بررسی غلظت سرمی هورمون‌های تیروئیدی و انسولین در گاوهای مبتلا به تیلریوز

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 10، دوره 5، 3 (19) پاییز، آذر 1390، صفحه 1331-1336   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی حسن پور^{* 1}؛ سعید قاسم زاده²؛ بهرام عمواوغلی تبریزی¹

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، گروه علوم درمانگاهی، تبریز، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، دانش آموخته دکتری حرفه‌ای دامپزشکی، تبریز، ایران

چکیده

تیلریوز یک بیماری تک یاخته‌ای شایع درگاو است که باعث ضررهای اقتصادی بسیاری می‌شود. آگاهی از چهره بیوشیمیایی در گاوهای مبتلا به تیلریوز حائز اهمیت است. این مطالعه به منظور بررسی سطوح سرمی هورمون­های T3 و T4 و انسولین در گاوهای مبتلا به تیلریوز و مقایسه آن با گاوهای سالم انجام گرفت. در کلینیک ‌دام‌های بزرگ دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و چند گاوداری بزرگ اطراف تبریز از تعداد 37 رأس گاو مبتلا به تیلریوز بعد از تأیید بالینی و آزمایشگاهی و همچنین 35 رأس گاو سالم نمونه‌ خون از ورید وداج اخذ و غلظت‌های سرمی هورمون­های تیروئیدی و انسولین به روش الایزا اندازه‌گیری گردید. میانگین غلظت­های سرمی هورمون T3 در گاوهای مبتلا به تیلریوز و سالم به ترتیب ng/dl 47/4 ± 02/52 و 82/4± 54/46 و هورمون T4 به ترتیب ng/dl 06/1± 92/5 و 74/0± 36/5 بود که اختلاف بین دو گروه در مورد هر دو هورمون معنی‌دار بود ( به ترتیب 000/0 p= و 011/0 p=). میانگین غلظت سرمی انسولین در گاوهای گروه بیمار به­طور معنی‌دار کمتر از گاوهای سالم بود ( به ترتیب  u/ml04/1 ± 83/6 و 05/1± 80/8)(000/0 = p). در بررسی همبستگی بین هورمون­های تیروئیدی و انسولین در گاوهای گروه بیمار مشخص شد که همبستگی بین T3 و انسولین غیرمعنی‌دار (239/0- = r و 077/0= p) ولی همبستگی بین انسولین و هورمون T4 معنی‌دار بود (280/0-= r و 046/0=p). نتیجه‌ نهایی اینکه در گاوهای مبتلا به تیلریوز سطح سرمی هورمون­های تیروئیدی افزایش و انسولین کاهش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

گاو؛ تیلریوز؛ هورمونهای تیروئیدی؛ انسولین

اصل مقاله

مقدمه

    تیلریوز یک بیماری تک یاخته­ای شایع در نشخوارکنندگان می­باشد که سالانه ضررهای اقتصادی زیادی را در صنعت دامپروری ایران به­دنبال دارد. گاو یکی از میزبانان حساس این بیماری بوده و رخداد این بیماری در گاوهای منطقه ما فراوان می­باشد. این بیماری از نظر تابلوی بیوشیمیایی و هماتولوژیک تغییرات زیادی را در گاو ایجاد می­کند که در مطالعات  قبلی کم وبیش به این موضوعات پرداخته شده است (16، 18 و 19). همچنین در این بیماری به دلیل درگیری کبد و بافت­های دیگر حیوان به نظر می­رسد که غلظت سرمی هورمون­های تیروئیدی و انسولین دستخوش تغییراتی گردد. تغییرات میزان سرمی هورمون­های تیروئیدی نیز در گاوهایی که دچار هیپوگلیسمی در اثر بی­اشتهایی ناشی از بیماری یا سایر تغییرات متابولیسمی هستند وجود دارد (3، 6 و 10)  که این مطالعه به منظور بررسی غلظت سرمی هورمون­های تیروئیدی و انسولین در گاوهای مبتلا به تیلریوز و مقایسه آن با دام­های سالم انجام گرفت.

مواد و روش­ها

    این مطالعه بر روی 37 رأس گاو مبتلا به تیلریوز در کلنیک دام­های بزرگ دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و چند گاوداری اطراف تبریز انجام گرفت. گاوهای بیمار بر اساس نشانه­های آزمایشگاهی و بالینی (نمونه خون از ورید گوش و پونکسیون از عقده لنفی) تأیید شدند. از هر گاو بعد از کسب تاریخچه نمونه خون از ورید وداج اخذ و سرم جداسازی شد. همزمان از 35 رأس گاو با شرایط سنی،
تغذیه­ای و مدیریتی یکسان به عنوان گروه سالم نیز
نمونه­برداری شد. در نمونه­های سرمی غلظت سرمی
هورمون­های تیروئیدی با روش الایزا و کیت Randox و انسولین سرم با کیتdiaplus  به­روش الایزااندازه­گیری گردید.

 

 

آنالیز آماری:

جهت مقایسه و تعیین ارتباط بین پارامترها از نرم افزار آماری SPSS  ویرایش 18 و روش­های آماری  t-Testبرای مقایسه بین میانگین­ها در بین دو گروه شاهد و بیمار وضریب همبستگی برای تعیین ارتباط بین پارامترها استفاده شد.

یافته­ها

    میانگین غلظت سرمی هورمون T4 در گاوهای مبتلا به تیلریوز ng/dl 47/4 ± 02/52 و در گاوهای گروه سالم ng/dl 82/4± 54/46 بود که در مقایسه آماری اختلاف معنی‌داری در بین دو گروه وجود داشت (000/0= p)
(جدول 1 و نمودار 1). همچنین میانگین غلظت سرمیT4 در دو گروه بیمار و سالم به ترتیب µg/dl 06/1± 92/5 و
74/0± 36/5 بود که اختلاف معنی­داری بین دو گروه وجود داشت (011/0=p) (جدول 1 و نمودار2). میانگین غلظت سرمی انسولین در گاوهای گروه بیمار به­طور معنی‌داری کمتر از گاوهای گروه سالم بود به طوری که در گروه بیمار
u/ml04/1 ± 83/6 و در گاوهای گروه سالم
u/ml05/1 ± 80/8 بود (000/0 = p) (جدول 1 و نمودار 3).

جدول 1- مقایسه میانگین مقادیر سرمی هورمونهای T3 و T4 و انسولین در گاوهای مبتلا به تیلریوز سالم

هورمون	گروه	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	سطح معنی‌داری
T3 (ng/dl)	بیمار	37	02/52	47/4	000/0
	سالم	35	54/46	82/4
(µg/dl) T4	بیمار	37	92/5	06/1	011/0
	سالم	35	36/5	74/0
انسولین (u/ml)	بیمار	37	83/6	04/1	000/0
	سالم	35	80/8	05/1

 

 

در بررسی ضریب همبستگی بین غلظت سرمی هورمون‌های تیروئیدی با انسولین در گاوهای گروه بیمار مشخص گردید که ارتباط منفی غیرمعنی‌داری بین هورمون T3 و انسولین وجود دارد ( 239/0- = r و 077/ = p)، ولی ارتباط بین غلظت سرمی هورمون T4 با انسولین معنی‌‌دار بود و ارتباط منفی معنی‌داری بین دو هورمون وجود داشت (280/0- = r  و 046/0 = P) (جدول 2).

جدول 2 - همستگی بین هورمون‌های تیروئیدی با انسولین در گاوهای گروه بیمار

همبستگی بین	ضریب همبستگی	سطح معنی‌داری
هورمون T3 یا انسولین	239/0 -	077/0
هورمون T4 یا انسولین	280/0-	046/0

 

 

 

نمودار 1- میانگین غلظت سرمی هورمون T3 در گاوهای مبتلا به تیلریوز و سالم

 

نمودار 2- میانگین غلظت سرمی هورمون T4 در گاوهای مبتلا به تیلریوز و گاوهای سالم

 

 

 

نمودار 3- میانگین غلظت سرمی هورمون انسولین در گاوهای گروه بیمار و گاوهای سالم

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

     تیلریوز یک بیماری تک یاخته‌ای شایع در گاوها می‌باشد که سالانه ضررهای اقتصادی زیادی را بر صنعت دامپروری کشور وارد می‌کند. آگاهی از سیمای بیوشیمیایی و از جمله سطوح سرمی هورمون­های مختلف در این بیماری حائز اهمیت می‌باشد (5، 14 و 17) که  در این مطالعه به این مهم پرداخته شد. میانگین غلظت سرمی هورمون T3 در گاوهای مبتلا به تیلریوز به طور معنی‌داری بیشتر از گاوهای سالم بود (000/0=p). همچنین میانگین غلظت سرمی T4 نیز در گاوهای بیمار به طور معنی‌داری بیشتر بود (011/0=p). بیماری تیلریوز باعث بی‌اشتهایی در حیوان می‌شود که بی‌اشتهایی موجب کاهش گلوکز سرم و سطح انرژی بدن می‌شود و مشخص شده است که تغییرات میزان سرمی هورمون­های تیروئیدی در گاوهایی که دچار هایپوگلایسمی و یا سایر تغییرات متابولیسمی هستند وجود دارد (15). به نظر می‌رسد افزایش سطح سرمی هورمون­های تیروئیدی در مقابل بی‌اشتهایی یک مکانیسم جبرانی باشد چرا که افزایش این هورمون­ها باعث افزایش متابولیسم پایه و به دنبال آن جبران کمبود انرژی می‌شود.

نتایج این مطالعه بیانگر اختلاف آماری معنی‌داری بین مقادیر سرمی هورمون انسولین در بین گاوهای بیمار و سالم می‌باشد (000/0= p). به طوری که سطح سرمی انسولین در گاوهای بیمار کمتر از گاوهای سالم بود. انسولین برای تولید گلوکز و تأمین انرژی در بدن نیاز می‌باشد، لذا با مصرف آن از میزان سرمی این هورمون در بیماری تیلریوز که با بی‌اشتهایی و افت سطح انرژی همراه می باشد، کاسته می­شود. همچنین به نظر می‌رسد در بیماری تیلریوز به دلیل کم خونی احتمالی آسیب بافت غده‌ی لوز‌المعده‌ نیز وجود داشته باشد که ترشح انسولین را دچار اختلال می‌نماید (13)، که این موضوع نیاز به بررسی وسیع‌تر و کامل‌تری دارد، لذا با عنایت به کاهش سطح سرمی انسولین تأمین انرژی در درمان گاوهای مبتلا به تیلریوز باید مد نظر قرار گیرد.

در مطالعه صورت گرفته توسط Kaczmarowski و همکاران در سال 2006 برخی تغییرات هورمونی مثل (انسولین) و بیوشیمیایی در گاوهای مبتلا به جفت ماندگی و ورم پستان که احتمال رخداد کتوز ثانویه تحت بالینی در آنها بالاست بررسی شده است (7). در مطالعه صورت گرفته توسط Oikawa و همکاران در سال 2006 به بالا بودن سطح سرمی انسولین به دنبال لیپولیز اشاره شده است (11). Gerald و همکاران در مطالعه‌ای بیان نموده‌اند که به­دنبال هایپوگلایسمی سطوح سرمی هورمون­های تیروئیدی و به­خصوص T3 افزایش می‌یابد (4).

Knegsel و همکاران با تحقیق بر روی گاوهای شیری ارتباط بین متابولیت‌ها و برخی هورمون­ها را بررسی کرده‌اند که در این تحقیق به ارتباط هورمون­های تیروئیدی و متابولیت‌های کتوتیک نیز اشاره شده است. در این مطالعه سطح سرمی T3 در گاوهای مبتلا به کتوز تحت بالینی 02/3 میکروگرم در دسی­لیتر گزارش شده است (8). Deeb و همکاران در سال 2009 با مطالعه روی گاومیش‌های مبتلا به تیلریوز در مصر، سطح سرمی بتاهیدروکسی بوتیریک اسید را
 mmol/l01/0 ± 9/1 بیان کرده‌اند و در این مطالعه به کاهش انسولین سرم در حد 2/1 واحد اشاره شده است (2).

مطالعه دیگری که توسط Asre و همکاران انجام گرفت به پایین آمدن سطح سرمی گلوتاتیون پراکسیداز در گاوهای مبتلا به تیلریوز اشاره شده است (1).  Forsyt و همکاران در گاوهای مبتلا به تیلریوز آسیب­های بافتی را توضیح داده‌اند (3). Haider و همکاران در یک مطالعه تغییرات هماتولوژیک را در گاو و گاومیش‌های مبتلا به تیلریوز توضیح داده­اند (6). Osman و همکاران با کار بر روی گاوهای مبتلا به تیلریوز بالا رفتن آنزیم‌های کبدی و پایین آمدن گلوکز را گزارش کرده‌اند (12).

در بررسی ضریب همبستگی بین غلظت سرمی هورمون­های تیروئیدی با انسولین درگاوهای بیمار مشاهده گردید که همبستگی بین انسولین با T3 غیرمعنی‌دار، ولی همبستگی انسولین با T4 معنی‌دار می‌باشد. به نظر می‌رسد که هورمون­های تیروئیدی باعث مصرف انسولین گشته و منجر به افزایش تولید گلوکز و انرژی می‌شوند، لذا با افزایش سطح سرمی هورمون­های تیروئیدی کاهش سطح سرمی انسولین قابل توجیه است.

نتیجه نهایی اینکه سطح سرمی هورمون­های T3 و T4 در بیماری تیلریوز در گاو افزایش و میزان سرمی هورمون انسولین کاسته می‌شود که این یافته‌های بیوشیمیایی می‌توانند در تعیین چهره بیوشیمیایی و آزمایشگاهی این بیماری و درمان آن مفید باشند.

مراجع

1. Asre-rezaei, S. and  Dalir-Naghadeh, B. 2006. Evaluation of antioxidant status and oxidative stress in cattle naturally infected with theileria annulata .veterinary Parasitology.142,179-186  
2. Deeb,W.E ,and Yonis,E.E. 2009. clnical and biochemical studies on theilleria annulata in Egyptian buffaloes, cercetaia .agronomice in Moldova ,xlII.No3l(139):67-73
3. Forsyt  L.M.g.,Minns F.C.,Kirvar  E.,Adomson  R.E.,Hall  F.R.,Hall F.R.,McOrist S.,Brown C.G.D.,Preston P.M. 1999. Tissue damage in cattle infected with Theileria annulata accompanied by metastasis of cytokine-producing,infected mononuclear phagocytes.J.comp.Pathol.:120:39-57.
4. Gerald, J.M. Tevaarwerk, J. Hurst, P. and Lionel R. 1979. Effect of insulin-induced hypoglycemia on the serum concentrations of thyroxine, triiodothyronine and reverse triiodothyronine, Can Med Assoc J. 20; 121(8): 1090–1093.
5. Graham   S.P., Brown  D.J.,Vatanseverz., Waddington D.,Taylor  L.H Nichani   A.K., Campbell J.D.M.,Adamson R.E., Glass E.J.,Spooner  R.l. 2001. proinflammatory cytokine expression by Theileria annulata infected cell lines correlates with the pathology they cause in vivo,Vaccine.;19:2932-2944.                  
6. Haider M.J. 1992. Hematological study of water buffalo(Bubalus bubalis)during theileriosis (T.annulata). Ann.NYAcad.Sci.653,191-193.
7. Kaczmarowski, M. Malinowski, E. Markiewicz, H. 2006. Some hormonal and biochemical blood indices cows with retained placenta and puerperal metritis. Bull Vet Inst Pulawy.50:89-92.
8. Knegsel, A.T.M., Brand, H., Graat, E. A. M., Dijkstra, J. and Jorritsma, E. 2007. Dietary Energy Source in Dairy Cows in Early Lactation: Metabolites and Metabolic Hormones, J. Dairy Sci. 90:1477-1485.
9. Leopold l.A., Zhang Y.Y., Scribner A.W., Stanton R.C., LoscalzoI. 2003. Glucose-6- phosphatedehydrogenase over expression decreases endothelial cell oxidant stress and increases bioavailable nitric oxide. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 23, 411–417.                        
10. Omer   O.H.,El-Malik   K.H.,Mahmoud O.M., Haroun E.M.,  Hawas A., Sweeney D.,Magzoub M. 2002. Haematological profiles in purebred cattle  naturally infected  with Theileria annulata in Saudi Arabia Vet.Paasitol .107,161-168.
11. Oikawa, S.  and Oetze,  G. R. 2006. Decreased Insulin Response in Dairy Cows Following a Four-Day Fast to Induce Hepatic Lipidosis, American Dairy Science Association, 89:2999-3005.
12. Osman S.A. and AL-Gaabary M.H. 2007. Clinical,haematological and therapeutic studies on tropical theileriosis in water buffaloes(Bulbalus bulbalis)in Egypt.Veterinary paracytology,146,337-340.
13. Ozan S.T.,Yaralioglu  S.,Yilmaz S.,Ozer E., Saki  C.E., Segili M. 1999. Gsh-Px, G6PD and arginase activities and some biochemical parameters in cattle infected with Theileria annulata .Tr.J.Vet.Anim.Sci.23, 553-557.              
14. Ramazan  C.and Ugur  U. 2006. Haematological and Coagulation Profiles during Severe Tropical Theileriosis in buffaloes.Turk.J.Vet.Anim.Sci.30, 577-582.
15. Radosticts, O.M. Blood, D.C. Gay, W. and Hinchlift, G. 2007. Veterinary Medicine, sauders company, pp: 732-741.
16. Singari N.A., Bhardwaj R.M., Chugh S.K., Bhardwaj S. 1991. Status of erythrocytic glucose-6 phosphatedehydrogenase in phosphorus deficiency haemoglobinuria of buffaloes. Vet. J. 68, 226–230.
17. Singh J.,Grewal A.S., Brar R.S. 2001. Studies on some blood parameters of crossbred calves with experimental Theileria annulata infections.Vet.Res.Commun; 25:289-300.
18. Tietz N.W. 1999. Textbook of clinical chemistry, W.B. Saunders CO., Philadelphia.
19. Yagh, M., Thongnoon P.,Shiono  H.,Chikayama Y. 2002. Increase in oxidized proteins in Theileria sergenti-infected erythrocyte membrane.J.Vet.Med.Sci ; 64:623-625.