بررسی میزان گرایش دانشجویان دانشگاه‌های تبریز به عضویت در تعاونی‌های اشتغال‌زا

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 8، دوره 1، شماره 1، اسفند 1387، صفحه 187-217

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مظفرالدین شهبازی¹؛ فاطمه قربانی²

¹عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان.

²کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان

چکیده

یکی از رهـنمودهای کلی درجهت کاهـش نرخ بیکاری، ایجاد اشتغال ومشارکت مـردم در فعالیت­های اقتصادی و گسترش تعاونی­ها است. فعال نمودن بخش تعاونی به ویژه تعاونی­هایی که در زمینه تولید و خود اشتغالی فعالیت دارند با اتکاء به توان علمی فارغ­التحصیلان دانشگاه­ها و با توجه به روحیه گروه­گرایی ایرانیان زمینه را برای حضور در بازارهای جهانی و گشودن مرزهای اقتصادی بیش از پیش فراهم خواهد کرد. بنابراین در میان سه بخش تعاونی، دولتی و خصوصی، شرکت­های تعاونی می­توانند بستر مناسبی برای اشتغال فارغ­التحصیلان و جذب آنها باشند. در این پژوهش سعی شده گرایش گروه­های دانشجویی به تعاونی­های اشتغال­زا و عوامل مؤثر بر آن در دو دانشگاه آزاد و دولتی تبریز مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظورضمن آشنایی با تعاونی و تئوری­های مرتبط با آن (آراء و عقاید اندیشمندانی چون رابرت اون، لوئی بلان، شارل فوریه و...) با استفاده از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه از 754 دانشجو به عنوان حجم نمونه که با روش نمونه­گیری طبقه­ای و تصادفی سیستماتیک انتخاب شده بودند اطلاعات مورد نیاز جمع­آوری گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که بین متغیرهای مستقل (مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، ارضاء نیازها و ویژگی­های فردی به جز سن و درآمد) و متغیر وابسته (گرایش دانشجویان به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا) رابطه معنی­داری وجود دارد. هم چنین مشخص شد بین دو گروه (دانشجویان دانشگاه آزاد و دولـتی) به لحاظ گرایش به عضویت در
تعاونی­های اشتغال­زا، با اطمینان بالای 99/0 درصد تفاوت معنی­داری وجود دارد که این میزان گرایش در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

تعاونی‌های اشتغال‌زا؛ اعتماد اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی؛ انسجام اجتماعی؛ ارضاء نیازها

اصل مقاله

بررسی میزان گرایش دانشجویان دانشگاه­های تبریز به
 عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا

*دکتر مظفرالدین شهبازی

** فاطمه قربانی

 

چکیده

یکی از رهـنمودهای کلی درجهت کاهـش نرخ بیکاری، ایجاد اشتغال ومشارکت مـردم در فعالیت­های اقتصادی و گسترش تعاونی­ها است. فعال نمودن بخش تعاونی به ویژه تعاونی­هایی که در زمینه تولید و خود اشتغالی فعالیت دارند با اتکاء به توان علمی فارغ­التحصیلان دانشگاه­ها و با توجه به روحیه گروه­گرایی ایرانیان زمینه را برای حضور در بازارهای جهانی و گشودن مرزهای اقتصادی بیش از پیش فراهم خواهد کرد. بنابراین در میان سه بخش تعاونی، دولتی و خصوصی، شرکت­های تعاونی می­توانند بستر مناسبی برای اشتغال فارغ­التحصیلان و جذب آنها باشند. در این پژوهش سعی شده گرایش گروه­های دانشجویی به تعاونی­های اشتغال­زا و عوامل مؤثر بر آن در دو دانشگاه آزاد و دولتی تبریز مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظورضمن آشنایی با تعاونی و تئوری­های مرتبط با آن (آراء و عقاید اندیشمندانی چون رابرت اون، لوئی بلان، شارل فوریه و...) با استفاده از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه از 754 دانشجو به عنوان حجم نمونه که با روش نمونه­گیری طبقه­ای و تصادفی سیستماتیک انتخاب شده بودند اطلاعات مورد نیاز جمع­آوری گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که بین متغیرهای مستقل (مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، ارضاء نیازها و ویژگی­های فردی به جز سن و درآمد) و متغیر وابسته (گرایش دانشجویان به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا) رابطه معنی­داری وجود دارد. هم چنین مشخص شد بین دو گروه (دانشجویان دانشگاه آزاد و دولـتی) به لحاظ گرایش به عضویت در
تعاونی­های اشتغال­زا، با اطمینان بالای 99/0 درصد تفاوت معنی­داری وجود دارد که این میزان گرایش در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی می­باشد.

واژگان کلیدی: تعاونی­های اشتغال­زا، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، ارضاء نیازها.

 

بیان مسأله

تعاونی­ها، شرکت­های اقتصادی اخلاق محور هستند که در سایه مشارکت گروهی، هدف تحقق عدالت اجتماعی را با حذف واسطه­ها و کارفرمایان دنبال
می­نماید. در واقع تعاونی­ها با ایجاد شبکه توزیع یکپارچه و وسیع بر بازار حاکمیت می­یابند و قیمت­های نامتعادل را از طریق رقابت منطقی (تولید و توزیع مستقیم) تعدیل می­کنند. تعاونی‌های تولیدی هم، علاوه بر پیگیری اهداف اقتصادی و مالی، با کارآفرینی و ایجاد فرصت شغلی برای اعضای خود، در تعـمیم و تـرویج بـعد اجتـماعی و فرهـنگی تعامـل در کار، هـمیاری، خودباوری، مسئولیت‌پذیری و دگرخواهی در بین آحاد جامعه فعال می‌باشند. یکی از راه­های عملی درجهت کاهش نرخ بیکاری به خصوص در میان قشر تحصیل کرده دانشگاهی، تعاون و همکاری میان افراد در قالب شرکت­های تعاونی است. تعاونی­ها در ایجاد اشتغال، کاهش نرخ تورم، توسعه مشارکت­های جمعی و تأمین عدالت اجتماعی و اقتصادی نقش مؤثری دارند. در مقایسه با تشکل­های دولتی، تعاونی­ها دارای بهره­وری بیشتر و ضایعات کم تر هستند و در مقایسه با بخش خصوصی از دموکراسی اقتصادی و توزیع عادلانه ثروت و درآمد برخوردارند. بنابراین در میان سه بخش تعاونی، دولتی وخصوصی (در نظام اقتصادی)، تعاون و شرکت­های تعاونی می­توانند بسترمناسبی برای اشتغال فارغ التحصیلان و جذب آنها باشند(طهماسبی گنجور و دیگری، 1384­: 22). موضوع بازارکار در اقتصاد ایران به دلایل مختلف اقتصادی و اجتماعی حکایت از عدم تعادل دارد به طوری که طی دهه اخیر عرضة نیروی کار برتقاضای آن فزونی داشته و این شکاف به تدریج افزایش یافته که نتیجه آن بحران بیکاری و عدم وجود اشتغال مناسب برای نیروی کار به ویژه جوانان و فارغ­التحصیلان دانشگاهی است. بر همین اساس یکی از مقولات مهم که در چارچوب سیاست­های فعال بازارکار مد نظر اکثرکشورهای جهان بوده برنامه­های خوداشتغالی و اعتبارات خرد برای رویارویی با بیکاری است(قویدل، 1387: 27).

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

موضوع ایجاد اشتغال و مقابله با بحران بیکاری همواره مورد تأکید مسئولین و مدیران قرار داشته و عمده­ترین مسأله در برنامه دوم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به شمار می­رود. گرایش فارغ­التحصیلان به بخش تعاون و اقدام آنان برای تشکیل تعاونی از طرفی موجب تقویت و گسترش بخش تعاون و افزایش ضریب رقابت پذیری این بخش در مقایسه با سایر بخش­های اقتصادی گردیده و از طرف دیگر بحران بیکاری و پیامدهای ناخوشایند این معضل را در جامعه کاهش می­دهد. آمار کثیر فارغ­التحصیلان بیکار و تقاضای روزافزون اشتغال این گروه ضرورت توجه عملی و ارائه راه­های منطقی را مشخص می­سازد. بیکاری تحصیل­کردگان بخش بسیار مهمی از مسأله بیکاری عمومی است. اهمیت آنان ارتباط زیادی به تعدادشان ندارد و بیشتر ناشی از موقعیت آنان به عنوان گروهی است که قادر به سخن گفتن و تأثیر گذاری در جامعه بوده و از لحاظ سیاسی آگاهند و نیز توانایی بسیج افکار عمومی و مخالفت با برخی از برنامه­های دولت را دارند. نکته اساسی در عدم جذب بیکاران تحصیل کرده به مشاغل مولد در بخش­های کشاورزی، خدمات، صنعت و معدن، عدم تأمین آتیه، امنیت و شخصیت شغلی است(قمریان و دیگری، 1382: 2). تعاونی­ها در درجة اول حامل ارزش­های دموکراتیک و در ثانی دارای اهداف اجتماعی و سیاسی هستند و قصدشان این بوده که از قطبی شدن جامعه جلوگیری کنند. آنها در مالکیت و قدرت اقتصادی جامعه شرکت دارند و در بسیاری از کشورها در بخش های مهم اقتصادی فعال آنها را در انحصار خود دارند(شکوری، 1378: 88).

 

اهداف تحقیق

هدف کلی:

- ارزیابی گرایش دانشجویان دانشگاه­های (دولتی و آزاد) تبریز به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا وعوامل مؤثر بر آن.

اهداف جزیی:

ـ ارزیابی تأثیر اعتماد اجتماعی در گرایش دانشجویان دانشگاه­های (دولتی و آزاد) تبریز به عضویت درتعاونی­های اشتغال­زا.

ـ ارزیابی تأثیرمشارکت اجتماعی درگرایش دانشجویان دانشگاه­های(دولتی و آزاد) تبریز به عضویت درتعاونی­های اشتغال­زا.

ـ ارزیابی تأثیر انسجام اجتماعی درگرایش دانشجویان دانشگاه­های (دولتی و آزاد) تبریز به عضویت درتعاونی­های اشتغال­زا.

ـ ارزیابی تأثیرمیزان ارضاء نیازها در گرایش دانشجویان دانشگاه­های (دولتی و آزاد) تبریز به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا.

 

پیشینه تجربی

بررسی های انجام شده در خصوص پیشینه این پژوهش نشان داد از جمله  اقدامات صورت گرفته که مرتبط با موضوع تحقیق می باشند، عبارتنداز:

ـ عسگری(1379) تحلیلی بر وضعیت اشتغال در کشور تحت عنوان راهکارهای تعاونی برای اشتغال فارغ­التحصیلان دانشگاه­ها که در ماهنامه شماره 107 تعاون مرداد ماه 1379 درج شـده است. این گـزارش در واقع اولین قـدم در راه بررسـی مشکلات تـعاونی­های فارغ­التحصیلان و ایجاد اشتغال برای آنان به حساب می­آید.

ـ زمینه­یابی ایجاد تعاونی­های مولد و اشتغال­زا با تأکید بر اشتغال فارغ­التحصیلان دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی که در 28 استان کشور به صورت طرح­های پژوهشی به اجرا درآمده و از جمع­بندی نتایج آنها گزارش ملی آن در سال 1380 منتشر گردید که از جمله آنها تحقیق: کاتب (1380) بررسی          زمینه­یابی تشکیل تعاونی­های مولد و اشتغال­زا برای جوانان با تأکـید بر اشتغال دانشجویان و فارغ­التـحصیلان دانشگاه­ها، آذربایـجان­شـرقی می­باشد: هدف اصلی از اجرای این طرح، زمینه­یابی بررسی و شناسایی زمینه­ها و پتانسیل­های اقتصادی و اجتماعی موجود در استان­های کشور برای انجام طرح­های تولیدی و خدماتی و ایجاد اشتغال برای فارغ­التحصیلان دانشگاه­ها، در نهایت توسعه کمی و کیفی بخش تعاون می­باشد.

ـ بنی­فاطمه (1381) بررسی نقش شرکت­های تعاونی بهداشتی و درمانی آذربایجان­شرقی در اشتغال فارغ­التحصیلان رشته­های پزشکی و کاهش تصدی­گری دولت: به طور کلی چشم­انداز این پژوهش، مکتب کارکردگرایی به ویژه نظریه­پرداز مشهور این مکتب، رابرت مرتون می­باشد که در نهایت محقق به نتایج زیر دست یافته است: کاهش تصدی­گری دولت با شناسایی نقش تعاونی­های خدمات بهداشتی و درمانی، تأثیر این نوع تعاونی­ها برای رفع معضل بیکاری جوانان و دانش­آموختگان رشته­ای علوم پزشکی. این تعاونی­ها نقش به سزایی در افزایش فرصت اشتغال جوانان خصوصاً جوانان دانش آموخته رشته­های علوم پزشکی داشته اند و علاوه بر آن در زمینة خدمات و ساخت و ساز نیز نقش عمده­ای در کاهش تصدی­گری دولت و هزینه­های آن ایفا نموده­اند.

 

مبانی نظری

از جمله تئورسین­ها و اجتماعیون تعاون­طلبی که از آنها با عنوان سوسیالیست­های تخیلی یاد می­شود، رابرت اون، لویی بلان، شارل فوریه، سن سیمون، پرودون، ویلیام کینگ و فیلیپ بوشه می­باشند. از وجوه اشتراک این گروه از متفکرین، تأکید آنها بر همکاری و تعاون، مساوات طلبی، مخالفت با مالکیت خصوصی و ... می­باشد. از آنجا که اکثر آنها معتقد بودند علل نابسامانی­های اجتماعی و اقتصادی را باید در رقابت جستجو کرد، تنها راه مقابله و پیروزی در این رقابت را تعاون و اقدام جمعی افراد می­دانستند. بنابراین تغییرات بنیادی در سیستم اجتماعی و اقتصادی خود را لازم می دانستند. به عنوان مثال لویی بلان معتقد است برای جلوگیری از رقابت و عوارض وخیم آن باید نظام اقتصادی را بر مبنای نقیض آن یعنی بر پایه همکاری و تعاون استوار ساخت. وی اظهار می داشت در بطن نظام­های مبتنی بر فردگرایی این مشکلات نهفته است. لویی بلان اعتقاد داشت از راه حذف مالکیت خصوصی رقابت ریشه کن شده، مشکلات از میان خواهند رفت، او برای رسیدن به هدف فوق طرح کارگاه­های اجتماعی (Social Workshops­) را عنوان نموده است. هم چنین رابرت اون با ایجاد دهکده تعاونی و شارل فوریه با تأسیس جوامعی به نام فالانستر اقدامات مؤثری را در این راه انجام دادند. در رابطه با اعتماد اجتماعی تئوری­های پارسونز، وبر، زیمل، گیدنز و جانسون، در زمینه مشارکت اجتماعی تئوریسین های مختلفی از جمله اوکلی، کلندرمن، کلی و برین لینگر، گائوتری، هانتیگتون و نلسون، وبر، پارسونز و ...، در زمینه انسجام اجتماعی دیدگاه­های پاتنام، چلبی و ازکیا و در نهایت درمورد متغیر ارضاء نیازها، دیدگاه­های رفیع­پور، چلبی، مرتن و مازلو مورد توجه قرار گرفتند.

 

چارچوب نظری

نظریه میدانی کورت لوین رفتار انسانی را تابع عوامل مختلف و به هم وابسته دانسته است. لوین این عوامل را به دو گونه تقسیم می­کند: خصوصیات شخصی و خصوصیات محیطی. که هر یک از این عوامل در گرایش افراد به تعاونی­ها می­توانند دخیل باشند.   

طبق دیدگاه دیوید جانسون برای ایجاد ارتباطات اجتماعی، شخص باید بتواند فضای آکنده از اعتماد را ایجاد کند که در نتیجه، ترس­های خود و دیگری را از طرد شدن کاهش داده، امید به پذیرش، حمایت و تأیید را ارتقا بخشد. جانسون با مبنای نظری صور کنش و ارتباط، اعتماد را برای رشد و گسترش روابط ضروری می­داند. وی مبنای اعتماد را صراحت، سهیم کردن، پذیرش، رفتار قابل اعتماد، حمایت، تمایلات همکاری­جویانه و رفتار مبتنی بر اعتماد می­داند. طبق نظر جانسون می­توان گفت که اگر مسئولین و اعضای تعاونی­ها در انجام کار، صداقت و صراحت داشته باشند و فضای تعاونی به گونه­ای باشد که همه افراد در آن با یکدیگر همکاری داشته باشند و مسوولین به نظرات و     ایده­های اعضای تعاونی بها بدهند در نتیجه همه اعضاء از اهداف سازمان حمایت می­کنند و تمایلات همکاری­جویانه از خود نشان می­دهند. چنین فضایی بستر مناسبی را برای دیگر افراد جهت گرایش به تعاونی­ها فراهم خواهد کرد.

از نظر پارسونز ارزش­های فرهنگی و اجتماعی هستند که در عمل، شرایط ساختی کنش اجتماعی را تشکیل می­دهند و به عبارت دیگر کنش­های افراد جامعه تحت تأثیر ارزش­های فرهنگی موجود در آن جامعه است. از نظر پارسونز الگوهای جهت­گیری ارزشی که به وسیله کنشگر در زمان اجتماعی شدن به دست می­آید تا اندازه زیادی نتیجة کارکرد ساختار بنیادی و ارزش­های مسلط نظام اجتماعی است. از نظر پارسونز ارزش­های اجتماعی در همه حال از خارج بر افراد تحمیل نمی­شود بلکه در مناسبات مقابل شان با جامعه ایجاد می­شود. به طور کلی پارسونز جبری بودن کنش اجتماعی را رد می­کند و معتقد است کنش برخلاف رفتار، اساساً ارادی است. در عین حال کنش اجتماعی جنبه عقلانی دارد و افراد همواره غایت و هدفی را در رفتار خود دنبال می­کنند. از آن جایی که یکی از ارزش­های مسلط جامعه ما تعاون و همیاری در جامعه است. بنابراین یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر درکنش­های جمعی مانند شرکت در تعاونی­ها درونی شدن این ارزش مشترک در میان مردم می باشد.

به نظر دورکیم یکی از عناصر عمده یکپارچگی، پهنه میدان عمل متقابل اعضای گروه با یکدیگراست. برای مثال اشتراک در آئین­های مذهبی، اعضای گروه­های مذهبی را به فعالیت­های مشترک پیوند دهنده می­کشاند. در یک سطح دیگر فعالیت­های کاری که مبتنی بر وظایف متمایز ولی مکمل باشند، کارگران را به گروه کاری پیوند می­دهند. فراوانی عمل متقابل الگودار، گواه بردرجه یکپارچگی ارزشی گروه است. جمعیت­هایی که درجه توافق شان بالاست، در مقایسه با گروه­هایی که توافق گروهی­شان ضعیف است، رفتارانحرافی کمتری دارند(کوزر، 1386: 190). دورکیم معتقد به دو نوع همبستگی مکانیکی (مبتنی بر باور مشترک) در جوامع ابتدایی و همبستگی ارگانیک (مبتنی بر تنوع فزاینده و پیشرفته تقسیم کار) در جوامع مدرن می­باشد. او بعدها این نظرش را تعدیل کرد و تأکید نمود که حتی نظام­های برخوردار از همبستگی ارگانیک بسیار پیشرفته نیز باید بر پایه یک ایمان مشترک یا وجدان جمعی قرار گیرند. او معتقد بود بدون یک چنین اعتقادات مشترک، هرجامعه­ای چه جدید چه ابتدایی محکوم به تباهی و فروپاشیدگی است. بنابراین افزایش همبستگی ارگانیک در جوامع مدرن، افزایش گرایش به فعالیت­های تعاونی را در پی خواهد داشت. ضمن این که خود تعاونی­ها را هم می­توان به عنوان وسیله­ای برای تحقق این همبستگی در جوامع مدرن قلمداد کرد و از این طریق طبق نظر دورکهایم از بروز رفتارهای انحرافی جلوگیری کرد. از سوی دیگر تقویت بسترهای لازم جهت افزایش انسجام اجتماعی، سبب توسعه تعاونی­ها و در نهایت کاهش آسیب­های اجتماعی خواهد شد. مازلو روانشناس انسانگرا نیز تنهایی و انزوا و ریشه در جامعه نداشتن را از دردهای انسان می­داند و براین باور است که انسان از نظر روانی نیازمند گروه است. او می گوید انسان­ها می­خواهند با داشتن روابط صمیمی با دیگران احساسات شایع ازخود بیگانگی و تنهایی و غربت و بی همدلی که بر اثر مشغله­های فراوان انسان به وجود آمده است، غلبه کنند(قاسمی پویا، 1380: 32). بنابراین تعاونی­ها را می­توان یکی از بهترین فرصت­های ارضای نیاز به شمار آورد.

از آن جا که هدف این پژوهش، بررسی گرایش دانشجویان به تعاون بود از تئوری گرایش فیش باین ـ آیزن استفاده شده است. از دیدگاه نظریه کنش موجه، مشارکت در تشکیل و گرایش به تعاونی ها منتج از باور افراد  در مورد نتایج عمل­شان و انگیزه آنها برای برآوردن نیازهای خود و توقع دیگران است. اصطلاح کنش موجه را که آیزن و فیش باین برای تبیین کنش­های مختلف افراد  به کار بردند به این معنی است که اکثر رفتارها به این دلیل انجام می­شود که مردم به نتایج اعمال خود فکر می­کنند و برای حصول به نتایج مطلوب و پرهیز از برخی نتایج نامطلوب دست به انتخاب منطقی می­زنند.

 

 

 

 

تئوری گرایش فیش باین - آیزن  Fishbin & Aizen

مشهورترین تئوری را در زمینه گرایش، فیش باین وآیزن ارائه کرده­اند. آنها در یافتن یک تئوری برای تعیین رفتار به نقش گرایش اشاره می­کنند. به نظر آنها رفتار(Behavior) در پی زنجیره­ای از عوامل به وجود می­آید، حلقه ماقبل بروز رفتار، قصد و نیت به انجام یک رفتاراست. به وجود آمدن قصد و نیت به نوبه خود تابع دو متغیردیگر است:

1ـ گرایش به سوی آن رفتار    Attitude toward the behavior

2ـ هنجارذهنی Sobjective norms

متغیر اول (گرایش به سوی آن رفتار) یک متغیر فردی و شخصی است که طی آن فرد انجام یک رفتار یا یک پدیده را از نظرخودش ارزیابی می­کند که آیا خوب است یابد. متغیر دوم (هنجارهای ذهنی) منعکس­کننده نفوذ و فشار اجتماعی است که شخص آن را برای انجام یک کار (رفتار) احساس و درک می­کند.

  میزان تأثیر هر یک از این 2 متغیر (گرایش و هنجارذهنی) در به وجود آمدن قصد و نیت همیشه یکسان نیست و بستگی به شخصیت فرد و شرایط اجتماعی دارد، لذا گاهی ممکن است تأثیر گرایش بیشتر باشد و گاه تأثیر هنجار ذهنی.

در این تئوری،گرایش به نوبة خود تابع دو عامل دیگر در نظرگرفته شده است:

1ـ انتظار فایده expectation of outcome یا باور Eliet

2ـ ارزیابی فایده Evaluation of outcome

انتظار فایده به معنی آن است که یک شخص تا چه حد از یک پدیده انتظار فایده دارد. مثلاً فردی که استفاده از تخصص و اشتغال برایش مهم است فکر می­کند تشکیل یک تعاونی می­تواند برای او فایده داشته باشد. ارزیابی فایدة نسبتاً روشن است و طی آن شخص ارزیابی می­کند که آیا آن پدیده به نظر او فایده دارد یا نه.

هنجارذهنی: در تئوری فیش باین ـ آیزن، این متغیر منعکس­کننده نفوذ و فشار اجتماعی روی یک شخص برای انجام یک رفتار است. بدین معنی که شخص به آن توجه  دارد که تا چه حد رفتارش مورد تأیید یا توبیخ افراد یا گروه­های خاصی قرارخواهد گرفت. این متغیرخود به دو عامل دیگر تجزیه می­شود:

ـ  انتظار آن که یک رفتار خاص از سوی دیگر افراد مهم گروه چگونه ارزیابی می­شود که می­توان آن را دیگران نامید.

ـ انگیزه پیروی از انتظارات دیگران (یعنی آیا اصلاً برای شخص A قضاوت مردم مهم است که درباره او چه می­گویند یا نه) مثلاً وجود این هنجار ذهنی که فرد تحصیل کرده لزوماً باید کار اداری داشته و اصطلاحاً پشت میزنشین باشد، خود یکی از موانع مهم است و دیگر این که ممکن است خانواده فرد و اطرافیان وی را چندان تأیید نکنند و در عوض وی را برای کسب یک کار اداری و دولتی با حقوق مشخص تشویق کنند(قمریان و دیگری، 1382: 11-12). به دلیل تمرکز بحث روی تعاونی­ها مفاهیم و عناوین (نمودار آیزن و فیش باین) را باید متناسب با تعاون تفسیر کرد:

نخستین سازه مؤثر بر قصد مشارکت در تعاونی­ها، اطلاعات و آگاهی فرد است. در دومین سازه فرد اندیشه می­کند که از اقدام او چه چیزی حاصل می­شود. در واقع ارزش داوری در زمینه پیامدهای متصور برای مشارکت است.

عامل دیگری که می­تواند تهسیل­کننده یا مانع ایجاد انگیزه برای مشارکت باشد سوابق فرد در زمینه مشارکت است. مشاهدات تأکید می­کند افرادی که برای انجام کاری از پیش سابقه موفقی دارند معمولاً برای تکرار آن عمل از وضعیت بهتری برخوردار می­باشند. ویژگی­های فردی و امکانات موجود نیز در امر مشارکت مؤثرند. البته تنها قصد مشارکت برای اقدام به مشارکت کافی نیست بلکه وجود امکانات لازم نیز از شروط ضروری است. هم چنین نظام قانونی و نهادی جامعة عاملی مؤثر برای مشارکت محسوب می­شود(علوی تبار، 1377: 25-19).

 

فرضیه­های پژوهش

1ـ به نظر می­رسد بین ویژگی های فردی و میزان گرایش به تعاونی­های
اشتغال­زا رابطه معنی­داری وجود دارد.

2ـ به نظر می­رسد بین میزان اعتماد اجتماعی و میزان گرایش به تعاونی­های اشتغال­زا رابطه معنی­داری وجود دارد.

3ـ به نظر می­رسد بین میزان مشارکت اجتماعی و میزان به تعاونی­های اشتغال­زا رابطه معنی­داری وجود دارد.

4ـ به نظر می­رسد بین میزان انسجام اجتماعی و میزان گرایش به تعاونی­های اشتغال­زا رابطه معنی­داری وجود دارد.

5ـ به نظر می­رسد بین میزان ارضاء نیازها و میزان گرایش به تعاونی­های
اشتغال­زا رابطه معنی­داری وجود دارد.

 

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای وابسته و مستقل

تعریف مفهومی متغیر وابسته (گرایش دانشجویان به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا):

گرایش: به معنی یک نظام از تمایلات، عقاید و اعتقادات یک فرد نسبت به پدیده­های محیط خود می­باشد. این نظام از تمایلات و ... در طول زمان در پی تأثیرات محیطی مثلاً تربیت و تجربیات به معنی وسیع آن شکل می­گیرد و کم و بیش دارای دوام و قوام می­باشد(رفیع­پور، 1373: 5). شرکت تعاونی شرکتی است از اشخاص حقیقی و حقوقی که به منظور رفع نیازمندی­های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی شرکا از طریق خود یاری و کمک متقابل و همکاری آنان و تشویق به پس­اندازی موافق اصولی که در این قانون مطرح است تشکیل می­شود(طالب، 1379: 18).

تعریف عملیاتی: شاخص­های در نظر گرفته شده طبق تعاریف ارائه شده شامل (گرایش به تعاون، مجموعه­ای از افراد داوطلب، هدف مشترک، بهبود وضع اجتماعی، بهبود وضع اقتصادی، تأسیس و اداره توسط اعضای تعاونی) می­باشند که براساس آن گویه­های مورد نظر براساس مقیاس لیکرت تنظیم شدند.

تعریف مفهومی اعتماد اجتماعی Social trust: اعتماد اجتماعی را می­توان حسن ظن فرد نسبت به سایر اعضای جامعه تعریف کرد که این امر موجب گسترش و تسهیل روابط اجتماعی فرد با آنها می­شود(امیرکافی، 1380: 18). جانسون معتقد است که در یک رابطه مبتنی بر اعتماد این عناصر وجود دارند: صراحت و باز بودن، سهیم کردن، پذیرش، حمایت، تمایلات همکاری­جویانه، رفتار مبتنی براعتماد، رفتار قابل اعتماد، اعتمادکننده بودن و قابلیت اعتماد داشتن(امیرکافی، 97:1375).

تعریف عملیاتی: براساس تعریف جانسون، شاخص­های (صراحت و بازبودن، سهیم کردن، تمایلات همکاری­جویانه، اطمینان به افراد و نهادها و سازمان­ها) تعیین شده و از میان آنها گویه­های مربوط به متغیر استخراج شدند.

تعریف مفهومی مشارکت اجتماعی Social participation: هلی مشارکت اجتماعی را به صورت مشارکت افراد در فعالیت گروه­های خارج از خانواده، عرصه سیاسی و محیط کار تعریف می­کند. با توجه به تعریف هلی می­توان گفت مشارکت اجتماعی عبارت است از هر گونه کنش متقابل داوطلبانه، آگاهانه، و جمعی افراد و گروه ها در فعالیت­های خارج از خانواده و همه گروه­های فعال غیر وابسته به سازمان­های سیاسی، گروه های فساد و اتحادیه­های کارگری که به صورت مشارکت رسمی و غیررسمی مورد مطالعه قرار        می­گیرند(یزدان­پناه و دیگری، 1387: 135).

تعریف عملیاتی­: براساس تعریف برگرفته از هلی برای مشارکت اجتماعی شاخص­های زیر در نظر گرفته شد (مشارکت در فعالیت­های اجتماعی و انجمن­ها)، (هلال احمر، تیم­های ورزشی و ...) مشارکت در فعالیت­های سیاسی، همکاری با مؤسسات خیریه، همکاری با گروه­های دوستانه و خانوادگی) با توجه به این شاخص­ها گویه­های مربوط به این متغیر تنظیم شدند.

تعریف مفهومی انسجام اجتماعی ­Social Solidarity: انسجام اجتماعی، دلالت بر توافق جمعی میان اعضای یک جامعه دارد که حاصل پذیرش و درونی کردن نظام ارزشی و هنجاری یک جامعه و وجود تعلق جمعی و تراکمی از وجود تعامل در میان افراد آن جامعه است(ازکیا و دیگری،1380: 181) .

تعریف عملیاتی: با توجه به تعریف ذکر شده ، از سه شاخص (گرایش نسبت به یکدیگر، میزان تعامل اجتماعی بین دانشجویان و میزان نزاع و اختلاف سیاسی) استفاده شده که گویه های مربوط به این متغیر براساس شاخص ها تنظیم شدند.

تعریف مفهومی نیاز: نیاز کمبودی است که توسط فرد احساس می­شود و وجود آن موجب می­شود فرد درصدد پیدا کردن راهی در جهت رفع آن برآید. مازلو معتقد است انسان از نظر روانی نیازمند گروه است. او نیازهای انسانی را نوع مخصوصی از غرائز می­داند که در حیوانات یافت نمی­شود و آنها را به 5 دسته تقسیم می­کند: نیازهای فیزیولوژیکی، تأمینی، اجتماعی، نیاز به منزلت و خویشتن­یابی(هیکس، 1377: 63).

تعریف عملیاتی­: طبق تعریف مازلو تقسیم­بندی 5­گانه نیازها به عنوان شاخص در نظر گرفته شد و براساس آن گویه­های مربوط به متغیر تنظیم شده است.

تعریف عملیاتی: ویژگی­های فردی نیز به مشخصه­های بیولوژیکی و اجتماعی افراد گفته می­شود. براساس دیدگاه کورت لوین رفتار فرد علاوه­بر خصوصیات محیطی تابع خصوصیات شخصی است(رفیع­پور، 1374: 59). در گویه­های تنظیم شده متغیرهایی از قبیل: سن، جنس(مرد ـ زن)، رشته تحصیلی (با شاخص­های: علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و کشاورزی) مقطع تحصیلی با چهار شاخص (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا)، وضعیت تأهل (مجرد- متأهل)، وضعیت شغلی (شاغل- غیرشاغل) و درآمد سنجیده می­شود، که مجموعاً تحت عنوان ویژگی­های فردی آورده شده است.       

 

 

روش تحقیق

در این تحقیق، از دو روش اسنادی و پیمایشی (Survey Method) جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. که در روش اسنادی از تکنیک فیش­برداری (از میان منابع و مآخذی از قبیل کتب، مجلات، طرح­های تحقیقاتی و پایان نامه­ها) و در روش پیمایشی از تکنیک مصاحبه حضوری استفاده شده که با تکمیل پرسشنامه­های تحقیق، کار جمع آوری داده­ها صورت گرفته است. داده­ها با نرم­افزار spss مورد پردازش قرار گرفته­اند و با توجه به سطح سنجش متغیرها از آزمون­های مختلفی استفاده شده است. روش سنجش شاخص­ها برای متغیرهای وابسته و مستقل به جز متغیر مستقل ویژگی­های فردی، طیف 5 درجه­ای لیکرت می باشد، در شاخص­های ویژگی­های فردی نیز سن و درآمد با سؤالات باز و بقیه موارد با سؤالات بسته مورد سنجش قرار گرفتند.

 

جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دانشگاه­های آزاد و دولتی تبریز (به صورت گروه های دانشجویی در رشته­های علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و کشاورزی) تشکیل می­دهند که در دانشگاه دولتی تبریز با حجم 17450 نفر و در دانشگاه آزاد با حجم 25690 نفر می­باشند. حجم نمونه (به صورت جداگانه برای هر دانشگاه) با استفاده از فرمول کوکران 378 نفر به عنوان حجم نمونه دانشگاه آزاد و 376 نفر به عنوان حجم نمونه دانشگاه دولتی به دست آمد. بعد از برآورد حجم نمونه، در مرحلة اول از روش نمونه­گیری طبقه­ای استفاده شده، سپس با استفاده از شیوة نمونه­گیری تصادفی سیستماتیک به تفکیک رشته­های تحصیلی در هر دانشگاه لیستی تهیه شد و مطابق آن لیست­ها پرسشنامه­ها بین دانشجویان منتخب توزیع شدند.

 

 

 

 

روایی و پایایی ابزار اندازه­گیری تحقیق

قابلیت اعتبار(روایی) (Validity): اعتباری که در این تحقیق از آن استفاده نموده ایم اعتبار صوری (Face Validity) است. اعتبار صوری مبتنی بر داوری و قضاوت متخصصان است. هم چنین علاوه بر اعتبار صوری، به منظور شناسایی دقیق اندازه­گیری از اعتبار سازه­ای (Construct Validity ) نیز استفاده شده است. در این شیوه ارزیابی نتیجه برحسب مطابقت آن با انتظارات نظری صورت می­گیرد(دواس،1387: 64). تحلیل عاملی گویه­های متغیر وابسته (گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا) با استفاده از نرم­افزارspss   نشان داد که مجموع این گویه­ها بارعاملی 943/67 % بر روی این متغیر دارند ، به عبارت دیگر این گویه­ها 943/67 % فضای مفهومی متغیر را پوشش می­دهند و باتوجه به این مقدار بارعاملی که بالاتر از 50% بوده لذا می­توان گفت متغیر مورد بررسی دارای اعتبار می­باشد.

قابلیت اعتماد (پایایی) (Reliability): شاخص پایایی کل مقیاس آماره­ای است به نام آلفای کرونباخ که دامنة آن از 0 تا 1 است. هر چه آلفا بیشتر باشد پایایی مقیاس بیشتر خواهد بود. طبق قاعده تجربی، آلفا دست کم باید 70/. باشد تا بتوان مقیاس را دارای پایایی به شمار آورد(دواس، 1387: 253).

 

جدول شماره(1): آزمون آلفای کرونباخ

متغیرها	نوع متغیرها	تعداد گویه­ها	ضریب آلفا
گرایش به تعاونی ها	وابسته	15	72/.
مشارکت اجتماعی	مستقل	8	77/.
اعتماد اجتماعی	مستقل	10	71/.
انسجام اجتماعی	مستقل	7	73/.
ارضاء نیازها	مستقل	6	80/.

 

 

 

 

استنتاج آماری 

تجزیه و تحلیل داده­ها در این تحقیق شامل سه بخش تجزیه و تحلیل توصیفی (تحلیل­های یک متغیره)، تجزیه و تحلیل علی (تحلیل­های دومتغیره) و رگرسیون (تحلیل­های چندمتغیره) می­باشد.

 

جدول شماره(2): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب سن
به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

جمع	سن
	بالاتر از 31  سال	30-26 سال	کمتراز20 سال	25-21 سال
378	37	63	175	103	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	9/4	3/8	2/23	6/13	درصد
378	0	51	181	146	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	0/	8/6	9/23	3/19	درصد
756	37	114	356	249	جمع
0/100	9/4	1/15	1/47	9/32

 

با توجه به این جدول می­توان گفت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی بیشترین تعداد یعنی 2/23 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد و 9/23 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی، دارای سن 25-21 سال هستند. و کم ترین تعداد یعنی 9/4 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد و 0/0 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی، دارای سن بالاتر از 31سال هستند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره(3): توزیع فراوانی حجم نمونه برحسب جنس به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

 

جمع	جنس
	زن	مرد
378	215	163	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	4/28	6/21	درصد
378	170	208	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	5/22	5/27	درصد
756	385	371	جمع
0/100	6/50	1/49

 

با توجه به این جدول می توان گفت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: 4/28 درصد از دانشجویان دانشگاه آزاد مرد و6/21 درصد زن می باشند. 5/22 درصد  از دانشجویان دانشگاه دولتی را مردان و 5/27 درصد را زنان تشکیل می دهند.

 

جدول شماره(4): توزیع فراوانی برحسب وضعیت تأهل به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

 

جمع	جنس
	متاهل	مجرد
378	202	176	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	7/26	3/23	درصد
378	18	360	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	4/2	6/47	درصد
756	220	536	جمع
0/100	1/29	9/70

 

 

 

 

 

باتوجه به این جدول می توان گفت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: 3/23 درصد از دانشجویان دانشگاه آزاد مجرد و7/26 درصد متأهل می باشند. 6/47 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی نیز مجرد

و 4/2 درصد متأهل می باشند، چنان چه مشهود است بیشترین درصد پاسخگویان بالاخص دانشجویان دانشگاه دولتی مجرد می باشند.

 

 

جدول شماره(5): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
رشته تحصیلی به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

جمع	رشتة تحصیلی
	کشاورزی	فنی مهندسی	علوم پایه	علوم انسانی
378	13	56	45	264	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	7/1	4/7	0/6	9/34	درصد
378	64	163	13	138	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	5/8	5/21	7/1	3/18	درصد
756	77	219	58	402	جمع
0/100	2/10	9/28	7/7	2/53

 

باتوجه به این جدول می توان گفت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: 9/34 درصد از دانشجویان دانشگاه آزاد در رشتة علوم انسانی، 6 درصد در رشتة علوم پایه، 4/7 درصد در رشته فنی مهندسی و 7/1 درصد در رشته کشاورزی تحصیل می­کنند. 3/18 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی در رشته علوم انسانی، 7/1 درصد در رشته علوم پایه، 5/21 درصد در رشته فنی مهندسی و 5/8 درصد در رشته کشاورزی تحصیل می­کنند، چنان چه مشهود است بیشترین درصد دانشجویان دانشگاه آزاد در رشته­های انسانی و دانشجویان دانشگاه دولتی در رشته­های فنی مهندسی تحصیل می­کنند.

 

 

 

 

جدول شماره(6): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
مقطع تحصیلی به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

جمع	مقطع تحصیلی
	دکترا	کارشناسی ارشد	کارشناسی	کاردانی
378	10	27	102	239	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	3/1	6/3	5/13	6/31	درصد
378	14	29	315	20	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	9/1	7/3	7/41	7/2	درصد
756	24	56	417	259	جمع
0/100	2/3	3/7	2/55	3/34

 

 

باتوجه به این جدول می­توان گفت که از بین حجم نمونة مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: 6/31 درصد از دانشجویان دانشگاه آزاد در مقطع کاردانی، 5/13درصد کارشناسی، 6/3 درصد کارشناسی ارشد و            3 /1 درصد در مقطع دکترا تحصیل می کنند. 7/2 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی در مقطع کاردانی، 7/41 درصد کارشناسی، 7/3 درصد کارشناسی ارشد و 9/1 درصد در مقطع دکترا تحصیل می­کنند؛ چنان چه مشهود است یشترین درصد دانشجویان دانشگاه آزاد در مقطع کاردانی و دانشجویان دانشگاه دولتی در مقطع کارشناسی تحصیل می کنند.

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره(7): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
وضعیت شغلی به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

جمع	وضعیت شغلی
	شاغل	غیرشاغل
378	272	106	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	6/36	0/14	درصد
378	356	13	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	3/48	7/1	درصد
756	637	119	فراوانی	جمع
0/100	3/84	7/15	درصد

 

باتوجه به این جدول می­توان گفت: از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی 14 درصد از دانشجویان دانشگاه آزاد شاغل و 36 درصد غیرشاغل می­باشند. 7/1 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی نیز شاغل و 3/48 درصد غیرشاغل می­باشند، چنان چه مشهود است بیشترین درصد پاسخگویان درهردو گروه بیکار می­باشند.

 

جدول شماره (8): جدول توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
درآمد به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

 

جمع	درآمد شاغلین
	بیشتر از 401 هزارتومان	400-201 هزارتومان	کمتر از 200 هزارتومان	غیرشاغل
378	11	68	1	298	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	5/1	0/9	1/0	4/39	درصد
378	0	13	0	365	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	0/	7/1	0/	3/48	درصد
756	11	81	1	663	جمع
0/100	5/1	7/10	1/0	7/87

 

 

باتوجه به این جدول می­توان گفت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی 4/39 درصد از دانشجویان دانشگاه آزاد غیرشاغل بوده و یا میزان درآمد خود را اعلام نکرده­اند، 1/0 درصد کمتر از 200 هزار تومان، 9 درصد مابین 400-201 و 5/1 درصد بیش از 401 هزار تومان درآمد دارند، 3/48 درصد از دانشجویان دانشگاه دولتی غیرشاغل بوده و 7/1 درصد مابین 400-201 هزار تومان درآمد دارند، چنان چه مشهود است بیشترین درصد پاسخگویان در هر دو گروه بیکار می­باشند.

 

جدول شماره(9): توزیع فراوانی حجم نمونه برحسب گرایش به عضویت در
تعاونی­های اشتغال­زا به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

 

جمع
	بالا	متوسط	پایین
378	285	73	20	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	7/37	7/9	6/2	درصد
378	205	162	11	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	1/27	4/21	5/1	درصد
756	490	235	31	جمع
0/100	8/64	1/31	1/4

 

از جدول فوق می توان دریافت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: گرایش به عضویت درتعاونی­های اشتغال­زا دربین7/37 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا، درحالی که دربین 1/27درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره(10): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
اعتماد اجتماعی به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

جمع
			بالا	متوسط	پایین
378	134	216	28	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	7/17	6/28	7/3	درصد
378	53	246	79	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	0/7	5/32	5/10	درصد
756	187	462	107	جمع
0/100	7/24	1/61	2/14

 

از جدول فوق می­توان دریافت که از بین حجم نمونة مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: اعتماد اجتماعی در بین 7/17 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا، در حالی که در بین 7 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالامی­باشد.

 

جدول شماره(11): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
 مشارکت اجتماعی به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

جمع
			بالا	متوسط	پایین
378	198	128	52	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	2/26	9/16	9/6	درصد
378	81	252	35	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	1/12	3/33	6/4	درصد
756	289	380	87	جمع
0/100	3/38	2/50	5/11

 

 

ازجدول فوق می­توان دریافت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: مشارکت اجتماعی در بین2/26 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا، در حالی که دربین 1/12 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد.

 

جدول شماره(12): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب
انسجام اجتماعی به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

 

جمع
			بالا	متوسط	پایین
378	232	146	0	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	7/30	3/19	0/	درصد
378	248	115	15	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	8/32	2/15	0/2	درصد
756	480	261	15	جمع
0/100	5/63	5/34	0/2

 

از جدول فوق می­توان دریافت که از بین حجم نمونة مورد مطالعه
بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی: انسجام اجتماعی در بین 7/30 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا، درحالی که در بین 8/32 درصد دانشجویان
دانشگاه دولتی بالا می­باشد که از بین دانشجویان دانشگاه آزاد انسجام اجتماعی پایین وجود ندارد اما دربین 2 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی انسجام اجتماعی پائین است.

 

 

 

 

 

                                         

 

جدول شماره(13): توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه برحسب

میزان ارضاء نیازها به تفکیک دانشگاه محل تحصیل

 

جمع
			بالا	متوسط	پایین
378	275	94	9	فراوانی	دانشگاه آزاد
0/50	4/36	4/12	2/1	درصد
378	265	94	19	فراوانی	دانشگاه دولتی
0/50	1/35	4/12	5/2	درصد
756	540	18	28	جمع
0/100	5/71	8/24	7/3

 

   از جدول فوق می توان دریافت که از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی، میزان ارضاء نیازها در بین 4/36 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا در حالی که در بین 1/35 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد.

 

 

جدول شماره(14): مقایسه گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا

بین دو گروه از دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی

Group Statistics
دانشگاه محل تحصیل	N	Mean	Std. Deviation	Std. Error Mean
گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا	آزاد	378	3280/58	05530/6	31145/
	دولتی	378	7090/55	60835/5	28846/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Independent Samples Test

t-test for Equality of Means							Levine's Test for Equality of Variances
95% Confidence Interval of the Difference		Std. Error Difference	Mean Difference	Sig. (2-tailed)	df	F	Sig.	t
Lower	Upper
452/3	785/1	424/	61/2	000/	754	6/170	4/	69/	Equal variances assumed	گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا
452/3	785/1	424/	61/2	000/	6/749	6/170	45/	69/	Equal variances not assumed

 

باتوجه به آزمون مقایسه میانگین­ها برای گروه­های مستقل، بااطمینان بالای 99% می­توان گفت بین دو گروه (دانشجویان دانشگاه آزاد / دولتی) به لحاظ گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا تفاوت معنی­داری وجود دارد. نمره گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از نمره دانشجویان دانشگاه دولتی می­باشد.

لذا فرض H1 تأیید و فرض H0 رد می­گردد.                                                         

-        با تـوجه به آزمون فرضیه عوامل فردی در تحقیق حاضر، این نتایج به دست آمده است:

H0: عدم وجود رابطة معنی­دار      H1 : وجود رابطة معنی­دار

-        سن و درآمد ......................................... H0 ......... گرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا

-        جنس ...................................................... H1 ........ گرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا

-         وضعیت شغلی و تأهل، نوع دانشگاه، رشته و مقطع تحصیلی..... H1...... گرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا.

-        آزمون فرضیه اعتماد اجتماعی و گرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا:

از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دانشجویان دانشگاه دولتی، اعتماد اجتماعی در بین 7/17 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا و در حالی که در بین 7 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد.

با توجه به آزمون T-TEST می­توان گفت، اعتماد اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی می­باشد. براساس نتایج به دست آمده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین اعتماد اجتماعی و گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا رابطة معنی­دار (400/0=­p) وجود که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده می­باشد، بدین معنی که هرقدر میزان اعتماد اجتماعی افزایش یابد به همان میزان نیز گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا افزایش می­یابد و بالعکس.                        

-        آزمون فرضیه مشارکت اجتماعی و گرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا:

از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد و دانشجویان دانشگاه دولتی، مشارکت اجتماعی در بین 2/26 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا و در حالی که در بین 1/12 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد.

با توجه به آزمون T-TEST می­توان گفت مشارکت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی می­باشد. براساس نتایج به دست آمده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین مشارکت اجتماعی و گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا رابطه معنی­دار (347/0=­p) ، وجود دارد که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده می­باشد، بدین معنی که هرقدر میزان مشارکت اجتماعی افزایش یابد به همان میزان نیز گرایش به عضویت در تعاونی­ها افزایش می­یابد و بالعکس.                         

-        آزمون فرضیه انسجام اجتماعی وگرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا:

از بین حجم نمونه مورد مطالعة بین دانشجویان دانشگاه آزاد ودانشجویان دانشگاه دولتی، انسجام اجتماعی در بین 7/30 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا و در بین 8/32 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد، از بین دانشجویان دانشگاه آزاد انسجام اجتماعی پایین وجود ندارد در حالی که در بین 2 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی انسجام اجتماعی پایین است.

 با توجه به آزمون T-TEST برای گروه­های مستقل می­توان گفت بین دو گروه (دانشجویان دانشگاه آزاد/ دولتی) به لحاظ انسجام اجتماعی تفاوت معنی­داری وجود ندارد.

براساس نتایج به دست آمده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین انسجام اجتماعی و گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا رابطه معنی­دار (326/0=­p)، وجود دارد که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده می­باشد، بدین معنی که هرقدر میزان انسجام اجتماعی افزایش یابد به همان میزان نیز گرایش به عضویت درتعاونی­های اشتغال­زا افزایش می­یابد و بالعکس.  

-        آزمون فرضیه ارضاء نیازها و گرایش دانشجویان به تعاونی­های اشتغال­زا:

از بین حجم نمونه مورد مطالعه بین دانشجویان دانشگاه آزاد ودانشجویان دانشگاه دولتی، میزان ارضاء نیازها در بین 4/36 درصد دانشجویان دانشگاه آزاد بالا و در بین 1/35 درصد دانشجویان دانشگاه دولتی بالا می­باشد.

با توجه به آزمون T-TEST می­توان گفت میزان ارضاء نیازها در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی می­باشد. بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین میزان ارضاء نیازها و گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا رابطه معنی­دار (486/0=­p)، وجود دارد که این رابـطه مثبت، مستقیم و افزاینده می­باشد، بدین معنی که هرقدر میزان ارضاء نیازها افزایش یابد به همان میزان نیز گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال زا افزایش می­یابد و بالعکس.               

 

استنتاج تئوریکی

با توجه به چارچوب تئوریکی، درجهت تحقق اهداف تحقیق می­توان چنین نتیجه گرفت: جانسون اعتماد را برای رشد و گسترش روابط ضروری می­داند و معتقد است برای ایجاد ارتباطات اجتماعی، شخص باید بتواند فضای آکنده از اعتماد را ایجاد کند. مطابق با تئوری جانسون، نتایج حاصل از پژوهش نشان داد، هرقدر میزان اعتماد اجتماعی در بین دانشجویان افزایش یابد گرایش آنها به فعالیت­های تعاونی بیشتر می­شود، پارسونز نیز معتقد است کنش­های افراد جامعه تحت تأثیر ارزش­های فرهنگی موجود در آن جامعه است ضمن این که کنش­ها را برخلاف رفتار ارادی می­داند و نه جبری، می­توان نتیجه گرفت از آن جا که یکی از ارزش­های مسلط جامعه ما تعاون و همیاری در جامعه است، افزایش مشارکت در جامعه موجب افزایش گرایش به فعالیت های تعاونی خواهد شد. دورکیم نیز وجود اعتقادات مشترک را عامل بقا و استمرار جوامع می­داند، او معتقد است جمعیت­هایی که درجه توافق شان بالاست در مقایسه با گروه­هایی که توافق گروهی­شان ضعیف است رفتار انحرافی کمتری از خود نشان می­دهند، در واقع بالا بودن میزان انسجام اجتماعی سبب افزایش گرایش به تعاونی­ها و در نهایت کاهش آسیب­های اجتماعی خواهد شد. به نظر مازلو با توجه به این که بین نیازها ارتباط گروهی وجود دارد، اغلب نسبت به یکدیگر دارای وابستگی متقابل نیز هستند، برای مثال می­توان گفت چگونگی ارضاء نیاز زیستی فرد برای غذا، به نیازهای اجتماعی او بستگی دارد، که این نیازها نیز به نوبه خود با توجه به موقعیت اقتصادی، اجتماعی شخص تعیین
می­شود. بر این اساس و طبق یافته­های پژوهش با افزایش میزان ارضای نیازها، گرایش به فعالیت­های تعاونی افزایش می­یابد. از دیدگاه نظریة کنش موجه (تئوری گرایش فیش باین- آیزن)، مشارکت در تشکیل و گرایش به تعاونی­ها منتج از باور افراد  در مورد نتایج عمل شان و انگیزه آنها برای برآوردن نیازهای خود و توقع دیگران است. طبق نتایج حاصل از پژوهش، گرایش دانشجویان دانشگاه آزاد به تعاون بیشتر از دانشجویان دانشگاه دولتی ارزیابی شد. هم چنین تئوری­های موجود در زمینه تعاون نشان می­دهد که تأکید همه آنها بر اهمیت تعاون و پیامدهای مثبت آن موجبات بهبود شرایط اجتماعی را فراهم خواهد کرد. به این صورت که تعاونی ها با ایجاد اشتغال­زایی، از بین بردن واسطه­ها و دلال­ها سبب پیشگیری از انحصار، احتکار و تورم شده، با جلوگیری از تمرکز ثروت در دست گروهی خاص سبب تحقق عدالت اجتماعی گشته در نهایت موجب توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی در میان مردم خواهند شد.

 

پیشنهادها

ـ از آن جا که نقش اعتماد اجتماعی در گرایش دانشجویان به تعاون مؤثر ارزیابی شد با نظارت بر عملکرد تعاونی­ها و تلا ش در جهت رفع مشکلات تعاونی­هایی که گسترش دامنه مشکلات آنها در جامعه موجب بدبینی نسبت به کلیت مفهوم تعاون شده است می­توان اقدامات مفیدی در این زمینه انجام داد.

ـ جهت افزایش مشارکت اجتماعی، برگزاری تورهای علمی و بازدیدهای دانشجویان از شرکت­های تعاونی اشتغال­زای موفق می­تواند نقش مؤثری داشته باشد.

ـ در جهت افزایش انسجام اجتماعی در بین دانشجویان، می­توان با ساماندهی فعالیت­های سیاسی و خطی هم چنین حفظ و تقویت مناسک و شعائر مذهبی میان دانشجویان میزان تعامل و تعاون اجتماعی را بالا برد.

ـ با توجه به نقش مثبت ارضاء نیازها در گرایش دانشجویان به تعاونی­ها، ارزیابی منفی از نابرابرانه بودن و عدم تساوی امکانات و دست­یابی به فرصت های متعدد فردی، اجتماعی، اقتصادی و ... زمینه­ساز بروز شرایطی هم چون احساس بی­عدالتی و محرومیت نسبی می­گردد که این متغیرها از عناصر مهم کاهش امیدواری به ارضای نیاز هستند. در این راستا پیشنهاد می شود، دست­اندرکاران مربوط اقدامات مؤثری در جهت ممانعت از رشد فاصله طبقاتی و ایجاد شرایطی که امکان تحرک اجتماعی برابر را برای همه فراهم کند، انجام دهند. مثلاً با توجه به سرمایه­های اندک دانشجویان برای ایجاد تعاونی­ها، لازم است در جهت کاهش ریسک و ایجاد انگیزه، حمایت­های بیشتری از جانب دولت به آنها تعلق بگیرد. 

 

 

 

منابع

1-      ازکیا، م و دیگری. 1380، بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان­یافته روستاییان در نواحی روستایی شهرستان کاشان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 36.

2-     امیرکافی، م. 1375، اعتماد اجتماعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.

3-     امیرکافی، م. 1380، اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، نمایه پژوهشی، سال پنجم، شماره 18، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

4-     بنی­فاطمه، ح. 1381، بررسی نقش شرکت­های تعاونی بهداشتی و درمانی آذربایجان­شرقی در اشتغال فارغ­التحصیلان رشته­های پزشکی، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج، وزارت تعاون.

5-     دواس، د. 1387، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه: هوشنگ نایبی. تهران، نشر نی.

6-     رفیع پور، ف. 1374، جامعه روستایی و نیازهای آن، تهران، شرکت سهامی انتشار.

7-     شکوری، ع. 1378، بنیان­ها و چالش­های رشد و پایداری تعاونی ها در کشورهای پیشرفته صنعتی، نامه علوم اجتماعی، شماره 14.

8-     طالب، م. 1374، اصول و اندیشه های تعاونی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

9-     طهماسبی­گنجور، ط و دیگری. 1384. تعاون و تأثیر آن بر بیکاری
فارغ­التحصیلان دانشگاه، مجله کار و جامعه، شماره 63.

10-   عسگری، ج. 1379، تحلیلی بر وضعیت اشتغال درکشور تحت عنوان راه کارهای تعاونی برای اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه­ها، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج، وزارت تعاون.

11-  علوی تبار، ع. 1379، بررسی الگوی مشارکت شهروندان در ادارة امور شهرها (تجارب جهانی و ایرانی)، تهران، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.

12-  قاسمی پویا، ا. 1380، مشارکت مردمی در آموزش و پرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت، چاپ اول.

13-  قمریان، ر و دیگری. 1382، بررسی موانع و مشکلات ایجاد تعاونی­های فارغ­التحصیلان و متخصصان در استان همدان، وزارت تعاون، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج.

14-  قویـدل، ص. 1387، خوداشتغالی در مـقابل بیکاری (مورد ایـران)، فـصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال هشتم، شماره اول.

15-  کاتب، ب. 1380، بررسی زمینه­یابی تشکیل تعاونی­های مولد و اشتغال­زا برای جوانان با تأکید بر اشتغال دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه­ها، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج، وزارت تعاون.

16-   کوزر، ل. 1386، زندگی و اندیشة بزرگان جامعه­شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.

17-   هیکس، ه و دیگران. 1377، تئوری­های سازمان مدیریت، ترجمه: گوئل کهن، تهران، نشر دوران.

18-  یزدان­پناه، ل و دیگری. 1387، تأثیر ویژگی­های فردی و اجتماعی بر مشارکت اجتماعی زنان کرمانی، مطالعات زنان، سال6، شماره 2.

---

 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان.*

  E-mail: [e-mail] 

** کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان.

  E-mail: [e-mail]

  

مراجع

1-      ازکیا، م و دیگری. 1380، بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان­یافته روستاییان در نواحی روستایی شهرستان کاشان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 36.

2-     امیرکافی، م. 1375، اعتماد اجتماعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.

3-     امیرکافی، م. 1380، اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، نمایه پژوهشی، سال پنجم، شماره 18، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

4-     بنی­فاطمه، ح. 1381، بررسی نقش شرکت­های تعاونی بهداشتی و درمانی آذربایجان­شرقی در اشتغال فارغ­التحصیلان رشته­های پزشکی، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج، وزارت تعاون.

5-     دواس، د. 1387، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه: هوشنگ نایبی. تهران، نشر نی.

6-     رفیع پور، ف. 1374، جامعه روستایی و نیازهای آن، تهران، شرکت سهامی انتشار.

7-     شکوری، ع. 1378، بنیان­ها و چالش­های رشد و پایداری تعاونی ها در کشورهای پیشرفته صنعتی، نامه علوم اجتماعی، شماره 14.

8-     طالب، م. 1374، اصول و اندیشه های تعاونی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

9-     طهماسبی­گنجور، ط و دیگری. 1384. تعاون و تأثیر آن بر بیکاری
فارغ­التحصیلان دانشگاه، مجله کار و جامعه، شماره 63.

10-   عسگری، ج. 1379، تحلیلی بر وضعیت اشتغال درکشور تحت عنوان راه کارهای تعاونی برای اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه­ها، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج، وزارت تعاون.

11-  علوی تبار، ع. 1379، بررسی الگوی مشارکت شهروندان در ادارة امور شهرها (تجارب جهانی و ایرانی)، تهران، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.

12-  قاسمی پویا، ا. 1380، مشارکت مردمی در آموزش و پرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت، چاپ اول.

13-  قمریان، ر و دیگری. 1382، بررسی موانع و مشکلات ایجاد تعاونی­های فارغ­التحصیلان و متخصصان در استان همدان، وزارت تعاون، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج.

14-  قویـدل، ص. 1387، خوداشتغالی در مـقابل بیکاری (مورد ایـران)، فـصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال هشتم، شماره اول.

15-  کاتب، ب. 1380، بررسی زمینه­یابی تشکیل تعاونی­های مولد و اشتغال­زا برای جوانان با تأکید بر اشتغال دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه­ها، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج، وزارت تعاون.

16-   کوزر، ل. 1386، زندگی و اندیشة بزرگان جامعه­شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.

17-   هیکس، ه و دیگران. 1377، تئوری­های سازمان مدیریت، ترجمه: گوئل کهن، تهران، نشر دوران.

18-  یزدان­پناه، ل و دیگری. 1387، تأثیر ویژگی­های فردی و اجتماعی بر مشارکت اجتماعی زنان کرمانی، مطالعات زنان، سال6، شماره 2.