کتاب‌شناسی توصیفی آثار پژوهشی لهجۀ شیرازی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 5، شماره 2، شهریور 1394، صفحه 65-104   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

عاطفه سلطانی^* ؛ حمیده پروان

دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

چکیده

نوشتار پیش‌رو به بررسی پژوهش‌های لهجۀ شیرازی پرداخته و هدف آن طبقه‌بندی، توصیف و تحلیل کتاب‌هایی است که از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۹۳ شمسی در این حوزه به چاپ رسیده‌اند. پس از بیان مقدّمه، دربارۀ اهمیت تحقیق، توضیح داده شده؛ سپس آثار در سه حوزۀ : 1. اصطلاحات و ضرب‌المثل‌ها؛ 2.زبان و 3. فرهنگ مردم تقسیم شده‌اند. هر کتاب در چهار بخش: عنوان کتاب، ساختار کتاب، مضامین اصلی و متن اصلی معرّفی و پس از آن، نظراتی دربارۀ کتاب مطرح و در پایان نیز نتیجه‌ای کمی و کیفی از آثار منتشرشده ارائه شده‌است. هم‌چنین مقالات این حوزه معرفی شده‌اند و مقالات متأخر مطابق ساختار کتاب‌ها بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

کتاب‌شناسی؛ لهجۀ شیرازی؛ واژه‌ها و اصطلاحات. مقالات

مراجع

. ابواسحاق اطعمه شیرازی، جمال الدین، (1382)، دیوان اشعار، به تصحیح منصور رستگارفسایی، تهران: میراث مکتوب.

2. ادیب طوسی، محمدامین، (بهار1338)، «دو غزل به لهجۀ شیرازی و چند ترانۀ نیریزی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش48. ص1تا18.

3. ......................................، (1344)، «سه گفتار به لهجۀ شیرازی قرن نهم»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، س۱۷، ش۲، ص149تا184.

4. ....................................................، «کان ملاحت به لهجۀ شیرازی قرن نهم از شاه‌داعی»، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش75. ص253تا276.

5. ....................................................، «کان ملاحت»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، س17، ش4، ص466تا489.

6. ......................................، (۱۳۴5)، «کان ملاحت»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، بهار س18، ص33تا48.

7. .......................، «کان ملاحت»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز،  تابستان س18، ص197تا212.

8. .......................، پاییز س18،ص287تا310.

9. .......................، زمستان س18، ص459تا475. 

10. ......................، (دی1334)، «مثلثات شیخ سعدی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، دورۀ7. ش2، ص175تا189.

11. افشار، ایرج، (1339تا1345)، فهرست مقالات فارسی، ج2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

12. ..................، (1334)، «کتاب‌شناسی زبان‌ها و لهجه‌های ایرانی»، فرهنگ ایران زمین، ش3، ص78تا93.

13. ..................، (مرداد1346)، «نسخۀ مضبوط و مشکول مثلثات سعدی»، ماهنامه یغما، ش5.

14. اقتداری، احمد، (خرداد و تیر1361)، «دیوان شمس پس ناصر و چند واژۀ آن؛ ملاحظاتی دربارۀ خواندن برخی شعرها»، ماهنامه آینده، ج8، ش3و4. ص157تا161.

. براون، ادوارد، (بی­تا)، یک سال در میان ایرانیان، ترجمۀ ذبیح اله منصوری، بی­جا، کانون معرفت.

16. برومند، فیروزه، (1368)، راهنمای تدوین کتاب‌شناسی، بی‌جا: انتشارات سازمان مدارک فرهنگ انقلاب اسلامی.

17. بلادی، ناهید، (۱۳۸۸)، متل‌ها و مثل‌های شیرازی، شیراز: ره‌آورد هنر.

18. بهروزی، علی‌نقی، (1321)، «شتر ندیدی (قصۀ شیرازی)»، مجلۀ گل‌های رنگارنگ، تهران، ش15.

19. بهروزی، علی‌نقی، (۱۳۴۸)، واژه‌ها و مثل‌های شیرازی و کازرونی، بی‌جا: انتشارات ادارۀ کل فرهنگ و هنر فارس.

20. توللی، فریدون، (مهر1329)، ترانه‌های محلی (دوبیتی‌های شیرازی)، ماهنامه یغما، ش7.

21. ..................... ، (1324)، دوبیتی‌های شیرازی، مجلۀ مردم، تهران، س1، ش5.

22. ....................، (1329)، واسونک‌ شیرازی(شعر)، مجلۀ پیام نو، تهران، س3، ش1.

23. .....................، (1325)، واسونک‌ شیرازی(شعر)، مجلۀ پیام نو، تهران، س2، ش6.

24. ثابت، عبدالرحیم، (تابستان و پاییز1384)، «اصطلاحات باغداری متداول در مسجد بردی شیراز»، فصلنامه فرهنگ مردم، ش14و15، ص47تا77.

25. .........................، (1393)، خوان خنده، فرهنگ تعبیرها و عبارت‌های طنزآمیز متداول در لهجۀ شیرازی، جهرم: دانشگاه آزاد اسلامی و بنیاد فارس‌شناسی شیراز.

26. ........................، (1391)، خوشا تفرج شیراز؛ جستارهایی در فرهنگ مردم شیراز، شیراز: ادیب مصطفوی و بنیاد فارس‌شناسی.

27. .......................، (بهار1385)، « عبارت‌ها و تعارف‌های رایج در بین زنان شیرازی»، فصلنامه فرهنگ مردم، ش17 ص۱۵۵تا۱۶۹.

28. ......................، (پاییز و زمستان1388)، «واژگان و اصطلاحات نقره‌کاران شیرازی»، فصلنامه فرهنگ مردم، ش31و32. ص5تا54.

29. خدیش، حسین (ایرج)، (1385)، فرهنگ مردم شیراز، شیراز: انتشارات نوید شیراز. چ1: 1379.

. جعفری، سیدمحمدمهدی، (اردیبهشت1361)، «دربارۀ دیوان شمس پس ناصر»، ماهنامه چیستا،. ش۹، ص1104تا1108.

31. خالق‌زاده، محمدمهدی، (1390)، « ترانه‌های کودکانه در ادبیات محلی شیراز»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین،یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج: ص249 تا 258.

32. دانش، تقی، «تصنیف قدیم شیرازی»، (مهر1327)، ماهنامه یغما، ش7 ، ص310.

33. داورپناه، جمیله و ترکمان، غلام‌حسین. (1389). مجموعه اصطلاحات و ضرب­المثل‌های شیرازی، شیراز: ایلاف.

34. دبیرسیاقی، محمد، (آبان1354)، «بسحاق اطعمه»، ماهنامه یغما، ش8.

35. دست‌غیب، عبدالعلی، (1333)، «ترانه‌های محلی شیراز»، مجلۀ سخن، تهران، دورۀ 5، ش11.

36. .......................، (1333)، «دوبیتی‌های شیراز»، ‌مجلۀ پیام نو، تهران، س7، ش4.

37. .......................، (1333)، «لالائی‌های شیراز»، مجلۀ سخن، تهران،س۵، ش10.

38. ....................، (بی‌تا)، «ترانه‌های شیرازی»، پیام‌ نوین، ج6، ش7، ص81تا82.

39. ....................، «مثل‌ها و اصطلاحات شیرازی»، پیام نوین، ج6، ش3، ص95 و ش5، ص79تا80.

40. ذوالفقاری، حسن، (1390)، «قصۀ نجمای شیرازی»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی‌سرایان ایران زمین، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج.

41. رحیمیان، جلال، (1391)، توصیف گویش شیرازی، شیراز: دانشگاه شیراز، مرکز نشر.

42. رستم‌پور، سالومه، (اردیبهشت1380)، «لغات و اصطلاحات عامیانۀ شیرازی در آثار سیمین دانشور»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش43، ص۳۷تا۳۹.

43. رضایی باغ بیدی، حسن، (1382)، «شیرازی باستان»، ویژه نامۀ فرهنگستان (گویش‌شناسی)، ش1. ص32تا40.

44. رضائی، مهدی و فرناز ملکی، (1390). «بررسی و تحلیل بلاغت و درونمایه اشعار محلی شیراز»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج. ص267 تا 279.

. زیانی، جمال، (شهریور1385)، «تلفّظ واج "آ" در گویش شیرازی»، ماهنامه حافظ، ش34، ص64و65.

46. زیانی، جمال، (۱۳۹۳)، دل‌نوشته‌هایی از فرهنگ، آداب، رسوم و باورهای مردم شیراز، شیراز: آوند اندیشه.چ3.

47. سپاسدار، محمود، (۱۳۸۸)، شیرازی؛ نگاهی به لهجۀ مردم شیراز، شیراز: آوند اندیشه.

48. سنجابی، کریم، (آبان1346)، «نظری دربارۀ مثلثات سعدی»، یغما، سال بیستم، ش8. ص414تا418.

49. سلامی، عبدالنبی، (زمستان1386)، «زبان مردم شیراز در گذر زمان با یاد استاد انجوی شیرازی«نجوا»»، فرهنگ مردم ایران، ش11. ص89تا118.

50. دبیرساقی، محمد، «شاه‌داعی شیرازی»، (آبان1339)، ماهنامه ایران‌آباد، ش8.

51. ذوالفقاری، حسن، (1390)، «قصۀ نجمای شیرازی»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین. یاسوج: انشگاه آزاد اسلامی یاسوج، ص259تا266.

52. شاه‌داعی شیرازی، نظام‌الدین محمود، (۱۳۳۹)، کلیات اشعار، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، بخش دوم، تهران: بی‌نا.

53. شناسا، زهرا، (1392)، «تحلیل و تبیین فرآیندهای واجی لهجۀ شیرازی در مقایسه با فارسی معیار»، شیراز: دانشگاه شیراز.

54. شرقی، عزیز، (۱۳۲۲)، اشعار محلی (واسونک شیرازی)، مجلۀ گل‌های رنگارنگ،تهران، ش26.

55. صادقی، علی اشرف، (1391)، «ابیات شیرازی سعدی در مثلثات»، ویژه‌نامه فرهنگستان (زبان‌ها و گویش‌های ایرانی)، ش1، ص۵ تا۳۷.

56. ...............................، (اردیبهشت1389)، «بعضی ویژگی‌های ابیات شیرازی سعدی در مثلثات»، سعدی شناسی، دفتر13.

57. ...............................، (1389)، «غزلی از قطب الدین شیرازی به گویش قدیم شیراز»، مزدک نامه، ج3، به کوشش دکتر جمشید کیانفر و پروین استخری، تهران: بی‌نا، ص ۱۳۵تا۱۴۱.

58. ..............................، (بی‌تا)، «غزلی ملمع از ناصرالدین خطیب شفعوی، به سه زبان عربی، فارسی و شیرازی»، بی‌جا، بی‌نا.

59. .............................، 1376. «یکی از ویژگی‌های گویش شیرازی در سده‌های هفتم و نهم هجری»، سخنواره، به کوشش ایرج افشار و هانس روبرت رویمهر، تهران، ص ۱۶۹تا۱۸۳.

. .............................، (1381)، «لغات شیرازی و سایر لغات گویشی در اختیارات بدیعی»، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، به کوشش حسن رضایی باغ‌بیدی، نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چ1،ص 349 تا 376.

61. صداقت کیش، جمشید، (پاییز و زمستان1379)، «اشعار پورفریدون در نسخه‌های چاپی اشعار باباطاهر»، مجلۀ پژوهش علوم انسانی، ش1و2، ص239تا261.

62. صیادکوه، اکبر، (1390)، «شمس پس ناصر؛ از بزرگترین بومی‌سرایان زبان‌پارسی»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب‌محلی و محلی‌سرایان، یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، ص370تا375.

63. فاموری، مهدی، (1390)،«چند نکته دربارۀ دیوان «کان ملاحت» شاه‌داعی شیرازی»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین. یاسوج: دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، ص410 تا 416.

64. .......................، (پاییز1392)، «چند نکته در گویش شیرازی امروز»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، ش4، ص۸۹تا۱۱۲.

65. فتوحی رودمعجنی، محمود، (۱۳۹۱)، آیین نگارش مقالۀ علمی پژوهشی، تهران: انتشارات سخن، چ 10.

66. فقیری، ابوالقاسم، (بی‌تا)، «چند اصطلاح شیرازی»، کتاب هفته، ش21، ص171ـ172.

67. .............................، «سه روایت از یک ترانه (شیرازی، زرقانی و آباده‌ای)»، پیام نوین، ج4، ش9، ص58تا61.

68. .............................، «لالائی‌های شیرازی»، کتاب هفته، ش21، ص171ـ172.

69. ............................، «نغمۀ میوه‌فروشان دوره‌گرد شیرازی»، کتاب هفنه، ش۴، ص۱۶۵ـ۱۶۷.

70. کشت‌ورز، عباس، (بی تا)، «ترانه‌های شیرازی»، مردم‌شناسی، دورۀ2، ص256ـ260.

71. .......................................، «لالائی‌های شیرازی» کتاب هفته، ش11، ص165.

72. ماهیار نوابی، یحیی، (فروردین1361)، «برگی از دیوان شمس پُس ناصر»، ماهنامه چیستا، ش 8، ص936تا943.

73. .............................، (اردیبهشت1365)، «تز اول آن روی نهکو بوادی»، ماهنامه چیستا، ش28، ص593تا598.

. .............................، (مرداد1372)، « در حاشیه ی بومی سرود: زاد راه حرم وصل نداریم مگر ( شمس پس ناصر)»، فصلنامه شعر، ش5، ص72تا75.

75. ............................، (زمستان1374)، « چند غزل از شمس پس ناصر»، نامه فرهنگستان، ش4، ص27تا38.                       

 76. .............................، (بهار1357)، «دو غزل از شمس پس ناصر»، پژوهش‌نامه بخش زبان‌شناسی مؤسسه آسیایی، ش1. ص1تا8.

77. .............................، (تابستان تا زمستان1357)، «دو غزل دیگر از شمس پُس ناصر»، پژوهش‌نامه بخش زبان‌شناسی مؤسسۀ آسیایی، ش 2تا4. ص1تا15.

78. ............................، (1350)، «زبان مردم شیراز در زمان سعدی و حافظ»، مجموعه مقالات فارسی، به کوشش محمود طاووسی، انتشارات مؤسسۀ آسیایی دانشگاه پهلوی شیراز، ج1، ص1تا17.

79. ............................، (تابستان تا زمستان1356)، «سه غزل از شمس ‌پُس ‌ناصر»، پژوهش‌نامه بخش زبان‌شناسی مؤسسۀ آسیایی، ش2تا4، ص83تا100.

80. ..........................، (پاییز1376)، «شمس پس ناصر»، فصلنامه شعر، شمارۀ21،ص48تا49.

81. ..........................،  (خرداد و تیر1379)، «شمس پس ناصر»، دوماهنامه بخارا، ش12، ص328تا330.

82. ..........................،  (1377) «شمس پس ناصر، شاعر شیرازی»، مجموعه مقالات فارسی، به اهتمام محمود طاووسی، شیراز: انتشارات نوید شیراز.ص267تا289.

83. ..........................، (بهار1375)، «قصیده ای و غزلی از شمس پس ناصر به گویش کهن شیراز»، نامه فرهنگستان، ش5،  ص36تا52.

84. ..............................، (1344)، «لهجۀ شیرازی تا قرن نهم هجری»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 73. ص77تا90.

85. .............................، (مهر و آبان1359‌)، «نخستین برگ از دیوان بازماندۀ شمس پُس ناصر»، ماهنامه آینده، ش7و8، ص501تا506.

86. ...........................، (1377). «یک بیت شیرازی». مجموعه مقالات فارسی، به اهتمام محمود طاووسی، شیراز: انتشارات نوید شیراز. ص291تا292.

. مؤیدشیرازی، جعفر، (مهر۱۳۵۷)، «مثلثات سعدی، حافظ و شاه داعی»، ماهنامه یغما، ش7،ص417تا421.

88. ........................، (آبان۱۳۵۷)، مثلثات سعدی، حافظ و شاه داعی»، ماهنامه یغما، ش8، ص489تا495.

89. مرادی، محمد، (پاییز1390)، «بررسی گونه‌های اصلی وزن و تحول آن‌ها در گویش شیرازی». فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، ش1، ص177تا210.

90. [مؤلف ناشناس]، (1329ـ1330)، مقالۀ مستخرج از: «دوبیتی‌های شیرازی»، مجلۀ اطلاعات ماهانه، تهران، س4، ش2 و س3، ش11.

91. [مؤلف ناشناس]، (1333)، لهجۀ‌های کازرونی و شیرازی و ارهستانی، [در مقدمه کتاب فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه]، تهران، ص61تا66.

92. ناصری نژاد، ایرج (1390)، فرهنگ لغات و اصطلاحات شیرازی، شیراز: نوید شیراز.

93. ندیم، مصطفی، (۱۳۸۸)، برخی کارکردهای اجتماعی ضرب‌المثل‌های شیرازی، شیراز: ملک سلیمان.

94. نیر، حسین، (۱۳۷۰)، فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات رایج در شیراز، تهران: انتشارات قلم.

95. واجدشیرازی، محمدجعفر، (مرداد1347)، «مثلثات سعدی»، ماهنامه یغما، ش3، ص1تا5.

96. .....................................، (1348)،«شرح غزل مثلثی از شاه‌داعی شیرازی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش89، ص3تا8.

97. ................................... ،(آذر1348)، «مثلثات شیخ سعدی»،ماهنامه یغما، ش9، ص22تا27.

98. ......................................، (1353)، نوید دیدار در شرح کتاب کان ملاحت و مثنوی سه‌گفتار به زبان محلی شیراز، بی‌جا: ادارۀ کل فرهنگ و هنر فارس.

99. وثوقی، محمدباقر، «درباره مشابهت‌های زبان لارستانی و گویش شیرازی قدیم»، http://gapolap.blogfa.com/post-195.aspx

100. همایونی، صادق، (پاییز1376)، «واسونک»، فصلنامه شعر، ش21، ص43تا47.

101. یزدان‌پرست، حمید، (آذر و دی1387)، « فارس و زبان روزگار سعدی»، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش255و256. ص194 تا 211.

 102 .Fromkin, Victoria & others (2007). An Introduction to Language, United States: Thomson.

103. Yule, Gorge (1996). The Study of Language: An Introduction, Tehran: Yadegar