بررسی میزان شیوع سرولوژیک توکسوپلاسموزیس در گوسفندان و بزهای شهرستان تبریز به روش الایزا

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 6، دوره 4، 1 (13) بهار، خرداد 1389، صفحه 753-757   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

حسین هاشم زاده فرهنگ^{* 1}؛ نسرین نوذری²؛ فرید موذنی³

¹گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

²عضو هیئت علمی سازمان دامپزشکی کشور

³دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

توکسوپلاسموزیس یکی از مهم­ترین بیماری­های مشترک بین انسان و حیوان بوده و سبب سقط جنین در گوسفند و بزها می­گردد. برای تعیین میزان آلودگی کشتارگاهی گوسفند و بزهای شهر تبریز، تعداد 186 نمونه سرم خون تهیه و از نظر وجود آنتی بادی IgG ضد توکسوپلاسما مورد آزمایش الایزا قرار گرفت. نتایج آزمایش سرولوژی نشان داد که آلودگی به انگل توکسوپلاسما گوندای 3/18 درصد بوده که 45/13 درصد آن مربوط به گوسفند و 85/4 درصد آن مربوط به بز می­باشد. نتایج نشان­دهنده وجود اختلاف معنی­دار بین میزان آلودگی گوسفندها و بزهای این منطقه بوده که این امر می­تواند نشانگرحساس بودن گوسفند نسبت به بز در ابتلا به این بیماری باشد. بر اساس نتایج به دست آمده جنس ماده آلودگی بیشتری نسبت به جنس نر داشته و میزان آلودگی گوسفندهای نر 5/12% و گوسفندهای ماده 8/25% بود. از لحاظ آماری اختلاف بین جنس نر و ماده در گوسفند از لحاظ ابتلا به بیماری معنی­دار بود. در بزها میزان آلودگی در جنس نر 1/9% و بزهای ماده 8/10%  بود. اختلاف معنی­داری از لحاظ ابتلا به بیماری بین جنس نر و ماده در بزها مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

گوسفند؛ توکسوپلاسما؛ تبریز

اصل مقاله

مقدمه

 

    توکسوپلاسموزیس یکی از مهم­ترین بیماری­های مشترک بین انسان و حیوان است. عامل این بیماری، انگل تک یاخته­ای به نام توکسوپلاسما گوندای می­باشد که از شاخه اپی کمپلکسا و راسته کوکسیدیا بوده و اولین بار توسط نیکول و مانسو در سال 1908 در الجزایر گزارش گردیده است. توکسوپلاسما یک انگل داخل سلولی اجباری است، میزبان نهایی آن گربه و میزبان واسط آن انسان و سایر پستانداران می­باشد (1، 3، 6 و 8).

این بیماری توسط خوردن گوشت خام یا نیم پز آلوده به انگل و یا بلعیدن مواد آلوده به مدفوع گربه به انسان منتقل می­شود. توکسوپلاسموزیس همچنین می­تواند توسط جفت از مادر به جنین منتقل شود که منجر به سقط جنین خود به خودی،
مرده­زایی و نیز تولد بچه­هایی که دچار عقب­ماندگی ذهنی و یا جسمی هستند، می­گردد. در گوسفندان و بزها نیز سقط جنین از عوارض عمده توکسوپلاسموزیس می­باشد که نشانگر اهمیت بهداشتی و اقتصادی این انگل می­باشد. سالانه جمعیت زیادی از انسان و دام در جهان به علت عدم رعایت اصول بهداشتی و تماس با گربه­های آلوده و پیوند بافت­های آلوده به این بیماری مبتلا می­گردند. با توجه به اهمیت سقط جنین در گوسفندان ایران و اهمیت زئونوتیک این بیماری، این بررسی در راستای فهم بیشتری از جنبه­های اپیدمیولوژیکی انگل و بیماری مربوطه در منطقه شهرستان تبریز انجام گرفت (2 و 5).

مواد و روش­ها

الف) تهیه سرم مربوط به نمونه­های گوسفند و بز مورد بررسی جهت آزمایش با روش الایزا

ب ) تهیه نمونه شاهد (کنترل مثبت) از بخش تک یاخته شناسی مؤسسه تحقیقاتی سرم و واکسن سازی رازی

ج) انجام آزمایش الایزا

برای تهیه نمونه­های فوق در دفعات مختلف به کشتارگاه صنعتی شهرستان تبریز مراجعه و از تعداد 186 رأس گوسفند و بز که برای کشتار به کشتارگاه آورده شده بودند، به طور تصادفی از ورید وداج با استفاده از لوله ونوجکت خلاء دار، خون­گیری به عمل آمده و مشخصات دام­ها از نظر سن و جنس یادداشت گردید.

لوله­های حاوی نمونه خون  به سرعت و در کنار یخ به آزمایشگاه منتقل شد و در آزمایشگاه با استفاده از سانتریفیوژ (مدل سیگما) سرم­ها از لخته جدا شده و توسط سمپلر استریل سرم­ها در میکروتیوب­های استریل جمع­آوری  و شماره­گذاری شدند. پس از جمع­آوری سرم­ها در فریزر 20- درجه
سانتی­گراد تا زمان آزمایش نگه­داری شدند.

یک بسته کیت الایزا که با آنتی­ژن توکسوپلاسما گوندای پوشانده شده بود، از مؤسسه  POURQUIER تهیه و تمامی مراحل انجام آزمایش، طبق دستورالعمل شرکت سازنده کیت الایزا، انجام گرفت.

یافته­ها

     در این بررسی از 186 نمونه سرمی، 152 مورد منفی و عاری از آلودگی بوده، 4 مورد مشکوک، 15 مورد آلوده و 15 مورد دیگر واجد آلودگی همراه با علایم بالینی مشخص گردید.

در جدول 1 نتایج حاصل از آزمایش الایزای غیرمستقیم روی سرم­های گوسفند و بز از نظر توکسوپلاسما گوندای نشان داده شده است.

جدول 1-  نتایج حاصل از آزمایش الایزای غیرمستقیم بر روی سرم­های گوسفند و بز از نظر توکسوپلاسما گوندای

%200<s/p	%200>s/p>%50	%50>s/p>%40	%40>s/p
مثبت همراه با علائم کلینیکی	مثبت	مشکوک	منفی
15	15	4	152

 

چنان­که در جدول 2 مشاهده می­شود 3/18 درصد
نمونه­ها فاقد آلودگی و 7/81 درصد عاری از آلودگی شناسائی گردید.

 

جدول 2- فراوانی و درصد نمونه­های مثبت و منفی

تعداد کل	منفی	مثبت
186	152	34	تعداد
100	7/81	3/18	درصد

 

در جدول 3 میزان شیوع بیماری در بین گوسفندها و بزها نشان داده شده است که از گوسفندان 8/24 درصد و از بزها 6/10 درصد واجد آلودگی بودند.

 

 

 

 

جدول 3- میزان شیوع بیماری در بین گوسفندها و بزها

 

درصد دام­های مبتلا	تعداد دام­های مبتلا	تعداد دام­های سالم	تعداد کل دام­ها
8/24	25	76	101	گوسفند
6/10	9	76	85	بز
3/18	34	152	186	جمع

 

 

در جدول 4 میزان شیوع بیماری در گروه­های سنی زیر 2 سال و بالای 2 سال نشان داده شده است و آلودگی دام­های

زیر 2 سال و بالای 2 سال به ترتیب  7/19 درصد و 6/17 درصد مشاهده گردید.

 

 

جدول 4- شیوع بیماری در رابطه با گروه سنی زیر 2 سال و بالای 2 سال

درصد دام­های مبتلا	تعداد دام­های مبتلا	تعداد دام­های سالم	تعداد کل دام­ها
7/19	12	49	61	دام­های زیر 2 سال
6/17	22	103	125	دام­های بالای 2 سال
3/18	34	152	186	جمع

 

 

همان­گونه که در جدول 5  مشاهده می­شود در گوسفندان ماده و نر به ترتیب 8/25 و 5/12 درصد آلودگی مشاهده شد و در

بزهای ماده و نر به ترتیب 8/10 و 1/9 درصد آلودگی به توکسوپلاسما مشاهده گردید.

 

 

جدول 5- میزان شیوع بیماری در رابطه با نوع حیوان و جنس­های نر و ماده

درصد دام­های مبتلا	تعداد دام­های مبتلا	تعداد دام­های سالم	تعداد کل دام­ها
25.8	24	69	93	گوسفند ماده
12.5	1	7	8	گوسفند نر
10.8	8	66	74	بز ماده
9.1	1	10	11	بز نر
___	34	152	186	جمع

 

 

بحث و نتیجه­گیری

     پس از انجام آزمایش الایزا روی 186 نمونه سرم خون گوسفند و بز، مشخص شد که تعداد 34 نمونه از کل نمونه­ها یعنی 3/18% به توکسوپلاسما گوندای آلوده بوده­اند. حدود نیمی از نمونه­های مثبت دارای تیتر بالایی در آزمایش الایزا بودند که نشانگر حاد بودن بیماری و وجود علایم بیماری در آن­ها بود. در ایران گوشت گوسفند و بز (به خصوص گوسفند) به عنوان یکی از منابع اصلی پروتئین محسوب می­شود که این امر اهمیت آنها را به عنوان منبع عفونت توکسوپلاسموزیس افزایش می­دهد. بنابراین، میزان توکسوپلاسموزیس در دام­ها شاخص مهمی در تعیین خطر این بیماری در انسان است و وجود تیترهای بالا در نتایج می­تواند از نظر انتقال بیماری بسیار مورد توجه باشد (6 و 8). در این مطالعه با بررسی میزان شیوع بیماری در بین گوسفندها و بزها، آلودگی گوسفندها 6/24% و میزان آلودگی بزها 6/10% به دست آمد که این آمار نشان دهنده وجود اختلاف معنی­دار بین آلودگی گوسفندها و بزهای این منطقه است. این امر می­تواند حساس­تر بودن گوسفند نسبت به بز را در برابر این بیماری نشان دهد. در مطالعات انجام شده توسط Ghazael (2005) در اردبیل میزان آلودگی توکسوپلاسموزیس در گوسفندها 31% و در بزها 17% گزارش شده و علت اختلاف میزان شیوع بیماری در بین گوسفندها و بزها را میزان حساسیت بیشتر گوسفندها نسبت به این بیماری و نحوه مدیریت آنها ذکر کرده است (9). نتایج به دست آمده از این تحقیق در رابطه با تأثیر جنس روی میزان شیوع توکسوپلاسموزیس حاکی از آن است که جنس ماده آلودگی بیشتری نسبت به جنس نر دارد. به­طوری­که میزان آلودگی گوسفندهای نر 5/12% و گوسفندهای ماده 8/25%، بزهای نر 1/9% و بزهای ماده 8/10% می­باشد که در آزمون مربع کای اختلاف معنی­داری از لحاظ جنس به دست نیامد. یافته­های به دست آمده با نتایج تحقیقات Sevgili  (2001) در سانلیورقای ترکیه همخوانی دارد. در بررسی که ایشان بر روی 300 رأس گوسفند انجام داد، میزان آلودگی را 67/55% گزارش نمود. وی توکسوپلاسموزیس را به همراه علایم بیماری در 34% نمونه­ها مشاهده کرده است. اما در آنالیز آماری  ارتباط معنی­داری بین تیترهای سرمی و سن و نژاد، گزارش ننموده است (10). همچنین نتابج به­دست آمده در رابطه با تأثیر جنس روی میزان شیوع بیماری در گوسفند و بز با نتایج به­دست­آمده از مطالعات آسمار و همکاران در سال 1369 و حقوقی­راد و صدربزاز در سال 1372 و مطالعه غلامرضا رزمی در استان مازندران (آلودگی گوسفندان ماده 09/67% و گوسفندهای نر 46/53%) همخوانی دارد (1، 4 و 7). در نتایج به دست آمده از این تحقیق در رابطه با تأثیر سن بر میزان شیوع توکسوپلاسموزیس از لحاظ آماری اختلاف معنی­داری وجود ندارد که با نتیجه به دست آمده توسط Sevgili (2001) همخوانی دارد. با توجه به این که در ایران گوشت گوسفند بیشتر استفاده
می­شود، بنابراین می­تواند به عنوان یک منبع عفونت توکسوپلاسمایی مورد توجه خاص قرار بگیرد. برای کاهش آلودگی بایستی مدیریت متمرکزتری را در جهت ایجاد بهداشت و پیشگیری از توکسوپلاسموزیس به­کار برد (9). بیماری توکسوپلاسما گوندیی یک بیماری عفونی خطرناک مشترک بین انسان و دام است که سالانه خسارات هنگفتی بر اثر سقط جنین دام ها، مرگ و میر انسان­ها و عوارض ایجاد شده در افراد آلوده و هزینه­های درمان و غیره به اقتصاد کشور و مردم وارد می­کند. اما تا کنون اقدام  جدی در مورد کنترل آن انجام نشده است. روز به روز گزارش­های جدیدی با عوارض جدید بر اثر آلودگی با توکسوپلاسما عرضه می­شود که نگرانی­ها را افزایش می­دهد. برای مثال Torrey در سال 2003 در یک بررسی نشان داد بیمارانی که دارای علائم عصبی روانی مثل شیزوفرنی هستند، آلودگی به توکسوپلاسما داشته­اند. وی معتقد است ضایعه­ای که توکسوپلاسما در مغز ایجاد می­کند موجب بیماری­های مختلفی چون شیزوفرنی می­شود. بنابراین، کنترل آلودگی در گوسفند و بز و رعایت اصول بهداشتی و مدیریت صحیح، آموزش مردم در مصرف صحیح مواد غذایی و خوراندن داروهای مناسب به گربه و جلوگیری از دفع اواوسیست کمک بزرگی در کنترل بیماری می­کند و سلامت جامعه را تضمین می­نماید (2، 6، 8 و 11).

مراجع

1. آسمار، م.، کریمی، ی. و پورمنصور، م. 1369. توکسوپلاسموز، تولارمی و لیستریوز. انتشارات انستیتو پاستور ایران، صفحات: 84-9.
2. آسمار، م. و امیرخانی، ع. 1369. سرواپیدمیولوژی توکسوپلاسموز در ایران. خلاصة مقالات اولین کنگرة بیماری­های انگلی در ایران. دانشگاه علوم پزشکی گیلان، صفحه: 48.
3. افخمی روحانی، ع. 1369. تعیین عیار آنتی بادی توکسوپلاسما گوندیی در گوسفندان منطقه شهرری، ورامین و تهران. پایاننامه برای دریافت دکتری دامپزشکی از دانشگاه تهران،‌ شمارة پایان نامه: 1892.
4. حقوقی راد،‌ ن. و صدر بزاز، ع.ر. 1372. توکسوپلاسموز در گوسفندان منطقة اهواز و میش­های خوزستان. خلاصة مقالات دومین کنگره ملی بیماری­های قابل انتقال بین انسان و حیوان (زئونوزها)،‌ سازمان دامپزشکی کشور، معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه تبریز، صفحات: 181-180.
5. خفیظی، ع. 1369. بررسی سرواپیدمیولوژی توکسوپلاسموز در بیماران معرفی شده به دانشکده بهداشت و مؤسسه تحقیقات بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تهران. خلاصه مقالات اولین کنگره بیماری­های انگلی در ایران، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، صفحه: 44
6. ذوقی، ا. 1368. زئونوزها و بیماری­های قابل انتقال مشترک انسان و حیوان (ترجمه)، چاپ اول، واحد انتشارات بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، صفحات: 683-672.
7. رزمی، غ.ر. 1374. بررسی سرواپیدمیولوژی توکسوپلاسموزیس و اهمیت آن در سقط جنین و مرده­زایی در گوسفندان استان مازندران با روش­های D.A.، I.F.A.T. و D.T.، پایان نامه جهت دریافت درجه دکترای تخصصی انگل شناسی از دانشگاه تهران، شماره ثبت: 18.
8. صائبی، ا. 1369. بیماری­های انگلی در ایران، بیماری­های تک­یاخته­ای. سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، صفحات: 245-231.
9. Ghazaei, C. 2005. Serologic survey of antibodies to Toxoplasma gondii in Ardabil, Iran. The Journal of applied research in veterinary medicine. 3(1):44-47.
10. Sevgili, M. and Babur, C. 2005. Determination of seropositivity for Toxoplasma gondii in sheep in Sanliurfa province. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 29:107-111.
11. Torrey, E.F. and Yolken, R.H. 2003. Toxoplasma gondii and Schizophrenia emergency infected disease. 9(11):1375-1380.