نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک در گاوهای شهرستان ارومیه

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 4، دوره 5، 3 (19) پاییز، آذر 1390، صفحه 1281-1285   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

عبداله عراقی سوره^{* 1}؛ کومار حسین زاده²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، دانشکده دامپزشکی، بخش بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ، ارومیه، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، دانشکده دامپزشکی، دانش آموخته دامپزشکی، ارومیه، ایران

چکیده

نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک یک اختلال خوش خیم در حرکات چشم می­باشد که با نقص بینایی و یا عصبی همراه نیست. هدف از تحقیق حاضر تعیین وقوع نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک در گاوهای شهرستان ارومیه می­باشد. در این بررسی تعداد 375 رأس گاو (40 رأس نر و 335 رأس ماده) از 4 نژاد (108 رأس هلشتاین، 49 رأس براون سویس، 153 رأس دو رگ و 65 رأس بومی) و در 4 گروه سنی (68 رأس یکسال و زیر یکسال، 124 رأس دو سال، 120 رأس 3 سال، 63 رأس چهار سال و بالاتر)، در کشتارگاه ارومیه مورد مشاهده و معاینه قرار گرفت. در کل تعداد 3 راس گاو (8/0%) مبتلا به نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک بودند. تمامی موارد در گاوان ماده، نژاد خالص و یا دو رگ دیده شد و مورد مثبتی در گاوان نر و بومی ثبت نگردید. در آنالیز آماری اختلاف معنی­داری در خصوص حضور عارضه مابین جنس­ها، نژادها و سنین مختلف دیده نشد. 

کلیدواژه‌ها

نیستاگموس پاندولی؛ ایدیوپاتیک؛ گاو؛ ارومیه

اصل مقاله

مقدمه

 

     نیستاگموس حرکات غیر ارادی و منظم کره­های چشم
می­باشد که بر اساس نوع حرکت به دو نوع ضربانی  و پاندولی دسته­بندی می­شوند. در نوع ضربانی اجزای کند و تند در حرکت کره چشم وجود دارد، اما در نیستاگموس پاندولی سرعت حرکت کره چشم در هر دو جهت یکسان می­باشد (4، 7 و 10).

نیستاگموس پاندولی در انسان از لحاظ سبب شناختی به دو نوع اکتسابی و مادرزادی تقسیم می­گردد. نیستاگموس پاندولی اکتسابی در یک چشم و یا دو چشم به­صورت Conjugate یعنی حرکت یکسان هر دو کره چشم و یا به­صورت Disjunctive یعنی مشابه در دامنه ولی مخالف در جهت اتفاق می­افتد. نوع حرکت در نیستاگموس پاندولی اکتسابی عمودی، افقی و یا چرخشی است، ولی در نیستاگموس مادرزادی حرکت بیشتر افقی، دو چشمی و Conjugate می­باشد (6 و 9).

نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک درگاوها، مشابه نیستاگموس پاندولی مادرزادی انسان در نظر گرفته می­شود که همزمان با استقرار بازتاب تثبیت در بدو تولد یا مدت کوتاهی پس از آن (تا چند ماه پس از تولد) مورد توجه قرار می­گیرد (16). نیستاگموس مادرزادی در انسان فاقد علامت بالینی است چرا که مغز به حرکت مداوم چشم­ها عادت یافته و با فرآوری اطلاعات بینایی خاص، حرکت افزایش یافته شبکه­ای – تصویری را خنثی می­سازد (3). 

نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک در گاوها به­صورت لرزش­های کره چشم با دامنه کوتاه (2-1 میلی­متر) و  دفعات زیاد (تا 200 بار در دقیقه) و مواقعی غیر قابل شمارش اتفاق می­افتد. در نیستاگموس پاندولی گاوها نیز نشانه­ای از نقص بینایی دیده نمی­شود، اما به­دلیل مشابهت ظاهری با نیستاگموس­های پاتولوژیک که می­توانند حاکی از ضایعات عصبی شدیدی باشند، شناسایی و تفریق آن حائز اهمیت می­باشد (10، 11 و 14).

 Nurmio و همکاران در سال 1982 برای اولین بار در فنلاند گزارشی از بروز ارثی نیستاگموس مواج (نوعی نیستاگموس پاندولی) در گاوان نر نژاد فینیش ایرشایر را ارائه دادند (12) سپس McConnon و همکارانش در سال 1983 تحقیقی در خصوص فراوانی نیستاگموس پاندولی مادرزادی در گاوان بالای دو سال گله های شیری در ایالات متحده انجام دادند (10) اما تاکنون مطالعه منتشر شده­ای در خصوص حضور و فراوانی نیستاگموس پاندولی در جمعیت گاوی ایران وجود ندارد. هدف از بررسی حاضر تعیین وقوع نیستاگموس پاندولی ایدیوپاتیک در گاوهای شهرستان ارومیه می­باشد.

مواد و روش­ها

     طی یک دوره 4 ماهه از تاریخ 2/8/1387 الی 29/11/1387 با مراجعه به کشتارگاه شهرستان ارومیه، تعداد 375 رأس گاو (از نژادهای هلشتاین، براون سویس، دورگ و بومی) در 4 گروه سنی تا یکسال، 2 سال، 3 سال و 4سال و بالاتر برای حضور نیستاگموس پاندولی مشاهده و معاینه شدند. با تاباندن یک نور قوی و کانونی توسط یک چراغ قوه (pen light) به سطح هر دو چشم حیوان و مشاهده لرزش کره چشم، به­وجود نیستاگموس پاندولی پی برده می­شد. در موارد مثبت اطلاعاتی شامل جنس، سن، نژاد، دمای مقعدی، تعداد ضربان قلب و حرکات تنفسی و در نهایت مسیر حرکت کره چشم
به­صورت افقی، عمودی، چرخشی و یا مخلوط و تعداد نوسانات در دقیقه ثبت می­گردید. برای ارزیابی بینایی، تست تهدید با حرکت ناگهانی انگشت به طرف چشم و مشاهده واکنش دام
به­صورت پلک زدن و یا دور کردن سر در صورت وجود بینایی انجام می­گرفت. جهت ارزیابی عصبی نیستاگموس پاندولی از دو آزمون وارد کردن فشار به سر دام و مشاهده تغییرات کیفی به­صورت افزایش قوس نیستاگموس و  بستن پلک­ها و مشاهده تغییرات کمی در حرکات کره چشم به­صورت قطع نوسان چشم، استفاده گردید (5، 9 و 10).

تجزیه و تحلیل آماری

برای تجریه و تحلیل آماری داده ها از نرم افزار SPSS ویرایش 15 استفاده گردید. از آزمون­های غیر پارامتریک من ویتنی (Mann-Whitney) و کروسکال والیس (Kruskal-Wallis) جهت بررسی تفاوت توزیع فراوانی نیستاگموس به ترتیب مابین جنس­ها، سنین و نژاد­های مختلف استفاده گردید. در آزمون­های انجام گرفته ارزش p  کمتر از 05/0 معنی­دار در نظر گرفته شد.

یافته­ها

     طی تحقیق حاضر تعداد 375 رأس گاو (40 راس، ( 7/10%) نر و 335، (3/89%) ماده) ارجاعی به کشتارگاه و تعدادی از گاوداری های اطراف شهرستان ارومیه مورد مشاهده و معاینه قرار گرفت.

از این تعداد گاو، 65 رأس (3/17%) بومی، 108 رأس (8/28%) هلشتاین، 49 رأس (1/13%) براون سویس و 153 رأس (8/40%) دو رگ بودند.

از لحاظ سنی گاوها به 4 گروه سنی تقسیم شدند که تعداد 68 رأس (1/18 %)  یک­سال و زیر یک­سال، 124 رأس (1/33 %) دو سال،  120  رأس (32%) 3 سال، 63 رأس ( 8/16%) چهار سال و بالاتر بودند.

از تعداد 375 رأس گاو مورد بررسی قرار گرفته، نیستاگموس پاندولی در3 رأس گاو (8/0%)، بدون اختلال بینایی و عصبی، مشاهده گردید (جدول 1).

 

 

 

جدول 1- اطلاعات مربوط به سن، جنس، نژاد، علایم حیاتی، تست­های بینایی و عصبی و جهت نوسان چشم در 3 راس گاو مبتلا به نیستاگموس پاندولی

ردیف	نژاد	سن	جنس	جهت حرکت چشم	تست تهدید چشم	افزایش قوس نیستاگموس با فشار به سر	قطع نوسان کره چشم با بستن پلک	تعداد نوسان کره چشم در دقیقه	دمای مقعدی	ضربان قلب	تعداد تنفس
1	هلشتاین	دو سال	ماده	عمودی	+	+	+	240	7/38	74	26
2	دورگ	یک سال	ماده	افقی	+	+	+	180	6/38	68	25
3	براون سوئیس	زیر یکسال	ماده	افقی	+	+	+	غیر قابل شمارش	1/39	83	34

 

 

 

نتایج آنالیز آماری

   در بررسی فراوانی توزیع بروز نیستاگموس در دو جنس نر و ماده توسط آزمون غیر پارامتریک من ویتنی تفاوت آماری
معنی­داری مشاهده نگردید. در بررسی فراوانی توزیع بروز نیستاگموس در نژادهای مختلف با آزمون غیر پارامتریک کروسکال والیس تفاوت آماری معنی داری مشاهده نگردید. در بررسی فراوانی توزیع بروز نیستاگموس در سنین مختلف توسط آزمون غیر پارامتریک کروسکال والیس تفاوت آماری معنی­داری مشاهده نگردید.

بحث و نتیجه­گیری

     پاتوفیزیولوژی نیستاگموس پاندولی اکتسابی کاملاً مشخص نیست، اما در ارتباط با درگیری­های مخچه بوده و منشا دهلیزی ندارد (2 و 8).

در خصوص پاتوفیزیولوژی نیستاگموس­های مادرزادی ایدیوپاتیک در انسان تئوری­هایی مختلفی وجود دارد. نقص در کنترل حرکتی تثبیت بینایی یا توسعه غیر طبیعی سیستم تثبیت مغز بدون هیچ اختلال قابل شناسایی در سیستم اعصاب مرکزی از تئوری­های موجود است (13).

علت نیستاگموس پاندولی مادرزادی در گوساله­ها و گاوهای بالغ مشخص نیست ولی به­نظر می­رسد ناشی از ورودی­های حسی غیر طبیعی درون سیستم کنترل حرکات چشمی باشد (10). نوعی از نیستاگموس تحت عنوان نیستاگموس مواج که از لحاظ بالینی مشابه نیستاگموس پاندولی است، در 5 گاو نر نژاد ایرشایر فلاندی گزارش شده است. مغز یکی از موارد مبتلا مورد آزمایش قرار گرفت ولی نتیجه مطالعه هیستوپاتولوژیک هیچ اختلال آناتومیکی در هسته دهلیزی و بافت اطراف را نشان نداد. در شجره­نامه گاوهای مبتلا چه در لاین پدری و چه در لاین مادری، یک پدر واحد دیده می­شود که این می­تواند ارثی بودن عارضه مورد نظر را نشان دهد (12). توارث پذیری نیستاگموس پاندولی مادرزادی در گاو بدرستی مشخص نیست. در انسان نیستاگموس پاندولی مادرزادی به­صورت یک صفت مغلوب وابسته به جنس و یا یک صفت غالب اتوزومال به ارث می­رسد (1). نیستاگموس مادرزادی در نژادهای مختلفی از گاوها مشاهده شده است ولی در این بین در نژاد هلشتاین از فراوانی قابل توجهی برخوردار است. این عارضه در یک گله متشکل از گاوهای گرنزی خالص نیز گزارش شده است (15). در مطالعه حاضر نیز که روی نژادهای خالص هلشتاین، براون سویس، دورگ و گاوهای بومی انجام گرفت، نیستاگموس پاندولی به استثنای گاوهای بومی در دیگر موارد  مشاهده گردید. اگر چه اختلاف موجود از لحاظ آماری معنی­دار نیست ولی با توجه به عدم حضور عارضه در گاوهای بومی و مشاهده آن در گاوهای خالص و دورگ می­توان ارثی بودن عارضه مذکور را مدنظر قرار داد. McConnon و همکاران در تحقیق خود که روی 2932 رأس گاو انجام گرفت، 15مورد مثبت را فقط از گاوهای ماده هلشتاین و جرسی گزارش کردند. در تحقیق حاضر نیز 3 مورد مثبت از نیستاگموس پاندولی فقط در گاوهای ماده دیده شد، بنابراین شاید بتوان احتمال توارث عارضه مذکور به­صورت صفت وابسته به جنس را نیز مطرح نمود. در تحقیق McConnon و همکاران، فراوانی نیستاگموس پاندولی در جمعیت گاوهای ایالات متحده، 51/0 درصد اعلام گردید. در بررسی حاضر نیز میزان فراوانی نیستاگموس پاندولی 8/0 درصد تعیین گردید که با نتایج گزارش قبلی در محدوده مشابهی قرار دارد.

نیستاگموس مادرزادی عمدتاً در جهت افقی و ندرتاً در جهت عمودی و یا چرخشی ایجاد می­شود (9). در بررسی حاضر نیز دو مورد از سه نیستاگموس در جهت افقی و یک مورد در جهت عمودی یافت شد. از طرفی دیگر این نوع نیستاگموس با ایجاد هیجان تشدید و با بستن پلک­ها تخفیف می­یابد (5 و 9). در این تحقیق در هر سه مورد از نیستاگموس، با ایجاد فشار به سر حیوان دامنه نیستاگموس افزایش و در موارد پلک زدن دام نیستاگموس به­طور موقت قطع می­گردید. نتیجه مثبت این دو تست حاکی از تشابه نیستاگموس پاندولی دیده شده در گاوها با نیستاگموس مادرزادی توصیف شده در انسان است. در مجموع نتایج بررسی حاضر نشان داد:  

1- نیستاگموس پاندولی مادرزادی در گاوهای ایران وجود دارد 2- نیستاگموس پاندولی مادرزادی در گاوهای نژاد خالص و دورگ دیده شد. 3- نیستاگموس پاندولی مادرزادی در گاوهای بومی مشاهده نشد. 4- با توجه به مشاهده نیستاگموس پاندولی مادرزادی فقط در جنس ماده می­توان احتمال انتقال عارضه مذکور را به­صورت یک صفت وابسته به جنس در نظر داشت. در نهایت برای بررسی صحت احتمالات مذکور نیاز به مطالعات بیشتر و نیز افزایش جمعیت گاوی تحت مطالعه به­خصوص در جنس نر می­باشد.

مراجع

1. Abadi, R.V.  2002.  Mechanisms underlying nystagmus. J. R. Soc. Med. 95: 231-234.
2. Aschoff, J.C., Conrad, B., Kornhuber, H.H. 1974. Acquired pendular nystagmus with oscillopsia in multiple sclerosis: A sign of cerebellar nuclei disease. J. Neurol Neurosurg Psychiatry. 37:570.
3. Bedell, H.E., Bollenbaches, M.A. 1996.  Perception of motion smear in normal observers and in persons with congenital nystagmus. Invest. Ophthalmol. Vis. Sci. 37:188-95.
4. Cunningham, G.J. 1992. Text book of veterinary physiology.  Saunders, Philadelphia, p:80- 89.
5. Ciuffreda, K.J., Tannen, B. 1999. Training of nystagmus: a multi-sensory approach. J. Behav. Optom.10:63-6.
6. Han, S.H., Lew, H. Choi, Y.C., Lee, J.B., Kim, J.S. 2001.  Acquired pendular nystagmus with voluntary inhibition. Yonsei Med. J. 24(3):349-351.
7. Harcourt, B. 1970. Hereditary nystagmus in early childhood. J. Med.  Genetics. 7:253-256.
8. Lecouteu, R.A. 2002. Vestibular disease of cats and dogs. 27 WSAVA congress.
9. Leigh, R.J., Zee, D.S. 1999. The Neurology of Eye Movements. Oxford Press, New York, third Edition.
10. McConnon, J.M., White, M. E., Smith, M.C., Stem, E.S., hickey, A.  1983.  Pendular nystagmus in dairy cattle.  J. Am. Vet. Med. Assoc. 182 (8):117 – 130.
11. Maggas, D.J., Miller, P.E.  Afri, R.  2008.  Slatter’s fundmental of veterinary ophthalmology. Saunders, Elsevier, Fourth Edition.  p:339-342 .
12. Nurmio, P., Remes, E., Talanti, S., Jussila, J., Leinonen, M. 1982.  Familial undulatory nystagmus in Ayrshire bulls in finland. Nord. vet. Med. 34 (4-5): 130 – 132.
13. Orssaud, C. 2003. Congenital nystagmus. Online at: http://www.orpha.net./data/patho/GB/uk-nystagmus.pdf.
14. Radostitis, O.M., Gay, C.C., Hinchclilt, K.W., conslable, P.D. 2007. veterinary medicine. Saunders, Edinburgn, Tenth Edition. p: 1957.
15. Rebhaun, W.C. 1995.  Disease of dairy cattle. Williams & Wilkins, Baltimore. p:447.
16. Wybar, K. 1971. Nystagmus in early childhood. Int. Ophthalmol. Clin. 2(4): 177-181.