گزارش ادم شدید ملتحمه، ناشی از تورم ضربه‏ای برون شامه قلب در یک گوساله 10 ماهه نژاد هلشتاین

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 10، دوره 2، 4 (8) زمستان، اسفند 1387، صفحه 345-348   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

احسان ترکی^{* 1}؛ بابک سجادی²؛ امیر زیدآبادی²؛ محدثه مقامی‌پور²؛ سولماز ناصرلی²؛ فاطمه قاسمی²؛ شکوفه حساس²

¹گروه علوم درمانگاهی، بخش بیماری‏های داخلی دام‌های بزرگ، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانش آموخته دکتری دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

     یک گوساله ماده هلشتاین 10 ماهه با علائم کم اشتهایی و درگیری سیستم بینایی به بیمارستان آموزشی و پژوهشی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ارجاع داده شد. در معاینات بالینی دمای بدن 8/39 درجه سانتی‌گراد و تعداد تنفس 33 عدد در دقیقه ثبت شد. در فضای بین فکی، ناحیه سینه، واژن و ملتحمه چشم ادم شدید دیده می‌شد و رگ‌های وداجی به صورت دوطرفه دارای برجستگی و نبض بودند. در سمع ناحیه قلب وضوح مناسبی از صدای  قلبی  به گوش نمی‌رسید. در اخذ نوار الکتروکاردیوگرام، کاهش دامنه امواج T، QRS و P نیز به چشم می‌خورد. تعداد ضربان قلب از روی نوار الکتروکاردیوگرام 94 ضربان در دقیقه محاسبه گردید. بزل پریکارد در فضای بین دنده‌ای پنجم سمت چپ صورت گرفت و در مایعات اخذ شده اکسودای فیبرینی دیده شد. ادم شدید ملتحمه در این گوساله در اثر نارسایی قلبی ایجاد شده بود. تت

کلیدواژه‌ها

ملتحمه؛ گوساله؛ تورم ضربه‌ای برون شامه قلب

اصل مقاله

مقدمه

 

     پریکاردیت، التهاب برون شامه قلب است که منجر به تجمع مایع و یا اکسودا در فاصله میان برون شامه جداری و احشایی قلب می‏شود. علت التهاب پریکارد قلب در گاو می‏تواند ناشی از فرو رفتن اجسام خارجی نیز بلعیده شده، در آن باشد (3). فشار وارده بر قلب توسط مایعات جمع شده در حفره پریکارد، باعث نارسایی احتقانی قلب می‏شود. به دنبال چنین پدیده‌ای، خون در وریدها احتباس یافته و به دنبال آن افزایش فشار هیدرواستاتیک وریدها صورت می‌گیرد. در ادامه این روند، قابلیت نفوذپذیری عروق بالا می‌رود و با خروج مایعات از جدار عروق ادم شکل می‏گیرد (2 و 5). اگرچه این بیماری غالباً در گاوهای بالای 2 سال اتفاق افتاده و ادم حاصل از آن را بیشتر در نواحی سینه‏ای و شکمی می‏توان دید (6)، اما در مورد اندکی می‌توان این بیماری و ادم حاصل از آن را در ناحیه ملتحمه چشم مشاهده کرد. این گزارش درگیری سیستم بینایی یک گوساله 10 ماهه را با منشاء نارسایی قلبی ارائه می‌کند.

شرح درمانگاهی

     یک گوساله ماده نژاد هلشتاین 10 ماهه، با علائم کم خوراکی و درگیری سیستم بینایی به بیمارستان آموزشی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ارجاع داده شد. در معاینات بالینی دمای بدن 8/39 درجه سانتی‌گراد تعداد تنفس 33 و تعداد ضربان قلب 94 عدد در دقیقه ثبت شد. در فضای بین فکی و ناحیه‏ سینه‏ دام، ادم شدیدی نمایان بود. ادم خاصی نیز به صورت دو طرفه در ملتحمه چشم دیده می‏شد (نگاره 1). همچنین رگ‌های وداج در دو طرف گردن برجسته و نبض‌دار بودند. سمع ناحیة آناتومیک قلب در سمت چپ و راست، صدای شلپ شلپ (Splashing sound) را مشخص می‌نمود. اخذ نوار الکتروکاردیوگرام (مدل  Davinsa-D100 ساخت ایتالیا و با سرعت 25 میلی‏متر بر ثانیه و ولتاژ 10 میلی‏متر برابر با یک میلی‏ولت) در اشتقاق قاعده‌ای رأسی، کاهش دامنه امواج T، QRS و P را نشان داد (شکل 2). نتایج آزمایش خون‌شناسی بیانگر یک روند عفونی بوده (لکوسیتوز همراه با نوتروفیلی) و چنگ جدوگاه و اعمال فشار و ضربه در فضای بین دنده‌ای چهارم تا ششم در محل آناتومیکی قلب، باعث ایجاد ناله در حیوان می‏گردید. همچنین در ارزیابی بالینی که به صورت اختصاصی بر روی ارگان بینایی صورت گرفت، هیچ‌گونه ردپایی از علت یا عللی که بتواند به صورت مستقیم این ارگان را درگیر کند، یافت نشد. با توجه به معاینات بالینی علت درگیری سیستم بینایی بر پایه تورم ضربه‌ای پریکارد قلب قرار گرفت. بزل پریکارد در ناحیة مذکور در سمت چپ صورت گرفت و حضور اکسودای فیبرینی چرکی در آن نمایان شد. هم‌چنین در سلول شناسی مایع بزل شده، تعداد زیادی گویچه سفید که عمدتاً نوتروفیل (l µ /5000) بودند، دیده شد.

 

 

 

نگاره 1-ادم ملتحمه چشم گوساله در اثر تورم ضربه‌ای برون شامه قلب           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

بحث و نتیجه‌گیری

     قلب سالم با تغییر حجم ضربه‏ای و سرعت ضربان خود می‏تواند میزان برون‌ده قلبی را افزایش دهد. حجم ضربه‏ای به وضعیت انقباضی بطن، پیش‌بار (فشار پرشدن بطن که به عنوان فشار پایان دیاستول است) و پس‌بار (مقاومتی که بطن در مقابل آن تخلیه می‏شود) بستگی دارد (1). مقدار خونی که قلب در اکثر شرایط در دقیقه پمپ می‏کند، به میزان بازگشت وریدی آن بستگی دارد. افزایش میزان خون ورودی به بطن به واسطه کشیدگی عضلات قلبی، باعث انقباض قوی‌تر قلب می‌شود. علاوه بر تأثیر مهم کشیدگی عضله قلب، هرگاه حجم قلب افزایش یابد، قدرت پمپ قلبی نیز به واسطه کشیدگی جدار دهلیز راست افزایش می‏یابد (2). نیروهای استارلینگ تبادل مایع بین دو قسمت فضای خارج سلولی را تنظیم می‏کنند. فشار هیدرواستاتیک موجود در سیستم عروقی و فشار انکوتیک کولوئیدی در مایع بینابینی باعث جابجایی مایع از فضای داخل عروقی به فضای خارج عروقی می‏شود. برعکس، فشار انکوتیک که در اثر پروتئین‏های پلاسما ایجاد شده و فشار هیدرواستاتیک مایع بینایی که کشش بافتی نامیده می‏شود، باعث ورود مایع به داخل فضای عروقی و نتیجتاً در انتهای مویرگ‏ها، آب و مواد محلول قابل انتشار، از فضای عروقی خارج می‏شوند. در انتهای ونولی مویرگ، مایع از فضای بینابینی توسط عروق لنفاوی به داخل سیستم عروقی باز می‏گردد و باعث افزایش جریان لنف می‏شود. این نیروها به طور معمول در حال تعادل قرار دارند. با تغییر در نیروهای هیدرواستاتیک یا انکوتیک، حرکت خالص مایع، بین فضاهای داخل و خارج عروقی روی داده و به دنبال آن ادم به‌واسطه یک یا چند تغییر در نیروهای استارلینگ ایجاد می‏شود. این تغییرات، موجب افزایش جریان مایعات از سیستم عروقی به فضای بینابینی و یا یکی از حفرات بدن می‏شود (4). ناتوانی دیاستولی، از افزایش پر شدن بطن‌ها در زمان افزایش تقاضا، جلوگیری کرده و برون‌ده قلبی کاهش می‌یابد (2 و 4). در انسان ادمی که به دلیل کاهش پروتئین خون ایجاد می‌شود به طور بارزی منتشر است، اما در نسوج نرم پلک به صورت واضح‌تر دیده می‌شود. از سوی دیگر در موارد شدید درگیری قلب، اگر ادم به صورت عمومیحضور داشته باشد، آن‌را می‌توان در ناحیه ملتحهچشم مشاهده کرد (4 و 6). کاهش دامنه امواج الکتروکاردیوگرام یکی از نشانه‌های بارز در التهاب پریکارد قلب است (3 و 6). در این گزارش، تغییرات نوار الکتروکاردیوگرام، تجمعی از مایعات را در درون پریکارد قلب نشان می‌داد. فشار حاصل از تجمع این مایعات، پرشدن قلب را، به ‌ویژه در سمت راست، تحت تأثیر قرار داده بود. این روند باعث افزایش فشار دیاستولی بطن شده و به دنبال آن پرشدن سیاهرگی رخ داده بود. برجسته شدن رگ‌های وداج در گوساله حاکی از این امر بودند. به دنبال پرشدن سیاهرگی، فشار هیدرواستاتیک آن نیز افزایش یافته و نشت مایعات از عروق باعث ایجاد ادم در ناحیه بین فکی، ناحیه سینه‌ای و ملتحمه شده بود. در مقایسه با انسان که ادم ملتحمه را در نارسایی قلبی به آسانی می‌توان دید، وقوع این نوع ادم در دام‌ها بسیار نادر است. از سوی دیگر در این سن رخداد تورم ضربه‌ای پریکارد قلب امری نادر است، که این شرایط بر اهمیت این گزارش می‌افزاید. در مواردی که ادم ملتحمه به صورت دوطرفی وجود دارد، درگیری دستگاه گردش خون باید مورد توجه قرار گیرد.   

 

مراجع

1.             1.     پوراصغر، ف. و سخایی، ح. (1377): بیماری‌های قلب و عروق (مبانی طب سیسیل)، انتشارات سماط، چاپ دوم، صفحه: 39.
2.             2.     رضاخانی، ع. و رضائیان، غ. (1378): کاردیولوژی اسب، انتشارات دانشگاه شیراز، چاپ اول،  صفحات: 8، 55-52، 270-269.
3.                                         3.            سیفی، ح.، رئوفی، ا.، گرجی‌دوز، م. و مخبردزفولی، م. (1380): طب داخلی دام‌های بزرگ، انتشارات نوربخش، جلد دوم، چاپ اول، صفحات: 34-30.
4.                                         4.            ملک علایی، م. و قارونی، م. (1384): اصول طب داخلی هاریسون (بیماری‌های قلب و عروق)، انتشارات نسل فردا، چاپ دوم، صفحات: 45-42، 49.
5.                     5.      نادعلیان، م. (1385): بیماری‌های دستگاه گوارش نشخوارکنندگان، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، صفحات: 224-219.
   1. Radostis, O.M., Hinchcliff, K.W. and Constable, P.D. (2007): Veterinary Medicine. 10th ed., Saunders, London,

   pp: 351-352.