نشانه‌های رشد و تباهی در شعر سیمین بهبهانی بر اساس نظریة اریک فروم

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 3، دوره 5، شماره 17، آذر 1393، صفحه 63-94   

نوع مقاله: پژوهشی

چکیده

ادبیات، حاصل روان ناخودآگاه فردی و جمعی است که به‌وسیلة روان خودآگاه فردی و اجتماعی (قرار‌دادهای فرهنگی) کنترل می‌شود. بنابراین می‌توان با جستجو در اثر ادبی به زوایای روانی فرد و اجتماع دسترسی پیدا کرد. مسألة اساسی پژوهش حاضر این است که نمود‌های رشد و تباهی که اریک فروم مطرح کرده است، چگونه می‌تواند در زبان نمادین شعر نمود پیدا کند. بنابراین پرسش، هدف مقاله یافتن نمود‌های رشد (عشق به زندگی، عشق به انسان، آزادی از مادر مثالی) و تقابل آن با نمود‌های تباهی (عشق به مرگ، خودشیفتگی، بازگشت به زهدان مادر) در دیوان سیمین بهبهانی می‌باشد. روش تحقیق کتابخانه‌ای است که بین ادبیات و روان‌شناسی به بررسی نماد‌های شعری پرداخته است. فرد به عنوان شخصیت داستان‌واره‌ها و اجتماع به‌عنوان بستر زندگی فردی، در شعر سیمین نمود‌های رشد و تباهی را به نمایش گذاشته‌اند و شاعر به توصیف دقیق آن پرداخته است. این مقاله با روان‌کاوی شعر سیمین بهبهانی و بررسی نماد، مختصات رشد و تباهی متبلور در روان ناخودآگاه فردی و جمعی دیوان وی را برجسته کرده است. کشف نمود‌های صور خشونت، میل به برخورداری از حمایت‌ مادر ـمادر مثالی یونگ ـ و میل به آزادی، خودشیفتگی‌های فردی و اجتماعی، در شعر سیمین از یافته‌های این پژوهش می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها

نقد روان‌شناختی؛ اریک فروم؛ سیمین بهبهانی؛ نشانه‌های رشد؛ نشانه‌های تباهی