امکان سنجی اجرای آموزش مبتنی بر یادگیری همراه (تلفن همراه) در دانشگاه‌‌ (مطالعه موردی دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان)

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 8، دوره 7، شماره 28، دی 1394، صفحه 111-125   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید بهاالدین کریمی^* ؛ اکبر سلطانی؛ رامین نوظهوری

دانشجوی دکتری تخصصی برنامه‌ریزی درسی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف از انجام  این پژوهش امکان سنجی اجرای آموزش مبتنی بر یادگیری همراه (تلفن همراه) در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان است. پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده‌های مورد نیاز، از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه تکنیسین­های فناوری اطلاعات و ارتباطات، مسئولین مالی و حقوقی، کارکنان و استادان (هیئت علمی و مدعو) دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان به تعداد 180 نفر بود که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی ساده حجم نمونه به 115 نفر رسید. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری و با استفاده آزمون خی دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت­های سخت افزاری، زیرساخت های نرم‌افزاری، منابع مالی و پشتیبانی امکان‌پذیر است اما امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ محتوایی و نیروی انسانی متخصص وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

امکان‌سنجی؛ یادگیری همراه و آموزش

اصل مقاله

 

 

 

 

 

امکان سنجی اجرای آموزش مبتنی بر یادگیری همراه (تلفن همراه) در دانشگاه­­

(مطالعه موردی دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان)

 

سیدبهاالدین کریمی*^[1]

اکبر سلطانی^[2]

رامین نوظهوری^[3]

 

 

 

چکیده:

هدف از انجام  این پژوهش امکان سنجی اجرای آموزش مبتنی بر یادگیری همراه (تلفن همراه) در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان است. پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده‌های مورد نیاز، از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه تکنیسین­های فناوری اطلاعات و ارتباطات، مسئولین مالی و حقوقی، کارکنان و استادان (هیئت علمی و مدعو) دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان به تعداد 180 نفر بود که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی ساده حجم نمونه به 115 نفر رسید. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری و با استفاده آزمون خی دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت­های سخت افزاری، زیرساخت های نرم‌افزاری، منابع مالی و پشتیبانی امکان‌پذیر است اما امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ محتوایی و نیروی انسانی متخصص وجود ندارد.

 

واژگان کلیدی: امکان­سنجی، یادگیری همراه و آموزش 

 

مقدمه:

ظهور افق­های تازه در عرصه­ی رقابت در سطح بین­المللی، تأثیر فناوری‌های نوین در همه­ی جنبه­های زندگی بشری، جهانی شدن و اهمیت فزاینده­ی سرمایه­ی انسانی در عصر دانش و تحول حاکی از آن است که الزامات تعلیم و تربیت امروز از نوع گذشته نیست. یادگیری در یک محیط ثابت و ایستا اتفاق نمی­افتد(جانسون، لوین و اسمیت [4]، 2009). روش­های سنتی آموزش دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای آموزشی مادام­العمر فراگیران نیست(مرشدی، کاظمی و امیدی نجف­آبادی،1390). زیرا یادگیری و آموزش تحت تأثیر و خود عامل تغییرات هستند. پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیر آن بر علوم یاددهی و یادگیری فرصت­هایی را برای خلق محیط­های یادگیری با طراحی خوب، یادگیرنده محور، جالب توجه، تعاملی، کارا، انعطاف­پذیر، معنی­دار و تسهیل شده فراهم آورده است(مصدق، 1388). بکارگیری ابزارهای فناوری و اطلاعات، راهکارهای نوینی را در بهبود و توسعه­ی نظام آموزشی ارایه نموده، که یادگیری­های مجازی و از راه دور از نتایج آن می­باشند. با ظهور این نوع یادگیری­ها شیوه­های آموزشی نوپایی چون یادگیری الکترونیکی و یادگیری همراه(تلفن همراه)[5] به صورتی کارآمد مورد بهره­گیری قرار می‌گیرد. نیازهای روز افزون مردم به آموزش، کمبود امکانات اقتصادی، کمبود اساتید و آموزشگران مجرب و هزینه­های زیاد که صرف آموزش می­شود متخصصان را برآن داشته است که به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات روش­های نوینی را برای آموزش ابداع نمایند که هم اقتصادی و با کیفیت باشد و هم بتوان با استفاده از آن به طور همزمان عده­ی کثیری از فراگیران را تحت آموزش قرار داد (فرهادی،1384). از سوی دیگر، تحولات سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در سالیان اخیر مردم جهان را با یک یادگیری همه جانبه و بازآموزی مواجه کرده است. در جوامع، با توجه به مشکلات پیچیده یا فرصت­های ارزشمندی که به وجود می­آید لازم می­نماید که به تعریف دقیق وضعیت موجود و مطلوب پیش از سرمایه­گذاری مادی و انسانی اقدام شود. ناگفته پیداست که حل مشکلات و استفاده از فرصت‌های به دست آمده باعث ایجاد پیشرفت­های قابل توجهی خواهد شد. مطالعه این فرصت­ها و مشکلات با استفاده از روش‌های امکان­سنجی قابل انجام می­باشد. بطور کلی مطالعات امکان­سنجی قادرند اطلاعات مورد نیاز در ارتباط با اجرای یک سیستم، پروژه یا برنامه پیشنهادی را در حوزه­های فنی مهندسی، اقتصادی، حقوقی، سازمانی و زمانبندی را در اختیار ذینفعان قرار دهد(جیمز[6]،2010).

یادگیری همراه موجب تحرک­پذیری دانش پژوه می­شود به این معنا که فراگیر با فعالیت­های آموزشی درگیر می­شود، بدون اینکه در قید موانع و محدودیت­هایی باشد که یک محیط فیزیکی می­تواند داشته باشد. آنچه در یادگیری همراه نسبت به یادگیری الکترونیکی جدید می­باشد ناشی از امکاناتی است که توسط دستگاه‌های سبک وزن و قابل حمل کوچک که در جیب یا دست جای می­گیرد فراهم می­شود. که این دستگاه‌ها نسبت به کامپیوترها که اساس کار یادگیری الکترونیکی می­باشد کوچکتر بوده و فضای کمتری را اشغال می­کنند. همچنین پایین بودن سرانه کامپیوتر شخصی به دلیل بالا بودن هزینه خرید رایانه و لوازم جانبی آن، عدم اطلاع کاربران از قابلیت­های بالقوه رایانه و پایین بودن سطح سواد رایانه­ای از دلایل عمده مزیت یادگیری همراه نسبت به یادگیری الکترونیکی می­باشد(یزدان­پناه و بیات، 1392).

از آنجا که در تاریخ استفاده از تکنولوژی در آموزش، هیچگاه تکنولوژی به اندازه­ی موبایل و وسایل همراه برای شهروندان در دسترس نبوده است و همچنین مهیا و ارزان بودن وسایل همراه، توسعه­ی روز افزون تجهیزات این وسایل و انعطاف­پذیری این وسایل در امر آموزش از یک سو و از آنجا که دستگاه‌ها با هزینه­های روزافزون، کاهش درآمدها، افزایش تقاضا برای آموزش عالی، بازار تجارتی و رقابتی، افزایش کارایی و اثر بخشی آموزش و تربیت دانشجویانی کارآفرین و متناسب با عصر حاضر که عصر دانایی نام دارد از سوی دیگر، ایجاب می­کند که دستگاه‌ها، سیاست­ها و استراتژی­های خاص و نوینی برگزینند (ابراهیم بیکی چیمه، 1388). با ورود فناوری الکترونیکی و همراه (تلفن همراه) به عرصه­ی آموزش تغییرات عمده­ای در کلاس­های درس، تغییر ساختارهای آموزشی، الگوهای رفتاری درون نظام آموزشی و حتی محتوای آموزشی را به دنبال داشته است(عبدالوهابی، مهرعلی زاده و پارسا،1390 ). این در حالی است که نظام آموزشی سنتی دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای آموزشی مادام­العمر فراگیران نیست(مرشدی و همکاران،1389). و فراگیران را برای جامعه­ی صنعتی که بر تولیدات صنعتی تأکید دارد آماده می‌کند. گری بکر[7](1999)، برنده­ی جایزه­ی نوبل بیان می­دارد که سرمایه­ی انسانی 70 درصد سرمایه­ی یک مملکت است او ثابت کرد که سرمایه­گذاری روی افراد بتلفن همراه پرسود است. مبنای اقتصادی مملکت دانش، مهارت و قابلیت­های باالقوه مردم است و باید برای آن ارزش قائل شد(گری بکر به نقل از؛ فرهادی، 1384). به همین منظور بتلفن همراهی از کارشناسان تعلیم و تربیت معتقدند که نظام­های آموزشی به جای انتقال یک جانبه اطلاعات و محفوظات، باید برنامه تغییر را آموزش دهند و فراگیران را برای مواجهه با تغییرات آماده کنند.

یادگیری همراه (تلفن همراه) را می­توان ترکیبی از دو شکل یادگیری الکترونیکی و یادگیری از راه دور دانست زیرا در این نوع یادگیری از یک سو، همانند یادگیری از راه دور میان دانش پژوهان و اساتید فاصله وجود دارد و از سوی دیگر، این یادگیری نیز همانند یادگیری الکترونیکی از طریق فناوری پیشرفته و با استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه، انجام می‌پذیرد(صفارزاده و منوچهری، 1388).

 امکان­سنجی به صورت عینی و عقلانی کشف نقاط قوت و ضعف موجود در پروژه و برنامه­ی پیشنهادی و مشخص کردن فرصت­ها و تهدید­های موجود در آن برنامه و در نهایت چشم­اندازی برای رسیدن به موفقیت است(جرج اکلس و مارکیس[8]، 2009). امکان­سنجی به معنای تحقق­پذیر بودن یک برنامه و یا یک فعالیت در سطوح گوناگون است مشروط بر اینکه شرایط و بستر­سازی­های اولیه و مقدماتی برای اجرای آن فراهم شده باشد. از آنجا که مقوله­ی یادگیری همراه (تلفن همراه) مبحثی جدید در محافل آموزشی به شمار می­رود و از سال 2000 در قالب یک کنفرانس به عنوان ایده مورد توجه قرار گرفته است به همین دلیل تحقیقات کمی درباره آن صورت گرفته است. بعضی از تحقیقات مستقیماً با یادگیری همراه مرتبط هستند و بعضی نیز با امکان سنجی آموزش الکترونیکی یا آموزش از راه دور مربوط می­شوند. دلیل این اشاره نزدیکی ذات یادگیری همراه با آموزش از راه دور و الکترونیکی است.

ال­گزر، به­الوی و کالگ[9](2010)، در تحقیق خود تحت عنوان «سیستم اطلاع‌رسانی مبتنی بر ابزارهای تلفن همراه» به این نتیجه رسیدند که ابزارهای تلفن همراه از جمله تلفن همراه با توجه به کوچکی، سبک بودن و قابلیت جابجایی داشتن، باعث انعطاف­پذیری و سازگاری در یادگیری می­شود. همچنین به دستگاه‌ها این امکان را می­دهدکه به دانشجویان خود دسترسی بهتری برای اطلاع رسانی داشته باشند. اوزون بویلا و کارسوب[10](2009)، در پژوهشی با عنوان«نگرش دانشجویان دستگاه‌های خاور نزدیک قبرس شمالی به یادگیری تلفن همراه و کاربرد آن در افزایش آگاهی­های زیست محیطی آنها» عنوان می­­دارندکه دانشجویان دارای نگرش مثبت به یادگیری تلفن همراه بوده و در زمینه­ی اطلاعات زیست محیطی نیز میزان آگاهی دانشجویان شرکت کننده در دوره، یادگیری تلفن همراه بطور معنی‌دار افزایش یافته است. درنالیا، هیگ و فرهالس[11](2008)، در پژوهشی با عنوان«امکان سنجی استفاده از فناوری‌های تلفن همراه در آموزش‌های ارزیابی سلامت و مراقبت­های اجتماعی پرستاران» نشان دادند که اگر چه نگرش فراگیران به استفاده از یادگیری تلفن همراه مساعد است اما استفاده از فناوری تلفن همراه به آموزش و حمایت فراوان نیاز دارد. رن کوربیل و ولدیس کوربیل[12](2007)، در مقاله­ای با عنوان «آیا شما برای یادگیری تلفن همراه آماده‌اید؟» به این نتیجه دست یافتند که یادگیری تلفن همراه، اجازه می­دهد که آموزش و یادگیری فراتر از کلاس­های سنتی پیش رود و در کلاس، دستگاه‌های قابل حمل و ابزار ارتباطات باعث می­شوند که آموزشگران و فراگیران انعطاف­پذیری را افزایش دهند و فرصت­های جدیدی را برای تعامل فراهم سازند. آموزشگران بایستی از انتقال دهنده دانش به تسهیل کنندگان یادگیری، با هدف ایجاد روش­های جدید یادگیری که مناسب­تر، مشارکتی و درازمدت است، تغییر یابند. ونت­ورث و پافن[13] (2005)، در تحقیقی تحت عنوان «تغیر محیط یادگیری با استفاده از یادگیری تلفن همراه» به این نتیجه رسیدند که پذیرش ابزارهای شخصی تلفن همراه، یادگیری را فراگیر­محور می­کند و این ابزار محیط‌های یادگیری خلاقانه بیشتری را ایجاد می­کند که منجر به افزایش خلاقیت و یادگیری فعال می­شود. بر اساس نتایج مطالعه کوسزپا[14]( 2005)، در «زمینه­ی انتظارات کارشناسان در مورد یادگیری با استفاده از تلفن همراه» 5/68 درصد از کارشناسان بر این باورند که ایجاد یادگیری تلفن همراه بیشتر به محیط‌های کاری مربوط می­شود تا محیط­های شخصی. به گفته­ی 2/79 درصد نیز با استفاده از ابزارهای تلفن همراه شخص فراگیر می­تواند به صورت انفرادی سرعت یادگیری را خود تنظیم کند. همچنین انعطاف­پذیری ابزارهای تلفن همراه و قابلیت دسترسی به آنها در هر زمان و هر مکان و نیز دسترسی به اطلاعات به روز و محتوای یادگیری از سوی کارشناسان در این مطالعه تأیید شد. مطالعه‌ای که صالحی (1384)، تحت عنوان امکان سنجی طراحی و پیاده‌سازی آموزش‌های مجازی در مؤسسه آموزش عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی با استفاده از تکنیک تلوز[15]  با هدف شناخت امکان طراحی و پیاده‌سازی آموزش‌های مجازی از نظر فنی، اقتصادی، حقوقی و عملیاتی و زمانی انجام داده است، حکایت از این دارد که امکان طراحی و پیاده‌سازی آموزش‌های مجازی در مؤسسه از نظر اقتصادی، حقوقی و فنی بالاتر از حد متوسط و از نظر عملیاتی و زمانی پایین تر از حد متوسط می‌باشد. لذا این امکان‌پذیری تا حد زیادی مؤثر بوده ولی در حد مطلوب نمی‌باشد، پیشنهاد شده است که با تقویت عوامل پیش برنده مربوط به هریک از ابعاد، این آمادگی به حد مطلوب رسانده شود. مرشدی و همکاران(1390)، پژوهشی با عنوان «نگرش دانشجویان نسبت به ترویج آموزش کشاورزی در دانشگاه آزاد تهران به یادگیری تلفن همراه و تحلیل swot» انجام داده‌اند. نتایج نشان داده است که سبک و کوچک و قابل حمل بودن تلفن همراه و انعطاف‌پذیری در یادگیری به وسیله ابزار همراه از مهم‌ترین نقاط قوت این نوع آموزش می­باشد. امکان ارسال پیامک، علاقه و انگیزه بالای فراگیران نسبت به آموزش همراه از فرصت‌های استفاده از یادگیری همراه می­باشد. همچنین یافته­ها نشان داد که فراگیر محوری و مشارکت دادن فراگیران در فرایند یادگیری از نقاط مثبت یادگیری همراه می­باشد. پاپ زن و سلیمانی(1389)، در پژوهشی با عنوان«تأثیر دو روش آموزش از طریق تلفن همراه و سخنرانی بر یادگیری هنرجویان» نشان داده­اند که آموزش از طریق تلفن همراه نسبت به آموزش از طریق سخنرانی به میزان بیشتری بر یادگیری هنر جویان تأثیر داشته است. رحیمی دوست و رضوی (1386)، که به«امکان­سنجی یادگیری الکترونیکی از دیدگاه اعضاء هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه چمران اهواز» پرداخته­اند، به این نتیجه رسیده­اند که دانشجویان و اعضای هیئت علمی این دانشگاه برای شرکت در یادگیری الکترونیکی از آمادگی نسبی برخوردارند. فتحی­واجارگاه و نصیری(1384)، به «امکان­سنجی استقرار نظام آموزش ضمن خدمت مجازی در وزارت آموزش و پرورش کشور» در چهارچوب مولفه­های منابع فنی، انسانی، مالی، کالبدی، فرهنگ سازمانی و همچنین زمینه­های پیاده­سازی آن نظام اشاره داشتند که یافته­های آنها حاکی از آن است که کارکنان آمادگی و مهارت کار با اینترنت را دارند در حالی که آشنای چندانی با آموزش­های مجازی ندارند. از نظر زیر ساخت فناوری، یافته­های این پژوهش نشان می­دهند که مراکز آموزش ضمن خدمت وزارت آموزش و پرورش از زیر ساخت فناوری و مخابراتی قوی برخوردار نیست. حسن‌زاده (1381)، پژوهشی با عنوان«امکان­سنجی آموزش از راه دور از طریق اینترنت کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران» انجام داده است. امکان­سنجی در چهارچوب سه مؤلفه: امکانات و تجهیزات گروه‌ها، سابقه و مهارت اساتید و برنامه­های آینده گروه‌ها انجام شد. نتایج نشان داد که بیش از پنجاه درصد گروه‌های کتابداری و اطلاع­رسانی شرایط و امکانات اولیه برای برگزاری چنین دوره­هایی را دارند. در مقابل بیش از پنجاه درصد اساتید تا به حال به این موضوع نپرداخته بودند و سابقه برگزاری چنین کلاس­هایی را ندارند و در نهایت بیش از 91درصد گروه‌های کتابداری نیز هیچ برنامه­ای برای آینده در زمینه آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی از راه دور ندارند. صدری طباطبایی(1380)، پژوهشی با عنوان «امکان­سنجی آموزش از راه دور برای مدیران کانون­های فرهنگی – هنری مساجد» انجام داد. هدف اصلی این پژوهش بررسی امکان­پذیر بودن استفاده از روش­های آموزش از راه دور برای مدیران کانون‌های فرهنگی – هنری مساجد کشور بود. یافته­ها نشان دادند که اکثر مدیران، شیوه آموزش غیرحضوری را ترجیح می­دهند. همچنین یافته­ها حاکی از آن است که راه اندازی یک نظام آموزشی دور برد برای مدیران کانون‌های فرهنگی – هنری مساجد امکان پذیر است. افضل خانی، شریعتمداری و ادیبی (1389)، امکان­سنجی استقرار نظام آموزش مجازی در مدارس متوسطه استان سمنان نشان دادند که امکان استقرار نظام آموزش مجازی در مدارس متوسطه آموزش و پرورش استان سمنان از لحاظ زیرساخت سخت افزاری وجود دارد. از لحاظ زیرساخت نرم‌افزاری در حد متوسط به بالا و از لحاظ محتوای الکترونیکی و دروس مجازی و نیروی انسانی متخصص و اقدامات فرهنگ سازی در حد متوسط وجود دارد. امکان استقرار آموزش مجازی از لحاظ منابع مالی و پشتیبانی مورد نیاز وجود ندارد.

یادگیری­های الکترونیکی و همراه(تلفن همراه) با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات مرزهای مکانی و زمانی را درهم شکسته و ابزار­های جدیدی را برای یادگیری ارائه می­دهد و در صدد فراهم کردن بستری مناسب برای یادگیری و جستجوگری هستند. آموزش عالی که به عنوان مرکز ثقل تحولات علمی و پژوهشی هر کشوری در نظر گرفته می­شود از این قائده مستثنی نیست و بر آن است تا با توجه به اهداف آموزش عالی که شامل سیستمی کردن آموزش، افزایش تولید علم، رسیدن به استاندارد­های جهانی سواد و آموزش، کیفیت بخشی آموزش، رشد کار آفرینی و ..... قدم به دنیای یادگیری همراه نهد. پذیرش این فناوری با توجه به جدید بودن آن حتی در اکثر کشور­های توسعه یافته یکی از موضوعات اساسی تحقیقات روز بوده و انتظار می­رود که این پدیده از ابعاد مختلف مورد تحقیق متخصصین قرار گیرد. از سوی دیگر، با توجه به افزایش متقاضیان آموزش عالی و ناکافی بودن ظرفیت دستگاه‌های کشور در ارایه خدمت به دانشجویان، عدم دسترسی به اساتید و هیئت علمی متخصص و فاصله داشتن با استانداردهای جهانی، وجود موانع فیزیکی، جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی و شرایط اقلیمی خاص استان، عدم دسترسی افراد تحت فشار و مسئولیت شغلی به تحصیل و همچنین همسوکردن فراگیران با رشد سریع منابع اطلاعاتی و تکنولوژیکی و استفاده از یادگیری در هر زمان و هر مکان برای افرادی که دور از محل تحصیل زندگی می­کنند و راهی برای ادامه تحصیل ندارند لازم می­نماید که شرایط اجرای آموزش مبتنی بر یادگیری همراه[16] در دستگاه‌ها از جمله دانشگاه پیام نور که بانی آموزش از راه دور در کشور است و تعداد زیادی از دانشجویان را در سراسر کشور و حتی خارج از مرزهای داخلی تحت پوشش خود دارد امکان­پذیر ساخت. لذا با توجه به این که شیوه­ آموزش مبتنی بر یادگیری همراه از گستردگی قابل قبولی در کشور ما برخوردار نیستند، لزوم انجام پژوهش­هایی در خصوص به کارگیری مؤثر و گنجاندن آن در برنامه­های آموزشی ضروری به نظر می­رسد به همین منظور هدف تحقیق حاضر امکان­سنجی استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت­های سخت‌افزاری، زیرساخت‌های نرم‌افزاری، منابع مالی و پشتیبانی، محتوایی و نیروی انسانی می­باشد.

 

روش

الف) روش تحقیق:

پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده‌های مورد نیاز، از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی می‌باشد. توصیفی به این دلیل که در صدد شناخت هر چه بیشتر و بهتر امکانات و منابع و وضعیت آمادگی موجود در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان و پیمایشی به این دلیل که در صدد بررسی دیدگاه تکنیسین­ها، مسئولین مالی و حقوقی، کارکنان و اساتید دانشگاه پیام­نور از طریق تجزیه و تحلیل پاسخ به پرسش‌ها به منظور شناسایی وضعیت دانشگاه جهت اجرای یادگیری همراه (تلفن همراه) است.

ب) جامعه آماری، نمونه و روش نمونه­گیری: جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه تکنیسین­های فناوری اطلاعات و ارتباطات، مسئولین مالی و حقوقی، کارکنان و اساتید هیئت علمی و مدعو دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان با تعداد 180N= نفر بودند که با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه تحقیق به تعداد 122 نفر برآورد شد از این تعداد برخی از پرسشنامه­ها یا برگشت داده نشدند یا قابل تحلیل نبودند لذا از جریان تحلیل حذف شدند بنابراین نمونه نهایی برابر 115 نفر بدست آمد. در این تحقیق برای نمونه­گیری از روش نمونه­گیری تصادفی ساده استفاده شد.

 

روش جمع­آوری اطلاعات

اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. ابتدا از طریق کتب، مجلات و مقالات الکترونیکی به بررسی سوابق و مطالعات نظری و تجربی امکان­سنجی و استقرار آموزش و یادگیری مجازی و الکترونیکی و همراه در داخل و خارج پرداخته شد و به میزان آمادگی­های لازم در خصوص منابع مالی، تجهیزات و زیر ساخت­ها، قوانین و...که در مقالات بیان شده بود پرداخته شد. لذا پس از کسب آگاهی در زمینه مذکور به تهیه سؤالاتی اقدام شد.

ابزار: پرسشنامه استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه: این پرسشنامه محقق ساخته دارای پنج مؤلفه؛ زیرساخت­های سخت افزاری، زیرساخت های نرم‌افزاری، منابع مالی و پشتیبانی، محتوایی و نیروی انسانی می‌باشد. مقیاس نمره‌گذاری در این پرسشنامه طیف 5 نمره‌ای لیکرت است که برای خیلی کم نمره 1، کم 2، متوسط 3، زیاد 4 و خیلی زیاد 5 لحاظ شد. برای بررسی روایی از روایی محتوایی استفاده گردید که پرسشنامه مورد تأیید تعدادی از متخصصین علوم تربیتی و همچنین حقوقی قرار گرفت. برای محاسبه پایایی از آزمون کیزر- میر- اولکین، بارتلت و آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آزمون کیزر- میر- اولکین برابر با 72/0 و آزمون بارتلت 608/69 که در سطح خطای کوچکتر از 01/0 معنی­دار بود و مقدار آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه برابر 87/0 و زیرساخت­های سخت افزاری برابر 88/0، زیرساخت‌های نرم‌افزاری برابر 79/0، منابع مالی و پشتیبانی برابر 81/0 ، محتوایی  برابر 78/0 و نیروی انسانی 78/0 می­باشد. لذا نتایج نشان دهنده پایایی بالایی آزمون می­باشد.

 

یافته­های پژوهش:

سؤال اول: آیا امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان از لحاظ زیرساخت های سخت افزاری وجود دارد؟

برای بررسی این فرضیه از آزمون کای دو(x²) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 1 آمده است.

جدول شماره 1: توزیع فراوانی نظر گروه‌ها در خصوص امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان از لحاظ زیرساخت‌های سخت‌افزاری

گویه		خیلی­کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی­زیاد
امکان داشتن خطوط پر سرعت اینترنت	فراوانی	17	21	10	45	22
	درصد	8/14	3/18	7/8	1/39	1/19
امکان ایجاد شبکه کامپیوتری	فراوانی	12	14	26	32	31
	درصد	4/10	2/12	6/22	8/27	27
امکان داشتن کامپیوتر به تعداد مناسب	فراوانی	7	16	20	32	40
	درصد	1/6	9/13	4/17	8/27	8/34
امکان ایجاد سایت کامپیوتر	فراوانی	2	18	20	27	48
	درصد	7/1	7/15	4/17	5/23	7/41
مجموع	فراوانی	38	69	76	136	141
	درصد	8	15	16	30	31
تعداد=115         میزان خطا=    01/0        درجه آزادی=  3          خی دو= 643/61

نتیجه حاصل از جدول فوق نشان می­دهد که مقدار خی دو محاسبه شده  643/61 با درجه آزادی3 و در سطح خطاپذیری 01/0< α  بیشتر از خی­دو جدول (34/11)  است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که تفاوت بین فراوانی‌های مشاهده شده و مورد انتظار معنی­دار است. بنابراین مشخص می­شود که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت‌های سخت­افزاری وجود دارد.

 

سؤال دوم: آیا امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت های نرم‌افزاری وجود دارد؟

برای بررسی این فرضیه نیز از آزمون کای دو(x²) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 2 آمده است.

جدول شماره 2: توزیع فراوانی نظر گروه‌ها در خصوص امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان از لحاظ زیرساخت‌های نرم‌افزاری

گویه		خیلی­کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی­زیاد
امکان ایجاد یا وجود نرم‌افزارهای ارائه­دروس	فراوانی	8	7	18	57	25
	درصد	7	1/6	7/15	6/49	7/21
امکان استقرار نرم‌افزارهای امنیتی در سیستم آموزش	فراوانی	4	9	16	36	50
	درصد	5/3	8/7	9/13	3/31	5/43
امکان وجود نرم‌افزارهای سیستم آموزش مجازی	فراوانی	12	6	17	27	53
	درصد	4/10	2/5	8/14	5/23	1/46
مجموع	فراوانی	12	22	51	120	128
	درصد	4	7	15	36	38
تعداد=115          میزان خطا=    01/0          درجه آزادی=  3              خی دو= 922/115

نتیجه حاصل از جدول فوق نشان می­دهد که مقدار خی دو محاسبه شده  922/115 با درجه آزادی3 و در سطح خطاپذیری 01/0< α  بیشتر از خی­دو جدول(34/11) است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که تفاوت بین فراوانی­های مشاهده شده و مورد انتظار معنی­دار است. بنابراین مشخص می­شود که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت های نرم‌افزاری وجود دارد.

 

سؤال سوم: آیا امکان نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ محتوای وجود دارد؟

برای بررسی این فرضیه هم از آزمون کای دو(x²) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 3 آمده است.

جدول شماره 3: توزیع فراوانی نظر گروه‌ها در خصوص امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان از لحاظ محتوای

	گویه		خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
	امکان وجود محتوی مناسب	فراوانی	23	51	26	12	3
		درصد	20	44	23	10	3
عداد=115             میزان خطا=    01/0           درجه آزادی=  3             خی دو= 44/8

نتیجه حاصل از جدول فوق نشان می­دهد که مقدار خی دو محاسبه شده  44/8  با درجه آزادی3 و در سطح خطاپذیری 01/0< α  کمتر از خی­دو جدول(34/11) است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که تفاوت بین فراوانی­های مشاهده شده و مورد انتظار معنی­دار نیست. بنابراین مشخص می­شود که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ محتوایی وجود ندارد.

 

سؤال چهاوم: آیا امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ نیروی انسانی متخصص وجود دارد؟

برای بررسی این فرضیه نیز از آزمون کای دو(x²) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 4 آمده است.

جدول شماره 4: توزیع فراوانی نظر گروه‌ها در خصوص امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان از لحاظ نیروی انسانی متخصص

گویه		خیلی­کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی­زیاد
وجود مدرسان آشنا به تولید محتوای الکترونیکی	فراوانی	29	48	21	12	5
	درصد	2/25	7/41	3/18	4/10	3/4
وجود مدرسان آشنا به فناوری اطلاعات و ارتباطات	فراوانی	20	8	12	51	24
	درصد	4/17	0/7	4/10	3/44	9/20
وجود پرسنل آشنا به فناوری اطلاعات و ارتباطات	فراوانی	36	52	15	9	3
	درصد	3/31	2/45	0/13	8/7	6/2
وجود متخصص آشنا به سیستم آموزش مجازی	فراوانی	30	42	20	17	6
	درصد	1/26	5/36	4/17	8/14	2/5
مجموع	فراوانی	115	150	68	89	38
	درصد	25	33	15	19	8
تعداد=115             میزان خطا=    01/0      درجه آزادی=  3           خی دو= 017/5

نتیجه حاصل از جدول فوق نشان می­دهد که مقدار خی دو محاسبه شده  017/5 با درجه آزادی3 و در سطح خطاپذیری 01/0< α  کمتر از خی­دو جدول(34/11) است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که تفاوت بین فراوانی­های مشاهده شده و مورد انتظار معنی­دار نیست. بنابراین مشخص می­شود که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ نیروی انسانی متخصص وجود ندارد.

 

سؤال پنجم: آیا امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ منابع مالی و پشتیبانی مورد نیاز وجود دارد؟

برای بررسی این فرضیه نیز از آزمون کای دو(x²) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 5 آمده است.

 

 

 

جدول شماره 5: توزیع فراوانی نظر گروه‌ها در خصوص امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور شهرستان بوکان از لحاظ منابع مالی و پشتیبانی

گویه		خیلی­کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی­زیاد
امکان وجود اعتبار جهت پرداخت دستمزد نیروی­های پشتیبانی و فنی	فراوانی	9	17	27	34	28
	درصد	8/7	8/14	5/23	6/29	3/24
امکان وجود اعتبار جهت خرید تجهیزات سیستم آموزش مجازی	فراوانی	17	20	23	24	31
	درصد	8/14	4/17	0/20	9/20	0/27
امکان وجود اعتبار جهت خرید خطوط پرسرعت اینترنت	فراوانی	4	10	19	45	37
	درصد	5/3	7/8	5/16	1/39	2/32
امکان وجود اعتبار جهت آموزش ­دانشجو درسیستم آموزش مجازی	فراوانی	5	20	22	33	35
	درصد	3/4	4/17	1/19	7/28	4/30
امکان برخورداری دانشجو از تلفن های همراه مناسب، کامپیوتر اینترنت­ در خانه	فراوانی	12	20	23	27	33
	درصد	4/10	4/17	0/20	5/23	7/28
مجموع	فراوانی	47	87	114	163	164
	درصد	8	15	20	28	29
تعداد=115           میزان خطا=    01/0      درجه آزادی=  3        خی دو= 870/43

نتیجه حاصل از جدول فوق نشان می­دهد که مقدار خی دو محاسبه شده  870/43 با درجه آزادی3 و در سطح خطاپذیری 01/0< α  بیشتر از خی­دو جدول(34/11) است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که تفاوت بین فراوانی­های مشاهده شده و مورد انتظار معنی­دار است. بنابراین مشخص می­شود که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ منابع مالی و پشتیبانی مورد نیاز وجود دارد.

بحث و نتیجه­گیری

نتایج حاصل از بررسی سؤالات تحقیق حاکی از آن است که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور از لحاظ زیرساخت های سخت­افزاری، زیرساخت­های نرم­افزاری و منابع مالی و پشتیبانی وجود دارد. نتیجه حاصل در این قسمت با نتایج تحقیقات صالحی(1384)، ممقانی(1385) و افضل خوانی و همکاران(1389)، همسو می­باشد.

با توجه به نتایج بدست آمده دانشگاه پیام نور براحتی قادر است با فراهم آوردن خطوط پرسرعت اینترنت زیرساخت­های نرم­افزاری، سخت افزاری و منابع مالی و پشتیبانی را فراهم کند تا از این طریق امکان آموزش تلفن همراه فراهم شود.

اما به لحاظ محتوای و نیروی انسانی متخصص نتایج حاصل از بررسی سؤالات تحقیق حاکی از آن است که امکان استقرار نظام آموزش مبتنی بر یادگیری همراه در دانشگاه پیام نور وجود ندارد. نتایج این تحقیق با نتایج داودی ممقانی(1385)، و بورکا و توماس[17](2004)، مبنی بر اینکه محتوای برای پیاده­سازی آموزش مجازی کفایت نمی­کند همسو است.

سهرابی در تحقیقی (1384)، به این نتیجه رسید که آشنایی کم معلمان و مدرسان در کاربرد رایانه و نرم‌افزار باعث مقاومت آنان در استفاده از رایانه در آموزش و شیوه آموزش مجازی شده و روز به روز هم بیشتر می­شود. یکی از منابع استراتژیک و کلیدی نظام آموزش مجازی در آموزش مدرسان و نیروی انسانی است که باید از دانش، مهارت و نگرش خاصی برخوردار باشند.

نتایج نشان از عدم آمادگی دانشگاه پیام­نور به لحاظ ارایه محتوای مناسب برای آموزش تلفن همراه دارد. همچنین  یکی از مهارت‌های کلیدی که باید مدرسان داشته باشند، مهارت کار با اینترنت و شبکه است. که این توانمندی و آمادگی در نیروی انسانی متخصص وجود ندارد. باید اذعان نمود که دسترسی به محتوای آموزش مناسب که در هر زمان و در هر مکان، ایجاد راحتی و انعطاف برای دوره­های آموزشی بدون توجه به عوامل: سن، جنسیت، ناتوانی جسمی، قومیت، حذف موانع جغرافیایی، امکان تحصیل بیشتر، آموزش مادام‌العمر از طریق ارائه آموزش­های­ تلفن همراه و ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی نماید الزامی‌است. دانشگاه­  پیام نور می­توانند آموزش تلفن همراه را به­نحوی برای دانشجویان ارائه نمایند که به لحاظ زمانی برای آنها کارآمد باشد به طوری که به دانشجویان اجازه دهد که تصمیم بگیرند آنها چه چیز برای یادگیری نیاز دارند و چه مقدار زمان باید برای جذب محتوای درسی مرتبط صرف نمایند و به آنها این اجازه داده شود انتخاب کنند زمان و تلاش خود را برای محتوای درسی در طول دوره چگونه صرف نمایند که البته این مهم علاوه بر نیاز به زیرساخت‌های سخت­افزاری، زیرساخت­های نرم­افزاری و منابع مالی و پشتیبانی به نیروی انسانی متخصص و توانا در این زمینه و محتوای مناسب نیز نیازمند است هرچند با استقرار طرح اتکفا در سازمان‌های دولتی و بالاخص در سیستم آموزشی مسئولان موظف شدند تمهیدات لازم برای مدرسان و معلمان برای استفاده مؤثر از فناوری اطلاعات در امر تدریس فراهم آورند.

هارتنل و هیم[18](2008)، اشاره کرده­اند که کاربرد موبایل در یادگیری، نتایج مثبت و مطلوبی را به همراه دارد. توسعه و گسترش بی­وقفه سیستم آموزشی مبتنی بر آموزش های الکترونیکی (همراه) اکنون ضرورتی انکارناپذیر در رویارویی با تحولات جدید بوده و جامعه را به سوی دانایی محوری هدایت می­کند. دسترسی و تسلط بر فن­آوری­های اطلاعاتی و ارتباطاتی نظیر تلفن همراه به منظور بهره‌گیری از آن در برنامه‌ریزی‌های استراتژیک جامعه در امر آموزش، یکی از مؤلفه‌های اساسی قدرت و توانمندی­های نظام آموزشی محسوب می­شود. از طرفی با توجه به سرعت فزاینده­ی تولید دانش و توسعه وسایل ارتباطاتی همچون تلفن همراه، فراهم ساختن بستر و زمینه استفاده از این فن­آوری در امر آموزش به خصوص در دانشگاه پیام نور  به منظور کمک به بهبود کیفیت تدریس و یادگیری، از مباحث مهم وجدید محسوب می‌شود. بنابراین و با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، از موانع اصلی در برابر فراگیر شدن آموزش تلفن همراه در دانشگاه پیام نور، محدودیت آن از لحاظ در دسترس بودن محتوای الکترونیکی و نیروی انسانی متخصص می­باشد، بنابراین لازم است جهت فراگیر نمودن این آموزش، بسترهای لازم و مورد نیاز آن فراهم شود تا افراد بیشتری قادر به استفاده از این روش آموزشی باشند. البته مدنظر قرار دادن تحقیق و تمرکز بر روی اطلاعات و محتویات آموزشی که از طریق تکنولوژی­های مورد استفاده در آموزش تلفن همراه ارائه می­شوند، در مفید واقع شدن این روش آموزشی در زمینه­های گوناگون بتلفن همراه ضروری می­نماید. چرا که پیشرفت و بهبود محتوای آموزشی در کنار نیروی انسانی متخصص، بهترین رویکرد را از آموزش تلفن همراه، در عرصه­های مختلف ارایه خواهد نمود. لذا در کل نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که راه‌اندازی نظام آموزش مجازی و آموزش تلفن همراه از لحاظ زیرساخت سخت‌افزاری، زیرساخت‌های نرم‌افزاری، محتوای منابع مالی و پشتیبانی امکان‌پذیر است اما از لحاظ محتوای الکترونیکی و نیروی انسانی متخصص در سطح پایینی قرار دارد.

از محدویت­های پیشروی تحقیق می‌توان عدم امکان کنترل متغیرهای مداخله کننده از قبیل شرایط محیطی، اقتصادی و هوش کلی آزمون شوندگان همچنین داده‌های تحقیق حاضر صرفاً از طریق پرسشنامه جمع‌آوری گردیده است و از روش‌ها و تکنیک­های دیگر استفاده نشده است. چنین روش مستقیمی ممکن است موجب سوگیری آزمون شوندگان در پاسخگویی به سؤال‌های آزمون شده و از دقت نتایج آن بکاهد. هم‌چنین پیشنهادهایی با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق پیشنهاد می­شود که دست­اندرکاران دانشگاه پیام نور توجه بیشتری جهت تدوین محتوای مناسب الکترونیکی نمایند و به پرورش نیروی انسانی متخصص در زمینه­های فناوری و آموزش­های تلفن همراه نیز اهتمام ورزند.

منابع

ابراهیم بیکی چیمه، مریم. (1388). آموزش تلفن همراه با استفاده از MWT. اولین کنفرانس دولت همراه، مشهد. صص21-32.

افضل خانی، مریم. شریعتمداری، مهدی و ادیبی، ملیحه. (1389). امکان سنجی استقرار نظام آموزش مجازی در مدارس متوسطه استان سمنان. فصلنامهرهبریومدیریتآموزشی دانشگاهآزاداسلامی واحد گرمسار، سال چهارم، شماره3.

پاپ زن، عبدالحمید. سلیمانی، عادل. (1389). مقایسه تأثیر دو روش آموزش از طریق تلفن همراه و سخنرانی بر میزان یادگیری هنرجویان. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1(1)، 66-55.

حسن زاده، محمد. (1381). امکان سنجی آموزش از راه دور از طریق اینترنت کتابداری و اطلاع رسانی در ایران. پایان‌نامه کارشناتلفن همراهشد. دانشگاه تربیت مدرس.

داودی ممقانی، مهرانگیز. (1385). بررسیمؤلفه‌هایآموزشمجازیوامکانسنجیپیاده‌سازی اینآموزشدر دانشکدهعلومتربیتیوروانشناسی. دانشگاه الزهرا .پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، چاپ نشده، دانشگاه الزهرا تهران.

رحیمی دوست، غلامحسین. رضوی، عباس.(1386 ). امکان سنجی یادگیری الکترونیکی. مجموعه مقالات دومین کنفرانس یادگیری الکترونیکی،زاهدان.

سهرابی، منیره. (1384). بررسیموانعاستفادهازآموزشمجازیدرفرآیندیاددهیویادگیری ازدیدگاهمعلماندورهمتوسطهشهرتهراندرسالتحصیلی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، چاپ نشده.

صالحی، چشمه علی. (1384) .امکانسنجیطراحیوپیادهسازیآموزشمجازیدر مؤسسه آموزشعالیآموزشپژوهشمدیریتوبرنامه‌ریزیبااستفادهازتکنیکتلوز .پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی تهران.

صدری‌طباطبایی، محمدرضا. (1380). امکان سنجی کاربرد آموزش از راه دور برای مدیران و کانون‌های فرهنگی – هنری مساجد. دانشگاه شهید بهشتی تهران، پایان‌نامه کارشناتلفن همراهشد.

صفارزاده، مژگان. منوچهری، کوروش. (1389). آموزش از طریق ابزراهای الکترونیکی همراه. دومین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیکی، تهران ، صص61- 89.

عبدالوهابی، مرضیه. مهرعلیزاده، یدالله. پارسا، عبدالله. (1390). امکان سنجی استقرار مدارس هوشمند در دبیرستان‌های دخترانه شهر اهواز. فصلنامه نوآوری آموزشی، 11(42) 113-82 .

فتحی و اجارگاه، کورش. نصیری، فهمیمه. (1384). امکان سنجی استقرار نظام آموزشی ضمن خدمت مجازی در وزارت آموزش و پرورش. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 4 (11) 65-47.

فرهادی، ربابه. (1384). آموزش الکترونیکی پارادایم جدید در عصر اطلاعات. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 21(1) 66 -49.

مرشدی، لاله. کاظمی، حسین و امیدی نجف آبادی، مریم. (1390). نگرش دانشجویان ترویج و آموزش کشاورزی ورودی سال‌های 88 -89 واحد علوم و تحقیقات تهران نسبت به یادگیری تلفن همراه، تحلیل Swot. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 4 (3) 73-63.

مصدق، هادی. (1388). امکان سنجی برگزاری یادگیری الکترونیکی در شرکت گاز استاد یزد. پایان‌نامه کارشناتلفن همراهشد دانشگاه تهران.

یزدان­پناه، احمدعلی و  بیات، الناز. (1392). تّبیین و ارزیابی شاخص‌های رقابتی دستگاه‌های مجازی. مطالعات مدیریتراهبردی، شماره 12، صص 122-101.

Borka S. & Tomaž G. (2004). Privacy provision in e-learning standardized systems: status and improvements. Computer Standards & Interfaces. 27(6), 561-578.

Dearnley, C. Haigh, j & fairhalls, T. (2008). Using mobile technologies assessment and learning in practice settings: a case study' Nurse Education in practice, 8(3) 197-204.

El – Gazzar, R. F., Ba'alawy, O., & kholig F, m. (2010) .Agent – bace mobile event notification system. International Journal of interactive mobile Technologies. 4(4), 24-30.

Georgakellos, A & marcis, M. (2009). Application of the semantic learning approach in the feasibility studies preparation training process. information systems management., 26 (3), 231-240.

Hartnell-Young, E. & Heym, N. (2008). How mobile phones help learning in secondary schools. Learning Sciences Research Institute University of Nottingham. Retrieved from http://www.lsri.nottingham.ac.uk/ehy/LSRI finalreport.pdf.

James, H. (2010). Accounting Information systems (7ed). Cengage Learning.

Johnson. L. Levine. A, Smith. R. (2009). The 2009 Horizon Report Texas: The New media consortium. Sparking innovative learning & creativity. http:// www.educause.edu/eli.

K-Uszpa, M. (2005). The picture of mobile learning: a survey of Expert Expectations about Learning on mobile phones, Berlin: Mobile Education center of Excellence.

Rene-corbiel ،R. J &Valdes- corbiel, M.V. (2007). Are you ready for mobile learning. Dueause Quarterly، 30(2)51-59 Available from: http:// www.educause.edu.

Uzunboylu, H .Carusb, Nand Ereg, E. (2009). Using mobile learning to increase environ mental awareness. Computer and education, 51(2), 381-389.

Wentworth ،R. J. & Popham, A. (2005). Changing learning environments with mobile technology. InC. Crawford (Eds.), proceedings of society for information twachnology & teacher education international conference، Chesapeake, VA: AACE 1071-1076.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . دانشجوی دکتری تخصصی برنامه­ریزی درسی دانشگاه تبریز ،* نویسنده مسئول  [e-mail]  

[2] . دانشجوی دکتری تخصصی برنامه­ریزی درسی دانشگاه تبریز

[3] . دانشجوی دکتری تخصصی برنامه­ریزی درسی دانشگاه تبریز

[4]. Johnson, Levine & Smith

[5]. Mobile Learning/M. Learning

[6]. James

[7]. Gary Becker                              

[8]. Georgakellos & marcis

[9]. El –Gazzar, Ba'alawy & kholig

[10]. Uzunboylu & Car usb

[11]. Dearnley, Haigh & fairhalls

[12]. Rene-corbiel & Valdes- corbiel

[13]. Wentworth &Popham

[14]. K- Uszpa

[15]. Telos

[16]. Instruction of based on mobile learning

[17]. Borka and Tomaž

[18] . Hartnell & Heym

مراجع

ابراهیم بیکی چیمه، مریم. (1388). آموزش تلفن همراه با استفاده از MWT. اولین کنفرانس دولت همراه، مشهد. صص21-32.

افضل خانی، مریم. شریعتمداری، مهدی و ادیبی، ملیحه. (1389). امکان سنجی استقرار نظام آموزش مجازی در مدارس متوسطه استان سمنان. فصلنامهرهبریومدیریتآموزشی دانشگاهآزاداسلامی واحد گرمسار، سال چهارم، شماره3.

پاپ زن، عبدالحمید. سلیمانی، عادل. (1389). مقایسه تأثیر دو روش آموزش از طریق تلفن همراه و سخنرانی بر میزان یادگیری هنرجویان. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1(1)، 66-55.

حسن زاده، محمد. (1381). امکان سنجی آموزش از راه دور از طریق اینترنت کتابداری و اطلاع رسانی در ایران. پایان‌نامه کارشناتلفن همراهشد. دانشگاه تربیت مدرس.

داودی ممقانی، مهرانگیز. (1385). بررسیمؤلفه‌هایآموزشمجازیوامکانسنجیپیاده‌سازی اینآموزشدر دانشکدهعلومتربیتیوروانشناسی. دانشگاه الزهرا .پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، چاپ نشده، دانشگاه الزهرا تهران.

رحیمی دوست، غلامحسین. رضوی، عباس.(1386 ). امکان سنجی یادگیری الکترونیکی. مجموعه مقالات دومین کنفرانس یادگیری الکترونیکی،زاهدان.

سهرابی، منیره. (1384). بررسیموانعاستفادهازآموزشمجازیدرفرآیندیاددهیویادگیری ازدیدگاهمعلماندورهمتوسطهشهرتهراندرسالتحصیلی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، چاپ نشده.

صالحی، چشمه علی. (1384) .امکانسنجیطراحیوپیادهسازیآموزشمجازیدر مؤسسه آموزشعالیآموزشپژوهشمدیریتوبرنامه‌ریزیبااستفادهازتکنیکتلوز .پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی تهران.

صدری‌طباطبایی، محمدرضا. (1380). امکان سنجی کاربرد آموزش از راه دور برای مدیران و کانون‌های فرهنگی – هنری مساجد. دانشگاه شهید بهشتی تهران، پایان‌نامه کارشناتلفن همراهشد.

صفارزاده، مژگان. منوچهری، کوروش. (1389). آموزش از طریق ابزراهای الکترونیکی همراه. دومین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیکی، تهران ، صص61- 89.

عبدالوهابی، مرضیه. مهرعلیزاده، یدالله. پارسا، عبدالله. (1390). امکان سنجی استقرار مدارس هوشمند در دبیرستان‌های دخترانه شهر اهواز. فصلنامه نوآوری آموزشی، 11(42) 113-82 .

فتحی و اجارگاه، کورش. نصیری، فهمیمه. (1384). امکان سنجی استقرار نظام آموزشی ضمن خدمت مجازی در وزارت آموزش و پرورش. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 4 (11) 65-47.

فرهادی، ربابه. (1384). آموزش الکترونیکی پارادایم جدید در عصر اطلاعات. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 21(1) 66 -49.

مرشدی، لاله. کاظمی، حسین و امیدی نجف آبادی، مریم. (1390). نگرش دانشجویان ترویج و آموزش کشاورزی ورودی سال‌های 88 -89 واحد علوم و تحقیقات تهران نسبت به یادگیری تلفن همراه، تحلیل Swot. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 4 (3) 73-63.

مصدق، هادی. (1388). امکان سنجی برگزاری یادگیری الکترونیکی در شرکت گاز استاد یزد. پایان‌نامه کارشناتلفن همراهشد دانشگاه تهران.

یزدان­پناه، احمدعلی و  بیات، الناز. (1392). تّبیین و ارزیابی شاخص‌های رقابتی دستگاه‌های مجازی. مطالعات مدیریتراهبردی، شماره 12، صص 122-101.

Borka S. & Tomaž G. (2004). Privacy provision in e-learning standardized systems: status and improvements. Computer Standards & Interfaces. 27(6), 561-578.

Dearnley, C. Haigh, j & fairhalls, T. (2008). Using mobile technologies assessment and learning in practice settings: a case study' Nurse Education in practice, 8(3) 197-204.

El – Gazzar, R. F., Ba'alawy, O., & kholig F, m. (2010) .Agent – bace mobile event notification system. International Journal of interactive mobile Technologies. 4(4), 24-30.

Georgakellos, A & marcis, M. (2009). Application of the semantic learning approach in the feasibility studies preparation training process. information systems management., 26 (3), 231-240.

Hartnell-Young, E. & Heym, N. (2008). How mobile phones help learning in secondary schools. Learning Sciences Research Institute University of Nottingham. Retrieved from http://www.lsri.nottingham.ac.uk/ehy/LSRI finalreport.pdf.

James, H. (2010). Accounting Information systems (7ed). Cengage Learning.

Johnson. L. Levine. A, Smith. R. (2009). The 2009 Horizon Report Texas: The New media consortium. Sparking innovative learning & creativity. http:// www.educause.edu/eli.

K-Uszpa, M. (2005). The picture of mobile learning: a survey of Expert Expectations about Learning on mobile phones, Berlin: Mobile Education center of Excellence.

Rene-corbiel ،R. J &Valdes- corbiel, M.V. (2007). Are you ready for mobile learning. Dueause Quarterly، 30(2)51-59 Available from: http:// www.educause.edu.

Uzunboylu, H .Carusb, Nand Ereg, E. (2009). Using mobile learning to increase environ mental awareness. Computer and education, 51(2), 381-389.

Wentworth ،R. J. & Popham, A. (2005). Changing learning environments with mobile technology. InC. Crawford (Eds.), proceedings of society for information twachnology & teacher education international conference، Chesapeake, VA: AACE 1071-1076.