بررسی پروتئین‌های فاز حادّ در گاوهای مبتلا به تورم ضربه‌ای صفاق و نگاری

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 3، دوره 2، 3 (7) پاییز، آذر 1387، صفحه 197-201   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی رضایی^* ؛ امیرپرویز رضائی صابر؛ افشین دواساز تبریزی

گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

     تورم ضربه‌ای نگاری و صفاق یکی از مهم‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش گاو می‌باشد که در صورت تشخیص در مراحل اولیه و قبل از ایجاد چسبندگی‌های شدید، می‌توان اقدامات درمانی مؤثرتری در مورد آن انجام داد که در این صورت پیشگویی خوبی برای بیماری متصور خواهد بود. در راستای تشخیص صحیح و به موقع این بیماری، ارزیابی پروتئین‌های فاز حادّ مبتلایان صورت گرفت. به همین منظور از تعداد 25 رأس گاو هلشتاین که در معاینه وجود بیماری در آن‌ها به طور بالینی تشخیص و با لاپاراتومی تأیید شده بود، نمونه خون از ورید وداج اخذ و سرم آن‌ها جدا گردید. به‌عنوان گروه کنترل از 20 رأس گاو هلشتاین سالم نیز نمونه‌گیری انجام شد. بعد از آماده‌کردن نمونه‌های سرم پروتئین تام، هاپتوگلوبین، سرم آمیلوئید A و سرولوپلاسمین در مورد هر دو گروه اندازه‌گیری شد. سنجش پروتئین تام به روش بیوره، هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A به روش الایزا و سرولوپلاسمین به روش سنجش فعالیت اکسیدازی انجام شد. بررسی آماری دو گروه اختلاف معنی‌دار را در مقدار پروتئین تام، هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A نشان داد (05/0p<). ولی مقدار سرولوپلاسمین سرم در دو گروه تفاوت واضح نداشت. این تحقیق نشان داد که مقادیر هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A در بیماری تورم ضربه‌ای صفاق و نگاری گاو افزایش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

گاو؛ تورم صفاق؛ نگاری؛ پروتئین

اصل مقاله

مقدمه

 

     واکنش‌های متنوع میزبان در مقابله با عفونت، التهاب یا صدمات مکانیکی را مجموعاً پاسخ مرحله حاد می‎نامند که شامل طیف گسترده‎ای از پاسخ‌های پاتوفیزیولوژیک نظیر تب، افزایش سلول‌های سفید خون و تغییرات هورمونی می‎شود. این پاسخ‌ها در جهت به حداقل رساندن آسیب بافتی و افزایش فرآیند ترمیم عمل می‎کنند (15، 17 و 18 ). دسته‎ای دیگر از این پاسخ‌های عمومی، شامل افزایش تولید تعدادی از پروتئین‌های پلاسمایی است که توسط کبد و با دخالت سیتوکائین‌هایی نظیر اینترلوکین-1 (IL-1)، اینترلوکین-6  (IL-6) و عامل نکروز توموری آلفا (TNF-a)  ساخته می‎شوند. این پروتئین‌ها را در مجموع پروتئین‌های مرحله حاد می‎نامند (17 و 18 ). غلظت این پروتئین‌ها در گردش خون متناسب با شدت ضایعه است و بنابراین اندازه‎گیری غلظت آنها پروسه‎ای را برای ارزیابی حضور و شدت فرایندهای بیماری‌زا فراهم می‎آورد. به‌طوری‌که در پزشکی و به‌صورت فزاینده‎ای در دامپزشکی تعیین غلظت پلاسمایی پروتئین‌های مرحله حاد مورد توجه قرار گرفته است (7).

بدین ترتیب اطلاعات بالینی با ارزشی در مورد عفونت و ضایعات التهابی فراهم می‎گردد. طی چند ساعت پس از عفونت یا التهاب، الگوی ساخت پروتئین در کبد به‌طور چشمگیری تغییر می‎کند. این تغییر یا در نتیجه کاهش بعضی پروتئین‌ها است که به آن‌ها پروتئین‌های فاز حاد منفی می‎گویند، نظیر آلبومین، ترانسفرین و گلوبولین متصل به کورتیزول و یا در نتیجه افزایش دستۀ دیگری از پروتئین‌ها است که به آن‌ها پروتئین‌های فاز حاد مثبت می‎گویند و عمدتاً گلیکوپروتئین‌هایی نظیر پروتئین واکنش‌دهنده C، آمیلوئید A سرم، هاپتوگلوبین، آلفا یک اسیدگلیکوپروتئین، فیبرینوژن و سرولوپلاسمین را شامل می‎شوند (17). اگر فرآیند آزادسازی سیتوکائین‌ها متوقف نگردد، پروتئین‌های مرحله حاد برخلاف اسمشان مزمن می‌شوند. هاپتوگلوبین، آمیلوئید A سرم و لیپوپلی‎ساکارید متصل به پروتئین به‌عنوان پروتئین‌های اصلی مرحله حاد در نشخوارکنندگان عمل می‎کنند (10). که از این بین بر هاپتوگلوبین بیشتر تأکید می‎شود (19). هاپتوگلوبین به عنوان اختصاصی‎ترین شاخص فرآیندهای عفونی و التهابی در گاو توصیف شده است (20).

غلظت هاپتوگلوبین در لیپیدوز کبدی، پاستورلوز (6)، ذات‎الریه (18)، تب‌ برفکی (12)، التهاب پستان (20)، پریکاردیت ضربه‎ای (17) و... افزایش می‎یابد. هم‌چنین نشان داده شده است که استفاده از هاپتوگلوبین در بازرسی پیش از کشتار می‎تواند به بازرسین گوشت در تشخیص دام‌های مبتلا به عفونت و ضایعات پنهان آسیب‎شناختی کمک کرده و بهداشت غذای مورد مصرف انسان را بهبود بخشد (17).

در مطالعه‎ای که Horadagoda و همکاران در سال 1999 انجام دادند، نشان داده شد که استفاده از پروتئین‌های فاز حاد برای تفکیک بیماری حاد از مزمن کارایی بیشتری را نسبت به یافته‎های خون‎شناسی دارد.

با توجه به تحقیقات انجام گرفته در مورد پروتئین‌های فاز حاد و اهمیّت این پروتئین‌ها در تشخیص بیماری‌های مختلف، در این مطالعه بر آن شدیم تا به‌دنبال انجام معاینات کامل بالینی در مورد گاوهایی که علائم بیماری تورم ضربه‌ای صفاق و نگاری را نشان می‌دادند مقدار هاپتوگلوبین، آمیلوئید A سرم، سرولوپلاسمین وپروتئین تام سرم را اندازه‌گیری نموده تا نقش آنها را در تأیید تشخیص بیماری ارزیابی نماییم.

مواد و روش‌کار

     برای انجام این مطالعه از تعداد 25 مورد گاو ماده نژاد هلشتاین مشکوک به تورم ضربه‌ای صفاق و نگاری ارجاعی به درمانگاه دام‌های بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز که وجود بیماری در آن‌ها با لاپاراتومی تأیید شده بود و20 مورد گاو ماده نژاد هلشتاین سالم به‌عنوان گروه شاهد، نمونه خون تهیه شد. سن گاوها تحت بررسی بین 2 تا 5 سال و فاصله شروع علائم تا زمان اخذ نمونه در گاوها مبتلا حداکثر سه روز بود.در تمام موارد خون‎گیری از ورید وداج و با استفاده از لوله خلأدار صورت گرفت. از نمونه‌های خون بعد از لخته شدن، حداکثر ظرف مدت 30 دقیقه، با دستگاه سانتریفوژ با دور 2500 به مدت 10 دقیقه سرم جدا وتا زمان آزمایش در 20- درجه سانتی‌گراد نگه‌داری شد.

سنجش هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A در دانشکده دامپزشکی دانشگاه ارومیه و سرولوپلاسمین و پروتئین تام در دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز انجام پذیرفت. برای اندازه‎گیری سرم آمیلوئید A و هاپتوگلوبین از کیت الایزا ساخت شرکت Tridelta کشور ایرلند استفاده شد. مقدار سرولوپلاسمین بر اساس روش Sunderman و Nomoto (1970) اندازه‌گیری شد (21). به این صورت که فعالیت اکسیدازی سرولوپلاسمین به‌روش اسپکتروفتومتری سنجیده شد. سرولوپلاسمین می‌تواند ماده پارافنیلن‌دی‌آمین را اکسید کرده فرآورده‌ای رنگی تولید کند که میزان آن متناسب با غلظت سرولو پلاسمین سرم است. در ضمن پروتئین تام به روش بیوره با استفاده از کیت تجاری ساخت شرکت زیست شیمی به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر BIOWAVE مدل F2100 ساخت کشور انگلستان اندازه‎گیری گردید. روش آماری در این تحقیق آزمون t-Test  با استفاده از نرم افزار SPSS بود که مقایسه میانگین و انحراف معیار پارامترهای تحت بررسی بین دو گروه حاصل گردید.

 

 نتایج

  میانگین مقادیر سرمی پروتئین‌تام، هاپتوگلوبین، آمیلوئید A سرم و سرولوپلاسمین در هر دو گروه مبتلا و شاهد در جدول شماره 1 آورده شده است.

با توجه به جدول مقادیر سرمی پروتئین تام، هاپتوگلوبین و آمیلوئید A سرم در گاوهای مبتلا به تورم ضربه‌ای صفاق و نگاری تفاوت معنی‌دار با گاوهای سالم نشان داد (05/0p<). ولی در مورد سرولوپلاسمین سرم بین گروه مبتلا و گروه شاهد اختلاف از نظر آماری معنی‌دار نبود.

 

         

              جدول1- میانگین و انحراف معیار پروتئین تام، هاپتوگلوبین، آمیلوئید A سرم و سرولوپلاسمین در گروه شاهد و مبتلا

پارامتــــر	گروه شاهد (تعداد = 20 )	گروه مبتلا (تعداد = 25 )
پروتئین تام (gr/dl)	4/2 ± 2/6	1/3 ± 8/9 *
هاپتوگلوبین(gr/l)	03/0 ± 07/0	17/0 ± 46/1*
آمیلوئید A سرم()	5/0 ± 7/4	6/19 ± 4/154*
سرولوپلاسمین(mg/dl)	6/5 ± 08/22	73/8 ± 12/31

_*                     : در هر ردیف اختلاف معنی‌دار در سطح 05/0 p< را نشان می‌دهد.

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

     تغییرات پروتئین‌های سرم در مورد اختلالات متعددی گزارش شده است (9). استفاده از پروتئین تام در تشخیص بیماری تورم ضربه‌ای نگاری و صفاق مطرح بوده است (1 و 3). در مطالعه‌ حاضر نیز تفاوت معنی‌دار بین میزان پروتئین تام در گروه مبتلا و گروه سالم مشاهده گردید. اما جعفرزاده و همکاران در سال 2004 گزارش نمودند که اندازه‌گیری پروتئین تام پلاسما به‌تنهایی گرچه از نظر اختصاصی بودن در سطح قابل قبول می‌باشد، ولی حساسیت آن پایین است (14).

مقادیر‌ هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A که پروتئین‌های فاز حاد اصلی در گاو محسوب می‌شوند در این بررسی اختلاف معنی‌داری بین گروه سالم و مبتلا داشتند.

Karreman و همکاران در سال 2000 عنوان می‌کنند که می‌توان از سنجش آمیلوئید A سرم در تشخیص التهاب سیستمیک گله‌های گاو شیری به‌عنوان یک آزمایش غربال‌گر استفاده کرد (16).

در دامپزشکی به‌ویژه در گوسفند و گاو سنجش میزان هاپتوگلوبین سرم در تعیین وضعیت سلامت اهمیت دارد. میزان طبیعی هاپتوگلوبین در گاو و گوسفند کمتر از mg/ml1/0 می‌باشد. هاپتوگلوبین پاسخ شدیدی به عفونت می‌دهد به ‌طوری که میزان آن در گردش خون 100 برابر یا بیشتر افزایش می‌یابد (7 و 9).

Alsemgeest و همکاران در سال 1994 بیان می‌کنند که اندازه‌گیری هاپتوگلوبین در تشخیص بیماری‌های التهابی وخیم‌ گاو بسیار مؤثر است و افزایش تا میزان gr/l 16/2 را در حالت‌های حاد نیز اظهار نموده‌اند درحالی که در گاوهای سالم مقدار بیش از gr/l 08/0 نبوده‌ است که از این نظر با مطالعه حاضر همخوانی دارد (2).

Salonen و همکاران در سال 1996 گزارش کردند که افزایش نسبتاً بالای هاپتوگلوبین و نیمه عمر کوتاه هاپتوگلوبین آن را به یک شاخص التهابی حساس تبدیل کرده است (19).

Hirvonen و همکاران در سال 1999 عنوان می‌نمایند که حساسیت پروتئین‌های مرحله حاد در تشخیص بیماری‌های التهابی بیشتر از آزمایش‌های بالینی و هماتولوژی معمول است (11).

Horadagoda و همکاران در سال 1999 آمیلوئید A سرم را به‌عنوان یک پروتئین مرحله حاد بسیار قابل اعتماد در تشخیص گاوهای مبتلا به التهاب حاد و مزمن معرفی کرده‌اند به این صورت که در حالت‌های حاد افزایش تا مقدار 160 و در مراحل مزمن تا میزان 110 را گزارش نموده‌اند که نتایج بررسی حاضر با توجه به این‌که گاوهای مبتلا در مرحله حاد بیماری بوده‌اند با مطالعات قبلی مطابقت دارد (13). 

سرولوپلاسمین از پروتئین‌های مرحله حاد مثبت است که دارای فعالیت اکسیدازی می‌باشد و به‌عنوان آنتی‌اکسیدان رادیکال‌های سوپراکسیداز را تصفیه می‌کند. در تحقیق حاضر بین گروه گاوهای سالم و بیمار اختلاف معنی‌دار در سطح سرولوپلاسمین سرم ملاحظه نگردید.

 

 

 

در توجیه این موضوع می‌‌توان بیان نمود چون سرولوپلاسمین از پروتئین‌های فاز حاد اصلی در گاو به شمار نمی‌رود (17 و 18)، این اختلاف واضح نبوده است.

پروتئین‌های فاز حاد چه از نظر سرعت و شدت واکنش در برابر شرایط التهابی تغییرات سریع‌تر و بیشتری از خود نشان می‌دهند (7، 9 و 10). در ارزیابی فعالیت سیستم ایمنی بدن در مقابل محرک‌های خارجی پروتئین‌های فاز حاد نسبت به فاکتورهای هماتولوژیکی ارجحیت دارند که این امتیاز ناشی از بالا بودن سرعت پاسخ‌دهی، بالا بودن قدرت مانور آن‌ها و هم‌چنین راحت‌ بودن اندازه‌گیری آن‌ها می‌باشد (9، 10، 17 و 18).

در پایان‌، می‌توان بیان نمود که مقادیر هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A در بیماری تورم ضربه‌ای صفاق و نگاری گاو افزایش می‌یابد.

 

مراجع

1. نادعلیان، م. (1374): بیماری‌های دستگاه گوارش نشخوارکنندگان، انتشارات دانشگاه تهران، صفحات: 196-184.
2. Alsemgeest, S.P.M., Kalsbeek, H.C., Wensing, T., Koeman, J.P., Van Ederen, A.M. and Gruys, E. (1994): Concentrations of serum amyloid-A and haptoglobin as parameters of inflammatory disease in cattle, Veterinary Quarterly, 16: 21-23.
3. Alsemgeest, S.P.M., Taverne, M.A.M., Boosman, R., Vanderweyden, B.C. and Gruys, E. (1993): Peripartum acute-phase protein serum amyloid-A concentration in plasma of cows and fetuses. American Journal of Veterinary Research, 54: 164-167.
4. Anderson, N.V. (1992): Veterinary Gastroenterology. 2nd ed., Lea & Febiger, USA, pp: 712-721, 725-734.
5. Bakes, J. and Illek, J. (2006): Plasma ceruloplasmin and fibrinogen during enzyme therapy of mastitis in dairy cows. Acta Veterinary Brno, 75: 241-240.
6. Conner, J.G. Eckersall, P.D., Wiseman, A., Bain, R.K. and Douglas, T.A. (1989): The acute phase response in calves following infection with Pasteurella haemolytica and Ostertagia ostertagii and endotoxin administration. Research in   Veterinary Science, 47: 203-207.
7. Eckersall, P.D. (2000): Recent advances and future prospects for the use of acute phase proteins as markers of disease in animals. Revue de Medicine Veterinary, 151(7): 577-584.
8. Eckersall, P.D. (1995): Acute phase proteins as markers of inflammatory lesion. Comparative Hematology, 5: 1-5.
9. Gruys, E. and Toussaint M.J.M. (2005): Acute phase reaction and acute phase proteins. Journal of Zhejiang University Science, 68(11): 1045-1056.
10. Gruys, E., Obwolo, M.J. and Toussaint, M.J.M. (1994): Diagnostic significance of the major acute phase proteins in veterinary clinical chemistry: a review. Veterinary Bulletin, 64: 1009-1018.
11. Hirvonen, J., Huszencza, G., Kulcsar, M. and Pyorala, S. (1999): Acute phase response in dairy cows with acute postpartum metritis, Theriogenology, 51: 1071-1083.
12. Hofner, M.C., Fosbery, M.W., Eckersall, P.D. and Donaldson, A.I. (1994): Haptoglobin response of cattle infected with foot-and-mouth disease virus. Research in Veterinary Science, 57:125-128.
13. Horadagoda, N.U., Knox, K.M.G., Gibbs, H.A., Reid, S.W.J., Horadagoda, A., Edwards, S.E.R. and Eckersall, P.D. (1999): Acute phase proteins in cattle: discrimination between acute and chronic inflammation. Veterinary Record, 144: 437-441.
14. Jafarzadeh, S.R., Nowrouzian, I., Khaki, Z., Ghamsari, S.M. and Adibhashemi, F. (2004): The sensitivities and specificities of total plasma protein and plasma fibrinogen for the diagnosis of traumatic reticuloperitonitis in cattle. Preventive Veterinary Medicine, 65: 1-7.
15. Johnson, R.W. (1997): Inhibition of growth by pro-inflammatory cytokines; an integrated view. Journal of Kerreman, 22: 175-178.
16. Karreman, H.J., Wentink, G.H. and Wensing T. (2000): Using serum amyloid-A to screen dairy cows for subclinical inflammation. Veterinary Quarterly, 22: 175-178.
17. Murata, H., Shimada, N. and Yoshika, M. (2004): Current research on acute phase proteins in veterinary diagnosis: an overview. The Veterinary Journal, 168: 28-40.
18. Petersen, H.H. (2004): Application of acute phase protein measurement in veterinary clinical chemistry. Veterinary Research, 35: 163-187.
19. Salonen, M., Hirvonen, J., Pyorala, S., Sankari, S. and Sandholm, M. (1996): Quantitative determination of bovine serum haptoglobin in experimentally induced Escherichia-coli mastitis. Research in Veterinary Science, 60:88-91.
20. Skinner, J.G., Brown, R.A.L. and Roberts, L. (1991): Bovine haptoglobin response in clinically defined field conditions. Veterinary Record, 128: 147-149
21. Sunderman, F.W. and Nomoto, S. (1970): Measurement of human serum ceruloplasmin by its p-phenylendiamine oxidase activity. Clinical Chemistry, 16: 903-910.