رابطه ی مصرف بهینه ی کود و تولید محصولات کشاورزی سالم (مقاله مروری)

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

مقاله 11، دوره 4، 4(16) زمستان، بهمن 1389، صفحه 133-150   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

محمدجعفر ملکوتی^*

استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بر اساس بررسی­ های به عمل آمده و با توجه به رتبه­ ی بسیار پایین بهداشت سلامت در جامعه­ی ایران در بین کشورها، وجود سوء تغذیه در ایران محرز است. به­ رغم آن که بیش از 85 درصد مردم کشور سیر می‌باشند، لیکن، حدود 90 درصد به نحوی دچار گرسنگی سلولی هستند. زیرا تولیدکنندگان محصولات کشاورزی توجهی به مفهوم امنیت غذایی ندارند. براساس آخرین اطلاعات جمع‌آوری شده از چند استان، حدود 86.5 درصد کودهای مصرفی در کشور به اوره و سوپرفسفات تریپل اختصاص یافته است. این موضوع عملاً زنگ خطری برای تولید محصولات کشاورزی سالم و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور می‌باشد. هم­ اکنون بیش از 7000 میلیارد ریال یارانه عمدتاً به کودهای نیتروژنی و فسفاتی پرداخت می‌شود. در حالی­ که باید توجه داشت که اولاً کارآیی این دو کود به دلایل مختلف از جمله سوء مدیریت در یارانه­ ی کودها، پایین است و ثانیاً مصرف این کودها به دلیل این­که باعث تجمع نیترات (NO₃) و کادمیم (Cd) در محصولات کشاورزی می‌شوند، نقش چندان مثبتی در تولید پایدار و سلامت جامعه ندارند. پرداخت چنین یارانه­ ی سنگینی تنها به این دو کود باعث شده که کشاورزان علاوه بر مصرف بی ­رویه و هدر دادن این دو کود در کشور، چندان رغبتی به استفاده از دیگر کودها، به ویژه کودهای زیستی، آلی و ریزمغذی نداشته باشند. حال آن­که مصرف کودهای اخیر، افزون بر سازگار بودن با محیط زیست، نقش بسیار مثبتی بر سلامتی انسان دارند. بنابراین، در مقطع کنونی مدیریت علمی تولید و مصرف انواع کودها امری اجتناب‌ناپذیر است، تا به­ توان از طریق اصلاح ساختار تولید- مصرف بهینه­ ی کود و تولید محصولات کشاورزی سالم، سطح سلامت جامعه را ارتقاء داد. از طرف دیگر وجود رابطه ­ی مثبت بین مصرف بهینه ­ی کود و تولید محصولات کشاورزی سالم وجود دارد. لذا، مسئولین امر باید این اصل مهم را در تامین مقدار، زمان استفاده و نوع مناسب کودها در تولید محصولات کشاورزی در عمل رعایت و نسبت به جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی، رعایت اصول مصرف بهینه­ ی کودی، غنی­ سازی محصولات کشاورزی در مزرعه، مدیریت علمی تولید و مصرف انواع کودها، تصویب آیین نامه ­ی ضوابط ب ماده ­ی 61 قانون برنامه­ ی چهارم توسعه، جلوگیری از ورود کودهای فسفاتی دارای بیش از 25 میلی‌گرم در کیلوگرم کادمیم، حذف یارانه از کودهای نیتروژنی و فسفاتی و اختصاص آن به کودهای زیستی، آلی، ریزمغذی و گوگردی به منظور افزایش عملکرد، بهبود کیفیت محصولات کشاورزی و تولید محصولات سالم، اقدام نمایند.

کلیدواژه‌ها

سلامت خاک؛ مصرف بهینه ی کود؛ تولید محصولات کشاورزی عاری از نیترات (NO3) و کادمیم (Cd) و ارتقای سطح سلامت جامعه