بررسی ابعاد روان شناختی الگوهای سنتیِ پرورش کودکان در خانواده های ایرانی

زن و مطالعات خانواده

مقاله 4، دوره 5، شماره 15، خرداد 1391، صفحه 81-106   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

توانایی‌ها و قابلیت‌های فکری و روانی مردم ایران درزمینه های دین، عقل، تفکر، آداب و رسوم و سایر سرمایه‌های ملی و معنوی آنان که در قالب‌های خاص فرهنگی چون ضرب‌المثل‌ها، چیستان‌ها، قصه‌ها و ترانه‌های ملی و... شکل یافته است، جایگاه ویژه‌ای در نزد عموم طبقات جامعه ایرانی داشته و در تاریخ هویت و خودشناسی مردم ایران و معارف علمی و تربیتی آنان منعکس شده است. برهمین اساس مقاله حاضر با هدف معرفی و بررسی یکی از مهم‌ترین و عالی‌ترین پشتوانه‌های توسعه و تعمیق سلامت روانی در کودکان ایران معاصر تهیه شده است و به بررسی و تبیین ابعاد روان شناختی الگوهای سنتیِ پرورش کودکان در خانواده های ایرانی می‌پردازد. مقاله حاضر از نوع کیفی بوده و در بررسی داده‌ها نیز از طریق تحلیل محتوا و استفاده از رویکرد تفسیری که یکی از معیارهای اساسی در تحلیل داده‌های کیفی از نظر میلز و هابرمن می‌باشد، به تبیین مفاهیم تربیتی و روان‌شناختی لالائی‌ها، ضرب‌المثل‌ها، چیستان‌ها و قصه‌های موجود در متن کتاب های مرتبط با فرهنگ فولکلور مردمان مناطق مختلف ایران، پرداخته است. با توجه به گستردگی جامعه مورد مطالعه تعداد 37 منبع معتبر و مرجع با کمیت محتوایی متفاوت برای بررسی روشهای تربیتی خانواده ها از مناطق فارسی زبان و آذربایجان به عنوان نمونه‌های مورد مطالعه انتخاب گردید و از این طریق درون‌مایه‌ها و مضامین اصلی آنان که در پرورش کودکان مورد توجه بوده است ، استخراج و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشانگر آنست که از سالهای بسیار دور خانواده ها و بویژه مادران در ایران روش‌های تربیتی سالم و مبتنی بر ارزش‌های ملی و معنوی همچون قصه، لالائی، چیستان و ضرب‌المثل‌ها را برای رشد کودکان خود برگزیده اند  که دارای ماهیت علمی و مضامین روان‌شناختی است و در شکل‌دهی به سلامت عمومی و تربیت صحیح کودکان حائز اهمیت می‌باشد.
 

کلیدواژه‌ها

ابعاد روان شناختی؛ الگوهای سنتی پرورش؛ سلامت روانی؛ لالائی؛ چیستان؛ قصه؛ ضرب‌المثل

مراجع

 

-   آریا، عباس و تبریزی، مصطفی (1382)، کتاب درمانی. تهران: فرا روان.

-   احمدپناهی، محمد (1383)، ترانه و ترانه‌سرایی در ایران. تهران: سروش.

-   استفانوا، آنا (1387)، «چیستان‌ها به عنوان یک پدیده روان شناختی در فولکلور»، ترجمه رضا خاشعی، فصل نامه نجوای فرهنگ، سال سوم، شماره 7.

-   امین دهقان، نسرین و پریرخ، مهری (1382)، «تحلیل محتوای کتاب‌های داستانی مناسب کودکان در گروه سنی (ب) با رویکرد کتاب درمانی». فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، شماره 24، صص 19- 53.

-   بلوکباشی، علی (1379)، چیستان نامه دزفولی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

-   بهرنگی، صمد و دهقانی، بهروز (1379)، متل‌ها و چیستان‌ها، تبریز: بهرنگی.

-   بهروزی، محمد جواد (1367)، چیستان در ادبیات فارسی. شیراز: کانون تربیت شیراز.

-   پریرخ، مهری و ناصری، زهرا (1390)، «بررسی میزان تأثیر برنامه‌های کتاب درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان». مجله مطالعات ادبیات کودک، دانشگاه شیراز، سال دوم، شماره اول، 33- 58.

-   پناهی سمنانی، محمد (1386)، ترانه‌های ملی ایران. تهران: مؤلف.

-   جهانشاهی، ایرج (1377)، چیستان‌ها، تهران: فاطمی.

-   سروری فخر، محمود (1385)، ضرب‌المثل‌های فارسی. تهران: پل.

-   سفیری، خدیجه (1387)، روش تحقیق کیفی. تهران: پویش.

-   سیدغراب، علی اصغر (1379)، «سیر تحول و کاربندی چیستان در شعر فارسی»، فصلنامه نشر دانش شماره 93.

-   شاملو، احمد (1378)، کتاب کوچه (جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب‌المثل‌های فارسی). حرف (ب). دفتر اول، تهران: مازیار.

-   شعور، اسدالله (1382)، «ریشه‌های نمود ادبیات شفاهی «چیستان‌ها» در فرهنگ اوستایی»، فصلنامه پژوهشگاه میراث فرهنگی، شماره 2.

-   عفیفی، رحیم (1382)، امثال و حکم. تهران: صدا و سیما.

-   عمرانی، ابراهیم (1384)، لالائی‌های ایران. تهران: پیوند نو.

-   مجتهدی، علی اصغر (1381)، تورکی دیلینده مثللر، تبریز: فخر آذر.

-   محمدی، محمدهادی و قایینی، زهره (1382)، تاریخ ادبیات کودکان ایران «ادبیات شفاهی و دوران باستان». تهران: چیستا.

-   میرنیا، سیدعلی (1379)، فرهنگ مردم «فولکلور ایران». تهران: پارسا.

-   هدایت، صادق (1385)، فرهنگ عامیانه مردم ایران. تهران: چشمه.

 

-   Carolan, M., Barry, M. Gamble, M. Turner, k. Mascarenas, O. (2011), The limerick Lullaby project: An intervention to relieve prenatal strees. Mar 1, 2011 from http://www.ncbi.nlm.nih. Gov/pubmed/21371795.

-   Cevasco, A.M., Grant, R.E. (2005), Effects of the pacifier activated Lullaby on weight gain of premature infants. Journal Music Therapy, Summer; 42(2): 123- 39.

-   Chung, M.S. & Thomson, D.M. (2008), Development of face recognition. Britis Journal of Psychology. 86, 55- 87.

-   Collingwood, J. (2010), Music Benefits Preterm Babies. Psych Central. Retrieved on November 17, 2011, from http://www.psychcentral.com /lib/2010/music - benefits- preterm- babies.

-   Friedman, S.H., Kaplan, R.S. & Rosenthal, M.B. (2010), Music Therapy in perinatal Psychiatry: Use of Lullabies for Pregnant and Postpartum Woman with Mental Illness. Journal of music and medicine. 2(4). 219- 225.

-   Gardner, H., Hatch, T. (1989), Multiple Intelligence. Go to school: Educational Implication of the Theory of Multiple Intelligence, Educational Researcher; Vol.18, No. 8.

-   Josephson, J. (2008a), European Union lingua Project, Lullabies of Europe. Feb 26, 2008 from http://www.mailtalk.ac.uk/cgi-bin/webadmin.

-   Josephson, J. (2008b). Languages from the Gradle (The Lullabies of Europe). June 27, 2008 from http://www.merlot.org/merlot) view Material.htm

-   Khodaei- Majd, V. (2012), Direction toward the development of psychological thinking in Iran during the 20th century. Doctoral dissertation. Baku state university.

-   Merys, C.B. & Bertland, J. (2007), Developmental relations between cognition and longuazg. New York: Brookes.

-   Miles, M.B. & Huberman, M.A. (1994), Qualitative Analysis: An Expanded source book. Thousand Oaks, CA. Sage.