بررسی سرولوژیکی توکسوپلاسموز در گاو و گوسفندان استان لرستان

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 5، دوره 7، 3 (27) پاییز، آذر 1392، صفحه 221-228   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

سعید هاشمی^*

دانشگاهآزاداسلامی،واحد بروجرد،استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی،بروجرد،ایران.

چکیده

توکسوپلاسموزیکبیماری زئونوزناشی ازتکیاختهداخلسلولی به­ نام توکسوپلاسماگوندیاستکهطیف وسیعی از مهره­داران خونگرم و انسان را آلوده می­کند.مطالعهحاضرباهدفبررسی میزانشیوعآنتی­بادی ضدتوکسوپلاسما (IgG) درنشخوارکنندگاناهلی براساسمتغیرهای گونهوجنسدامومنطقهجغرافیایی انجامشد.بدینمنظورازمهرماه تااسفند1391بامراجعهبهکشتارگاه‌های خرمآباد،بروجردوالیگودرز572نمونهخوناز 174 رأس گاو و 398 رأس گوسفندجمع‌آوری شد. نمونه­های سرمگوسفندباروشالایزای غیرمستقیمبررسی ونتایجبراساسنسبتدرصدمقدارجذبنوری سرمنمونهبهشاهدمحاسبهشدبه­طوری­که،نسبت 30%≤منفی و 50%≥مثبتتلقی گردید. نمونه­های سرمگاوباآزمایشایمنوفلورسانسآنتی­بادی غیرمستقیمبررسی وعیار 1:16≥مثبتتلقی گردید. دراینبررسی میزانشیوعIgGدرگاووگوسفندبهترتیب 73/28% و 01/53% بود. در تحلیلآماری ازنظرگونهوجنسداماختلافآماری معنی­داری وجودداشتبه­طوری­کهکمترینآلودگی درگاووبیشترینآلودگی درگوسفنددیدهشد.همین­طورماده­هاآلودگی بیشترینسبتبهجنسنرنشاندادندولی برحسبمنطقهجغرافیایی اختلافآماریمعنی­داری وجودنداشت (05/0p<). ازآنجاکهدرلرستاننیزمانندسایرنقاطکشورشیوع توکسوپلاسموزدر گوسفندوبزفراوانی وقوع بالایی داردوگوشتایندام­هابهعنوانمنبعپروتئینی مهممحسوبمی­گرددبرای پیشگیری ازبیماری اطلاعرسانی وآموزشهمگانی ضروری است.

کلیدواژه‌ها

توکسوپلاسموز؛ سرولوژیکی؛ گاو و گوسفند؛ لرستان

اصل مقاله

مقدمه

توکسوپلاسموزیکبیماری انگلی مشترکبینانسانودامناشی ازتکیاختهداخلسلولی اجباری به نامتوکسوپلاسماگوندی استکهگربهسانانمیزباناصلی وسایرحیواناتخونگرموانسانمیزبانواسطآنمی‌باشند (Dubey, 2008; Hashemi-Fesharki, 1996).اینبیماری گسترشجهانی داردوعمدتاًازراهآبوغذای آلودهبهاووسیستانگل،گوشت­های خامآلودهبهکیستانگلویاازطریقمادرزادیبهمیزبانواسطانتقالمی­یابد (Dubey, 1996). سقطجنینومرده­زایی درگله­های گوسفندوبزازعلایمرایجبیماری می­باشد (Fayer, 1981; Dubey,1988).بره­هایی که زنده می‌مانند خصوصاً در هفته اول تولد، کانون عفونت برای انسان محسوب می­شوند (Dubey, 2009). روش تشخیص بیماری در بالغین بر اساس تعیین آنتی‌بادی‌های اختصاصی IgG و IgM درسرم بیمار با استفاده از تست­های سرولوژکی و در جنینسقط شده،جداسازی انگل از ضایعات بافت مغز و جفت با روش‌های مولکولی نظیر PCR و یا تلقیح به موش صورت می­گیرد (Dubey et al., 1987; Hamidinegat et al., 2008). مطالعات محدودی در زمینه توکسوپلاسموز زنان درلرستان صورت گرفته است. در یک بررسی با روش الایزا در خرم آباد، 2/97 درصد از زنان تیتر آنتی‌بادی مثبت داشته اند (Fallahi et al., 2009). در مطالعه­ای مشابه در جمعیت شهری و روستایی الشتر به ترتیب 25 و 6/34 درصد از زنان عفونت مزمن و 2/11 درصد و 4/9 درصد عفونت حاد را نشان دادند در حالیکه 8/60 درصد زنان باردار این منطقه سابقه آلودگی با این انگل را نداشته­اند (Cheraghpour et al., 1388). با توجهبهاهمیتاقتصادیسقطجنیندرگله‌هایگوسفندوبزوخطرانتقالبیماری ازطریقمصرفگوشتوفرآورده­های گوشتی وشیربهانسانوازآنجاییکهتاکنونمطالعه­ای درزمینهتوکسوپلاسموز نشخوارکنندگاندرلرستانصوتنگرفته،تحقیقحاضردراینراستاانجامگرفت.

 

موادوروش­ها

منطقهموردمطالعه

دراینبررسی جمع­آوری نمونهخونازکشتارگاه‌های دامی سهشهرخرمآباد (مرکزاستان)،بروجرد (شمالاستان) والیگودرز(شرقاستان) کهبیشترینحجمکشتاردامرادارند،انجامشد (شکل 1).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل1-مناطقموردمطالعهدرتحقیقحاضرباپیکاننمایشدادهشدهاست.

 

 

جمع­آوری نمونهخون

بامراجعهبهکشتارگاه­های صنعتی الیگودرز،بروجردوخرمآباددرفاصلهزمانی مهرماه تااسفند1391 باروشسیستمیک (تعیین فاصله نمونه­گیریبا کسر نسبت تعداد کشتار روزانه به حجم نمونه مورد نظر) تعداد 572 نمونهخون (174 رأس گاو و 398 رأس گوسفند) جمع­آوری شد (جدول1). مقدار 5 میلی­لیترخونازوریدوداجهردامقبلازکشتار،بااستفادهازلولهونوجکتخلاءدار،جمع­آوریومشخصاتدام­هاازنظرجنسوگونهومنطقهجغرافیایی یادداشتگردید. نمونه­هادرکناریخ بهآزمایشگاهمنتقلوبااستفادهازسانتریفیوژبادورg1500 بهمدت 5دقیقه،سرم­هاجداودرمیکروتیوب­هایاستریلدردمای 20- درجهسانتی­گرادتازمانآزمایشنگه­داریشد.

جدول 1-نمونه­های خونجمع­آوری شدهازکشتارگاه­های دامی سهمنطقهاستانلرستان

جنسوگونهدام	جمعکل نمونه
	خرمآباد	بروجرد	الیگودرز
گاونر	80	60	34	174
گوسفندنر	150	160	88	398
				572

 

آزمایش­های سرولوژیک

آزمایشایمونوفلورسانسآنتی‌بادی غیرمستقیم

برای تعیینعیارآنتی بادی ضدتوکسوپلاسما (IgG) درگاوازآزمایشIFAT(Indirect Fluorescent Antibody Test) کهتوسطوُلر در سال 1971شرحدادهشده،استفادهشد.لام­هایدوازدهخانه­ایپوشیدهازآنتی­ژنتاکی­زوئیتتوکسوپلاسماگوندیازشرکتتَکاپوزیستوکونژوگهایمنوگلوبولینتوکسوپلاسماییگاوی،ازموسسهپاستورتهیهشد.ابتدارقت­های 1:8،1:16،  1:32،1:64 و1:128 ازنمونه­های سرمبهوسیلهفسفاتبافر (اسیدیته 2/7) تهیهگردید.بعد 10میکرولیترنمونهسرمگاوداخلهرچاهکریختهودردوچاهکدیگرسرمکنترلمثبتومنفی افزوده گردید.لامدردمای 37درجهسانتی­گرادبهمدت 25 دقیقهانکوبهشدهبعدبافسفاتبافرسهبارشستشوومجدداًدردمای 37درجهسانتی­گرادبهمدت 25 دقیقهانکوبهگردید.سپسبوسیلهاوانسآبی 1 درصد رنگ­آمیزی شد وتحتمیکروسکوپفلورسنتبابزرگنمایی X500 بررسی شد. اینفرآیندابتدابرای رقت 1:16انجامشدودرصورتمثبتبودنهرکدام،عیارسنجیدررقت­هایبعدیتاآخرینعیارمثبتادامه یافت.عیار1:16وبالاترمثبتتلقی شد.

آزمایشالایزای غیرمستقیم

برای تعیینتیترایمنگلوبولین ضدتوکسوپلاسما (IgG) درگوسفند،کیتتجاری الایزای غیرمستقیمبه­نامCHEKIT-TOXOTESTکه اختصاص به نشخوارکنندگان کوچک دارد، ازشرکتIDEXX

(IDEXX Laboratoties, Switzerland, BGVV318)خریداری شدونمونهشاهد (کنترلمثبت) ازبخشتک­یاخته­شناسیمؤسسهتحقیقات واکسن و سرم­­سازیرازیتهیهگردید. مراحلانجامآزمایش،طبقدستورالعملشرکتسازندهکیتانجامگرفت ونتایجمطابقدستورالعملکیتبراساسنسبتمقدارجذبنوری سرمنمونهبهسرمکنترلمثبت (شاهد) محاسبه­شدبه­طوری­کهنسبتکمتراز30 درصد منفی،بین 30 تا50 درصد مشکوکوبالای 50 درصد مثبتتلقی گردید. نتایجبااستفادهازآزمونمربعکای (x²) تحلیلآماری گردید.سطح معنی داری05/0p<در نظر گرفته شد.

 

یافته­ها

دراینبررسیازمجموع 174نمونهسرمگاو، 50 نمونه(73/28 درصد)دارای عیارمثبت (1:16≥) شامل 12 نمونهگاونر (89/6 درصد) و 38 نمونهگاوماده (83/21 درصد) وبقیهموارددارای عیارمنفی بود. آنالیزآماری باآزمونمربعکایبرحسبمنطقهجغرافیایی،اختلافآماریمعنی­داریدرمیزانشیوعتوکسوپلاسموزدرگاونشانندادولی برحسبجنس،اختلافآماری معنی­داروجودداشتبه­طوری­کهشیوعدرماده­ها 83/21درصد ودرنرها89/6 درصد مشاهده شد (جدول 2).

 

 

جدول2- میزانفراوانی توکسوپلاسموزدرگاودرسهمنطقهازلرستانباروشIFAT

منطقهنمونه­گیری	تعدادکلنمونه	سرم گاو نر		سرم گاو ماده		میانگینآلودگی برحسبمنطقه(%)
		تعداد نمونه مثبت	میانگین آلودگی (%)	تعداد نمونه مثبت	میانگین آلودگی (%)
خرمآباد	80	6	24	17	90/30	75/28
بروجرد	60	4	66/26	13	88/28	33/28
الیگودرز	34	2	66/16	8	36/36	41/29

 

بررسی 398 نمونهخونگوسفندباروشالایزانشاندادکه 211نمونه (01/53 درصد) مثبت، 36 نمونهمشکوکوبقیهمنفی بود.برحسبمنطقهجغرافیایی،ازلحاظآماریاختلافمعنی­داریدرمیزانشیوعتوکسوپلاسموزوجودنداشتولی برحسبجنس،اختلافآماری معنی­داری وجودداشت (05/0p<) به‌طوری­کهمیانگینشیوعدر جنسماده32/57 درصدودرجنسنر 90/36 درصدبود (جدول 3).

 

 

جدول 3-میزانفراوانی توکسوپلاسموزدرگوسفنددرسهمنطقهازلرستانباروشالایزا

منطقهنمونه­گیری	تعدادکلنمونه	گوسفند نر		گوسفند  ماده		میانگینآلودگی برحسبمنطقه(%)
		تعدادنمونهمثبت	میانگین آلودگی (%)	تعدادنمونهمثبت	میانگین آلودگی (%)
خرمآباد	150	11	66/36	66	55	33/51
بروجرد	160	15	50/37	73	83/60	55
الیگودرز	88	5	71/35	41	40/55	27/52

 

 

 

بااستفادهازآزمونمربعکای میزانآلودگی بهتوکسوپلاسموزدرهر دوگونهدامبررسی واختلافآماری معنی­داری وجودداشت(05/0p<) به­طوری­کهکمترینمیزانآلودگی درگاو (73/28 درصد)وبیشترینمیزانآلودگی درگوسفند(01/53 درصد) دیدهشد (جدول 4)ولی برحسبمنطقهجغرافیاییاختلاف آماری معنی­داری در میزان شیوع بیماری دیدهنشد(جدول4).

 

 

جدول 4- میزانفراوانی  توکسوپلاسموزبرحسبگونهدام

گونه دام	تعداد سرم مورد آزمایش	تعداد سرم مثبت	میانگین آلودگی (%)
گاو	174	50	73/28
گوسفند	398	211	01/53

 

جدول5-میزانفراوانی توکسوپلاسموزبرحسبگونهدامدرسهمنطقهازلرستان

منطقه نمونه گیری	گاو		گوسفند
	تعداد نمونه مثبت	میانگین آلودگی (%)	تعداد نمونه مثبت	میانگین آلودگی (%)
خرمآباد	23	75/28	77	33/51
بروجرد	17	33/28	88	55
الیگودرز	10	41/29	46	27/52

 

بحث و نتیجه­گیری

توکسوپلاسماگوندیتکیاختهعاملسقطومرده‌زایی درگوسفندوبزدربسیاری ازمناطقجهانوایراناست. بره­هایی کهزندهمتولدشوندکانونآلودگی برای انسانمحسوبمی­شوند (Dubey et al.,1981a).

تحقیق حاضر،باهدفتعیینتیترآنتی بادی ضدتوکسوپلاسما(IgG) درنشخوارکنندگانسهمنطقهاستانلرستان، صورتگرفت. ازآنجاکهکیتالایزای به­کاررفتهمخصوصگوسفندوبزبود،برای نمونه­های خونگاوازروشIFAاستفادهشد. دراینبررسی میزانشیوعIgGدرگاوو گوسفندبهترتیب 73/28 درصدو 01/53 درصدبود. مطالعاتمشابهی درایرانوکشورهای مختلفانجامشدهکهمیزانشیوعتوکسوپلاسموزدرنشخوارکنندگانراگزارشنموده­اند.شریفوهمکاراندر سال 2007درمازندرانباروشIFAشیوعآلودگی رادرگوسفند 35 درصد،بز30 درصد وگاو 9 درصد گزارشکردهاست.پیتا وهمکاراندربرزیلباروشلاتکسآگلوتیناسیون،میزان شیوع توکسوپلاسموز را درگوسفند، بز و گاو به ترتیب  75/18 درصد،9/28 درصد و 03/1 درصدگزارشنمودهاست. ماتسو و هیوسین در سال 1996دراندونزیباروشلاتکسآگلوتیناسیون،میزانشیوعتوکسوپلاسموزرادربز5/47 درصدودرگاو 9 درصدگزارشکردهاست.درتبریز،بررسی کشتارگاهی توکسوپلاسموزباروشالایزا،میزانآلودگی درگوسفند 45/13 درصدودربز85/4 درصد گزارششدهاست (هاشم‌زاده و همکاران، 1389).

حقوقی رادو همکاران در سال 1993 درخوزستانونعمتالهی و مقدم در سال  2008درتبریزباروشIFAمیزانشیوعآنتی بادی IgGدرگاورابهترتیب، 21/16% و 91/15% گزارشکرده­اند.

نتایجاینمطالعاتنشان­دهندهایناستکهبیشترینآلودگیدرگوسفندوکمترینآلودگیدرگاودیدهمی‌شود،کهبانتایجمطالعهحاضرمطابقتدارد.بهنظرمی­رسدازآنجاکهگزارش­های مستدلی ازتوکسوپلاسموزکلینیکی درگاودردستنیست،گاومیزبانمناسبی برای این انگلنمی­باشدواگرچهبااووسیستآلودهمی­شودولی بهخاطرایمنی اولیه­،ظرفمدتکوتاهی سطحآلودگی بهشدتکاهشمی‌یابد(Dubey et al., 1981a).نتایجاینمطالعهنشاندادکهمیزانآلودگی در گاو کمترازگوسفند استکهمی­تواندبهنحوۀتغذیهایندامکهمعمولاًدر دامداری نگه­داری می­شود و جیره آن کاملاً تحت کنترل است،مرتبطباشد.درمطالعهحاضر، تفاوتمعنی­داریبینآلودگیبهتوکسوپلاسموزبرحسبجنسدرهرسهگونهداموجودداشتبه­طوری­کهماده­هاآلودگی بیشتری (05/0P<) رانسبتبهنرهانشاندادندکهاینبانتایجمطالعاتمشابههمخوانی داردولی نعمتالهی و مقدم میزانآلودگی درگاوهای نررابیشترازمادهگزارشکردهکهمی تواندبهخاطراختلافدرروندپرورشوتغذیهگاوباشد.

همچنینتاثیرمنطقهموردمطالعهبرمیزانفراوانیتوکسوپلاسموزدر دوگونهدامبررسی گردیدواختلافمعنی­داری دیدهنشدواینحاکی ازآناستکهتفاوتقابلملاحظه­ای بینسهمنطقهشمالی،شرقی ومرکزی لرستانازنظرشرایطپرورشداموجودندارد.

گوسفندنسبتبهگاومیزبانمناسب­تری برای توکسوپلاسماگوندیاستوگوشتایندام­ها یکی ازمنابعاصلی تامینپروتئیندرلرستانوسایرنقاطکشوراستوگرچهمحققینگزارشداده­اندکهشیرخامبز و گوسفندمی­تواندتوکسوپلاسمارابهانسانمنتقلکند (Dubey et al., 2008)،ولیانتقالآلودگیدرلرستانعمدتاًازطریقتماسمستقیمباگوشت­های آلودهخامیاکمپختهصورتمی­گیردزیرا،تولیدشیرگوسفندوبزدراینناحیهاز کشوربسیاراندکاست.بنابراین،اطلاعرسانی وآموزشعمومی جامعهخصوصاًافرادی کهازنظرشغلی ارتباطمستقیمباکشتارگاه­هادارندوعشایرکوچنشینلرستانکهدامداری شغلدائمی آنها است،نقشمهمی درکاهشخطرانتقالبیماری بهانسانایفامی­کند.باتوجهبهنتایجبهدستآمدهدرتحقیقحاضروازآنجاکهاطلاعاتمادرزمینهمیزانفراوانی توکسوپلاسموز انساندرجامعهشهری وروستایی وعشایرکوچنشینلرستانناچیزاست،بررسی میزان شیوع این بیماری خصوصاً در جمعیت زنان بسیارضروری بهنظرمی‌رسد.

مراجع

• ·   هاشمزادهفرهنگ،ح.، نوذری،ن. وموذنی،ف. (1389).بررسیمیزانشیوعسرولوژیکتوکسوپلاسموزیسدرگوسفندانوبزهایشهرستانتبریزبهروشالایزا. مجلهدامپزشکیدانشگاهآزاداسلامیواحدتبریز،دوره 4، شماره 3، صفحات: 757-753.
• چراغی­پور، ک.،شیخیان،ع.، مقصود،ا.ح.، حجازی، ض.، رستمی­نژاد، م.و مرادپور، ک. (1387).بررسی فراوانیعفونتتوکسوپلاسماگوندیدرزنانباردارمراجعهکنندهبهمراکزبهداشتیدرمانی شهریوروستاییالشتردرسال87 .فصلنامهعلمیپژوهشیدانشگاهعلومپزشکیلرستان،دوره 11، شماره 4، صفحات: 73-65.

 

• Dubey, J.P., Sundberg, J.P. and Matiuck, S.W. (1981a). Toxoplasmosis associated with abortion in goats and sheep in Connecticut. American Journal of Veterinary Research, 42(5): 1624-1626.
• Dubey, J.P. and Welcome, F.L. (1988). Toxoplasma gondii induced abortion in sheep. Journal of the American Veterinary Medical Association, 193(3): 697-700.
• Dubey, J.P. (1996). Strategies to reduce transmission of Toxoplasma gondii to animal and human. Veterinary Parasitology, 64(2):65-70.
• Dubey, J.P. and Desmonts, G. (1987). Serological responses of equids fed Toxoplasmagondii oocysts. Equine Veterinary Journal, 19(4): 337-339.
• Dubey, J.P. and Jones, J.L. (2008). Toxoplasma gondii infection in humans and animals in the United States. International Journal for Parasitology, 38(11):1257-1278.
• Fayer, R. (1981). Toxoplasmosis update and public health implications. CanadianVeterinary Journal, 22(11): 344-352.
• Fallahi, S.H., Badparva, E., Mohammadi, M., Ebrahimzadeh, F. and Pournia, Y. (2009). Seropidemiological Study of Toxoplasmagondii in Women Referred for Khorramabad Laboratory of Health center for Medical Examination before Marriage, Lorestan province, Iran. Asian Journal of Biology Science, 23(4): 236-242.
• Hashemi-Fesharki, R. (1996). Seroprevalence of Toxoplasma gondii in cattle, sheep, and goats in Iran. Veterinary Parasitology, 61(1): 1-3.
• Hamidinegat, H., Goraninegad, S., Ghorbanpoor, M., Nabavi, L. and Akbarnejad, F. (2008) .Role of Toxoplasmagondii in Abortion of ewes in Ahvaz (south-west, Iran).Bulletin of Veterinary Institute in Pulawy, 52(3): 369-371.
• Hoghoogi-Rad, N., Razi-Jalali, M., Sadre-Bazzaz, A.R., Seadat-Amolii, M., Ataiikachooii, S. and Bozorgnia, A. (1995) .Toxoplasmosis in cats, sheep, cattle and some birds in Ahwaz area. Center of Khoozestan province, Iran: Abstracts. XXV Congress of the World Veterinary Association, Yokohama, Japan.
• Matsuo, K. and Husin, D. (1996). A survey of Toxoplasma gondii antibodies in goats and cattle in Lampung province, Indonesia. The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health,27(3): 554-555.
• Nematollahi, A. and Moghddam, Gh. (2008). Survey on seroprevalence of anti-Toxoplasma  gondii  antibodies  in cattle  in Tabriz (Iran) by IFAT. American Journal of Animal and Veterinary Sciences, 3(1): 40-42.
• Pita Gondim, L.F., Barbosa, H.V., RebeiroFilho, C.H.A. and Saeki, H. (1999). Serological survey of antibodies to Toxoplasma gondii in goats, sheep, cattle and water buffaloes in Bahia State, Brazil. Veterinary Parasitology, 82(4): 273-276.
• Sharif, M., Gholami, Sh., Ziaei, H., Daryani, A., Laktarashi, B., Ziapour, S.P., et al. (2006). Seroprevalence of Toxoplasma gondii in cattle, sheep and goats slaughtered for food in Mazandaran province, Iran. Journal of animal and Veterinary Advance, 5(3): 188-190.
• Voller, A. and Oneill, P. (1971). Immunofluorescence methods suitable for large scale application to malaria. Bulletin of the World Health Organization, 45(4):524-529.