سطح‌بندی شهرستان‌های استان کرمانشاه بر اساس شاخص توسعه انسانی (HDI)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 10، شماره 33، بهمن 1394، صفحه 29-39   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مسلم رستمی^{* 1}؛ جواد دامن باغ²؛ سجاد نقدی چقاگنوجی³

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمانشاه، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، کرمانشاه، ایران

چکیده

شاخص محرومیت و توسعه انسانی ضمن نمایش نقاط قوت و ضعف مناطق مورد مطالعه، می­تواند مبنای مناسبی برای کاهش اختلافات منطقه­ای قلمداد شود و آگاهی از میزان نابابری موجود بین مناطق مهمترین گام در ارایه راهبردهای متناسب و افزایش ضریب موفقیت روش­های توسعه و برنامه­ریزی درون و برون منطقه­ای است. در نوشته حاضر سعی می­شود با محاسبه شاخص توسعه انسانی شهرستان­های استان کرمانشاه، میزان محرومیت و توسعه مناطق یادشده مورد ارزیابی قرار گیرد و پس از طبقه بندی به نمایش گذاشته شود. در این راستا 33 متغیر انتخاب و بر اساس مدل توسعه انسانی HDI مورد مطالعه قرار گرفتند.  داده­های مورد نیاز به دو روش کتابخانه­ای و نیز مراجعه به ارگان­های ذیربط گردآوری شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد؛ شهرستان­های ثلاث باباجانی با شاخص 0.23 ، دالاهو 0.41، جوانرود 0.48 و قصرشیرین با 0.49 با توجه به مقادیر HDI از نظر شاخص توسعه انسانی شهرستان های محروم استان می­باشند. در مقابل شهرستان کرمانشاه با شاخص 0.634، اسلام آبادغرب با 0.628 و کنگاور با شاخص 0.58 از این لحاظ در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. در یک جمع­بندی کلی ، طبقه­بندی HDI نشان می­دهد که از مجموع چهارده شهرستان ، پنج شهرستان توسعه نیافته و نه شهرستان دیگر، از این لحاظ در سطح متوسط هستند. در استان کرمانشاه، شهرستان توسعه یافته بر اساس مجموع شاخص­های مورد مطالعه وجود ندارد که این موضوع، اولویت توسعه و ضرورت توجه بیشتر به این استان را در برنامه ­های توسعه در راستای توسعه یکپارچه و پایدار این نواحی مشخص می­سازد و ضروری است که مسئولین جهت ارتقای سطح توسعه استان برنامه­ریزی دقیق­تر و منسجمی داشته باشند.
 

کلیدواژه‌ها

سطح‌بندی شاخص‌های توسعه؛ توسعه انسانی؛ کرمانشاه؛ HDI

مراجع

1. آذر، عادل و غلامرضایی، محمد، 1385، طبقه­بندی استان­های ایران با استفاده از آنالیز داده­های تحت پوشش بر اساس شاخص توسعه انسانی، مجله تحقیق اقتصادی ایران، شماره27، صص 173-153.

2. آسایش، حسین، 1384، کاربرد شاخص­ها در سنجش توسعه روستایی، مجله جهاد، سال بیست و دوم، شماره 254 ، صص 39-33.

3. بختیاری، صادق؛ دهقانی­زاده، مجید  و حسین پور، سید مجتبی، 1385، بررسی جایگاه استان­های کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه، شماره 19، صص 39-12.

4. بهرامی، رحمت­اله و عطار، خلیل، 1391، تحلیلی بر روند شاخص توسعه انسانی دراستان کرمانشاه، مجله چشم­انداز جغرافیایی، سال هفتم، شماره 18، صص 117-101.

5. تقوایی، مسعود، 1384، تحلیل و طبقه­بندی مناطق روستایی استان­های کشور بر اساس شاخص توسعه انسانی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 82، صص 43-28.

6. تقوایی، مسعود و عبدالهی، علی اصغر، 1388، طبقه­بندی و تحلیل خوشه­ای جایگاه توسعه و میزان محرومیت کشورهای اسلامی با استفاده از شاخص توسعه انسانیHDI و تکنیکGIS، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 93، صص94-73.

7. حکمت­نیا، حسن و موسوی، میرنجف، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، چاپ اول، انتشارات علم نوین، یزد.

8. حقی، محمدعلی،1371، شاخص­های کالبدی و طرح­ریزی سرزمینی، کنفرانس بین­المللی طرح­ریزی کالبدی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

9. دهمرده، نظر؛ اسفنداری، مرضیه و رادنیا، مرجان، 1389، ارزیابی شاخص توسعه­ی انسانی در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، صص 184-167.

10. رضایی، محمدرضا و عطار، محمدامین،1390، سطح­بندی میزان برخوردری شهرستان­های استان فارس به لحاظ شاخص­های توسعه با استفاده از مدلHDI، فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه­ریزی منطقه­ای، سال اول، شماره 4، صص 68-53،

11. رضوانی، محمدرضا، 1383، سنجش و تحلیل سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی در شهرستان سنندج، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 3، صص 164-149.

12. زیاری، کرامت الله، 1386، اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای، چاپ پنجم، انتشارات یزد، یزد.

13. سازمان جهادکشاورزی استان کرمانشاه،1390، گزارش عملکرد کشاورزی استان، کرمانشاه.

14. سالنامه آماری استان کرمانشاه،1390، گزارش سالیانه استانداری.

15. صابر ماهانی، اسما؛ بارونی، محسن؛ محمدزاده، امیر؛ مشعلی، بهزاد؛ هادیان، محمد و رضاپور، عزیز، 1389، سنجش کارایی شهرستان­های استان کرمان در دستیابی به شاخص توسعه انسانی با استفاده از روش تحلیل فراگیر داده­ها (DEA) در سال­های 80 و 86، فصلنامه طب و تزکیه، شماره 76، صص 58-46.

16. صادقی، حسین و همکاران، 1386، توسعه انسانی در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 24، صص 304-283.

17. صادقی، حسین؛ مسائلی، ارشک؛ باسخا، مهدی و کوهیان؛ مسعود ، 1389، محاسبه شاخص توسعه انسانی استان­ها با استفاده از رتبه­بندی فازی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره37، صص153-129.

18. طهماسبی، جواد، 1391، شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک، تهران.

19. عباسی­نژاد، حسین و رفیعی­امام، علینقی، 1385، ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، صص 54-31.

20. فیض­زاده، علی، 1383، بررسی مقایسه­ای شاخص­های توسعه انسانی ایران و کشورهای همسایه، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال سوم، شماره 9، صص25-13.

21. قدیری­معصوم، مجتبی و حبیبی،کیومرث، 1383، سنجش و تحلیل سطوح توسعه­یافتگی شهرها و شهرستان­های استان گلستان، نامه علوم اجتماعی، دوره سوم، تهران.170-147.

22. محسنی، فریبرز، 1385، بررسی توسعه یافتگی و رتبه­بندی شهرستان­های استان لرستان در سال­های 1375 و 1385، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.

23. محمد علیخانی، سلیمه؛ آسف زاده، سعید؛ محبی فر، رفعت و  منتظری، علی، 1391، بررسی شاخص توسعه انسانی(HDI)  در ایران و کشورهای منتخب، فصلنامه پایش، سال یازدهم، شماره چهارم مرداد، صص 423-415.

24. نوربخش، فرهاد، 1382، جایگاه توسعه انسانی در برنامه­های توسعه، مجله اطلاعات اقتصادی-سیاسی، شماره 192-191.

25. Be renger, Vardier-Chouchane., 2007, Multidimensional Measures of Well-Being: Standard of Living and Quality of Life Across Countries, Worid Development, Vol. 35, No. 7, pp 1259-1276.

26. Joao, O; Manuela, L; Carlos, M & Ferreira, M., 2001, Multivariate Methodology to Uncover Regional Disparities: A Contribution to Improve Europen Union and Governmental Decisions, Vol. 12, No.45, pp.31-46.

27. Klump. R. and Bonschab, T., 2004, Operationalising Pro-Poor Growth, A joint initiative of AFD, BMZ(GTZ,KFW Development Bank), DFID, and the Worid Bank, A Country Case Study on Vietnam, Vol. 33, No.86, pp 1-66.

28. Morris, D. M., 1979, Measuring the condition of the worids poor-the physical qualiry of life index. Pergamon Press for the Overseas Development Council, New York.

29. Noorbakhsh, F., 2000, Human Development and Regional Disparities in India. Center for Development Studies Department of Economics University Glasow, Vol. 14, No.4, pp43-67.

30. Ulrich, R., 2003, Effects of intraregional disparities on regional development in China: inequality decomposition and panel data analysis,Nagoya-University, Nagoya/Japan, Vol. 26, No.4, pp. 1-38.