تاثیر عصاره الکلی فرفیون (Euphorbia cyparissias) بر پروفایل چربی سرم در موش صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 3، دوره 9، 4 (36) زمستان، بهمن 1394، صفحه 297-304   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

مریم نظامی¹؛ محمدرضا نصیرزاده^{* 2}؛ مهدی رهنما³

¹گروه فیزیولوژی، واحد علوم و تحقیقات زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران .

²استادیار گروه فیزیولوژی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران .

³گروه فیزیولوژی، مرکز تحقیقات بیولوژی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

دیابت یک بیماری مزمن است که با اختلال در متابولیسم پروتئین­ها، چربی­ها وکربوهیدرات­ها مشخص می­شود. بیشتر داروهای صناعی پایین­آورنده قند خون در مصرف دراز­مدت دارای عوارض جانبی متعددی هستند. بنابراین، امروزه برای کنترل دیابت و عوارض ناشی از آن استفاده از داروهای با منشأ گیاهی به­وفور مورد توجه واقع شده است. از گیاه فرفیون در طب سنتی به دلیل اثرات ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضدتوموری استفاده شده است. در این مطالعه، تعداد 40 سر ­موش صحرایی نر نژاد ویستار در 4 گروه 10تایی مطالعه شدند. گروه­ها شامل: گروه کنترل، گروه دیابتی­، گروه تیمار 1 (دریافت عصاره فرفیون با دز mg/kg500) و گروه تیمار  2 (دریافت عصاره فرفیون با دز mg/kg250) بودند. گروه­های تیمار پس از ایجاد دیابت باداروی استرپتوزوسین، عصاره الکلی گیاه فرفیونرا با دز mg/kg 500 و250 به­مدت 21 روز از طریق گاواژ دریافت کردند. در پایان دوره تجویز عصاره، از گروه‌های مختلف نمونه خون برای اندازه­گیری پروفایل چربی و گلوکز سرم اخذ شد. غلظت تری­گلیسیرید و لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) در گروه تیمار 1 در مقایسه با گروه دیابتی­شده به­طور معنی­داری کاهش یافت (05/0p<). همچنین غلظت سرمی لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) در گروه تیمار 1 به­طور معنی‌داری بالاتر از گروه دیابتی بود (05/0p<).  به­علاوه، قند­خون گروه تیمار 1 نیز نسبت به گروه دیابتی­شده به­طور معنی­داری کاهش یافته­بود (05/0p<). این مطالعه نشان داد که عصاره الکلی گیاه فرفیون اثرات هیپوگلیسمیک داشته و تاثیر مثبتی بر سطح لیپوپروتئین‌های سرم دارد. 

کلیدواژه‌ها

عصاره الکلی فرفیون؛ پروفایل چربی؛ دیابت؛ موش صحرایی

اصل مقاله

مقدمه

   دیابت یک اختلال مزمن در غدد درون­ریز است که با افزایش قند خون در اثر مقاومت انسولینی یا ترشح ناکافی انسولین مشخص می­شود. دیابت باعث افزایش لیپید و لیپو­پروتئین­های خون از جمله  تری­گلیسیرید،LDL ،VLDL  و کاهش HDL می­گردد. عدم کنترل دیابت منجر به عوارض دیابت می­شود که عامل افزایش هزینه­های پزشکی و کاهش کیفیت زندگی هستند. دیابت ملیتوس یکی از مهم­ترین عواملی است که به­طور وسیعی میزان ابتلا به بیماری­های قلبی-عروقی با منشاء آرترواسکلروتیک را افزایش می­دهد (Kumar et al., 2010a; Kanter et al., 2004).

   اگرچه مکانیسم­هایی که موجب تغییرات  در دیابت می­شوند هنوز ناشناخته است، اما افزایش قند­خون موجب افزایش استرس اکسیداتیو می­گردد (Palmeria, 2001).

   امروزه استفاده از داروهای گیاهی به­دلیل تاثیر مثبت، عوارض جانبی کمتر و هزینه نسبتاً پایین رو به گسترش است. بنابراین، تحقیق روی گیاهان دارویی حایز اهمیت فراوانی است. استفاده از طب گیاهی برای درمان بیماری دیابت در دنیا اهمیت فراوانی پیدا کرده است (Annup et al., 2012). گیاه فرفیون (Euphorbia cyparissias) معروف به cypress spurge متعلق به خانواده افوربیاسه است که در برگیرنده بیش از 5000 گونه می­باشد که در مناطق مختلف جهان وجود دارند. ارتفاع این گیاه تا 40 سانتی­متر می­رسد. ساقه گیاه باریک بوده و اغلب به‌وسیله کرک­های زبر مایل به زرد پوشیده می­شود. برگ­های نوک­تیز و گل­های کوچک متراکم خوشه­ای در رأس گیاه دیده می شوند (Nasiri Semnani et al., 2013). ترکیبات جدا­شده از جنس افوربیا شامل فلاونوئیدها، تری­ترپنوئیدها، آلکان­ها، اسیدهای­ آمینه و آلکالوئیدها است. اثرات ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضدتوموری فلاونوئیدهای خانواده افوربیاسه کاملا شناخته شده­است (Ozlem et al., 2013). مطالعه­ای نشان داده است که عصاره الکلی E. hirta موجب افزایش HDL و کاهش تری­گلیسیرید، کلسترول، LDL و VLDL در سرم موش­های صحرایی دیابتی­شده با استرپتوزوسین می­شود (Annup et al., 2012). در سال­های اخیر بررسی لیپیدهای پلاسما و الگوهای لیپو‌پروتئینی در افراد مبتلا به دیابت مورد توجه بوده­است، زیرا سطوح غیر­طبیعی چربی به پیشرفت بیماری شریان کرونری در افراد دیابتی منجر می­شود (Scheen, 1997). کاهش ترشح انسولین و نقص در عملکرد آن باعث افزایش متابولیسم چربی­ها از بافت چربی به پلاسما می­گردد (Shukla, 2006).

    در ارتباط با گونه E. cyparissias تاکنون هیچ مطالعه­ای اثرات هیپوگلیسمیک و آنتی­اکسیدانی آن را بررسی نکرده است. بنابراین، در این مطالعه اثر عصاره الکلی گیاه فرفیون بر سطح سرمی گلوکز، لیپیدها و لیپوپروتئین­های موش­های صحرایی دیابتی­شده با استرپتوزوتوسین بررسی گردید.

 

مواد و روش­ها

   برای تهیه عصاره، نمونه­های تازه گل گیاه فرفیون در فصل بهار از منطقه جاده زنجان–بیجار جمع­آوری و با استفاده از جریان هوای خشک در سایه خشک گردید. سپس گل­های خشک شده گیاه فرفیون آسیاب شده و به­صورت پودر درآمد.100 گرم از پودر حاصل با استفاده از اتانول عصاره­گیری شد. پس از تبخیر حلال با استفاده از دستگاه روتاری اواپراتور، باقی­مانده به­عنوان عصاره مورد استفاده قرار گرفت (Kumar et al., 2010 b; Nasiri semnani et al., 2013).

   برای انجام مطالعه، تعداد 40  سر ­موش صحرایی نر نژاد ویستار با وزن 20±250 گرم از مرکز پرورش حیوانات آزمایشگاهی انیستیتو پاستور ایران تهیه و در مرکز پرورش حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد تبریز در شرایط یکسان با دسترسی آزاد به آب و غذا و در دمای 2±22 درجه سلسیوس و چرخه نوری 12/12 روشنایی–تاریکی نگه­داری شدند. موش‌های صحرایی به­صورت تصادفی به 4 گروه 10تایی به­شرح زیر تقسیم‌ شدند:

1) گروه کنترل: شامل حیوانات سالم بودند.

2) گروه دیابتی: حیواناتی که با تزریق داروی استرپتوزوتوسین دیابتی شدند.

3) گروه تیمار 1: پس از ایجاد دیابت به­مدت 21 روز عصاره فرفیون را به میزان mg/kg500 دریافت کردند.

4) گروه تیمار 2: پس از ایجاد دیابت به­مدت 21 روز عصاره فرفیون را به میزان mg/kg250 دریافت کردند (Kumar et al., 2010).

   جهت ایجاد دیابت از داروی استرپتوزوتوسین به میزان mg/kg 60 به­صورت داخل صفاقی استفاده شد. قبل از تزریق دارو و نیز پس از 72 ساعت، با استفاده از دستگاه گلوکومتر(مدل Gluco DR agm ساخت کره) گلوکز خون حیوانات اندازه­گیری شد تا از ایجاد دیابت اطمینان حاصل شود. حیواناتی که قند خون آنها بالای  mg/dl300 بود، به­عنوان مدل دیابتی انتخاب ­شدند (Iwata et al., 2010). همچنین در ابتدای دوره تجویز عصاره، تمامی حیوانات وزن شدند. در گروه­های تیمار 1 و تیمار 2 حیوانات عصاره را از طریق گاواژ دریافت کردند. حیوانات گروه­های کنترل و دیابتی، هم­حجم عصاره سرم فیزیولوژی را از طریق گاواژ دریافت کردند. در پایان دوره تجویز، مجدداً وزن و گلوکز خون حیوانات اندازه­گیری شد. سپس تحت بیهوشی خفیف با اتر سر موش­ها قطع و نمونه خون اخذ شد (Najla et al., 2013). برای اندازه­گیری غلظت سرمی پروفایل چربی در پلاسما از کیت­های تجاری شرکت پارس آزمون استفاده شد و طبق دستورالعمل کیت عمل گردید.

   داده­های بدست­آمده با استفاده از نرم­افزار Spss و روش آماری تحلیل واریانس یک­طرفه (ANOVA) و سپس آزمون تعقیبی دانکن (Duncan) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سطح معنی­داری در این مطالعه 05/0p< در نظر گرفته ­شد.

 

یافته­ها

   مقایسه میانگین غلظت سرمی گلوکز نشان داد که بین گروه­های مختلف مورد مطالعه در آغاز دوره، اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. مقایسه آماری میانگین غلظت سرمی گلوکز در پایان دوره تجویز عصاره در حیوانات مشخص کرد که غلظت سرمی گلوکز در مقایسه با سایر گروه­ها به­طور معنی­داری (05/0p<) افزایش یافته است (جدول 1).

   مقایسه میانگین وزن حیوانات در ابتدای دوره، نشان­ داد که بین گروه­های مورد مطالعه تفاوت معنی­داری وجود ندارد. مقایسه میانگین وزن حیوانات در پایان دوره مطالعه مشخص کرد که بین گروه­های کنترل و تیمار 1 با سایر گروه­ها اختلاف معنی­داری وجود دارد (05/0p<)، اما بین گروه دیابتی و تیمار 2 تفاوت معنی‌داری دیده نشد (جدول 1).

   مقایسه میانگین غلظت سرمی تری­گلیسیرید در حیوانات گروه­های مورد مطالعه نشان داد که در گروه­های کنترل و تیمار 1 غلظت سرمی تری­گلیسیرید نسبت به گروه­های دیابتی و تیمار 2 به­طور معنی­داری کاهش یافته است (05/0p<).

مقایسه میانگین غلظت سرمی کلسترول در گروه­های مختلف مورد مطالعه مشخص کرد که بین گروه کنترل با سایر گروه­ها تفاوت معنی­دار (05/0p<) وجود دارد (جدول 2).

   مقایسه میانگین غلظت سرمی LDL در گروه­های مختلف مشخص کرد که در گروه دیابتی در مقایسه با سایر گروه‌ها افزایش معنی­داری (05/0p<) در غلظت سرمی LDL وجود دارد (جدول 2).

   مقایسه میانگین غلظت سرمی VLDL در حیوانات مورد مطالعه­ نشان داد که در گروه دیابتی در مقایسه با سایر گروه­ها افزایش معنی­داری (05/0p<) در غلظت سرمی VLDL وجود دارد ( جدول 2)، در حالی که در گروه تیمار 1 غلظت سرمی LDL و VLDLدر مقایسه با گروه دیابتی به­طور معنی­داری (05/0p<) کاهش یافته است (جدول 2).

   مقایسه میانگین­های غلظت سرمی HDL در حیوانات مورد مطالعه نشان داد که بین گروه کنترل با سایر گروه‌ها اختلاف معنی­داری (05/0p<) وجود دارد. همچنین، بین گروه­های تیمار 1 و 2 با بقیه گروه­ها نیز تفاوتی معنی­دار (05/0p<) برآورد گردید.

 

 

جدول 1- میانگین وزن و سطح گلوکز خون موش­های صحرایی نر بالغ درگروه­های مختلف در ابتدا و انتهای مطالعه (mean ± SEM).

گروه­ها	پارامترهای مورد سنجش
	وزن قبلی (گرم)	وزن بعدی (گرم)	گلوکزخون قبلی (میلی­گرم بر دسی لیتر)	گلوکز خون بعدی (میلی­گرم بردسی لیتر)
کنترل	a8/6±6/261	a03/6±2/263	a82/4±8/137	a82/3±8/140
دیابتی	a05/6±8/252	c87/14±2/185	a15/17±6/168	d09/12±6/566
تیمار 1	a22/2±2/256	ab37/9±2/230	a95/4±6/162	b49/32±273
تیمار 2	a44/5±8/258	bc79/9±2/219	a51/3±4/143	c25/13±4/495

abc                                          ، میانگین­های دارای حروف غیرمشابه در هر ستون اختلاف معنی­دار دارند (05/0p<).

 

جدول 2- میانگین سطح پروفایل چربی سرم موش صحرایی نر بالغ درگروه­های مختلف مورد مطالعه (meam ± SEM).

گروه­ها	پارامترهای مورد سنجش
	تری گلیسیرید (میلی­گرم بردسی لیتر)	کلسترول (میلی­گرم بردسی لیتر)	لیپوپروتئین با دانسیته پائین (میلی­گرم بردسی لیتر)	لیپوپروتئین با دانسیته خیلی پائین (میلی­گرم بردسی لیتر)	لیپوپروتئین با دانسیته بالا (میلی­گرم بردسی لیتر)
کنترل	a06/0±2/93	a12/9±6/82	a64/2±2/35	a66/0±19	a84/0±7/31
دیابتی	c46/2±176	d92/1±2/163	d56/1±8/74	d75/0±8/38	c49/0±25
تیمار 1	b83/8±4/118	b45/4±114	b1/1±4/50	b60/0±2/29	b06/1±6/28
تیمار 2	c9/2±160	c4/1±8/140	c21/1±2/60	b60/0±2/30	bc72/0±4/26

abc، میانگین­های دارای حروف غیرمشابه در هر ستون اختلاف معنی­دار دارند (05/0p<).

بحث و نتیجه­گیری

   در مطالعه حاضر، در توافق با مطالعات دیگر، مشخص گردید که با تزریق استرپتوزوسین در موش‌های صحرایی دیابت ایجاد شده و قند خون افزایش می­یابد (Kiasalari et al., 2009; Li et al., 2007).

   همچنین مطالعه حاضر نشان داد که عصاره الکلی فرفیون قادر است اثرات مفیدی بر غلظت سرمی گلوکز موش­های دیابتی داشته باشد. نتایج بررسی نشان داد که تجویز عصاره الکلی فرفیون با دز mg/kg 500 وزن بدن توانسته ­است سطح سرمی گلوکز را به­طور معنی­داری کاهش دهد.

   این نتایج با یافته­های مطالعه آنوپ و همکاران در سال 2012 در خصوص تاثیر گونه دیگر افوربیا به­نام E. hirtaبر کاهش سطح سرمی گلوکز خون در موش­های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوسین مطابقت دارد (Annup et al.,, 2012). مکانیسم احتمالی تاثیر عصاره الکلی E. hirta در کاهش گلوکز خون در موش­های صحرایی دیابتی­شده می­تواند به تقویت اثر انسولین مربوط باشد. این اثر یا ناشی از افزایش ترشح انسولین از سلول­های بتای موجود است و یا به آزاد شدن انسولین از شکل متصل آن مربوط می­باشد (Annup  et al., 2012).

   مقایسه میانگین وزن حیوانات مورد مطالعه در پایان دوره نشان ­داد که کاهش وزن در گروه دیابتی در مقایسه با گروه­های کنترل و تیمار با عصاره الکلی فرفیون (mg/kg 500) معنی­دار است. این نتایج با مطالعه انجام گرفته توسط ایرکاوی و همکاران در سال 2006 و یافته­های مطالعه سانیل و همکاران در سال 2010 مطابقت دارد (Airkawe et al., 2006; Sunil et al., 2010). این یافته­ها نشان می­دهند که تجویز عصاره الکلی فرفیون در موش­های صحرایی دیابتی به­طور معنی­داری از کاهش وزن جلوگیری کرده است به­طوری که، بین گروه کنترل و گروه تیمار با عصاره الکلی فرفیون (mg/kg 500) تفاوت معنی­داری دیده نشد.

   مقایسه میانگین غلظت سرمی تری­گلیسرید و کلسترول تام در حیوانات گروه­های مختلف نشان داد که میزان تری‌گلیسرید و کلسترول تام در گروه دیابتی نسبت به گروه کنترل به­طور معنی­داری بالاتر است. همچنین این نتایج مشخص نمود که غلظت سرمی تری­گلیسیرید و کلسترول تام در گروه تیمار با عصاره الکلی فرفیون (mg/kg 500) در مقایسه با گروه دیابتی به­طور معنی­داری کاهش یافته است.

   به­طور کلی، در موش­های دیابتی سطوح کلسترول و تری­گلیسیرید افزایش می­یابد. در هر حال، به نظر می­رسد که ساختار لیپیدی غشاهای سلولی در جریان بیماری دیابت به­علت قند­دار شدن غیرآنزیمی برخی ترکیبات، پراکسیداسیون لیپیدها و برهم خوردن نسبت کلسترول به فسفولیپید غشاء تا حدود زیادی تخریب می­شود (Mahboob et al., 2005).

   همچنین مقایسه میانگین غلظت سرمیVLDL و LDL  در حیوانات مورد مطالعه نشان داد که میزان  LDLو VLDL در حیوانات گروه دیابتی به­طور معنی­داری بالاتر از گروه کنترل است. این نتایج نشان داد که غلظت سرمی LDL  در گروه­های تیمار 1 و 2 به­طور معنی­داری پایین­تر از گروه­ دیابتی می­باشد. هرچند میزان کاهش در گروه تیمار 1 بیشتر بود.

   مقایسه میانگین غلظت سرمی HDL در حیوانات مورد مطالعه مشخص نمود که میزان HDL سرم در موش صحرایی دیابتی شده به­طور معنی­داری از گروه کنترل پایین­تر است. همچنین نتایج نشان داد که با تجویز عصاره الکلی فرفیون غلظت HDL در گروه تیمار 1 به­طور معنی­داری در مقایسه با گروه­های دیابتی افزایش یافته است.

   در بررسی تمامی فاکتورهای سرمی ارزیابی شده در این مطالعه می­توان تاثیر مثبت و مفید عصاره الکلی گیاه E. cyparissiasرا در موش صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین مشاهده نمود.

   در تمامی موارد اثر عصاره الکلی فرفیون موقعی که با دز mg/kg 500 وزن بدن تجویز شده است، بهتر است. بنابراین، پاسخ هیپوگلیسمیک، در فقدان انسولین در موش­های صحرایی دیابتی که با عصاره الکلی E. cyparissiasتیمار شده­اند، می­تواند تا حدودی به­دلیل کاهش لیپیدهای خون توسط عصاره الکلی گیاه فرفیون باشد.

   گیاه E. hirta که گونه دیگر جنس افوربیا بوده و بومی هند است توسط محققین مطالعه شده است و تعدادی از ترکیبات فعال آن از قبیل میریسیتسن (Myricetin)، کوئرسیتین (Quercetin)، آفزلین (Afzelin) از عصاره الکلی آن جدا شده است. مشخص شده است که این گیاه جهت درمان تب، اسهال، دیابت و بیماری­های دستگاه ادراری مفید است ( Kumar et al., 2010c).

   نتایج مطالعه حاضر با یافته­های مطالعه­ای که تاثیر عصاره الکلی E. hirtaرا در موش­های صحرایی دیابتی­شده با استرپتوزوسین روی پروفایل چربی بررسی کرده ­است، سازگاری دارد. این مطالعه نشان داده است که عصاره E. hirtaموجب کاهش تری­گلیسیرید، کلسترول تام، VLDL و LDL  و نیز باعث افزایش در میزان HDL شده است (Annup etal., 2012).

تغییر در الگوی لیپیدی و لیپوپروتئینی مشاهده شده در موش­های صحرایی دیابتی­، می­تواند به­دلیل نقص در ترشح انسولین و یا اثر آن باشد زیرا، افزایش غلطت اسیدهای چرب غیر­اشباع در پلاسما به­عنوان یکی از علل اصلی مقاومت انسولینی پیشنهاد می­شود که احتمالاً باعث کاهش ترشح انسولین در جریان دیابت می­شود (Maboob etal.,2005; Randle, 1998).    این یافته­ها با نتایج مطالعه­ای که اثرات ضددیابتی عصاره  E. hirtaرا بررسی کرده ­است، مطابقت دارد (Kumar et al 2010a).

   استر­پتوزوسین آنتی­بیوتیکی است که به­دلیل تولید رادیکال­های آزاد و کاهش فعالیت آنتی­اکسیدانی مکرراً برای ایجاد تجربی دیابت نوع 1 و یا عوارض ناشی از دیابت نوع 2 در موش­های صحرایی استفاده می­شود (Jeong et al., 2012).

استرپتوزوسین در سلول­های بتا اثرات سیتوتوکسیک دارد و دارای اثرات ضد­سرطانی خفیفی است. اگرچه اثر سیتوتوکسیک آن کاملاً شناخته نشده است، اما تصور می­شود با مهار آنزیم­های پاک­کننده رادیکال­های آزاد و افزایش تولید رادیکال­های سوپر­اکسید عمل کند (Kanter et al., 2004).

   مطالعات متعددی نشان داده­اند که دیابت ملیتوس با افزایش تشکیل رادیکال­های آزاد و کاهش پتانسیل آنتی­اکسیدانی همراه است. در هر دو نوع دیابت وابسته و غیروابسته به انسولین افزایش قندخون و استرس اکسیداتیو وجود دارد. بنابراین تعداد سلول­های بتا که هنوز عملکرد خود را حفظ کرده­اند، عامل مهم و سرنوشت­ساز در پیشرفت و توسعه بیماری محسوب می­شود (Kumar et al., 2010a; jeong et al., 2012; Shapiro et al., 2006).

   به­نظر می­رسد تغییر در پروفایل چربی بیماران دیابتی عامل مهمی در پیشرفت تصلب شرائین و از جمله افزایش سطوح تری­گلیسیرید و کلسترول باشد (Ugochukwu et al., 2003). در این مطالعه تجویز عصاره الکلی فرفیون در موش­های صحرایی دیابتی­شده توانست سطح تری­گلیسیرید و کلسترول را در مقایسه با موش­­های تیمار­نشده به­طور معنی­داری کاهش دهد. این کاهش می­تواند در پیشگیری از عوارض متعدد دیابت و بهبود متابولیسم چربی در حیوانات دیابتی­شده مفید باشد.

   به­طور کلی، گیاه فرفیون شاید با کاهش رادیکال­های آزاد و بهبود جزایر پانکراس و افزایش ترشح انسولین سبب کاهش سطح سرمی گلوکز و در نتیجه بهبود عوارض ناشی از افزایش قند­خون می­شود. البته مطالعات بیشتری نیاز است تا همه مکانیسم­های احتمالی دیگر در بهبود دیابت مشخص شوند.

   نتایج این مطالعه نشان­داد که عصاره الکلی گیاه فرفیون دارای اثرات هیپوگلیسمیک می­باشد و موجب بهبودی غلظت سرمی لیپوپروتئین­ها می­گردد. به­ویژه زمانی­که با دز mg/kg 500 مصرف می­شود. لازم به ذکر است، مکانیسم اثر عصاره الکلی گیاه فرفیون در این مطالعه ناشناخته مانده و برای تعمیم این نتایج در مورد انسان به بررسی­های بیشتری نیاز است. 

مراجع

 

• ● Annup, K.M., Smriti, T., Zabeer, A. and Ram, K.S. (2012). Antidiabetic and antihyperlipidemic effect of Euphorbia hirta in Streptozotocin induced diabetic rats. Scholars Research Library, 4(2): 703-707.
• ● Iwata, N., Okasaki, M., Kamiuchi, S. and Hibino Y. (2010). Protective effects of oral administration of ascorbic acid against oxidative stress and neuronal damage after cerebral ischemia/reperfusion in diabetic rats. Journal of Health Science, 56(1): 20-30.
• ●Jeong, S.M., Kang, M.J., Choi, H.N., Kim, J.H. and Kim, J.I. (2012). Quercetin ameliorates hyperglycemia and dyslipidemia and improves antioxidant status in type 2 diabetic db/dl mice. Nutrition Research and Practice, 6(3): 201-207.
• ● Kanter, M., Coskun, O., Korkmaz, A. and Oter, S. (2004). Effects of Nigella sativa on oxidative stress and bcell Damage in streptozotocin-induced Diabetic rats. The Anatomical Record, Part A, 279A: 685-691.
• ● Kiasalari, Z., Khalili, M. and Aghaei, M. (2009). Effect of withania somnifera on levels of sex hormones in the diabetic male rats. Iranian Journal of Reproductive Medicine, 4: 163-168.
• ●Kumar, S., Malhotra, R. and Kumar, D. (2010). Antidiabetic and free radical Scavening Potential of Euphorbia hirta Flower Extract. Indian Journal   of Pharmaceutical Sciences, 72(4): 533-537.  
• ● Kumar, S., Rashmi, M. and Kumar, D. (2010). Evaluation of antidiabetic activity of euphorbia hirta Linn.hn stereptozocin induced diabetic mice. Indian Journal of Natural Products and Resources, 1(2): 200-203.
• ● Kumar, S., Malhotra, R. and Kumar, D. (2010). Euphorbia hirta: Its chemistry, traditional and medicinal uses, and pharmacological activities. Pharmacognosy Review, 4(7): 58-61.
• ●Li, X.M. (2007). Protective effect of Lycium barbarum polysaccharides on streptozotocin-induced oxidative stress in rats. International Journal of Biological Macromolecules, 40: 461-465.
• ● Mahboob, M., Rahman, M.F. and Grover, P. (2005). Serum lipid peroxidation and antioxidant enzyme levels in male and female diabetic patients. Singapore Medical Journal, 46(7): 322- 324.
• ●Najla, H.F., Sakria, M.B., Hichem, A., Jean, C.M. and Abdelfattah, E. (2013). Diabetes-Induced Damages in Rat Kidney and Brain and Protective Effects of Natural Antioxidants. Food and Nutrition Sciences, 4: 436-444.
• ● Nasiri Semnani, S.H., Rahnema, M., Alizadeh, A. and Ghasempour, H. (2013). Evaluation of Antimicrobial Effects of Euphorbia cyparissias extracts on Intramacrophages Salmonella typhi. Journal of Biologically Active Products from Nature, 1: 64-71.
• ● Özlem, S., Aslan, T. and Tülay, A.Ç. (2013). Antioxidant, cytotoxic and apoptotic activities of extracts from medicinal plant Euphorbia platyphyllos L. Journal of Medicinal Plants Research, 7(19): 1293-1304.
• ●Palmeira, C.M., Santos, D.L., Seica, R., Moreno, A.J. and Santos, M.S. (2001). Enhanced mitochondrial testicular antioxidant capacity in Goto-Kakizaki diabetic rats: role of coenzyme Q10. The American Journal of Physiology - Cell Physiology, 281: C 1023-1028.
• ●Randle, P.J. (1998).Regulatory interactions between lipids and carbohydrates: the glucose fatty acid cycle after 35 years. Diabetes. Metabolism. Review, 14: 263-283.
• ● Scheen, J.A. (1997). Drug treatment of non-insulin dependent diabetes mellitus in the 1990s. Achievement and Future Development Drugs, 54: 355-368.
• ●Shapiro, A.M. Ricordi, C. and Hering, B.J. (2006). International trial of the Edmonton protocol for islet transplantation. The New England Journal of Medicine, 355; 1318-1330.
• ●Shukla, R., Sharma, S.B., Puri, D., Pabhu, K.M. and Murthy, P.S. (2006). Medicinal plants for treatment of diabetes mellitus. Indian Journal of Clinical Biochemistry, 15: 169-177.
• ● Ugochukwu, N.H., Babady, N.E., Cobour, M. and Gasset, S.R. (2003). The effect of Gongronema latifolium extracts on serum lipid profile and oxidative stress in hepatocytes of diabetic rats. Journal of Biosciences, 28(1): 1-5.