مقایسه عیار پادتن سرمی 8 نوع واکسن زنده تجاری برونشیت عفونی در جوجه‌های گوشتی

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 4، دوره 8، 2 (30) تابستان، شهریور 1393، صفحه 473-479   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

سامان مهدوی^{* 1}؛ افشین ذاکری²؛ یوسف مهمان نواز³

¹استادیار گروه میکروبیولوژی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران.

²استادیار گروه علوم دامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³استادیار گروه علوم دامی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران.

چکیده

   هدف از انجام این تحقیق، مقایسه عیار پادتن سرمی 8 نوع واکسن زنده تجاری برونشیت عفونی در جوجه‌های گوشتی بود. 320 قطعه جوجه گوشتی یک روزه نر (سویه 308 راس) به‌طور تصادفی به 8 گروه تیمار (هر گروه شامل 3 تکرار) تقسیم شدند. در روز 8 دوره پرورشی هر یک از گروه‌ها نوع متفاوتی از واکسن زنده برونشیت عفونی را به‌صورت قطره چشمی دریافت کردند. در روزهای 22 و 29 دوره پرورشی از هر گروه، 12 قطعه جوجه به‌طور تصادفی انتخاب شده و پس از خون‌گیری و جداسازی سرم، جهت تعیین عیار پادتن سرمی، آزمایش الایزا بر روی نمونه‌ها انجام شد. میانگین عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت عفونی در بین گروه‌های آزمایشی در روز 22 دوره پرورشی نشان داد که بین گروه دریافت‌کننده واکسن HIPRAVIAR Colon/ H120  و گروه‌های دریافت‌کننده واکسن‌های Nobilis Ma5+ Clone30، H120 و Cevac Vitabron L  اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0p<)، ولی در بین سایر گروه‌های آزمایشی از لحاظ عیار آنتی‌بادی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. میانگین عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت عفونی در بین گروه‌های آزمایشی در روز 29 دوره پرورشی نشان داد که در بین گروه‌های آزمایشی از لحاظ عیار آنتی‌بادی اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. مقایسه عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت عفونی در گروه‌های آزمایشی بین روزهای 22 و 29 دوره پرورشی نشان داد که در بین گروه‌های دریافت‌کننده واکسن‌های Gallivax IB88، Nobilis Ma5+Clone30  وCevac Vitabron L   اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0P<) ولی بین سایر گروه‌های آزمایشی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد.  

کلیدواژه‌ها

برونشیت عفونی؛ واکسن زنده؛ جوجه گوشتی؛ پادتن سرمی

اصل مقاله

مقدمه

   بیماری برونشیت عفونی یک بیماری ویروسی واگیردار تنفسی در ماکیان است که به لحاظ ایجاد هزینه‌های مرتبط با دارو درمانی، تلفات و حذف لاشه در کشتارگاه واجد اهمیت است. بیماری‌زایی عامل بیماری عمدتاً مربوط به دستگاه تنفسی، تولید مثلی، روده‌ها و کلیه‌ها می باشد (Gholami Ahangaran, 2013). جوجه‌ها در تمام سنین می‌توانند با این ویروس آلوده شوند و ویروس قادر به تکثیر در بیشتر بافت‌های بدن طیور است. جوجه‌های آلوده، علایم افسردگی، سرفه، ترشحات بینی، افزایش ترشح ادرار و مرگ را دارند (Saif et al., 2003). به‌طور کلی ایمونوگلوبولین G به‌عنوان یک پادتن موثر در خنثی کردن ویروس در گردش خون عمومی می‌باشد (Gholami Ahangaran, 2013). گزارشاتی وجود دارد که بیان می‌کند ایجاد عفونت با ویروس برونشیت عفونی باعث افزایش میزان ایمونوگلوبولین G سرمی می‌شود و این پاسخ برای مدت طولانی پس از عفونت برقرار می‌ماند اما ایمونوگلوبولین A ترشحی در غلظت پایین باقی می‌ماند و این میزان پادتن برای مدت کوتاهی پس از عفونت حضور دارد (Gelb et al.,1998). حضور آنتی‌بادی‌های ضدویروس برونشیت عفونی در ایجاد ایمنی و مقاومت علیه ویروس برونشیت عفونی نقش مهمی ایفا می‌کنند (Gholami Ahangaran, 2013). استفاده از واکسن زنده تخفیف حدت یافته برونشیت عفونی بر واکسن کشته شده غیرفعال این ویروس مزیت دارد چون واکسن کشته شده غیرفعال کمتر باعث القاء ایمنی فعال جوجه‌ها با آنتی‌بادی مادری می­شود (Zakeri and Kashefi, 2011). علی­رغم حضور مقادیر بیشتر آنتی‌ژن در واکسن‌های غیرفعال برونشیت عفونی نسبت به واکسن‌های زنده، ایمن‌سازی کمتری در جوجه‌ها ایجاد می‌کنند. از طرف دیگر استفاده از واکسن غیرفعال برونشیت عفونی محافظت کم و یا فقدان ایمنی را در برابر کاهش تولید تخم مرغ ایجاد می‌کند (Ignjatovic and Galli, 1994). تحریک اینترفرون‌ها توسط ویروس برونشیت عفونی، بستگی به سویه ویروس دارد، ولی تاکنون نقش اینترفرون در مقاومت پرندگان در برابر ویروس برونشیت عفونی مشخص نشده است (Calnek et al.,1997).     

   با توجه به اینکه در صورت عدم ایمن‌سازی مناسب گله‌های طیور، این بیماری می‌تواند تا 30% مرگ و میر ایجاد کند، لزوم ایمن‌سازی مناسب و تقویت عیار پادتنی حاصله با استفاده از واکسن‌های موجود در کشور بسیار حائز اهمیت می‌باشد (Johnson et al., 2003). برنامه‌های واکسیناسیونی که در یک گله پیاده می‌گردد به تشخیص دامپزشک و با توجه به فاکتورهای متعددی از جمله سویه ویروس شایع در منطقه، تاریخچه گله، نحوه مدیریت و عوامل متعددی تعیین می‌شود. علاوه بر موارد ذکر شده تفاوت بین واکسن‌های ارائه شده در بازار به­ویژه از نظر میزان عیار پادتنی که ایجاد می‌کنند در ارائه برنامه واکسیناسیون بسیار حائز اهمیت می‌باشد. با توجه به تعدد انواع واکسن‌های برونشیت موجود در کشور و سردرگمی که در بین مصرف‌کنندگان ایجاد می‌شود، از این‌رو هدف از انجام این تحقیق ارائه یکسری نتایج کاربردی برای تسهیل کار دامپزشکان در ارائه برنامه‌های واکسیناسیون علیه بیماری برونشیت می‌باشد که در این مطالعه اقدام به مقایسه عیار پادتنی سرم انواع واکسن‌های زنده برونشیت موجود در کشور می‌گردد (Hay green et al., 2005). با اجرای یک برنامه مناسب واکسیناسیون علیه برونشیت عفونی می‌توان پاسخ ایمنی مخاطی را تحریک کرد و باعث افزایش سطح مقاومت پرنده علیه برونشیت عفونی شد. هدف از انجام این تحقیق، مقایسه عیار پادتن سرمی 8 نوع واکسن زنده تجاری برونشیت عفونی در جوجه‌های گوشتی بود.

  

مواد و روش‌ها

   تعداد 320  قطعه جوجه گوشتی یک روزه نر سویه 308  راس، در 8 گروه تیمار به‌طور تصادفی تقسیم شدند. جوجه‌های متعلق به هر گروه در 3 تکرار پن‌بندی شدند. تمام پرندگان در طول دوره پرورش در شرایط یکسان محیطی، تغذیه‌ای و مدیریتی نگه­داری شده و آب و دان را به شکل دسترسی آزاد دریافت کردند.

   در روز 8 دوره پرورشی هر یک از گروه‎ها نوع متفاوتی از واکسن برونشیت عفونی را به‌صورت قطره چشمی دریافت کردند که در جدول 1 نشان داده شده است. به منظور اندازه‌گیری عیار پادتنی حاصل از واکسیناسیون در سرم، در روزهای 22 و 29 دوره پرورشی از هر گروه 12 قطعه جوجه به‌طور تصادفی انتخاب گردیده و خون­گیری از ورید بالی انجام شد. نمونه‌ها بلافاصله به آزمایشگاه منتقل شده و پس از جداسازی سرم، مورد آزمایش الایزا با کیت شرکتBioChek  در طول موج 405 نانومتر قرار گرفته و نتایج حاصله با نرم‌افزارSAS (9.1.3, 2004)  مورد تحلیل آماری قرار گرفت.

 

 

جدول 1- مشخصات واکسن‌های برونشیت مورد استفاده در گروه‌های مختلف آزمایشی

واکسن‌های مورد آزمایش (نام تجاری)	کد	شرکت سازنده	نام سویه
Gallivax IB88	1	مریال فرانسه	793/B
Nobilis 4/91	2	اینتروت هلند	793/B
Nobilis Ma5+Clone30	3	اینتروت هلند	Ma5
Bronhikal SPF	4	وترینا کرواسی	H120
H120	5	مؤسسه رازی ایران	H120
Cevac Vitabron L	6	سوا مجارستان	H120
H120 Bioral	7	مریال فرانسه	H120
HIPRAVIAR Colon/ H120	8	هیپرا اسپانیا	H120

 

 

یافته­ها

   میانگین عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت در بین گروه‌های آزمایشی در روز 22 دوره پرورشی نشان داد که بین گروه 8 و گروه‌های آزمایشی 3، 5 و 6 از لحاظ عیار آنتی‌بادی اختلاف معنی‌داری وجود دارد

 

(05/0p<)، ولی در بین سایر گروه‌های آزمایشی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. میانگین عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت در بین گروه‌های آزمایشی در روز 29 دوره پرورشی نشان داد که در بین گروه‌های آزمایشی اختلاف معنی‌داری وجود ندارد (جدول 2).

 

 

جدول 2- میانگین عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت در گروه‌های مختلف آزمایشی در روز 22 و 29 دوره پرورشی

گروه	میانگین عیار آنتی‌بادی در روز 22 پرورش	میانگین عیار آنتی‌بادی در روز 29 پرورش
1	ab9/1950	57/2553
2	ab3/1908	57/2568
3	b5/1558	43/1916
4	ab6/1831	37/2073
5	b1/1517	57/1848
6	b3/1518	25/2367
7	ab5/1718	37/1830
8	a2225	37/2515
SEM	97/175	73/276
p-value	049/0	201/0

 aوb : حروف غیر مشابه، تفاوت آماری معنی‌داری را در سطح احتمال 05/0 نشان می‌دهد.

 

 

مقایسه عیار پادتن سرمی ضد واکسن‌های برونشیت درگروه‌های مختلف آزمایشی بین روزهای 22 و 29 دوره پرورشی نشان داد که در بین گروه‌های آزمایشی 1، 3 و 6  اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0p<) ولی بین سایر گروه‌های آزمایشی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (جدول 3).

 

 

 

جدول 3- مقایسه عیار پادتن سرمی ضد واکسن های برونشیت درگروه­های مختلف آزمایشی بین روزهای 22 و 29 دوره پرورشی.

روزهای پرورشی	گروه1	گروه2	گروه3	گروه4	گروه5	گروه6	گروه7	گروه8
22	b 9/1950	25/1908	b46/1558	61/1831	1/1517	b25/1518	5/1718	2225
29	a6/2553	57/2568	a 43/1916	37/2073	57/1848	a 25/2367	37/1830	37/2515
SEM	291/163	17/413	67/90	32/237	49/147	41/165	52/240	57/236
p-value	0387/0	22/0	031/0	432/0	097/0	0045/0	723/0	3543/0

a و b: حروف غیر مشابه، تفاوت آماری معنی‌داری را در سطح احتمال 05/0 نشان می‌دهد.

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

   به‌طور طبیعی حضور ایمونوگلوبولین G(Y)، 30-20 روز پس از عفونت با ویروس برونشیت عفونی در سرم پرندگان قابل شناسایی است (Cavanagh, 2003). در مورد برونشیت عفونی، برای چندین روز ایمنی غیرفعال دوام دارد و می‌تواند با واکسیناسیون زود هنگام جوجه‌ها تداخل نماید (Hay green et al., 2005). در جریان عفونت طبیعی با ویروس برونشیت عفونی در پرندگان، پاسخ‌های ایمنی به تعادل می‌رسد ولی بعد از واکسیناسیون، عواملی مثل سویه واکسن، سن پرنده، بیان MHC I و MHCII و نسبت CD4 به CD8، ممکن است پاسخ‌های ایمنی متغیر باشد و فشار انتخابی بیشتری بر ویروس وارد شود (Zinkernagel, 2003). حضور آنتی‌بادی‌ها یا واکنش اختصاصی سلول‌های Tc به آنتی‌ژن، بستگی به کیفیت بورس فابرسیوس طیور و تیموس تا زمان بلوغ جنسی پرنده دارد (Van Ginkel et al., 2008). پاسخ‌های ایمنی سلولی به ویروس برونشیت عفونی شامل فعالیت سیتوتوکسیک لمفوسیت، واکنش ازدیاد حساسیت تاخیری، فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی و تجمع لنفوسیت­های T در بافت‌های تنفسی و کلیه جوجه‌های آلوده به ویروس برونشیت عفونی است (Calnek et al., 1997). واکنش پاسخ موضعی ایمنی سلولی در عفونت اولیه باعث تسریع پاکسازی ویروسی می‌شود ولی در برخورد دوم بدن با ویروس برونشیت عفونی به­دلیل خنثی شدن سریع عامل بیماری‌زا توسط IgY، واکنش مذکور اهمیت کمتری پیدا می‌کند (Guo et al., 2008).   

   اگرچه پادتن سرمی نقش مهمی در غلبه بر عفونت با ویروس برونشیت عفونی برعهده دارد اما رابطه‌ای مستقیم بین عیار پادتن سرمی و حفاظت در مقابل ویروس وجود ندارد به‌طوری که، در مواردی جوجه‌هایی که عیار بسیار پایین پادتن سرمی داشتند در مقابل ویروس بیماری‌زا از خود مقاومت نشان داده­اند (Gillete, 1980). مقایسه عیارهای ایمنوگلوبولین A موضعی پس از گذشت 10 روز در گروه‌های دریافت کننده یک نوبت واکسن برونشیت عفونی (به روش اسپری یا آشامیدنی) حاکی از نزول تدریجی عیار ایمونوگلوبولین A است (Gholami Ahangaran, 2013; Gillete, 1980). زمان‌بندی واکسیناسیون مناسب، دزهای مورد استفاده و راه تجویز واکسن مهمترین عوامل کنترل بیماری است (Zakeri and Kashefi, 2011). موفقیت در واکسیناسیون بستگی به فاکتورهای متعددی از قبیل واکسن، کیفیت ایمونولوژیکی ویروس مورد استفاده در تولید واکسن، ویژگی‌های ویروس واکسن، ثبات آنتی‌ژنی و میزان ویروس بکار رفته در واکسن دارد (Marius et al., 1983). مطالعات تکمیلی مبتنی بر ایجاد ایمنی توسط واکسن‌های مختلف زنده برونشیت انجام شده تا نشان دهند که اختلاف معنی‌داری بین واکسن‌های برونشیت عفونی سویه H120 تولید شده توسط شرکت‌های مختلف وجود دارد (Mondal and Naqi, 2001). در مطالعه‌ای نشان داده شده است که واکسن‌های برونشیت مختلف با سویه‌ای یکسان می‌توانند سطوح مختلف آنتی‌بادی را در پرندگان ایجاد کنند و این تفاوت‌ها را می‌توان به میزان ذرات موجود در واکسن، کیفیت تولید و خالص‌سازی واکسن مرتبط دانست (Gelb et al., 1998). در این تحقیق استفاده از واکسن برونشیت H120 موسسه رازی، تفاوت معنی‌داری در عیار پادتن سرمی ضد برونشیت ایجاد نکرد که با نتایج غلامی آهنگران (1392) مطابقت دارد (Gholami Ahangaran, 2013). در این مطالعه عیار پادتن سرمی ضد برونشیت عفونی در روز 22 دوره پرورشی در گروه 8 نسبت به گروه های 3، 5 و6 افزایش معنی‌داری را نشان داد ولی در روز 29 دوره پرورشی هیچ یک از واکسن‌های مورد آزمایش افزایش معنی‌داری را در مقایسه با هم نشان ندادند. از طرف دیگر در روز 29 دوره پرورشی، در گروه های 1، 3 و6 افزایش عیار پادتن سرمی را به‌طور معنی‌داری نسبت به روز 22 دوره پرورشی نشان دادند که نشان­دهنده تداوم افزایش عیار پادتن سرمی نسبت به سایر واکسن‌های مورد آزمایش بود. با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان نتیجه گرفت که جهت تداوم افزایش عیار پادتن سرمی ضد ویروس برونشیت عفونی به خصوص در طیور تخم­گذار که طول دوره پرورشی طولانی‌تری نسبت به طیور گوشتی دارند، استفاده از واکسن‌های Gallivax IB88، Nobilis Ma5+Clone30 و Cevac Vitabron L  توصیه می‌شود.

 

 

مراجع

• غلامی آهنگران، م. (1392). سنجش ایمونوگلوبولین A در مخاطات دستگاه تنفس به دنبال تجویز واکسن برونشیت عفونی در جوجه‌های گوشتی. نشریه میکروبیولوژی دامپزشکی، دوره 9، شماره 1، صفحات: 49-41.
  • · Calnek, B.W., John Barnes, H., Beard, C.W., Mc Dougald, L.R. and Saif, Y.M. (1997). Diseases of Poultry. Iowa, USA: Iowa State University Press, pp: 519.
  • · Cavanagh, D. (2003). Severe acute respiratory syndrome vaccine development: Experiences of vaccination against avian infectious bronchitis coronavirus. Avian Pathology, 32(6): 567-582.
  • · Gelb, J., Nix, W.A. and Gellman, S.D. (1998). Infectious bronchitis virus antibodies in tears and their relationship to immunity. Avian Diseases, 42: 364-374.
  • · Gillete, K.G. (1980). Local antibody response in avian infectious bronchitis: virus-neutralizing antibody in tracheobronchial secretions. Avian Diseases, 25: 431-443.
  • · Guo, X., Rosa, A.J.M., Chen, D.G. and Wang X. (2008). Molecular mechanisms of primary and secondary mucosal immunity using avian infectious bronchitis virus as a model system. Veterinary Immunology and Immunopathology, 121: 332-343.
  • · Hay green, L., Davison, F. and Kaiser, P. (2005). DNA vaccines for poultry: the jump from theory to practice. Expert Review of Vaccines, 4(1): 51-62.
  • · Ignjatovic, J. and Galli, L. (1994). The S1 glycoprotein but not the N or M proteins of avian infectious bronchitis virus induces protection in vaccinated chickens. Archives of Virology, 138: 117-134.
  • · Johnson, M.A., Pooley, C., Ignjatovic, J. and Tyack, S.G. (2003). A recombinant fowl adenovirus expressing the S1 gene of infectious bronchitis virus protects against challenge with infectious bronchitis. Vaccine, 22: 2730-2736.
  • · Marius, V., Gillet, J.P., Hospitalier, R.L., Guittet, M. and Bennejean, G. (1983). Vaccination against Infectious Bronchitis in young chicken. Comparative Immunology Microbiology Infectious Diseases, 6(2): 115-134.  
  • · Mondal, S.P. and Naqi, S.A. (2001). Maternal antibody to infectious bronchitis virus: It’s role in protection against infection and development of active immunity to vaccine. Veterinary Immunology and Immunopathology, 79(1-2): 31-40.
  • · Saif, Y.M., Barnes, H.J., Glisson, J.R., Fadly, A.M., Mc Dougald, L.R. and Swayne, D.E. (2003).  Diseases of poultry. 11th ed., Iowa, USA: Iowa State University Press, pp: 101-119.
  • · Statistical Analysis System (2004). SAS Institute, Cary, NC, USA.
  • · Van Ginkel, F.W., Van Santen, S.L., Gulley, S.L. and Toro, H. (2008). Infectious bronchitis virus in the chicken harderian gland and lachrimal fluid: viral load, infectivity, immune cell responses, and effects of viral immunodeficiency. Avian Diseases, (52): 608-617.
  • · Zakeri, A. and Kashefi, P. (2011). A comparative study of immunization of 5 various commercial Infectious Bronchitis live vaccines in broiler chickens. Advances in Environmental Biology, 5(8): 2532-2535.
  • · Zinkernagel, R.M. (2003). On natural and artificial vaccinations. Annual Review of Immunology, 21: 516-546.