جداسازی باکتری‌های مختلف از ریه‌های مبتلا به پنومونی در گاوان کشتار شده در کشتارگاه تبریز

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 5، دوره 8، 2 (30) تابستان، شهریور 1393، صفحه 481-491   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

امیرپرویز رضایی‌صابر^*

استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

   در این مطالعه به لحاظ اهمیت پنومونی باکتریایی در بین گاوهای منطقه تبریز به مطالعه عوامل باکتریایی دخیل در ایجاد پنومونی در ریه‌‌های گاوان کشتار شده در کشتارگاه تبریز پرداخته شد. بدین منظور، در هر فصل به کشتارگاه تبریز مراجعت نموده و از 50 ریه سالم و 50 ریه ناسالم نمونه‌برداری انجام ‌پذیرفت. در آزمایشگاه میکروب‌شناسی کشت و بررسی کلنی‌های تشکیل شده انجام شد و با استفاده از محیط‌های کشت افتراقی، خانواده و گونه‌های باکتریایی تشخیص داده شدند. باکتری‌های جدا شده از تمامی ریه‌های پنومونیک طی چهار فصل شامل استرپتوکوکوس پنومونیه 20 مورد، اشریشیا ‌کولای 23 مورد، استافیلوکوکوس اورئوس 18 مورد و استافیلوکوکوس اپیدرمیس 1 مورد، کورینه­باکتریوم پیوژن 9 مورد، سودوموناس آئروژنوزا 11 مورد، پاستورلا همولیتیکا 48 مورد، اریزیپلوتریکس اینسیدیوزا 8 مورد، رودوکوکوس اکوئی 23 مورد، نوکاردیا فارسینیکا 4 مورد، موراکسیلا بوویس 2 مورد، بردتلا برونشی­سپتیکا 1 مورد، بروسلا بوویس 2 مورد و هموفیلوس آنفلوانزا 2 مورد ‌بودند. در 4 مورد از ریه‌های ضایعه‌دار فصل پائیز، پاستورلا همولیتیکا همراه با بردتلا برونشی­سپتیکا و از 3 مورد ریه‌های ضایعه‌دار فصل پائیز بروسلا بوویس همراه با هموفیلوس آنفلوانزا و در 3 مورد از ریه‌های ضایعه‌دار فصل ‌زمستان پاستورلا همولیتیکا همراه با بردتلا برونشی­سپتیکا جدا شدند. باکتری‌های جدا شده از کل ریه‌های سالم بررسی شده‌ شامل استافیلوکوکوس اپیدرمیس 3 مورد، پاستورلا مولتوسیدا 2 مورد، اشریشیا ‌کولای 6 مورد و نوکاردیا فارسینیکا 1 مورد می‌باشند که 2 مورد در فصل بهار، 4 مورد در فصل تابستان، 4 مورد در فصل پائیز و 2 مورد در فصل زمستان از کل 200 نمونه ریه‌ی سالم بررسی شده را شامل می‌شوند. در این مطالعه از کشت اولیه ریه‌های ضایعه‌دار و سالم در شرایط بی­هوازی و کشت مایکوپلاسمایی، میکروبی جدا نشد.

کلیدواژه‌ها

باکتری؛ ریه پنومونیک؛ گاو؛ کشتارگاه

اصل مقاله

مقدمه

   اجرای دامپروری سودآور اولین هدف شغل دامپزشکی می‌باشد. در این میان گاوداری‌های سنتی و صنعتی اهمیت به‌سزایی داشته و در تامین منابع پروتئین نقش مهمی را ایفا می‌نمایند. بنابراین، جلوگیری از افت تولید مبارزه جامعی را با عوامل کاهندة آن می­طلبد. یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که سبب افت تولید در گاوداری‌ها می‌شود، پنومونی گاوی می‌باشد. اجرام عفونی باکتریایی یکی از مهم‌ترین عوامل ایجادکننده پنومونی می‌باشند (Krysak, 2006). این باکتری‌ها ساکنین طبیعی مخاط بینی و حلق‌ هستند، ولی در ریه سالم یافت نمی‌شوند و به‌عنوان اجرام فرصت‌طلب شناخته می‌شوند. در شرایط مدیریتی و آب­و­هوایی نامناسب و یا عفونت ویروسی دستگاه تنفس، فرصت مناسب برای این باکتری‌ها ایجاد خواهد شد. وقتی عوامل باکتریایی در ریه‌ها مستقر شدند، همراه ویروس‌ها و یا به تنهایی شرایط التهابی را بر ریه تحمیل می‌کنند که منجر به بروز برونکوپنومونی با علایم افزایش دمای بدن، افزایش حرکات تنفسی، سرفه و ریزش بینی با قوام متفاوت بر حسب گذشت زمان خواهد شد (Rice, 2007). در جامعه‌ی امروز ایران، برای درمان پنومونی‌های عفونی بدون توجه به عوامل ایجادکننده از داروهای مختلفی استفاده می‌شود و چون درمان با شناسایی کامل روی اجرام خاص عفونی صورت نمی‌گیرد، در اکثر مواقع با شکست مواجه می‌شود  و چه بسا استفاده مکرر از داروهای غیر اختصاصی باعث ایجاد مقاومت دارویی، صرف هزینه‌ی مازاد درمانی و وجود بقایای دارویی در گوشت و شیر و به مخاطره انداختن سلامت و بهداشت عمومی جامعه‌ می­شود. هدف از این مطالعه، بررسی باکتریولوژیکی ریه‌های ناسالم از دیدگاه ماکروسکوپیک، در گاوهای کشتار شده در کشتارگاه تبریز بود.

 

مواد و روش‌ها

   در این مطالعه در هر فصل به کشتارگاه تبریز مراجعت نموده و از 50 ریه سالم و 50 ریه ناسالم (از لحاظ ماکروسکوپی) نمونه‌برداری انجام ‌پذیرفت که سریعاً به آزمایشگاه میکروب شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز انتقال داده شد. پس از تهیه مقدمات کار در آزمایشگاه، در شرایط استریل و نزدیک شعله، سطحی از ریه در مجاورت محل سالم و ضایعه‌دار به کمک اسپاتول داغ سوزانده می‌شد و با قیچی استریل حدود 1 سانتی­متر مربع از قسمت سوزانده شده بریده و کنار گذارده می‌شد. سپس از عمق قسمت سوزانده شده ریه، به کمک قیچی و پنس، قطعة کوچکی برداشته و در سطح محیط آگار خوندار کشت و سپس همین قطعه در عمق محیط تیوگلیکولات سدیم قرار داده می‌شد و قطعه دیگر از محل سوزانیده شده برداشت و در محیط PPLO براث قرار داده می‌شد. محیط‌ها پس از کشت به انکوباتور 37 درجه سانتی‌گراد منتقل می­شدند. محیط تیوگلیکولات سدیم برای رشد باکتری­های بی‌هوازی استفاده می‌شد که پس از کشت به وسیله درب لاستیکی استریل، محیطی عاری از هوا برای رشد باکتری­ها مهیا می‌گردید. در صورت رشد باکتری رنگ محیط که زرد شفاف بود، کدر می‌شد. محیط PPLO براث (مناسب برای رشد مایکوپلاسما) بعد از کشت، به مدت 4-3 روز به انکوباتور منتقل می­شد و بعد از آن به محیط PPLO آگار منتقل و هر 24 ساعت به مدت هفت روز، محیط‌های مذکور در زیر میکروسکوپ بررسی می­شد تا کلنی مشاهده شود. محیط آگار خون­دار پس از کشت چهار قسمتی به‌مدت 24، 48 و 72  ساعت در داخل انکوباتور 37 درجه سانتی­گراد قرار می‌گرفت و نتیجة آن بررسی می­شد.

 1-عدم رشد باکتری پس از حذف نمونه.

 2-رشد باکتری: در صورت رشد باکتری مواردی مانند تعداد باکتری، زمان انکوباسیون، شکل، اندازه و رنگ و پرگنه‌ها و همولیز مورد بررسی قرار می­گرفت.

3- جداسازی و تعیین هویت باکتری‌های جدا شده: پس از خالص کردن باکتری با کشت مجدد در محیط آگار خوندار، از کلنی‌های ظاهر شده، گسترش تهیه و به طریق گرم رنگ‌آمیزی می‌شدند. خصوصیات مورفولوژیک باکتری­ها، واکنش رنگ گرم (مثبت یا منفی) و خصوصیات بیوشیمیایی باکتری­های جدا شده در فرم­های مخصوص با ذکر شمارة نمونه و تاریخ کشت پلیت ثبت می‌گردید. آنگاه با تطبیق نتایج به­دست آمدة مندرج در جداول استاندارد، جنس و گونه باکتری مشخص می‌گردید.

 4- نگه­داری سوش­های جدا شده : سوش­های باکتریائی جدا شده پس از تعیین هویت، جهت مطالعه و بررسی احتمالی بعدی، پس از تهیه کشت تازه و خالص مجدد در محیط لوله‌ حاوی نوترینت آگار به مقدار کافی کشت و با پارافین جامد درب آن محکم و در یخچال نگه­داری می‌شدند.

در پایان، مطالعه آماری این تحقیق به روش توصیفی انجام پذیرفت.

 

یافته­ها

الف) نتایج حاصل از کشت ریه‌های سالم و پنومونیک  در فصل بهار، از مجموع  50 ریه سالم و 50 ریه پاتولوژیک بررسی شده:

1- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های پنومونی در جدول 1 ارائه شده است.

 

 

جدول 1- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های درگیر در فصل بهار

ردیف	نوع باکتری جدا شده	فراوانی	درصد فراوانی
1	استرپتوکوکوس پنومونیه	15	20%
2	اشریشیا کولای	4	8%
3	استافیلوکوکوس اورئوس	3	6%
4	کورینه­باکتریوم پیوژنز	10	20%
5	سودوموناس آئروژنوزا	5	10%
6	پاستورلا همولیتیکا	12	24%
7	اریزیپلوتریکس اینسیدیوزا	1	2%
8	رودوکوکوس اکویی	5	10%
	مجموع	50	100%

 

 

2- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های سالم در فصل بهار: از 50 مورد ریه سالم بررسی شده، از دو مورد نمونه باکتریایی جدا شد که یک مورد استافیلوکوکوس اپیدرمیس و مورد دیگر پاستورلا مولتوسیدا بود.

ب) نتایج حاصل از کشت ریه‌های سالم و پنومونیک در فصل تابستان، از مجموع 50 ریه سالم و 50 ریه پاتولوژیک بررسی شده:

1- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های پنومونی در جدول 2 ارائه شده است.

 

 

 

جدول 2- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های درگیر در فصل تابستان

ردیف	نوع باکتری جدا شده	فراوانی	درصد فراوانی
1	استافیلوکوکوس اپیدرمیس	1	2%
2	استافیلوکوکوس اورئوس	5	10%
3	رودوکوکوس اکویی	8	16%
4	نوکاردیا فارسینیکا	3	6%
5	اریزیپلوتریکس اینسیدیوزا	3	6%
6	موراکسلا بویس	2	4%
7	بردتلا برونشی­سپتیکا	1	2%
8	اشریشیا کولای	8	16%
9	کورینه­باکتریوم پیوژن	7	14%
10	سودوموناس آئروژنوزا	1	2%
11	پاستورلا همولیتیکا	11	26%
	مجموع	50	100

 

 

 

2 - نتایج حاصل از بررسی ریه‌های سالم در فصل تابستان: از 50 مورد ریه سالم بررسی شده، از 4 مورد نمونه باکتریایی جدا شد که 3 مورد آن اشریشیا کولای و یک مورد آن پاستورلا مولتوسیدا بود.

ج) نتایج حاصل از کشت ریه‌های سالم و پنومونی در فصل پائیز، از مجموع 50 ریه سالم و 50 ریه پاتولوژیک بررسی شده:

1-نتایج حاصل از بررسی ریه‌های پنومونی در جدول 3 ارائه شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 3- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های درگیر در فصل پائیز

ردیف	نوع باکتری جدا شده	فراوانی	درصد فراوانی
1	استرپتوکوکوس پنومونیه	10	20%
2	اشریشیا کولی	6	12%
3	پاستورلا همولیتیکا+بردتلا برونشی­سپتیکا	4	8%
4	کورنیه­باکتریوم پیوژنز	5	10%
5	رودوکوکوس اکویی	3	6%
6	استافیلوکوکوس اورئوس	4	8%
7	بروسلا بویس+هموفیلوس آنفلوانزا	3	6%
8	هموفیلوس آنفلوانزا	2	4%
9	نوکاردیا فارسینیکا	1	2%
10	پاستورلا همولیتیکا	12	24%
	مجموع	50	100

 

 

2 - نتایج حاصل از بررسی ریه‌های سالم در فصل پائیز: از 50 مورد ریه سالم بررسی شده، از 4 مورد نمونه‌ی باکتریایی جدا شد که 3 مورد آن اشریشیا کولی و 1 مورد استافیلوکوکوس اپیدرمیس بود.

د) نتایج حاصل از کشت ریه‌های سالم و درگیر در فصل زمستان، از مجموع 50 ریه سالم و 50 ریه پاتولوژیک بررسی شده:

1- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های پنومونی در جدول 4 ارائه شده است.

 

 

جدول 4- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های درگیر در فصل زمستان

ردیف	نوع باکتری جدا شده	فراوانی	درصد فراوانی
1	اشریشیا کولی	5	10%
2	اریزیپلوتریکس اینسیدیوزا	4	8%
3	کورینه­باکتریوم پیوژنز	7	14%
4	استافیلوکوکوس اورئوس	6	12%
5	پاستورلا همولیتیکا+بردتلا برونشی­سپتیکا	3	6%
6	رودوکوکوس اکویی	7	14%
7	سودوموناس آئروژنوزا	5	10%
8	پاستورلا همولیتیکا	13	26%
	مجموع	50	100%

 

 

 

2- نتایج حاصل از بررسی ریه‌های سالم در فصل زمستان: از 50 مورد ریه‌ سالم بررسی شده، از 2 مورد نمونه باکتریایی جدا شد که 1 مورد آن استافیلوکوکوس اپیدرمیس و یک مورد آن نوکاردیا فارسینیکا بود.

پ) نتایج حاصل از باکتری­های مشترک جدا شده در فصول مختلف از ریه‌های ناسالم در جدول 5 ارائه شده است.

 

 

 

 

جدول 5- باکتری‌های مشترک جدا شده در فصول مختلف از ریه‌های ناسالم

فصل	نام باکتری‌های جدا شده	تعداد موارد
پائیز	پاستورلا همولیتیکا+ بردتلا برونشی­سپتیکا بروسلا بوویس+ هموفیلوس آنفلوانزا	4 3
زمستان	پاستورلا همولیتیکا + بردتلا برونشی­سپتیکا	3

 

بحث و نتیجه‌گیری

   با توجه به نقش آناتومیکی و مکانیزم دفاعی مجاری تنفسی و پارانشیم ریوی که نقش عمده‌ای در خنثی کردن عوامل مضر و جلوگیری از ورود اجرام ایفا می‌کنند، انتظار می‌رود که در شرایط طبیعی هیچگونه میکروارگانیسمی در قسمت تحتانی دستگاه تنفسی یافت نشود. ولی، نتایج به دست آمده از مطالعات باکتریولوژیکی ریه‌های سالم بیانگر این واقعیت است که قسمت تحتانی دستکاه تنفسی استریل نبوده، بلکه حاوی میکروارگانیسم‌هایی است که از استنشاق مداوم هوای آلوده به ذرات گرد و خاک به آنجا راه یافته‌اند (Woolums, 2004). مانسمن اظهار داشته است که فلورباکتریایی ریه اسب بستگی به محیطی دارد که حیوان در آن زندگی می‌کند و باکتری‌های جدا شده مربوط به ریه اسب­هایی است که در اصطبل نگه­داری می‌شوند. وی همچنین نشان داده است که سوش بیمارستانی، قدرت بیماری‌زایی بیشتری در قیاس با سوش­های غیر بیمارستانی دارد (Mansmann, 1976). مک­کیرنان نظرات پیرس را مبنی بر اینکه منشأ فلور طبیعی ریه، باکتری‌های دهانی– حلقی می‌باشد، را تائید کرد (Mckiernan et al., 1984).

   طی یک بررسی بر روی گوساله نشان داده شده است که کورینه­باکتریوم پیوژن جزو فلور طبیعی حیوان است و متعاقب استرس­ها تکثیر یافته و ایجاد بیماری می‌کند (Deaiwis, 1977). با بررسی منابع مشخص شده است که در ایران در زمینة پنومونی باکتریایی گاو تحقیقی صورت نپذیرفته است. آقا بیگی در سال 1376روی باکتری­های عامل پنومونی گوسفند مطالعاتی انجام داده است (بیگی، 1376). هم‌چنین مطالعاتی از نظر باکتریولوژی و پاتولوژی در ریه‌های گاومیش‌های کشتار شده در کشتارگاه اهواز توسط سیاری در سال 1370 به انجام رسیده است (سیاری، 1370). مطالعات مشابهی در مورد ریه‌های بز توسط جمشیدی در سال 1372 صورت پذیرفته است (جمشیدی، 1372). کشت اولیة ریه‌های طبیعی، تنها حاوی تعداد معدودی کلنی بوده‌اند. وجود مقادیر کم پاستورلا مولتوسیدا در عمق ریه‌های طبیعی حکایت از آن دارد که این باکتری به­صورت فرصت طلب عمل کرده و به­طور قطع متعاقب تضعیف سیستم ایمنی وارد عمل شده و موجب تظاهر علایم بالینی و بروز ضایعات پاتولوژیک خواهد شد (Withely, 1992). هورداگودا و همکاران در سال 1981 در کشور سریلانکا از 58 ریه طبیعی گاو، 72/1% پاستورلا همولیتیکا و 44/3% میکروکوکوس به دست آورده است و از 84/94% ریه‌های مورد بررسی باکتری جدا نکرده است (Hordagoda et al., 1981). اُجو در سال 1976 در کشور نیجریه ضمن بررسی باکتریولوژیک فلور طبیعی ریه گاو از 50% نمونه‌ها هیچ نوع باکتری جدا نکرد و در 10% ریه‌ها، پاستورلا، استرپتوکوکوس، موراکسلا و کلبسیلا جدا نمود (Ojo, 1976). بیگی از 20 ریه طبیعی گوسفند، در مجموع 35 نوع باکتری مختلف جدا نمود (بیگی، 1376). از 200 عدد ریه‌ دارای ضایعه ماکروسکوپیک که در بررسی ایشان مورد مطالعه باکتریولوژی قرار گرفتند، نتیجه کشت از تمام نمونه­ها مثبت بود. به‌عبارت دیگر در بررسی فوق از 100% ریه‌های ضایعه‌دار باکتری جدا گردید. بدون در نظر گرفتن عامل اتیولوژیک (نوع باکتری) نتیجه چند بررسی دیگر که بر روی ریه دام­های مختلف انجام گرفته است، به شرح ذیل می‌باشد: اُجو از 85% ریه‌های بیمار گاو باکتری جدا کرد (Ojo, 1976). دوتره و همکاران از 100 ریه­های بز باکتری جدا نکرد ولی از مخاط نای بزها باکتری­هایی را جدا نمود که نتیجه آن مشابه گوسفند بوده است (Doutre et al., 1983). آلمدیا در کشور برزیل از 72 ریه گاو مورد بررسی از 95% ریه‌ها باکتری جدا کرد (Almeida, 1987). هورداگودا و همکاران از 90% ریه‌های بیمار گاو باکتری جدا نمود (Hordagoda et al., 1981). قادر سهمی از 56 ریه گوسفند مورد بررسی 7/51% باکتری جدا نمود (قادر سهمی ، 65-1364). بیگی از 100 ریه گوسفندان مورد بررسی 91% باکتری جدا کرد (بیگی، 1376).

   در بررسی حاضر از 200 نمونه ریه پاتولوژیک گاو 48 مورد پاستورلا همولیتیکا جدا گردید. همچنین 7 مورد پاستورلا همولیتیکا توام با بردتلا برونشی­سپتیکا جدا گردید. اجرام متعلق به خانواده پاستورلاسه باسیل‌های کوتاه (2-3/0×2/0 میکرون)، گرم منفی، فاقد هاگ، غیر متحرک و هوازی یا بی­هوازی اختیاری هستند (Dabo, 2007). اغلب آنها به‌سختی رشد می‌کنند و برای جداسازی به محیط‌های غنی­شده نیازمند هستند. در جداسازی از نمونه تازه و رنگ‌آمیزی با روش رومانوفسکی خصوصیت رنگ‌آمیزی دوقطبی دارند (طباطبائی، 1380). اصولاً باکتری‌های جنس پاستورلا به طور اولیه برای حیوانات اهلی، وحشی و پرندگان بیماری‌زا می‌باشند، ولی باعث بروز بیماری‌های مختلف در انسان نیز می‌شوند. تاکنون شانزده گونه از این جنس شناخته شده است. عفونت‌های پاستورلائی شایع‌تر از بیماری‌های بالینی ناشی از آن است و بیماری اغلب به دنبال استرس‌هایی نظیر تجمع دام، سرما، حمل و نقل و یا عفونت‌های همزمان بروز می‌کند. بیماری پاستورلوز در دام‌ها بیشتر در اثر پاستورلا مولتوسیدا و گاهی پاستورلا همولیتیکا و یا پاستورلاهای نزدیک به این دو ایجاد می‌شود. این بیماری در گاو و گاومیش‌ و پرندگان بیش از سایر دام‌ها واجد اهمیت است. پاستورلوز گاو و گاومیش بیشتر در کشورهای جنوب آسیا، اروپا و نیمکره غربی شیوع دارد و در ایران در آذربایجان غربی، مازندران، گیلان و خوزستان شایع می‌باشد. پاستورلا همولیتیکا یک باکتری کومنسال در ناحیه بینی-حلقی است و بیشتر مختص نشخوارکنندگان می‌باشد که اغلب گونه‌های شناخته شده آن از گاو، گوسفند و بز منشأ می‌گیرد. در شرایط مساعد باکتری ازبیماری‌زایی بالایی برخوردار است که باعث ضررهای اقتصادی مهمی در صنعت پرورش گاو و گوسفند می‌شود. این باکتری از عوامل مهم پنومونی در نشخوار­کنندگان اهلی می‌باشد. بردتلاها اجرام کوچک (1-5/0-2/0 میکرون)، گرم منفی، کوکوباسیل، هوازی مطلق، غیر اسیدفاست و فاقد هاگ می‌باشند. درجه حرارت مناسب رشد آنها 37-35 درجه سانتیگراد است و قادر به تخمیر قندها نمی‌باشند و انرژی خود را از راه اکسیداسیون اسید‌های آمینه به دست می‌آورند.  جایگاه ‌طبیعی ‌بردتلاها اغلب سطوح دستگاه تنفسی انسان و سایر حیوانات خون‌گرم و پرندگان می‌باشد. بردتلا برونشی­سپتیکا در حیوانات اهلی و بعضی گونه‌های وحشی بیماری ایجاد می‌کند (طباطبائی، 1380).

   در سایر نقاط دنیا اگر چه محققین در بعضی موارد از ریه‌های پاتولوژیک گاو پاستورلا مولتوسیدا جدا نموده‌اند، اما گونه پاستورلا همولیتیکا باکتری غالب در ریه‌های پاتولوژیک این حیوان می‌باشد. به­طور مثال اُجو از ده درصد ریه‌های بیمار گاو پاستورلا همولیتیکا جدا کرده است (Ojo, 1976). آلمدیا نیز از ریه‌های بیمار گاوان 5/35 درصد پاستورلا همولیتیکا جدا کرده است (Almedia, 1987). هورداگودا و همکاران از ریه‌های پاتولوژیک گاو 13/60 درصد پاستورلا همولیتیکا و 03/51 درصد پاستورلا همولیتیکا همراه با سایر باکتری‌ها جدا کرد (Hordagoda et al., 1981). آهوجا و همکاران از ریه‌های بیمار گاو پاستورلا همولیتیکا جدا کردند ولی تعداد و درصد آن را مشخص نکردند (Ahuja et al., 1985). در بررسی بیگی  از 100 ریه گوسفند بیمار، 14 مورد پاستورلا مولتوسیدا، 11 مورد پاستورلا Spp (تعیین گونه نگردیده است) و 10 مورد پاستورلا همولیتیکا جدا گردید. پاستورلا همولیتیکا همراه با سایر باکتری‌ها جدا شد ولی پاستورلا مولتوسیدا به­صورت خالص بود (بیگی، 1376). هم‌چنین قادر سهمی از 29 ریه گوسفند، 8 مورد (2/14 درصد) پاستورلا مولتوسیدا و 1 مورد (7/1 درصد) پاستورلا همولیتیکا جدا کرد (قادرسهمی، 65-1364). یوپادهیا و همکاران از 198 ریه مورد بررسی، 24 مورد (12/12 درصد) پاستورلا مولتوسیدا جدا نمود. در مطالعه ایشان پاستورلا همولیتیکا جدا نگردید (Upadhya et al., 1999).

   با توجه به مجموعه فوق، پاستورلا چه به­صورت خالص و یا همراه با سایر باکتری‌ها بالاترین درصد باکتری جدا شده را در ریه‌های ضایعه‌دار دارا می‌باشد و یکی از مهمترین باکتری‌ها در پنومونی باکتریایی در گاو می‌باشد.

   در کل، نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد که پاستورلا همولیتیکا گونه غالب پاستورلا در پنومونی‌های گاو می‌باشد. تعیین تایپ این گونه و میزان شیوع درمانگاهی پنومونی پاستورلایی در منطقه چه در این حیوان و چه در سایر نشخوارکنندگان طبعاً به مطالعات بیشتری نیاز دارد.

   در این بررسی کورینه­باکتریوم پیوژن از درصد بالایی برخوردار بود. این میکروارگانیسم به عنوان عامل ثانوی در پنومونی‌های باکتریایی حیوانات نقش مهمی دارد. جنس کورینه­باکتریوم متشکل از باکتری‌های میله‌ای گرم مثبت غیر متحرک، بدون هاگ، کاتالاز مثبت، اکسیداز منفی و گاهی گرزی شکل می‌باشند که در خانواده مشخصی قرار نگرفته‌اند. این جنس همراه با جنس‌هایی که از نظر مرفولوژی مشابه هستند، تحت عنوان گروه کورینه­فرم  شناخته می‌شوند. قبل از این خانواده کورینه­باکتریاسه این جنس را در بر می‌گرفت. نام جدید کورینه­باکتریوم پیوژنز، اکتینومیسس پیوژنز است و چنانچه از نام آن برمی‌آید (پیوژن به معنی چرک)، عامل عفونت‌های چرکی غیر اختصاصی متعددی در گاو، گوسفند و خوک می‌باشد. این باکتری اغلب از عفونت‌های مخلوط باکتریایی به­خصوص همراه با فوزوباکتریوم نکروفروم و پپتواسترپتوکوکوس ایندولیکوس جدا می‌گردد. علت آن تولید  عوامل رشد برای باکتری‌های یاد شده می‌باشد. این باکتری به­ندرت ممکن است در انسان ایجاد بیماری کند. این باکتری اغلب به شکل باسیل‌های گرم مثبت چند شکلی که بیشتر در یک انتها متورم است، دیده می‌شود. گاهی به صورت زنجیرهای کوتاه مشاهده می‌گردد که ممکن است با استرپتوکوک اشتباه شود. این جرم فاقد حرکت، کپسول و هاگ است (طباطبائی، 1380). کورینه­باکتریوم پیوژن یکی از عوامل ثانوی در ایجاد فارنژیت در انسان بوده ولی از پنومونی‌های گوسفند و گاو نیز جدا گردیده است (Carter, 1973).

   گَری در سال 1985 کورینه­باکتریوم پیوژن را به‌صورت تک‌گیر گزارش کرد (Gary, 1985). آلمدیا در سال 1986 کورینه­باکتریوم اویس را 3/21 درصد و کورینه‌باکتریوم پیوژن را 9/7 درصد ذکر نمود (Almeida, 1987). هورداگودا در سال 1981 کورینه‌باکتریوم پیوژن را 56/1 درصد به همراه سایر باکتری‌ها ذکر نمود (Hordagoda, 1981). یوپادهیا کورینه­باکتریوم پیوژن را 6 درصد ذکر نمود (Upadhya et al., 1999). بیگی در مورد کورینه­باکتریوم گزارشی نکرده است (بیگی، 1376). از گزارشات چنین برمی‌آید که درصد و گونه باکتری­های جدا شده از کشورها و سال‌های مختلف متفاوت است.

   در بررسی حاضر  باکتری‌های استافیلوکوک اورئوس و استافیلوکوک اپیدرمیس، استرپتوکوکوس پنومونیه، اشریشیا ‌کولای، رودوکوکوس اکویی، سودوموناس آئروژنوزا، اریزپیلوتریکس اینسیدیوزا، نوکاردیا فارسینیکا، موراکسلا بوویس، هموفیلوس آنفلوانزا از ریه‌های ضایعه‌دار جدا شدند. گزارشات متفاوت از کشورهای مختلف طی سالیان، طیف وسیعی از باکتری‌ها با درصدهای مختلف را ذکر می‌کنند (Upadhya, 1999; Ojo, 1976; Ojo, 1971; Hordagoda, 1981; Gary, 1985; Ahuja, 1985).

   هم‌چنین، بر اساس گزارشاتی که توسط بیگی در سال 1376 و جمشیدی در سال 1372در مورد ریه گوسفند و بز صورت گرفته است، مشخص گردیده که طیف باکتری‌ها و درصدهای آن متفاوت است (بیگی، 1376؛ جمشیدی، 1372). اهمیت و نقش این باکتری‌ها در ایجاد و سیر پنومونی مشخص نشده است که خود، بررسی‌های بیشتری را در این زمینه می‌طلبد به­طوری که می­بایست علاوه بر شناسایی باکتری­ها، سایر میکروارگانیسم‌ها و نوع ضایعه پاتولوژیکی نیز مشخص گردد.

   با انتشاری که باکتری‌های بی­هوازی به­ویژه گروه‌های فاقد اسپور در بدن انسان و دام به­خصوص دستگاه گوارش دارند، منطقی به‌نظر نمی‌رسد که در ایجاد پنومونی‌ها مشارکت نداشته باشند. در بررسی مطالعات مختلف در زمینه عوامل اتیولوژیک پنومونی گاو، گزارشی از جداسازی عوامل میکروبی بی‌هوازی از ریه به چشم نمی‌خورد. امروزه جنس‌ها و گونه‌های بسیار زیادی از باکتری‌های بی‌هوازی شناخته شده‌اند که در اشکال متنوع در عفونت‌های مختلف انسان و دام مشارکت دارند. در این بررسی، در بازیافت باکتری‌های بی­هوازی از نمونه‌های ریوی گاو از محیط تیوگلیکولات استفاده شده است و تمامی محیط‌های تیوگلیکولات که کدورتی پیدا می‌کردند برای رشد باکتری‌های بی‌هوازی در محیط مناسب (جار بی‌هوازی) قرار می‌گرفتند که حاصل آن عدم جداسازی حتی یک مورد باکتری بی‌هوازی بوده است. تاکید می‌گردد که عدم جداسازی باکتری‌های بی‌هوازی ممکن است به‌دلیل عدم مداخله این باکتری‌ها در عفونت‌های ریوی گاو در این منطقه باشد و یا به ضعف تکنیک جدا سازی مربوط می­گردد. از قراین موجود چنین بر می‌آید که مایکوپلاسما­ها در منطقه وجود دارند و عدم جداسازی گونه‌های این جنس شاید به دلیل نواقص تکنیکی باشد (Dyer, 2008; Riberio, 2008).

   با توجه به اینکه بررسی حاضر در کشتارگاه تبریز (محل تجمع دام‌های کشتاری سراسر استان) صورت گرفته است، بنابراین، شاید بتوان نتایج این بررسی را به کل استان آذربایجان­شرقی تعمیم داد.

 

مراجع

• · بیگی، ن. (1376). بررسی عوامل باکتریایی پنومونی گوسفندان و گاوان کشتار شده در کشتارگاه شیراز. پایان‌نامه دکترای تخصصی دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی شیراز، صفحات: 32-22.
• · جمشیدی، ر. (1372). بررسی باکتریولوژیکی ریه‌های پاتولوژیک بز در کشتارگاه اهواز. پایان‌نامه دوره دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی اهواز، پایان‌نامه شماره 76، صفحات: 40-35.
• · حسنی طباطبائی،  ع. و فیروزی، ر. (1380). بیماری‌های باکتریایی دام. انتشارات دانشگاه تهران، صفحات: 217-194
• · سیاری، م. (1370). بررسی پاتولوژیک (ماکروسکوپیک و میکروسکوپیک) و باکتریولوژیکی ریه گاوهای کشتار شده در کشتارگاه اهواز. پایان‌نامة دوره دکترای تخصصی دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی شهید چمران اهواز، پایان‌نامه شمارة 6، صفحات: 23-18.
• · قادر سهمی، ع. (65-1364). جداسازی و شناسایی مایکوپلاسما آرژینی. پایان‌نامه دوره دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی تهران، پایان‌نامه شمارة 1532، صفحات: 59-35.
  • · Ahuja, M. and Mathur, K. (1985). Pathological studies on bovine pneumonia in the United Arab Emirates. Indian Journal of Veterinary Medicine, 5(2): 84-87.
  • · Almedia, J. (1987). Pneumonia and bacterial infection. Journal of Microbial Saopulo, 17(3): 213- 215.
  • · Carter, M. (1973). Diagnostic procedures in veterinary microbiology. 2nd ed., USA: Spingfied, TLL inoss, pp: 208-304.
  • · Dabo, S.M., Taylor, J.D. and Confer, A.W. (2007). Pasteruella multocida and bovine respiratory disease. Journal of Animals Health Research Review, 8(2): 129-50.
  • · Deaiwis, J. (1977). The isolation of Corynebacterium pyogcn from the nasopharynx of clinically normal calves. Ceylon Veterinary Journal, 25: 18-21.
  • · Doutre, J. and Perreau, N. (1983). Revue of elevageet medicine veterinaire des pays tropicaux. Ceylon Veterinary Journal, 36: 11-14.
  • · Dyer, N., Hansen-Lardy, L., Krogh, D., Schaan, L. and Schamber, E. (2008). An outbreak of chronic pneumonia and polyarthritis syndrome caused by Mycoplasma bovis in feedlot bison. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 20(3): 369-371.
  • · Gary, K. (1985). Characterization of Corynebacterium pyogenes from sheep and cows. Ceylon Veterinary Journal, 62: 805-808.
  • · Hordagoda, N. and Dealwis, J. (1981). Bacteriological studies on normal and pneumonic lungs of bovines in srilanka. Ceylon Veterinary Journal, 29(1-4): 12-13.
  • · Krysak, D.E. (2006). Chronic pneumonia and polyarthritis syndrome in a feedlot calf. Canadian Veterinary Journal. 47(10): 1019-20, 1022.
  • · Mansmann, A. (1976). Evaluation of tracheal aspiration in the horse. Journal of the American Veterinary Medical Association, 69(6): 631-633.
  • · Mckiernan, M. and Smith, J. (1984). Bacterial isolates from the trachea of clinically health dogs. Journal of American Animal Hospital, 20: 139-142.
  • · Ojo, A. (1971). A review of microbial diseases of goats in Nigeria. Journal of Animal Health Production, 19: 5-15.
  • · Ojo, A. (1976). Bovine pneumonia in Nigeria. Journal of Animal Health Production, 8: 85-89.
  • · Ribeiro, M.G., Salerno, T., Mattos-Guaraldi, A.L. and Camello, T.C. (2008). Nocardiosis: an overview and additional report of 28 cases in cattle and dogs. Review Institute Medicine Trop of sao Paulo, 50(3): 177-185.
  • · Rice, J.A., Carrasco-Medina, L., Hodgins, D.C. and Shewen, P.E. (2007). Mannheimia haemolytica and bovine respiratory disease. Journal of Animals Health Research Review, 8(2): 117-128.
  • · Upadhya, A. (1999). Studies on the pathology of bovine pneumonia. Indian Journal of Veterinary Pathology, 7: 97-98.
  • · Withely, L.O., Mahe Swaran, J.K., Weis, D.J. and Ames, T.R. (1992). Pasterurella haemolytica A, and Bovine Respiratory Disease: Pathogenesis. Journal of Veterinary Internal Medicine, 6: 11-12.
  • · Woolums, A.R., Mason, G.L., Hawkins, L.L., Brown, C.C., Williams, S.M., Gould, J.A., et al. (2004). Microbiologic findings in feedlot cattle with acute interstitial pneumonia. American Journal of Veterinary Research, 65(11): 1525-1532.