عوامل اجتماعی – فردی مؤثر بر انگیزش تحصیلی در دانش آموزان مقطع متوسطه

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 3، دوره 1، شماره 1، اسفند 1387، صفحه 43-66   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمد عباس زاده¹؛ محمد باقر علیزاده اقدم²؛ کمال کوهی³

¹استادیارگروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.

²استادیار مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تبریز.

³مربی مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تبریز.

چکیده

این مقاله به عوامل اجتماعی – فردی مؤثر برانگیزش تحصیلی دانش آموزان در مقطع متوسطه پرداخته است. در تحقیق حاضر، هدف از مطالعه، شناسایی و تشخیص عوامل اجتماعی – فردی مؤثر بر انگیزش تحصیلی می باشد. روش تحقیق پیمایشی، ابزار اندازه‏گیری پرسشنامه،‌ شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب توأم با تصادفی ساده و حجم نمونه 496 نفر از دانش آموزان بوده است.
بعد از آزمون فرضیه های تحقیق، نتایج حاصله نشان می دهد که بین متغیرهای امکانات مدارس، عوامل روانی، عوامل گروهی، سطح تحصیلات، عوامل مدیریتی - آموزشی، عوامل فیزیکی، سن و انگیزش تحصیلی همبستگی معنی داری وجود دارد. علاوه بر آن، در این مطالعه انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک پایه های تحصیلی، جنس، رشته های تحصیلی متفاوت بوده است.

کلیدواژه‌ها

: انگیزش تحصیلی؛ رشته های تحصیلی؛ پایه های تحصیلی؛ آموزش و پروش؛ راهکارهای انگیزشی

اصل مقاله

عوامل اجتماعی – فردی مؤثر بر انگیزش تحصیلی

در دانش آموزان مقطع متوسطه

*محمد عباس زاده

**محمد باقر علیزاده  اقدم

***کمال کوهی

 

چکیده

این مقاله به عوامل اجتماعی – فردی مؤثر برانگیزش تحصیلی دانش آموزان در مقطع متوسطه پرداخته است. در تحقیق حاضر، هدف از مطالعه، شناسایی و تشخیص عوامل اجتماعی – فردی مؤثر بر انگیزش تحصیلی می باشد. روش تحقیق پیمایشی، ابزار اندازه‏گیری پرسشنامه،‌ شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب توأم با تصادفی ساده و حجم نمونه 496 نفر از دانش آموزان بوده است.

بعد از آزمون فرضیه های تحقیق، نتایج حاصله نشان می دهد که بین متغیرهای امکانات مدارس، عوامل روانی، عوامل گروهی، سطح تحصیلات، عوامل مدیریتی - آموزشی، عوامل فیزیکی، سن و انگیزش تحصیلی همبستگی معنی داری وجود دارد. علاوه بر آن، در این مطالعه انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک پایه های تحصیلی، جنس، رشته های تحصیلی متفاوت بوده است.

واژگان کلیدی:انگیزش تحصیلی، رشته های تحصیلی، پایه های تحصیلی، آموزش و پروش،  راهکارهای انگیزشی. 

 

مقدمه

آموزش و پرورش در عصر حاضر یکی از بنیادی ترین نیازهای انسانی تلقی
می شود. زندگی در این جامعة پیچیده و متحول ایجاب می کند که افراد دایماً در حال یادگیری دانش و فنون جدید باشد و چند ساعت از روز را به مطالعه اختصاص بدهند. این عمل به واقعیت نخواهد پیوست مگر فرد از انگیزش درونی برای یادگیری برخوردار باشد. بنابراین بدون داشتن انگیزه برای تحصیل و یادگیری امکان دستیابی به موفقیت کم رنگ تر خواهد شد. تنها انگیزه درونی عامل موفقیت محسوب نمی شود بلکه انگیزه بیرونی نظیر پاداش ها و مشوق ها باید مکمل انگیزش درونی باشد. در چنین شرایطی است که انگیزش می تواند نقش عمده و با اهمیتی را در تمایل فرد به تحصیل و مطالعه ایفا نماید.

به تجربه ثابت شده است که یکی از شایع ترین و بارزترین مشکلات تحصیلی دانش آموزان پایین بودن انگیزش تحصیلی است. به کارگیری نادرست روش های مختلف ایجاد انگیزش از سوی والدین و معلمان برای ایجاد انگیزش و روحیة مطالعه در دانش آموزان نه تنها مؤثر واقع نمی شود بلکه تأثیرات منفی در انگیزش تحصیلی آنان می گذارد. و عدة پاداش، جایزه، تهدید و حتی تنبیه از جمله روش هایی است که والدین و معلمان معمولاً به آنها متوسل می شوند. ولی هیچ یک از آنها قادر نبوده است که افراد را به مطالعه و انجام تکالیف دلگرم سازد(Pirtrich & schunk, 1996).

  می توان گفت که «تربیت انسان های پویا، زاینده و خلاق مستلزم به کارگیری و بهره مندی از تعلیم و تربیت پویا است، در تعلیم و تربیت ایستا صرفاً به روش انتقال محفوظات ذهنی، کلیشه ای و زمان زده تکیه می شود ولی تعلیم و تربیت پویا و خلاق به فعالیت های فردی، کشف و ابداع و ابتکار و حل مسأله متکی است و با تاکید بر خلاقیت و نوآوری وسایل رفع نیازهای حال و آیندة جامعه ای پیش رو را فراهم می سازد(ادریسی، ‌1377: 2). تعلیم و تربیت پویا و خلاق بر این فرض استوار است که سازگاری مناسب با دنیای متحول و پیچیده از طریق تفکر و اندیشة منطقی، پویایی و نوآوری امکان پذیر است. بنابراین هدف اصلی آموزش و پرورش مجهز کردن یادگیرنده به اندیشه خلاق می باشد. تا زمانی که اندیشه خلاق و پویا دردانش آموزان از سوی والدین و مقامات مسئول آموزشی ایجاد نشود. وجود انگیزة تحصیلی مناسب در دانش آموزان انتظار بیهوده ای خواهد بود.

 

تعریف موضوع تحقیق

روان شناسان وابسته به مکاتب مختلف روان شناسی تعاریف گوناگونی از انگیزش ارایه کرده اند، مفهوم انگیزش در هر یک از مکاتب به صورت مفاهیم و سازه های اختصاصی از قبیل عزیزه، نیاز، تلاش و انتظار به کار رفته و در هر تعریف به یکی از عوامل مذکور تأکید زیادتری شده است.

-   مورفی (Moorfi) انگیزش را نشانه ای از این واقعیت می داند که بخشی از رفتار ارگانیزم بستگی به طبیعت و ساختار درونی آن دارد.

-   گرامن (Geraman) انگیزش را عاملی می داند که ما را بر می انگیزد. به حرکت وا می دارد و به سوی رفتاری معین سوق می دهد.

-   راپاپورت (Rapapourt ) انگیزش را نیروی اشتها آور درونی تلقی           می کند.

-   اش (Ach) انگیزش را در برگیرندة مجموع عوامل هشیار و ناهشیار فعالیت روانی می داند که بر اساس آن اراده و رفتار ما شکل می­گیرد(خداپناه،1376: 13).

-   از نظر فنی، انگیزش حالتی روانی است که رفتار را به سمت یک مقصد معین سوق می دهد و یا به حرکت در می آورد، انگیزش شامل سه عنصر متعامل و مرتبط با یکدیگر یعنی نیازها، رفتارها و مقاصد است(نایلی، 1373: 10).

-   انگیزش را می توان به عنوان نیروی محرکة‌ فعالیت های انسان و عامل جهت دهندة آن تعریف کرد. انگیزش را به موتور و خدمات اتومبیل تشبیه کرده اند(لطف آبادی و همکاران، 1374: 8).

-   طبق تعاریف مطروحه می توان گفت که انگیزش، نشانه، عامل و فرآیندی است که ارگانیزم فرد را به حرکت وادار می سازد، حرکتی که جهت دار بوده و دارای مسیر مشخص باشد و این فرآیند به طور مستمر فرد را به سوی موفقیت هدایت می کند.

بیان مسئله و طرح سئوال های اساسی تحقیق

انگیزش تحصیلی یکی از مهم ترین شاخص های رشد و پیشرفت نظام آموزش و پرورش یک کشور محسوب می شود. انگیزش تحصیلی موتور حرکت نظام آموزش و پرورش به سوی توسعه و پیشرفت محسوب می شود، تا زمانی که موتور ماشین روشن نشود نمی توان انتظار حرکت از اتومبیل داشت. فرض بر این بگیریم که موتور روشن شد و می خواهیم حرکت کنیم. حرکت بدون داشتن برنامة از قبیل پیش بینی شده و  بدون قصد و هدف هیچ ثمره ای نخواهد داشت پس مراحلی برای به حرکت در آوردن ماشین باید رعایت شود:‌ 1- روشن کردن ماشین    2- کنترل ماشین    3- حرکت به سوی هدف و مقصد معین رشد نظام آموزش و پرورش هر کشور را می توان همانند ماشین در نظر گرفت. مسئولین امر چه مسئولینی آموزش و چه والدین دانش آموزان مؤظفند در دانش آموزان انگیزه حرکت ایجاد نمایند، به گونه ای که این انگیزه حرکت با برنامه ریزی قبلی صورت گرفته و دارای هدف و مسیر مشخصی باشد. تا زمانی که این مراحل طی نشده باشد نمی توان انتظار داشت که نظام آموزش و پرورش کشور به پیشرفت و توسعه نایل شود. یکی از ارکان اساسی نظام آموزش و پرورش هر کشوری دانش آموزان هستند، اگر این دانش آموزان از انگیزه کافی برای تحصیل برخوردار نباشند بعید است که کشور بتواند از سرمایه گذاری های خود در بخش آموزش و پرورش بهره برداری مناسب بکند.

مشکلاتی که در شرایط نبود انگیزه کافی در دانش آموزان برای ادامه تحصیل بروز می کند، می توان به صورت ذیل فهرست بندی کرد:

1-  به هدر رفتن هزینه ها و سرمایه گذاری های انجام شده در بخش آموزش و پرورش.

2- عدم توانایی در تربیت نیروی انسانی ماهر برای بخش های مختلف
فعالیت های اقتصادی.

3-  اتلاف نیروی انسانی از بعد زمانی.

4-  افزایش تعداد ترک تحصیل کنندگان.

5-  عدم پیشرفت و توسعه متعادل و پایدار جامعه.

متأسفانه کشور ما در مقایسه با کشورهای پیشرفته در ارج نهادن به این عامل فرهنگی تلاش شایسته ای نکرده است، اگر چه شیوه های درستی برای تربیت دانش آموزان اتخاذ می کند ولی در عمل از کارایی چندانی برخوردار نیست و گاهی اوقات مشاهده می شودکه نتایج عکس را در پی داشته است. همانند دیگر موضوع ها در این زمینه نیز تحقیقات زیادی صورت گرفته ولی باز هم مشکل انگیزش تحصیلی در بین دانش آموزان مدارس متوسطه مشاهده می شود. علت پایین بودن انگیزش تحصیلی در مدارس چیست؟ آیا پژوهش های انجام شده کارآیی لازم را برای رفع این مشکل نداشته اند؟ و یا از نتایج پژوهش های انجام شده در جهت حل آن کمک نگرفتند؟ چرا یک دانش آموز دبیرستانی از انگیزه کافی برای تحصیل برخوردار نیست؟ در این جا است که می توان ادعا کرد، علی رغم پژوهش های گوناگون هنوز شاهد افت انگیزش تحصیلی به ویژه در مقاطع متوسطه و پیش دانشگاهی هستیم. تحقیقات صورت گرفته در خصوص انگیزش تحصیلی نشان می دهد که شیوه های فرزندپروری، محیط خانوادگی،‌ عوامل آموزش، جنس، پایگاه اجتماعی، وجود نظام پاداش و تنبیه، ارزشیابی از عملکرد معلمان و دانش‏آموزان، میزان تحصیلات والدین،‌ میزان درآمد خانواده، شغل پدر، تعداد اعضای خانواده و نظایر آن انگیزش تحصیلی را تحت تأثیر قرار می دهند.

بررسی و مرور تحقیقات اجرا شده در خصوص انگیزش تحصیلی به نظر می‏رسد که هنوز باید در این زمینه کارهای زیادی انجام شود.

بنابراین پژوهش حاضر سعی بر این دارد که به سئوال های ذیل پاسخ داده تا برنامه ریزان و مسئولین آموزش و پرورش با بهره جویی از نتایج آن بتوانند گرهی از مشکلات نظام آموزش و پرورش را باز کنند.

1-  متغیرهای خصیصه ای چه تأثیری در انگیزش تحصیلی دارند؟

2-  تأثیر عوامل فرهنگی-اجتماعی، مدیریتی- آموزشی، گروهی و روانی بر انگیزش تحصیلی چگونه است؟

3-  چه راهکارهایی را می توان برای افزایش انگیزش تحصیلی دانش آموزان پیشنهاد کرد ؟

اهداف پژوهش

هدف کلی پژوهش یافتن راهکارهایی برای افزایش انگیزش تحصیلی دانش آموزان مقطع متوسطه است و اهداف ویژه نیز در راستای هدف کلی تحقیق به شرح ذیل عنوان می شود:

-    شناسایی عوامل روانی مؤثر بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان.‌

-    شناسایی عوامل گروهی، اجتماعی، فرهنگی، فیزیکی، مدیریتی – آموزشی مؤثر بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان.

-   تعیین انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک متغیرهای زمینه‏ای و
خصیصه ای.

-    مشخص نمودن تحقیقات صورت گرفته داخل و خارج از کشور در زمینة انگیزش تحصیلی.

-    ارایه پیشنهادها و راهکارهای مناسب برای افزایش انگیزش تحصیلی دانش‏آموزان.

سئوال ها و فرضیه های تحقیق

سئوال های تحقیق

-    آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان مقطع متوسطه به تفکیک پایه های تحصیلی متفاوت است؟‌

-    آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان دختر در مقایسه با دانش آموز پسر بالاتر است؟

-   آیا با افزایش سن دانش آموزان انگیزش تحصیلی آنان کاهش
می یابد؟

-    آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان بر اساس رشته های تحصیلی متفاوت است؟

-    آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان بر اساس نوع مسکن والدین شان متفاوت است؟

فرضیه های تحقیق

-    بین امکانات موجود در مدارس و انگیزش تحصیلی همبستگی وجود دارد.

-    بین عوامل روانی وانگیزش تحصیلی رابطه ‌خطی مستقیم وجود دارد.

-    بین عوامل گروهی و انگیزش تحصیلی رابطه خطی و مستقیم وجود دارد.

-    هر چه قدر سطح تحصیلات والدین (پدر و مادر) بالاتر باشد، انگیزش تحصیلی دانش آموزان بیشتر خواهد شد.

بین هزینه خانواده و انگیزش تحصیلی دانش آموزان رابطه خطی وجود دارد.

معرفی و تعریف عملیاتی متغیرها

متغیر وابستة تحقیق

انگیزش تحصیلی:‌ شاخص های انگیزش تحصیلی از سه مؤلفه انگیزش قدرت، پیوندجویی و پیشرفت استخراج شده است: علاقه به تحصیل، کوشش در جهت رسیدن به نتایج تلاش خود، آگاهی از عملکرد خویش، مقابله با دشواری ها و فرصت های سخت، افزایش تلاش در موقعیت های رقابتی، لذت بردن از تحصیل، مشارکت در کارهای کلاسی،‌ رضایت از تلاش خود،‌ موفقیت در انجام تکالیف، تسلط و برتری بردیگردانش آموزان، روابط با دوستان، غلبه بر مشکلات، درگیر شدن بر تکالیف درسی، به دنبال معیارهای عالی رفتن و میل به برنده شدن از جمله شاخص هایی بودند که انگیزش تحصیل دانش آموزان به وسیله آنها اندازه گیری شده اند.

 

 

 

متغیرهای مستقل تحقیق

-    امکانـات موجـود در مدارس: منظـور ازامکانات مدارس در این تحقیق عبارت

است از: امکانات آموزشی و کمک آموزشی، امکانات ورزشی، تجهیزات آزمایشگاهی، کتابنامه و سایر موارد.

-   عوامل روانی: در این تحقیق عوامل روانی با مؤلفه هایی مانند استعداد شخصی، وضعیت روانی سالم یا ناسالم، تقویت روحیه خلاق، ایجاد فضای روانی مناسب در مدرسه و خانواده، و تقویت اعتماد به نفس دانش آموزان و نظایر آن مورد سنجش قرار گرفت است.

-   عوامل فیزیکی: در تحقیق حاضر منظور از عوامل فیزیکی عبارت است از: کمبود کلاس های درسی، نامناسب بودن صندلی ها، نور و روشنایی کافی، سر و صدای کم،‌ محیط آرام و خلوت و … .

-   عوامل مدیریتی و آموزش: این متغیر با شاخص هایی نظیر ارزشیابی عملکرد دانش آموزان،‌ ایجاد رقابت سالم بین دانش آموزان، ایجاد روابط مطلوب با دانش آموزان،  معرفی شاگردان ممتاز و … اندازه گیری  شده است.

-   عوامل گروهی: شرکت دادن دانش آموز در فرآیند تصمیم گیری در امور مدرسه، میزان همکاری و تحت متقابل در بین دانش آموزان، وحدت در انجام تکالیف درسی و میزان صمیمیت بین دانش آموزان معرف هایی بودند که برای اندازه گیری تأثیر عوامل گروهی بر انگیزش تحصیلی گزینش شده بودند.

سایر متغیرهای تحقیق از قبیل پایه های تحصیلی، جنس،  سن، رشته های تحصیلی، نوع مسکن والدین، درآمد و هزینه ماهیانه، سطح تحصیلات والدین نیازی به تعریف عملیاتی ندارند.

 

 

 

 

پیشینة تحقیق

پیشینة نظری تحقیق

نظریه آلپورت(Alport): از نظر وی انگیزه ها چهار خاصیت عمده دارند:

الف) ‌انگیزه ها «همزمان و معاصر»‌ هستند، این امر بدان معنا است که انگیزه لازم برای انجام رفتاری یا ارایه فکری در همان زمانی که آن فکر یا رفتار به وقوع می پیوندد، وجود دارد.‌

ب) ویژگی دوم انگیزه ها «تنوع و گوناگونی» آنهاست. هر رفتار نه فقط به یک انگیزه بلکه از ترکیب چندین انگیزه به وجود می آید.

ج) سومین خصیصة انگیزه ها از دیدگاه آلپورت «هدفدار بودن» آنهاست، آنها دارای فرآیندهای شناختی از قبیل برنامه ریزی و طرح ریزی هستند.

د) چهارمین ویژگی «منحصر بودن» انگیزه هاست که آلپورت در دفاع از
تفاوت های فردی آن را مطرح می کند(آتشی، 1377: 36).

آلپورت، در رابطه با انگیزه ها، مفهوم خودمختار کنشی را ارایه کرد، خودمختاری کنشی بدین معناست که انگیزه های انسانی خود نگهدار هستند،‌ یعنی این که آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم از انگیزه های اساسی اولین مشتق نشده اند، طبق نظریه آلپورت، دانش آموز و یا فرد به خاطر خودشان رفتارهایی را انجام می دهند، نه برای ارضای نیازهای اجتماعی یا نیازهای زیستی و نه برای این که پاداش دریافت کنند (راس، 1375: 38).

نظریة تقویت و انگیزش: اکثر راهبردهای بیرونی که برای افزایش انگیزش تحصیلی دانش آموزان به کار می رود نشأت گرفته از نظریه تقویت است. اصل رایج بین تمام اشکال نظریه تقویت این است که رفتارهایی که به گونه ای خاص تقویت شوند ادامه پیدا می کنند. رفتارهای که تنبیه شوند و یا نادیده گرفته شوند کاهشی می یابند،‌ بنابراین معلمانی که می خواهند رفتارهای معطوف به تکلیف را در دانش آموز افزایش دهند، باید ابتدا به شناسایی  شاخص هایی که رفتارهای معطوف به تکلیف است بپردازند. سپس پاداش های خود را با آن رفتارها متناسب کنند. رفتارهایی که شاخص فعالیت نباشند نادیده گرفته و یا در مواردی موجب تنبیه و مؤاخذه می شوند (اسپالدینگ،        1377: 53).

نظریه مورای: وی نظریه خود از رفتار را بر اساس مفهوم «نیاز» مطرح         می کند. بر خلاف رویکردهای شناختی، مفهوم نظری مورای (Murray) بیشتر متأثر از مدل های بیولوژیکی بود تا فیزیکی. ‌بر طبق نظر وی محیط می تواند نیاز را بروز دهد و می تواند موانعی در جهت بازداری از نیاز و رفتار مربوط به هدف ارایه دهد، پس آن چه در نظریه مورای اهمیت دارد محیط ادراک شده است که افراد بر اساس ادراکات خویش عمل می کنند.

مورای به نیروی تحرکی شخصیت و انگیزش اهمیت زیادی می دهد. مهم ترین نیروهای تحرکی شخصیت از نظر او عبارت است از: نیازها،‌ فشارها، نیروهای عاطفی، ارزش ها و عمل متقابل(سیاسی، 1367: 50). از دیدگاه مورای نیازها پنج ویژگی عمده دارند:

1-   نتیجه مستقیم یک جریان درونی یا نتیجه عوامل خارجی هستند.

2-   خفیف یا شدید هستند.

3-   همیشه با یک حالتی انفعالی یا هیجانی همراه اند.

4-   گذرا، کم دوام و یا پایدار و بادام هستند.

5-   سبب رفتارهای نمایان یا فعالیت روانی پنهان می شوند(غفوری،        1367: 42).

نظریة مک کله لند: از دیدگاه وی انگیزه پیشرفت وقتی در کار است که شخصی در فعالیت های خود معیار ممتازی را الگو قرار دهد و یا در پی موفقیت باشد. وی نیاز به موفقیت را یکی از شاخص های عمده پیشرفت و توسعه معرفی می کند. منظور مک کله لند از نیاز به موفقیت که تمایل به انجام کار بهتر و سریعتر با زحمت کمتر و بازده بیشتر است(پاپلی یزدی،          1282: 113).

نیاز به موفقیت و پیشرفت آرزوها، تمایل افراد برای دسترسی به اهداف و نشان دادن شایستگی، تسلط و اقتدار آنها را منعکس می کند. افرادی که نیاز برای پیشرفت در آنها بالاست تمام تلاش هایشان را جهت تسریع انجام کار مصروف می دارند. نیاز برای پیوستگی معادل نیاز به عشق و تعلق مازلو است. این نیاز تمایل اجتماعی،‌ عشق و عاطفی را توصیف می کند(ساکن آذری، 1377: 39).

نظریه پویایی رفتار ایتکسون ویچ: اتیکسون ویچ  مطرح می کند که رفتار فرد ناشی از تغییر مداوم یک فعالیت دیگر است. طبق نظریه پویایی رفتار انسان همیشه فعال است. بنابراین اتیکسون ویچ معتقدند که مسأله اصلی در نظریه­های انگیزش این است که به جای بررسی تغییر حالت از فعالیت به آرامش بر عکس به چگونگی تغییر و پیش بینی تغییر از حالت یک فعالیت به فعالیت دیگر مورد بررسی قرار داده می شود(خداپناه، 1376: 133).

پیشینه تجربی تحقیق

-  جونستدو برای مشخص کردن نقش انگیزش در یادگیری، تعدادی از
مقیاس های انگیزش را جمع آوری و پرسشنامه ای ایجاد کرد. پس از اجرای تجزیه و تحلیل نتیجه گرفت که انگیزه افراد با مدت مطالعه آنان رابطه معنی داری داشته است. مدت مطالعه با عملکرد افراد در امتحان نیز به طور معنی داری همبستگی داشت(Jehnstedo and et.al, 1987: p.198).

-  کازیدی (Cassidy ) و لین نقش انگیزه پیشرفت در پیشرفت تحصیلی
را گزارش دادند. آنان طی دو مرحله (سن 16 و سپس سن 23 سالگی)
یا عوامل شخصیتی، اجتماعی، هوش و زمینه خانوادگی 451 آزمودنی را بررسی نمودند و در این تحقیق انگیزه پیشرفت به عنوان یک متغیر تعدیل کننده فرض شده است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که انگیزهپیشرفت از جمله پیش بینی کننده های مهم پیشرفت تحصیلی است
(Cassidy, 1991: p.12).

-  بهرام مجیدی در سال 1375 پژوهشی را با عنوان «بررسی رابطه برخی از ویژگی های اجتماعی، اقتصادی خانواده با موفقیت تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی شهرستان میانه انجام داده و نتایج به دست آمده نشان داد که میزان تحصیلات، درآمد والدین، بعد خانوار عواملی بودند که پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانش آموزان را تحت تاثیر قرار می دهند(مجیدی، 1375)

-  سعید وثوقی در پژوهش خود تحت عنوان «بررسی تأثیر عوامل خانوادگی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال دوم راهنمایی شهر مراغه» در سال تحصیلی 79-78 به این نتیجه دست یافت که ‌ترتیب تولد، ترجیح شغلی،‌ سن والدین،  شغل پدر،  سواد والدین،  تعداد افراد خانواده و وضع فرهنگی خانواده در ردیف عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی قرار گرفتند(وثوقی، 1379).

طبق تحقیقات انجام شده در خصوص انگیزش و پشرفت تحصیلی می‏توان گفت که تحصیلات والدین، جنس، کارکردهای مدرسه، سطح رفاه خانواده، درآمد خانواده، شغل پدر، سن والدین، رضایت فرد از خود، مدت مطالعه، عملکرد تحصیلی، بعد خانوار، جو خانوار، پایگاه اجتماعی، وضع فرهنگی و نظایر آن نقش به سزایی در انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ایفا  کرده اند.

 

روش شناسی تحقیق

 روش تحقیقی که برای مطالعه انگیزش تحصیلی و عوامل تأثیرگذار بر آن به کار برده شده روش پیمایشی  بوده است

-  جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه پیش دانشگاهی مناطق آموزش و پرورش ارسباران (شامل شهرستان های اهر، ورزقان، کلیبر، خداآ‏فرین و بخش های هوراند و خاروانا و عشایر) به تعداد 16425 نفر تشکیل می دهند.

-  حجم نمونه پژوهش بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران 393 نفر برآورده شده است. برای کاهش خطای نمونه گیری و قابلیت تعمیم نتایج به کل جامعه آماری میزان حجم نمونه از 393 نفر به 496 نفر افزایش داده شده است.

در این تحقیق از میان روش های نمونه گیری احتمالی، ‌نمونه گیری
 طبقه ای متناسب و نمونه گیری تصادفی ساده به کار برده شده است.
مراحل نمونه گیری به این صورت است که ابتداء از هر طبقه (شهرستان)
 به تعداد دانش آموزان مشغول تحصیل به طور متناسب تعدادی به عنوان
 نمونه انتخاب شد. سپس در داخل هر طبقه (شهرستان) با بهره گیری از
 نمونه برداری تصادفی ساده به تفکیک جنس، رشته تحصیلی، پایه های
 تحصیلی نمونه های نهایی گزینش شده است. جدول زیر شیوه نمونه برداری تحقیق را نشان می دهد:

 

 

 

 

 

جدول  شماره (1): شیوه نمونه گیری به تفکیک مناطق، جنس و پایه تحصیلی

منطقه	جنس	اول متوسطه	دوم متوسطه	سوم متوسطه	پیش دانشگاهی	جمع کل
اهر	دختر	48	32	37	16	132
	پسر	48	33	36	16	133
	جمع	96	65	73	32	266
ورزقان	دختر	6	4	5	3	18
	پسر	11	6	8	3	28
	جمع	17	10	13	6	46
کلیبر	دختر	11	7	8	4	30
	پسر	18	12	15	6	51
	جمع	29	19	23	10	81
هوراند	دختر	3	3	3	1	10
	پسر	7	4	5	2	18
	جمع	10	7	8	3	28
خدآفرین	دختر	5	3	3	2	13
	پسر	7	4	5	2	18
	جمع	12	7	8	4	31
عشایر	دختر	4	4	3	1	15
	پسر	9	4	8	3	24
	جمع	13	8	11	4	36
خاروانا	دختر	1	1	-	-	2
	پسر	2	1	2	1	6
	جمع	3	2	2	1	8
جمع کل	دختر	78	54	59	27	218
	پسر	102	64	79	33	278
	جمع	180	118	138	60	496

 

ابزار گردآوری اطلاعات این تحقیق پرسشنامه به شیوه مصاحبه سازمان‌ یافته بوده است. سئوال ها و گویه های طرح شده در وسیله اندازه گیری بیشتر بر اساس طیف لیکرت طراحی شده بود.

به منظور سنجش اعتبار (Validity) وسیله اندازه گیری 25 نفر از دانش آموزان با انگیزش بالاتر و 25 نفر با انگیزش پایین تر طبق امتیازات دریافتی از گویه های متغیر وابسته انتخاب شدند. نمرات دو گروه از دانش آموزان به شرح ذیل است:

                                                                                    

جدول شماره (2): برآورد اعتبار و وسیله اندازه گیری به وسیله آزمون ویلکاکسون

فراوانی	انگیزش بالا	فراوانی	انگیزش پایین	فراوانی	انگیزش پایین
4 4 5 10 2	60 59 58 57 56	1 3 1 2 2 7	28 29 30 31 32 33	4 2 1 2 1	10 19 25 26 27

 

مطابق اطلاعات مندرج در جدول می توان گفت که تفاوت رتبه های دو گروه از دانش آموزان با انگیزش بالا و پایین برابر30 با سطح معنی داری 000/0=sig برآورد شده است. نتایج آزمون نشان می دهد که بین دو گروه از لحاظ میانگین انگیزش تحصیلی تفاوت معنی داری وجود دارد. سپس گویه‏ها و سئوال های وسیله اندازه گیری اعتبار تمیز میزان انگیزش تحصیلی در بین دانش آموزان را داراست.

 

جدول شماره (3): نتایج برآورد اعتبار وسیله اندازه گیری به وسیله آزمون ویلکاکسون

Sig	z	انحراف معیار	میانگین	گروه ها
000/0	377/4	1316/8 2557/1	04/26 93/57	انگیزش پایین انگیزش بالا

 

برای برآورد روایی (Reliability) ابزار اندازه گیری نیز به روش آلفای کرون باخ عمل شده است. نتایج به دست آمده از آزمون روایی آلفای کل را  نشان می دهد. این مقدار حاکی از بالا بودن ضریب روایی وسیله اندازه گیری است.

 

نتایج و یافته های تحقیق

انگیزش تحصیلی

در تحقیق حاضر برای اندازه گیری انگیزش تحصیلی از سه مؤلفه ذیل استفاده شده است.

الف) انگیزش قدرت           ب) پیوندجویی           ج) پیشرفت تحصیلی

برای اندازه گیری سه مولفة انگیزش تحصیلی ده گویه به صورت طیف لیکرت  شش گزینه ای طراحی شده بود. میانگین نمرات دانش آموزان از گویه های انگیزشی تحصیلی برابر با 99 / 45 می باشد. این مقدار نشان می دهد که پاسخگویان دارای انگیزش تحصیلی بالایی هستند.

 

حداکثر 60              50                40                 30                  20             10   حداقل

 

اولین سئوال تحقیق عبارت است از «آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان بر اساس پایه تحصیلی متفاوت است»؟

نتایج حاصله از آزمون فرضیه با استفاده از تحلیل واریانس یکطرفه نشان
می دهد که بین میانگین انگیزش تحصیلی دانش آموزان بر اساس پایة تحصیلی اختلاف معنی داری مشاهده می شود. طبق روند مقایسه چندگانه بن فرونی
 پایه هایی که با همدیگر اختلاف دارند، پایه های تحصیلی دوم و سوم هستند،‌ به عبارت دیگر دانش آموزان پایة سوم به طور معنی داری بیشتر از دانش آموزان پایه دوم از انگیزش تحصیلی برخوردار هستند، میانگین انگیزش تحصیلی سایر پایه ها اختلاف معنی داری نسبت به همدیگر ندارند.

 

 

 انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک جنس

آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک جنس متفاوت است؟ طبق نتایج آزمون تفاوت میانگین جواب سئوال فوق مثبت است. به عبارت دیگر میانگین انگیزش تحصیلی دختران برابر با 11/47  و پسران برابر با 91/44 برآورده شده است. پس می توان گفت که متوسط انگیزش تحصیلی دختران دانش آموزان به طور معنی داری از متوسط انگیزش تحصیلی پسران بالاتر است.

 

جدول شماره (4): آزمون تفاوت میانگین برای متغیرهای جنس و انگیزش تحصیلی *

منبع تغییرات	مقادیر T	درجه آزادی	سطح  معنی داری	اختلاف میانگین	فاصله اطمینان در سطح 95 درصد
					بالا	پایین
با فرض برابر واریانس	744/2	417	006/	184/2	7486/3	6194/
با فرض نابرابری واریانس	806/2	410	005/	184/2	7141/3	6540/

 

* نتیجه آزمون همگی وایانس ها طبق آزمون لون تست نشان می دهد که واریانس ها برابر نیستند.

 

انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک سن

سومین سئوال پژوهش عبارت بود از: «آیا با افزایش سن دانش آموزان، انگیزش تحصیلی آنان کاهش می یابد؟» نتایج به دست آمده از آزمون پیرسون نشان می دهد که بین سن پاسخگویان و انگیزش تحصیلی آنان همبستگی معکوس وجود دارد. به عبارت دیگر هر چه قدر سن دانش آموزان بالاتر باشد از انگیزش تحصیلی آنها کاسته می شود و بر عکس.

 

 

 

 

بررسی توصیفی میانگین انگیزش تحصیلی به تفکیک سن نکتة ‌فوق را تأیید
می کند زیرا بالاترین انگیزش تحصیلی به دانش آموزان 15 ساله اختصاص دارد و کمترین آن به دانش آموزان 19 ساله ها.

 

(میانگین انگیزش تحصیلی 15 ساله ها <= 04/48،

 میانگین انگیزش تحصیلی 19 ساله ها <= 75/36)

 

انگیزش تحصیلی به تفکیک رشتة تحصیلی دانش آموزان

چهارمین سئوال تحقیق این بود که «آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان به تفکیک رشتة تحصیلی متفاوت است؟» خروجی تحلیل واریانس یک طرفه نشان
می دهد که بر اساس رشتة تحصیلی دانش آموزان میزان انگیزش تحصیلی آنان متفاوت است. بالاترین میانگین انگیزش تحصیلی به رشته علوم تجربی و
پایین ترین آن به رشته های کار و دانش (57/35) اختصاص یافته است. طبق نتایج آزمون تعقیبی توکی می توان گفت تا میانگین انگیزش تحصیلی رشته های کار و دانش فنی و حرفه ای با سایر گروه ها یعنی اول عمومی، علوم انسانی،
علوم تجربی و ریاضی و فیزیک اختلاف معنی داری دارند. میانگین انگیزش تحصیلی کار و دانش و فنی حرفه ای بین 39-38 و میانگین انگیزش تحصیلی بقیه گروه ها  47-46 قرار دارند.

 

 

جدول شماره (5): آزمون مقایسه میانگین گروهی انگیزش تحصیلی به تفکیک رشته تحصیلی (Tukey)

رشته تحصیلی		اختلاف میانگین	سطح معنی داری	رشته تحصیلی		اختلاف میانگین	سطح معنی داری
کار و دانش	اول عمومی علوم انسانی علوم تجربی ریاضی فیزیک فنی و حرفه ای	0400/8 2383/8 2488/8 7665/7 5385/1	000/ 000/ 000/ 001/0 000/1	فنی و حرفه ای	اول عمومی علوم انسانی علوم تجربی ریاضی فیزیک کار دانش	9846/7 1829/8 1924/8 711/7 5385/1-	006/0 005/0 008/0 022/0 000/1

* فقط گروه هایی که با همدیگر اختلاف معنی داری داشتند ذکر شده است.

 

امکانات موجود در مدارس و انگیزش تحصیلی

اولین فرضیه تأیید شده عبارت است از: «بین امکانات موجود در مدارس در انگیزش تحصیلی دانش آموزان همبستگی معنی داری وجود دارد». به این مفهوم که اگر امکانات در مدارس به اندازه کافی وجود داشته باشد در انگیزش تحصیلی دانش آموزان تأثیر به سزایی دارد و باعث افزایش انگیزه آنها برای ادامه تحصیل می شود ولی اگر امکانات آموزشی، تفریحی و نظایر آن به حد کافی موجود نباشد. موجب کاهش انگیزش تحصیلی دانش آموزان خواهد شد.

(000/=Sig           27/0=r              369=N)

 

 

عوامل گروهی و انگیزش تحصیلی

سومین فرضیه مورد قبول پژوهش این است که بین عوامل گروهی و انگیزش تحصیلی دانش آموزان همبستگی خطی معنی داری وجود دارد. اگر عوامل گروهی نظیر شرکت دادن در تصمیم گیری های مسایل درسی و آموزشی، شرکت اردوهای علمی - تفریحی، جشن ها و مسابقات علمی - فرهنگی، کمک به همدیگر در انجام تکالیف درسی در میان دانش آموزان در وضعیت مناسبی قرار داشته باشند، می تواند انگیزش تحصیلی آنها را تحت تاثیر قرار بدهد و آن را بالا ببرد. ولی عدم هماهنگی باعث افت تحصیلی و در نتیجه کاهش انگیزش تحصیلی را در پی خواهد داشت.

(000/=Sig             42/0=r              397=N)

 

 

 

 

سطح تحصیلات والدین و انگیزش تحصیلی

نتایج بسیاری از تحقیق ها در خصوص انگیزش تحصیلی نشان می دهد که سواد والدین یکی از مؤلفه های اصلی تأثیرگذار بر انگیزش ادامه تحصیل در دانش آموزان محسوب می شود. در این تحقیق نیز بر اساس نتایج حاصله از آزمون r پیرسون می توان ادعا کرد که هر چه قدر سطح تحصیلات والدین به ویژه مادر بالاتر باشد فرزندان دانش آموز آنان در امر تحصیل بیشتر موفق بوده و دارای انگیزش بالایی خواهند بود، ولی بی سوادی وکم سوادی والدین می تواند مانعی برای انگیزه ادامه تحصیل تلقی شود. بنابراین می توان گفت که سطح تحصیلات والدین یکی از عوامل تعیین کنندة انگیزش تحصیلی دانش آموزان قلمداد می شود.

(002/0=Sig          15/0=r          419=N) پدر

(000/0=Sig           21/0=r          419=N) مادر

 

عوامل مدیریتی و آموزشی و انگیزش تحصیلی

ششمین فرضیه پذیرفته شده در این تحقیق عبارت است از: «بین عوامل مدیریتی – آموزش و انگیزش تحصیلی رابطه خطی وجود دارد». منظور از عوامل مدیریتی - آموزش شامل معرف های برگزاری مسابقات علمی در زمینه های مختلف درسی، برگزاری امتحان میان ترم، ارزیابی شیوه تدریس معلم، رضایت از مدیریت مدرسه، تجلیل از دانش آموزان ممتاز می باشد. نتایج حاصل از آزمون r پیرسون نشان می دهد که عوامل مدیریتی – آموزشی یکی دیگر از عوامل تعیین کننده انگیزش تحصیلی دانش آموزان می باشد، به این معنی که هر چه عوامل مدیریتی آموزشی در مدرسه به صورت قوی ایفای نقش نماید، در دانش آموزان به همان میزان انگیزش تحصیلی نیز بیشتر خواهد بود و بر عکس.

 

(00/0=Sig     43/0=r   391=N)

 

 

عوامل فیزیکی و انگیزش تحصیلی

آخرین فرضیه پذیرفته شده عبارت است از: «بین عوامل فیزیکی و انگیزش تحصیلی دانش آموزان رابطه خطی وجود دارد».

پس از آزمون فرضیه نتیجه حاصله نشان می دهد که اگر مدارس جامعه آماری تحقیق از لحاظ ویژگی های فیزیکی از قبیل وضعیت نور و روشنایی، وضعیت صندلی ها، اندازه و تعداد کلاس ها در وضعیت مناسبی قرار بگیرند، انگیزش تحصیلی دانش آموزان برای ادامه تحصیل بالاتر خواهد بود.

(00/0=Sig          43/0=r             391=N)

 

 

سئوال وفرضیه هایی که در پژوهش حاضر مورد پذیر قرار نگرفته عبارت است از:‌

1-     بین درآمد خانواده و انگیزش تحصیلی رابطه وجود دارد.

2-     بین هزینه خانواده و انگیزش تحصیلی رابطه وجود دارد.

3-     آیا انگیزش تحصیلی دانش آموزان بر اساس نوع مسکن والدین شان متفاوت است.

 

پیشنهادها و راهکارهای تحقیق

برای آن که دانش آموزان دوره متوسطه جوار ارسباران برای ادامه تحصیل انگیزه کافی را داشته باشند،‌ پیشنهادهای زیر عنوان می شود:

1- اگر محیط مدرسه فارغ از هرگونه استرس ها و فشارها باشد و محیط آن برای تحصیل مناسب باشد و دانش آموزان احساس راحتی بکنند و مدرسه را به عنوان خانه دوم خود تلقی نمایند، بدیهی است که دانش آموزان نه تنها از مدرسه گریزان نخواهند شد، بلکه علاقه بیشتری برای ادامه تحصیل پیدا خواهد کرد.

2- ترویج روابط دوستانه بین دانش آموزان، و تشویق آنها به احترام متقابل به همدیگر از طرف مدیریت مدارس می توانند انگیزش تحصیلی دانش آموزان را تقویت کرده و در حل مشکلات به یکدیگر کمک و یاری رسانند، تا از این روزنه موفقیت بیشتری را برای خود در آینده رقم زنند.

3- اگر وضعیت مدارس از لحاظ نور و روشنایی، وضعیت نیمکت ها، سیستم گرمایش، اندازه کلاس ها در شرایط مناسبی قرار گیرند، دانش آموزان از لحاظ روحی و روانی آسوده تر خواهند شد و مشکلات جانبی برای ادامه تحصیلی در مقاطع بالاتر را نخواهند داشت.

4- اگر مدارس به امکانات لازم از قبیل، کتابخانه، سالن مطالعه، وسایل سمعی و بصری، امکانات ورزشی، آزمایشگاه و ... مجهز شوند طوری ‌که دانش آموزان بتوانند از آنها به نحو احسن در جهت پیشرفت تحصیلی خود استفاده کنند، بی شک یکی از موفق ترین دانش آموزان بوده و از انگیزش تحصیلی بالایی برای ادامه تحصیلی برخوردار خواهند بود.

5- برگزاری جشن های فارغ التحصیلی، اردوهای علمی- تفریحی، تقویت بنیه علمی دانش آموزان به وسیله کتاب های تقویتی و کنکوری، فعال نمودن کتابخانه ها و تشویق دانش آموزان برای استفاده از آنها برگزاری مسابقات علمی - فرهنگی در زمینه ای علمی، ‌قرآنی، احکام و نهج البلاغه راه هایی است که دانش آموزان را به امر تحصیلی علاقه مند می سازد و انگیزش تحصیلی آنها را بالا می برند.

7- مدیریت مدارس و سازمان مربوطه اگر اقدامات زیر را انجام دهند، دانش آموزان از انگیزش کافی برای ادامه تحصیل برخوردار خواهند بود:

-   برگزاری امتحان میان ترم برای ارزیابی دانش آموزان.

-   ایجاد رقابت سالم بین دانش آموزان در زمینه های مختلف درسی.

-   ارزیابی رقابت سالم بین دانش آموزان در زمینه مختلف درسی.

-   ارزیابی نحوه تدریس معلمان از دیدگاه دانش آموزان برای بهبود کیفیت تدریس.

-   کسب رضایت دانش آموزان با اعمال مدیریت درست.

-   قدردانی از دانش آموزان برتر و ممتاز هر کلاس از طریق معرفی در مراسم گوناگون دیگر.

-  برگزاری همایش های دانش آموزی و تشویق دانش آموزان به ارائه مقاله برای همایش نیز از جمله راه هایی است می تواند در دانش آموزان انگیزش تحصیلی ایجاد نماید.

8- در پژوهش حاضر مطرح شد که دانش آموزان دختر نسبت به پسران از انگیزه بالایی برای تحصیل برخوردار دارند، علت بالا بودن انگیزش تحصیلی در دختران ممکن است مربوط به نحوه تدریس خانم معلم ها باشد که بهتر از آقایان می توانند تدریس نمایند و مطالب را سلیس تر و ساده تر بیان کنند. برای این که دانش آموزان پسر نیز از انگیزه کافی برخوردار باشند می توان یا از معلمان خانم با سابقه بیشتر استفاده کرد یا معلمان با تجربه تر به سر کلاس آنها فرستاد.

9- یکی از نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه ها این بود که دانش آموزان رشته های کار و دانش و فنی و حرفه ای انگیزه کمتری نسبت به سایر رشته ها دارند. می توان دلایلی احتمالی را برای آن مطرح کرد:

-   عدم نهادینه شدن رشته های کار و دانش و فنی و حرفه ای.

-   عدم  وجود شناخت کافی دانش آموزان جامعه آماری از این گونه رشته ها.

می توان برای حل مشکلات فوق اقداماتی مانند تهیه کتابچه یا دفترچه راهنمایی برای دانش آموزان رشته های مذکور درباره اهمیت و فوائد رشته های گوناگون فنی، حرفه ای و کار و دانش انجام داد.

10- نتیجه دیگری که در پژوهش حاضر حاصل شد، این است که دانش آموزان پایه‏های بالاتر از دانش آموزان پایه های اول و دوم از انگیزش بیشتری برخوردار هستند. این امرخیلی خطرناک است زیرا کاهش انگیزش تحصیلی در پایه های اول و دوم می تواند منجر به ترک تحصیل شود. برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان پایه های اول و دوم باید پیشنهادهای طرح شده در مورد آنها حتماً‌
اجرا شود.

 

منابع

1-  ادریسی،‌ ش. 1377، بررسی راه های بر انگیختن دانش آموزان به مطالعه و تکوین عادت مطالعه در فراگیران دورة راهنمایی شهرستان یزد، سازمان آموزش و پرورش یزد، شورای تحقیقات استان یزد.

2-   آشتی، س، ح. 1376، بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی یزد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز – دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

3-     پاپلی یزدی، م. 1381، نظریه های توسعه روستایی، تهران، انتشارات سمت.

4-     خداپناه، م. 1376، انگیزش و هیجان، تهران، انتشارات سمت.

5-     راس،‌آ. 1375، انگیزش در کلاس درس، مترجم: اسماعیل بیابانی، تهران، نشرمدرسه.

6-   ساکن آذری، ر. 1377، بررسی عوامل مرتبط با انگیزش شغلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.

7-     سیاسی، ع. 1367، نظریه های شخصیت یا مکاتب روان شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

8-   غفوری، م. 1367، بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت ومنبع کنترل خلاقیت و ... ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.

9-     لطف آبادی، ح. 1374، سنجش و اندازه گیری در علوم تربیتی، مشهد، دانشگاه فردوس.

10- مجیدی، ب. 1376، بررسی رابطه ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانواده با موفقیت و افت تحصیلی ... ، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

11- نایلی، م. 1373، انگیزش در سازمان، اهواز، دانشگاه شهید چمران.

 

12-Printrich. P. and e.T. al 1996, Morivation in education theory, research and application England clipps. NJ. Prenticehell.

13-Cassidy, T. 1991, Achievment motivation functional attainment cycle of disadvantage and social competence, some longitudinal, British journal of Educational psychology. Vol 16. P. 12.

14-Jernsted G.ch.& chow. w. k. 1980, lectures and textual materials and sources of information for learning, psychological reports, vol 49. (P.p. 1379-1397).

---

 

* استادیارگروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.

** استادیار مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تبریز.

*** مربی  مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تبریز.

 

 

 

 

 

مراجع

1-  ادریسی،‌ ش. 1377، بررسی راه های بر انگیختن دانش آموزان به مطالعه و تکوین عادت مطالعه در فراگیران دورة راهنمایی شهرستان یزد، سازمان آموزش و پرورش یزد، شورای تحقیقات استان یزد.

2-   آشتی، س، ح. 1376، بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی یزد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز – دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

3-     پاپلی یزدی، م. 1381، نظریه های توسعه روستایی، تهران، انتشارات سمت.

4-     خداپناه، م. 1376، انگیزش و هیجان، تهران، انتشارات سمت.

5-     راس،‌آ. 1375، انگیزش در کلاس درس، مترجم: اسماعیل بیابانی، تهران، نشرمدرسه.

6-   ساکن آذری، ر. 1377، بررسی عوامل مرتبط با انگیزش شغلی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.

7-     سیاسی، ع. 1367، نظریه های شخصیت یا مکاتب روان شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

8-   غفوری، م. 1367، بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت ومنبع کنترل خلاقیت و ... ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.

9-     لطف آبادی، ح. 1374، سنجش و اندازه گیری در علوم تربیتی، مشهد، دانشگاه فردوس.

10- مجیدی، ب. 1376، بررسی رابطه ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانواده با موفقیت و افت تحصیلی ... ، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

11- نایلی، م. 1373، انگیزش در سازمان، اهواز، دانشگاه شهید چمران.

 

12-Printrich. P. and e.T. al 1996, Morivation in education theory, research and application England clipps. NJ. Prenticehell.

13-Cassidy, T. 1991, Achievment motivation functional attainment cycle of disadvantage and social competence, some longitudinal, British journal of Educational psychology. Vol 16. P. 12.

14-Jernsted G.ch.& chow. w. k. 1980, lectures and textual materials and sources of information for learning, psychological reports, vol 49. (P.p. 1379-1397).