برآورد درآمدهای مالیاتی دولت ساسانی (بر اساس مدارک باستان‌شناسی و منابع تاریخی)

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 5، دوره 8، شماره 32، آبان 1392، صفحه 1-23   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

دکتر حسنعلی عرب¹؛ دکتر حسین صادقی²

¹عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه هنر شیراز

²عضو هیات علمی و استادیار گروه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بررسی اقتصاد دوره‌های باستان با تعمیم مبانی اقتصاد امروز به آن، بر اساس تفاوت‌های بنیادین این دو سیستم اقتصادی، ناکارآمد بوده و بایستی در این زمینه با ظرافت و دقت بسیار عمل کرد. هدف این مقاله برآورد درآمدهای مالیاتی دولت ساسانی است. با استناد بر متون تاریخی و برخی از منابع باستان‌شناسی، مالیات‌های سرانه و ارضی عمده‌ترین منابع مالی دولت ساسانی شناخته می‌شوند. سکه‌های دوره ساسانی بازتابی از اقتصاد پرفراز و نشیب این دوره است که نمودارهای تهیه شده از آنها منابع تاریخی را تایید می‌نماید. هر یک از انواع مالیاتها در سه بخش بررسی شده که شامل ارزیابی ارزش و جایگاه مالیات، چگونگی روند مالیات‌گیری و مقدار آن می‌باشد. این مقاله ضمن ارزیابی کمی و کیفی الگوهای مالیاتی، زیرساخت اقتصاد ساسانیان را کاملا مبتنی بر کشاورزی دانسته و قباد را آغازگر و ادامه دهنده اصلاحات و تحولات اقتصادی می‌شناسد. در پایان با برآورد نظام مالیاتی دوره ساسانی روند روبه رشد آن با استفاده از منابع تاریخی نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد دوره ساسانی؛ باستان‌ اقتصادشناسی؛ مالیات ارضی؛ مالیات سرانه؛ مدارک تاریخی و باستان‌شناسی؛ مدارک سکه‌شناسی