کیمیاى عشق تحلیل غزلى از سعدى

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 4، دوره 3، شماره 10، اسفند 1391، صفحه 83-108   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

حسین خسروى^*

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامى واحد شهرکرد

چکیده

در این مقاله غزل 374 از غزلیات سعدى (براساس نسخه فروغى) بررسى شده است. در بخش نخست، لغات و اصطلاحات شعر مورد بررسى قرار گرفته است، سپس براى شناخت همه‏جانبه غزل، ساختار آن از منظرهاى گوناگون تحلیل شده است.
این غزل داراى ردیف است. در آن از آرایه‏هاى بدیعى مانند ایهام، ایهام تناسب، تناسب، تضاد، تناقض، لفّ و نشر، جناس، حسن تعلیل و گفتگو استفاده شده است. هر کدام از این آرایه‏ها علاوه بر کارکرد آشنایى‏زدایى و زیباشناختى، در تقویت موسیقى شعر نیز مؤثر هستند. شاعر در این غزلِ ده بیتى؛ مجموعا سه تشبیه، یک استعاره، یک مجاز و ده کنایه به کار برده است و بسامد بالاى کنایاتِ آن در مقایسه با دیگر صورت‏هاى خیال کاملاً مشهود است.
این شعر متعلق به سبک عراقى است و از خصوصیات بازمانده سبک خراسانى، که گاه در سخن سعدى اثرى اندک از آن‏ها دیده مى‏شود، تنها تسکین متحرک وجود دارد. ابیات دستورمند هستند و با بازگردانى ساده‏اى به نثر تبدیل مى‏شوند. جمله‏ها اغلب در بیت و گاه در مصراع تمام مى‏شوند و در آن‏ها ترتیب اجزاى جمله (فاعل + مفعول + فعل) رعایت شده است.

کلیدواژه‌ها

غزل عاشقانه؛ زبان محاوره؛ تضاد؛ کنایه؛ سلامت نحوى