپرژیلوس به فراوانی در اسب‌ها (Andrew et al., 1998; Coad et al., 1985; Gaarder et al., 1998) و دیگر حیوانات از جمله گاو (Elligott et al., 2006) و گربه (Smith et al., 2010) مهم‌ترین عامل عفونت‌های قارچی قرنیه گزارش شده است.

   علاوه بر آسپرژیلوس، دیگر قارچ‌ها نظیر فوزاریوم، پنی­سیلیوم، رایزوپوس و تریکوسپورون، سیلیندروکارپون، اسکیتالیدیوم و مخمرهای کاندیدا، رودوتورلا و تورولوپسیس از کراتومایکوز حیوانات مختلف جدا شده‌اند (McLaughlin et al., 1983; Coad et al., 1985; Casolari et al., 1992; Ledbetter et al., 2007).  به‌نظر می‌رسد تمامی قارچ‌های ساپروفیت جدا شده در تحقیق حاضر به‌عنوان پاتوژن‌های فرصت طلب در ایجاد کراتومایکوز حیوانات مطرح باشند. بنابراین با در نظر گرفتن فراوانی آسپرژیلوس در سطح چشم گاوهای تحت مطالعه، باید در درمان آغازین کراتومایکوز گاوهای منطقه توجه ویژه‌ای به این ارگانیسم معطوف گردد.

    در مطالعه حاضر سن و جنس گاوها تأثیر معنی‌دار بر فراوانی جدایه‌های قارچی کیسه ملتحمه نشان نداد. اما در پژوهش‌های متعدد شاهد تاثیر سن و جنس میزبان بر ترکیب و فراوانی فلور میکروبی ملتحمه حیوانات مختلف هستیم. در  اسب‌های فلوریدای آمریکا (Andrew et al., 2003)، قارچ‌ها از چشم حیوانات جوان­تر بیشتر جدا گردیده است. در بزهای ارومیه قارچ‌ها از چشم حیوانات نر به طور معنی‌داری بیشتر گزارش شده است (عراقی سوره و همکاران، 1392). در اسب‌های عرب واقع در تبریز (عراقی سوره و همکاران، 1391) ، پزودوآلشریا و کلادوسپوریوم در نرها و در گوسفندان ارومیه (عراقی سوره و حسن پور، 1391) کلادوسپوریوم فراوانی معنی‌دار در ماده‌ها داشته است. چگونگی تأثیر جنسیت میزبان بر فراوانی جدایه‌های میکروبی سطح چشم مشخص نیست ولی در خصوص تأثیر سن می‌توان بیان کرد که با افزایش سن و تقویت سازوکارهای دفاعی چشم از کلونیزاسیون قارچی سطح چشم حیوانات مسن­تر کاسته می‌شود.      

   گونه‌های قارچی جدا شده در گزارش حاضر قابل مقایسه با مطالعات مشابه انجام گرفته روی گاوهای دیگر نقاط دنیا است، اگر چه فراوانی بیشتر آسپرژیلوس می‌تواند ناشی از تفاوت‌های جفرافیایی باشد. پائین بودن آلودگی قارچی سطح چشم گاوهای تحت مطالعه می‌تواند انعکاس تفاوت‌ها در تکنیک و فصل نمونه‌برداری باشد.

 

 

جدول 2- قارچ‌های جدا شده از کیسه ملتحمه گاوهای سالم در کشورهای مختلف به ترتیب فراوانی

ایالات متحده (Samuelson et al., 1984)	ایتالیا (Sgorbini et al., 2010)
Cladosporium spp	Penicillium spp
Penicillium spp	Cladosporium spp
Scopulariopsis spp	Aspergillus spp
Helminthosporium spp	Alternaria spp
Curvularia spp	Mucor spp
Fusarium spp	Acremonium spp
Candida spp	Absidia spp
Alternaria spp	Fusarium spp
Aspergillus spp	Trichoderma spp
Exosporiella spp	Candida spp
Drechslera spp	Mortierella spp
Histoplasma spp	Actinomucor spp
Torula spp	Curvularia spp
-	Rhizomucor spp
-	Trichosporon spp

 

مراجع

• · عراقی سوره، ع. (1392). شناسایی فلور قارچی فورنیکس ملتحمه چشم در تک سمیان (اسب و قاطر) منطقه ارومیه. مجله آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی، سال 7، شماره 1، صفحات: 1742-1736.
• · عراقی سوره، ع.، مخبر دزفولی، م.ر. و محمدی چورسی، م. (1392). شناسایی جدایه­های قارچی کیسه ملتحمه چشم بزهای سالم. مجله تحقیقات دامپزشکی، سال 68، شماره 3، صفحات: 122-107.
• عراقی سوره، ع.، ابراهیمی حامد، م.، محمد پور، د. و صادقی زالی، م.ح. (1391). جداسازی و شناسایی فلور    قارچی ملتحمه چشم سالم در اسب عرب ایرانی. مجله پاتوبیولوژی مقایسه‌ای، سال 9، شماره 4، صفحات: 816-811.
• · عراقی سوره، ع. و حسن پور، و. (1391). فلور قارچی کیسه ملتحمه گوسفندان سالم نژاد قزل در شهرستان ارومیه. مجله پژوهش‌های بالینی دامپزشکی، سال 3، شماره 2، صفحات: 101-95.
  • · Araghi-Sooreh, A. (2013). Fungi in the conjunctival sac of healthy mules (Equus mulus). In proceeding of the 2nd International Congress of Large Animal Practitioners, Tehran, Iran, pp: 99.
  • · Araghi-Sooreh, A. and Mohammadi, N. (2013). Colonization of the normal conjunctiva in Iranian river buffalo by fungi. In proceeding of the 2nd International Congress of Large Animal Practitioners, Tehran, Iran, pp: 98.
  • · Andrew, S.E., Nguyen, A., Jones, G.L. and Brooks, D.E. (2003). Seasonal effects on the aerobic bacterial and fungal conjunctival flora of normal throroughbred brood mares in Florida. Veterinary Ophthalmology, 6(1): 45-50.
  • · Andrew, S.E., Brooks, D.E., Smith, P.J., Gelatt, K.N., Chmielewski, N.T. and Whittaker, C.J.G. (1998). Equine ulcerative keratomicosis: visual outcome and ocular survival in 39 cases (1987-1996). Equine Veterinary Journal, 30(2): 109-116.
  • · Brooks, B.E., Andrew, S.E., Andrew, S.E., Dillavou, C.L., Ellis, G. and Kubilis, P.S. (1998). Antimicrobial susceptibility patterns of fungi isolated from horses with ulcerative keratomycosis. American Journal of Veterinary Research, 59(2): 138-142.
  • · Coad, C.T., Robinson, N.M. and Wilhelmus, K.R. (1985). Antifungal sensitivity testing for equine Keratomycosis. American Journal of Veterinary Research, 46(3): 676-678.
  • · Casolari, C., Nanetti, A., Cavallini, G.M., Rivasi, F., Fabio, U. and Mazzoni, A. (1992). Keratomycosis with an unusual aetiology (Rhodotorula glutinis): a case report. Microbiology, 15(1): 83-87.
  • · Elligott, C.R., Wilkie, D.A., Kuonen, V.J., Bras, I.D. and Neihaus, A. (2006). Primary Aspergillus and Fusarium keratitis in a Holstein cow. Veterinary Ophthalmology, 9(3): 175-178.
  • · Gaarder, J.E., Rebhun, W.C., Ball, M.A., Patten, V., Shin S. and Erb, H. (1998). Clinical appearances, healing patterns, risk factors, and outcomes of horses with fungal keratitis: 53 cases (1978-1996). Journal of American Veterinary Medical Association, 213(1): 105-113.
  • · Ledbetter, E.C., Patten, V.H., Scarlett, J.A. and Vermeylen, F.M. (2007). In vitro susceptibility patterns of fungi associated with keratomycosis in horses of the northeastern United States: 68 cases (1987-2006). Journal of American Veterinary Medical Association, 231(7): 1086-1091.
  • · Mclaughlin, S.A., Brightman, A.H., Helper, L.C., Manning, J.P. and Tomes, J.E. (1983). Pathogenic bacteria and fungi associated with extraocular disease in the horse. Journal of American Veterinary Medical Association, 182(3): 241-242.
  • · Nardoni, S., Sgorbini, M., Barsotti, G., Corazza, M. and Mancianti, F. (2007).Conjunctival fungal flora in healthy donkeys. Veterinary Ophthalmology, 10(4): 207-210.
  • · Nasisse, M.P. and Nelms, S. (1992). Equine ulcerative keratitis. Veterinary Clinic North America Equine Practice, 8(3): 537-555.
  • · Quinn, P.J., Carter, M. E., Markey, B. and Carter, G.R. (1994). Clinical Veterinary Microbiology. London: Wolfe Publishing, pp: 367-421.
  • · Reed, Z., Thomasy, S.M., Good, K.L., Maggs, D.J., Magdesian, K.G., Pusterla, N., et al. (2013). Equine keratomycosis in California from 1987 to 2010 (47 cases). Equine Veterinary Research, 45(3): 361-366.
  • · Riss, R.C. (1981). Equine ophthalmology. Philadelphia: Lea and Febiger, pp: 575.
  • · Sgorbini, M., Barsotti, G., Nardoni, S., Brombin, M., Sbrana, A., Mancianti, F., et al. (2010). Seasonal prevalence of fungi in the conjunctival fornix of healthy cows during a 2-year study. Veterinary Ophthalmolology, 13(4): 227-234.
  • · Samuelson, D.A., Andresen, T.L. and Gwin, R.M. (1984). Conjunctival fungal flora in horses, cattle, dogs, and cats. Journal of American Veterinary Medical Association, 184(10): 1240-1242.
  • · Smith, L.N. and Hoffman, S.B. (2010). A case series of unilateral orbital Aspergillosis in three cats and treatment with voriconazole. Veterinary Ophthalmology, 13(4): 227-234.
  • · Voelter-Ratson, K., Monod, M., Braun, U. and Spiess, B.M. (2013). Ulcerative fungal Keratitis in a Brown Swiss cow. Veterinary Ophthalmology, 16(6): 464-466.