عوامل اجتماعی مؤثر برگرایش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بیله‌سوار به برنامه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 2، شماره 2، اردیبهشت 1388، صفحه 77-97   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

نعمت‌اله تقوی¹؛ صمد صباغ²؛ لطف‌اله بابایی اونبربگلو³

¹استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.

²عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

³3- کارشناسی‌ارشد علوم اجتماعی- جامعه‌شناسی.

چکیده

هدف پژوهش حاضر عوامل اجتماعی مؤثر برگرایش دانشجویان دانشگاه آزاد
بیله­سوار به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان در شهر بیله­سوار می­باشد. پس از طرح سئوال آغازین و ارائه اهداف پژوهش، چارچوب نظری تحقیق بر اساس نظریه­های جامعه­شناختی ارتباطات و ترکیبی از رویکردهای مبانی نظریه استفاده و خشنودی، نظریه گرایش فیش باین - آیزین، نظریه سرمایه اجتماعی، هویت اجتماعی و ... با توجه به موضوع و اهداف تحقیق انتخاب گردید و فرضیات این پژوهش از مدل تئوریکی فوق اقتباس شد. این فرضیات رابطه گرایش دانشجویان را با عوامل اجتماعی می­آزماید. جهت بررسی فرضیات مطرح شده 201 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد بیله­سوار به صورت نمونه­گیری طبقه­ای انتخاب شدند و با استفاده ازروش تحقیق پیمایشی به منظور آزمون تحلیلی روی نمونه مورد نظر پرسش­نامه­ای با انواع سئوالات وگویه­ها طراحی گردید. سپس میزان روائی و اعتبار این وسیله اندازه­گیری برآورد گردید. مقدار آلفای کرونباخ که دلالت بر میزان روائی و پایداری درونی گویه­ها در داخل مقیاس دارد حدود 78 درصد برآورد گردید که این مقدار نشانگر اعتبارکافی برای ابزاراندازه­گیری است. نتایج تحلیل آماری نشان می­دهد که متغیرهای جنس، میزان دینداری، رضایت دانشجو ازبرنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، اعتماد دانشجو به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی، میزان سرمایه اجتماعی، هویت­پذیری اجتماعی و رضایت از خدمات شهری با متغیرگرایش به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­داری دارند و این نتایج فرضیات تحقیق را مورد تأیید قرار دادند.

کلیدواژه‌ها

اعتماداجتماعی؛ سرمایه اجتماعی؛ هویت اجتماعی؛ گرایش؛ استفاده و خشنودی؛ مخاطب

اصل مقاله

 

 

 

 

 

عوامل اجتماعی مؤثر برگرایش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی

بیله­سوار به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

 

 دکترنعمت­اله تقوی^[1]

 دکترصمد صباغ [2]

لطف­اله بابایی اونبربگلو [3]

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر عوامل اجتماعی مؤثر برگرایش دانشجویان دانشگاه آزاد
بیله­سوار به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان در شهر بیله­سوار می­باشد. پس از طرح سئوال آغازین و ارائه اهداف پژوهش، چارچوب نظری تحقیق بر اساس نظریه­های جامعه­شناختی ارتباطات و ترکیبی از رویکردهای مبانی نظریه استفاده و خشنودی، نظریه گرایش فیش باین - آیزین، نظریه سرمایه اجتماعی، هویت اجتماعی و ... با توجه به موضوع و اهداف تحقیق انتخاب گردید و فرضیات این پژوهش از مدل تئوریکی فوق اقتباس شد. این فرضیات رابطه گرایش دانشجویان را با عوامل اجتماعی می­آزماید. جهت بررسی فرضیات مطرح شده 201 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد بیله­سوار به صورت نمونه­گیری طبقه­ای انتخاب شدند و با استفاده ازروش تحقیق پیمایشی به منظور آزمون تحلیلی روی نمونه مورد نظر پرسش­نامه­ای با انواع سئوالات وگویه­ها طراحی گردید. سپس میزان روائی و اعتبار این وسیله اندازه­گیری برآورد گردید. مقدار آلفای کرونباخ که دلالت بر میزان روائی و پایداری درونی گویه­ها در داخل مقیاس دارد حدود 78 درصد برآورد گردید که این مقدار نشانگر اعتبارکافی برای ابزاراندازه­گیری است. نتایج تحلیل آماری نشان می­دهد که متغیرهای جنس، میزان دینداری، رضایت دانشجو ازبرنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، اعتماد دانشجو به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی، میزان سرمایه اجتماعی، هویت­پذیری اجتماعی و رضایت از خدمات شهری با متغیرگرایش به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­داری دارند و این نتایج فرضیات تحقیق را مورد تأیید قرار دادند.

  واژگان کلیدی: اعتماداجتماعی، سرمایه اجتماعی، هویت اجتماعی، گرایش، استفاده و خشنودی، مخاطب.

 

1- مقدمه و طرح مسئله

اطلاعات همواره و در همه اعصار و جوامع بشری یکی از حیاتی­ترین عناصر زندگی اجتماعی بوده است. وجود جریان اطلاعات نه تنها در درون تمامی فرهنگ­ها واجتماعات، بلکه در مورد جوامع معاصر نیز بهره­مندی ازاطلاعات جهانی امری اجتناب ناپذیراست(محسنی،1380: 30).

از میان وسایل ارتباط جمعی، رادیو- تلویزیون مهم­ترین وسیله پخش خبر یا اطلاع در عصر ما محسوب می­شود. این دو وسیله کوچک شدن کره زمین و ایجاد همبستگی و نزدیکی میان ساکنان آن را فراهم آورده­اند(دادگران، 1387: 121).

ارتباط اجتماعی، مانند هر فرآیند دیگر، جبراً به ابزار و دستگاه یا رسانه نیاز ساختاری دارد. اگر رسانه ارتباطی ضروری­ترین عامل وجودی ارتباطات و ارتباطات ضروری­ترین عامل وجودی جامعه باشد، پس پیوند رسانه ارتباطی یا جامعه حیاتی و ماهوی است و مراحل پیدایش، رشد، تحول و تنوع رسانه مراحل پیدایش، رشد، تطور و تنوع اجتماعی را نشانه­گذاری می­کند.

در تحقیق حاضر تلاش شده است تا ضمن ارایه­ی گزارش مختصری از روند معرفی و نفوذ پخش در شهرستان مرزی بیله­سوار از استان اردبیل به پیامدها و عوامل مؤثر برگرایش برنامه­های جمهوری آذربایجان در کنار ارائه پیشنهادها و سیاست­های مرتبط برآن ارائه می­گردد. امروزه در جامعه به قول گربنر تلویزیون به صورت بازوی فرهنگی در جامعه آمده است، به طوری که بیننده عادی به طور متوسط روزانه چهار تا شش ساعت در روز تلویزیون تماشا می­کند.

 

2- چارچوب مفهومی مطالعه

2-1- نظریه استفاده و خشنودی

  نظریه استفاده وخشنودی[4] از جمله نظریاتی است که برای اولین بار انسان را به عنوان عامل در فرآیند ارتباطی فعال ارزیابی می­کند و جایگاه خاصی را برای آن قائل می­شود. در محیط تعاملی جامعه و در ارتباطات انسانی، انسان فاعل محسوب می­شود نه منفعل. مهم­ترین فرض این نظریه این است که مخاطب از میان مجاری ارتباطی و محتواهایی که به او عرضه می­شود، دست به انتخابی آگاهانه و انگیزه­دار
می­زند. گزاره­های ارائه شده در چارچوب این نظریه عبارتند از: 1- شرایط اجتماعی و ساختار روانی فرد مشترکاً اثر می­گذارند.  2- عادات کلی استفاده از رسانه و هم­چنین 3- اعتقاد و توقع او از نفعی که از رسانه می­توان بردکه  4- عمل مشخص انتخاب و مصرف رسانه را توسط او شکل می­دهد که  5- قضاوت در باب ارزش تجربه استفاده از رسانه را به دنبال دارد و احتمالاً  6- منجر خواهد شد به کاربرد فواید حاصل شده در سایر عرصه­های تجربه و فعالیت اجتماعی(عریضی، 1385: 82).

 

2-2- نظریه پذیرش

    یکی دیگر از نظریه­های که در این تحقیق مورد استفاده قرارگرفته نظریه پـذیرش می­بـاشد. طبـق این نظـریه مخـاطب پویا فرض می­شود و برای تامین نیازهای اطلاعاتی خود به وسایل ارتباطی روی می­آورد. طبق این نظریه مخاطبان، پیام­های ارتباطی را برای «پاداش آنی» و «پاداش آتی» انتخاب می­کنند. ویلبر شرام «پاداش آنی» را شامل مطالب و اخبار مربوط به جنگ، جنایت، سوءاستفاده، حوادث، ورزش، اتفاقات، و رویدادهای سیاسی و اقتصادی می­داند، مخاطب به رفع نیازهای در مورد مسایل عادی روز به وسایل ارتباطی رجوع می­کند و پاسخ خویش را به سرعت از سوی آنان دریافت می­کنند. در مقابل پاداش آنی، پاداش آتی وجود داردکه شامل مسایل نسبتاً سنگین و پیچیده سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و زیست محیطی است. درک چنین مسایلی نیازمند اطلاعاتی است که قبلاً از سوی مخاطبان، تجربه و درک شده است و او ر اجهت درک آنها به تامل و تدبر وا می­دارد(مهدی­زاده، 1384: 192).

 

2-3- نظریه سرمایه اجتماعی

  امروزه، عبارت سرمایه اجتماعی[5] به صورت گسترده­ای درگفتمان­های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به کار می­رود. سرمایه اجتماعی در مطالعه اجتماع دو تعریف متفاوت اما مربوط به هم دارد. تعریف اول ریشه در رویکرد تحلیل شبکه دارد و بر منابع و ابزار موجود در داخل شبکه­های اجتماعی تأکید می­کند. بر اساس این تعریف، دسترسی به پیوندهای اجتماعی متنوع و با میزان استحکام متفاوت، دسترسی به منابع حمایتی متنوع را ممکن می­سازد. تعریف دوم، برهنجارهای اعتماد و مقیاس عمل جمعی و همبستگی گروهی تأکید دارد که یادآور تونیز درباره روابط اجتماع است. این تعریف بر ارزش اجتماع متراکم، حمایتی و یکپارچه تأکید می­کند، در حالی که سرمایه اجتماعی شبکه، با توجه به رویکرد شبکه اجتماعی، بر اجتماع رها شده و با تراکم کم تأکید می­کند. این دو تعریف مکمل هم هستند و تاحدی هم­پوشی دارند(باستانی، 1387: 56).

مسائل مربوط به اعتماد و سرمایه اجتماعی، توجه زیادی از کارشناسان علوم اجتماعی را برانگیخته است. پژوهشگران مفهوم (سرمایه اجتماعی) به شیوه­های گوناگون عملیاتی کرده­اند. وول کاک استفاده­های گوناگون از این اصطلاح را به طورگسترده برای اشاره به «اطلاعات، اعتماد و هنجارهای عمل متقابل و تعاونی که در ذات شبکه­های اجتماعی قرار دارد» قلمداد می­نماید(تونکیس، 1387: 98).

بر اساس تعریف بوردیو[6] سرمایه اجتماعی در سیستم­های سرمایه­داری، به عنوان ابزاری برای تقویت و تثبیت جایگاه اقتصادی افراد به شمار می­آید. در این سیستم­ها، سرمایه اقتصادی پایه است و سرمایه اجتماعی و فرهنگی ابزاری برای تحقق آن محسوب می­شود. بر این اساس، اگر سرمایه اجتماعی نتواند موجب رشد اقتصادی شود، کاربری نخواهد داشت.

 

2-4- هویت اجتماعی

   یکی دیگر از نظریه­های به کار گرفته شده در این تحقیق هویت اجتماعی است. هویت اجتماعی[7] وگروهی، مجموعه‏ای از خصوصیات و مشخصات اجتماعی، فرهنگی، روانی، فلسفی، زیستی و تاریخی همسانی است که بر یگانگی یا همانندی اعضای آن دلالت می‏کند و آن را در یک ظرف زمانی و مکانی معین، به طور مشخص، قابل قبول و آگاهانه، از سایر گروه‏ها متمایز می‌سازد(جنکینز، 1381: 5).

 هویت مقوله‌ای است که هم در سطح فرد می‌تواند مطرح باشد و هم در سطح اجتماع. بررسی هویت قومی و هویت ملی بیشتر از این که در سطح فرد مطرح باشد در سطح اجتماع مطرح است. اولین نظریه‌ها برای تعیین وتعریف هویت، نظریه‌هایی هستند که بیشتر فردمدار بودند و واحد تحلیل آنها فرد بود و بعدها کسانی دیگر بحث هویت را در اجتماع مطرح کردند. در سطح فردی تحلیل هویت کسانی مثل مید[8] و گافمن[9] و کولی[10] را می‌توان مثال زدکه تأثیر زیادی روی کسانی چون ریچارد جنکینز و هنری تاجفل دو نظریه‌پردازی که در سطح اجتماعی هویت کار می‌کنند گذاشتند(آموسی، 1387، اینترنت).

 

 

3- پیشینه تحقیق

   برای پیشینه تحقیق که به منظور دست­یابی به مطالعات و تحقیقات انجام شده در زمینه تلویزیون و ماهواره صورت گرفت، به دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی مراجعه شد و طی مطالعاتی که انجام شد حاصل جستجو وجود چند مورد پژوهش مرتبط با موضوع بود که چکیده­ای از آنها در ذیل ارایه می­شوند. به این تحقیقات، در دو بخش داخلی و خارجی پرداخته می­شود.

 

3-1- تحقیقات داخلی

   عمده تحقیقات انجام شده درکشور در خصوص تاثیر تلویزیون و ماهواره
را مد نظر داشته و تا جائی که محقق تحقیق کرده کمتر در شهرستان بیله­سوار در خصوص موضوع تحقیق مورد بررسی و یا توجه خاصی به موضوع تحقیق
شده است. این تحقیق اولین بار در این شهرستان مورد بررسی قرار می­گیرد البته
از طریق مرکز صدا و سیمای استان اردبیل نظرسنجی­های  در خصوص میزان رضایت از برنامه تلویزیونی شبکه­های داخلی صورت گرفته است.

تحقیقی با عنوان «عوامل مؤثر برگرایش مردم اردبیل در استفاده از شبکه­های ماهواره­ای ترکیه و آذربایجان» که به عنوان پایان­نامه مقطع کارشناسی ارشد از سوی محمد باقر سپهری در سال 1386 در دانشکده سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در پنج فصل تدوین و ارایه شده است.

   هدف اصلی تحقیق و هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر استفاده­کنندگان اردبیلی از کانال­های ماهواره­ای کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان است. در این تحقیق، از روش پیمایشی (Survey) استفاده شده است. روش نمونه­گیری در این تحقیق از نوع نمونه گیری غیراحتمالی[11] و انتخاب این روش با توجه به دلایلی از جمله: مشخص نبودن چارچوب نمونه­گیری، حساسیت موضوع ماهواره چه در محافل رسمی و چه غیر رسمی، ممنوعیت قانونی ماهواره که در سال 1373 توسط مجلس شورای اسلامی اتخاذ شده است، هم­چنین فضای مذهبی و محافظه­کارانه­ای که بر جامعه مورد مطالعه (شهر اردبیل) حاکم است و ...  باعث شد تا در این پژوهش از روش نمونه­گیری غیر احتمالی استفاده شود. جامعه آماری این پژوهش را افراد 18 سال و بالاتر ساکن در شهر اردبیل که در منزل از ماهواره استفاده می­کنند، تشکیل می­دهد. نتایج به دست آمده ناشی از این تحقیق را می­توان چنین خلاصه کرد:

 در این پژوهش فرضیه­های اول، دوم، سوم، چهارم، هشتم ودهم تحقیق که در آنها فرض وجود ارتباط بین اشتراکات فرهنگی، نبود شبکه­های ترکی، میزان تنوع
برنامه­های ترکیه و آذربایجان، تصور استفاده­کنندگان اردبیلی از دسترسی به اطلاعات و اخبار بدون سانسور، وضعیت اشتغال و تحصیلات فعالیت و میزان استفاده از تلویزیون ماهواره­ای مطرح شده، پذیرفته شده و میزان استفاده از ماهواره­ای بین جنس، سن، وضع تأهل و میزان درآمد در میان استفاده­کنندگان مردم اردبیلی از برنامه­های ماهواره­ای ترکیه و آذربایجان رابطه معنی­داری نداشته است(سپهری، 1386).  

 

3-2- تحقیقات خارجی

    جیمز کلمن[12] از جمله افرادی است که به تاثیر رسانه­های جمعی بر اعتماد اجتماعی اعتقاد دارد. از نظر او کنشگران، افراد عاقلی هستند که بر مبنای محاسبه سود و زیان حاصل از کنش، به یک انتخاب عقلانی دست می­زنند(جواهری، 1385: 5).

«سرمایه اجتماعی، تلویزیون و جهان زشت، اعتماد، خوش­بینی و مشارکت مدنی» عنوان پژوهشی است که بین سال­های 1995 تا 1998 توسط اوسلنر انجام گرفته است. نتیجه این تحقیق، رابطه میان تماشای تلویزیون و میزان اعتماد اجتماعی را تأیید        نمی­کند.

  پاتریشیا موی[13] در فاصله سال 1996-2000 «تاثیر رسانه­ها بر اعتماد اجتماعی وسیاسی» را مورد بررسی قرارداد. در این تحقیق فرضیه محقق مبنی بر وجود رابطه مستقیم بین میزان بهره­مندی از رسانه جمعی و میزان اعتماد اجتماعی تأیید شده است(جواهری، 1385: 3).

 

4- روش شناسی

­4-1- نوع و روش تحقیق

این تحقیق در دو بخش به دو روش انجام خواهدگرفت. در بخش اول از روش تحقیق اسنادی برای جمع­آوری اطلاعات با استفاده از آرشیوها و بایگانی­های موجود در کتابخانه­ها و تحقیقات پیشین استفاده شده و در بخش دوم از روش تحقیق پیمایشی استفاده خواهد شد. با توجه به این که در این تحقیق صرفاً به توصیف پدیده پرداخته نمی­شود بلکه به تبیین پدیده نیز توجه خواهد شد و نیز رفتار دانشجویان مورد مطالعه بر اساس انتخاب نمونه­ای انجام می­یابد از روش پیمایش استفاده شده است. هم­چنین از آن جـایی که واحـد تحلیل دانشجویان است، روش پیمـایشی به عنوان مناسب­تـرین جمع­آوری اطلاعات برگزیده شده است.

جامعه آماری تحقیق حاضر را دانشجویان دانشگاه آزاداسلامی واحد بیله­سوار تشکیل می­دهند که در سال تحصیلی 1389 تحصیل می­نمایند.

کل دانشجویان دانشگاه آزاد واحد بیله­سوار 829  نفر می­باشد و با توجه به این که حجم جامعه محدود و مشخص می­باشد برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. تعداد حجم نمونه 201 دانشجو می­باشد از این تعداد 138 نفر مرد (70 درصد) و  63  نفر زن (30 درصد) می­باشند.

 

4-2- ابزارگردآوری اطلاعات و اعتبار و پایایی

ابزار جمع­آوری اطلاعات در این تحقیق در بخش اول مطالعه منابع و             فیش­برداری و در بخش دوم پرسشنامه و مصاحبه است.

ابزار اندازه­گیری پرسش­نامه محقق­ساخته بوده و برای برآورد اعتبار و پایایی هر یک از سازه­ها و متغیرهایی که در سطح سنجش رتبه­ای هستند، برای بررسی اعتبار وسیله اندازه­گیری از اعتبار صوری و محتوایی و برای بررسی پایایی هر یک از متغیرها و سازه­ها از تکنیک آلفای کرونباخ استفاده شده و میزان روایی هر یک از ابعاد بیش از 50 درصد و معتبر می­باشد.

 

5-یافته­های تحقیق

5-1- نتایج حاصل از آزمون فرضیه­های تحقیق

5-1-1- رابطه بین جنسیت  دانشجویان  با گرایش  دانشجویان به برنامه­های
                  تلویزیونی جمهوری آذریایجان.

 یکی از فرضیات تحقیق رابطه بین جنسیت  دانشجویان با گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذریایجان است. برای آزمون رابطه بین جنسیت وگرایش از آزمون تفاوت میانگین­ها ((t.test استفاده شده است. بر اساس داده­های جدول شماره (5-1) میانگین گرایش  مردان دانشجوی به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان 217/10 و زنان 031/9 می­باشد.

همان طوری که مشاهده می­شود میزان گرایش دانشجویان مرد بیشتر از زنان است.  نتایج این آزمون فرضیه شماره 1 تحقیق (رابطه بین جنسیت وگرایش دانشجویان) را مورد تأیید قرار می­دهد.

جدول 5-1: میانگین و انحراف معیارگرایش دانشجویان به برنامه­های
 تلویزیونی جمهوری آذربایجان با توجه به جنسیت

 

جنسیت	تعداد	میانگین	انحراف معیار
مرد	138	217/10	209/3
زن	63	031/9	257/3

 

5-1-2- رابطه بین وضعیت تأهل دانشجویان با گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

   برای بررسی میزان گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان با در نظرگرفتن وضعیت تأهل آنها و نتایج به دست آمده ازجدول از آزمون تفاوت میانگین­ها ((t.test استفاده شده است. نتایج آزمون  باتوجه به مقدار t  به دست آمده (208/0) و سطح معنی­داری آن (835sig= . /) که از آلفای 05/0 بزرگ­تر است نشان می­دهد که با سطح اطمینان  95%  تفاوت معنی­داری از نظر بین وضعیت تأهل دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه وجود ندارد.

 

جدول 5- 2: میانگین و انحراف معیار گرایش دانشجویان به
 برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان با توجه به وضعیت تأهل

وضعیت تاهل	تعداد	میانگین	انحراف معیار
هرگزازدواج نکرده	109	88/9	22/3
همسردار	92	79/9	23/3
بی همسر براثر طلاق	-	-	-
بی همسر براثر فوت	-	-	-

 

5-1-3- رابطه بین سن دانشجویان با گرایش  دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذریایجان.

 یکی از فرضیات تحقیق رابطه بین سن دانشجویان وگرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان است. برای آزمون رابطه بین سن دانشجویان وگرایش ازآزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتیجه آزمون با توجه به سطح معنی­داری آن 842sig=./ که از آلفای 05/0 بزرگ­تر است نشان می­دهد که با سطح اطمینان 95% تفاوت معنی­داری از نظر بین گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان و سن دانشجویان  رابطه­ای وجود ندارد.

 

جدول شماره 5-3: ضریب همبستگی پیرسون و سطح معنی­داری  بین  متغیرهای سن و گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	سن
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	014/0
		سطح معنی­داری	842/0
		تعداد	201

5-1-4- رابطه بین وضعیت اشتغال دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

  بر اساس اطلاعات جدول (5-4) ملاحظه می­شود که طبق آزمون تحلیل واریانس یکطرفه مقدار 52/0 F= با سطح معنی­داری 32/0sig=  محاسبه شده است که به دلیل بزرگ­تر بودن سطح معنی­ داری از  05/0 نشانگر این است  بین  وضعیت اشتغال دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­دار وجود ندارد.

 

جدول شماره 5-4: مقایسه میانگین وضعیت اشتغال دانشجویان و گرایش دانشجویان به
 برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

متغیرها	وضعیت اشتغال	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	اشتباه معیار	مجموع مجذورات		میانگین مجذورات	F	df	سطح معنی­داری
گرایش	شاغل	69	52/9	31/3	3985/0	بین گروهی درون گروهی	049/11 17/2119	525/5 70/10	516/0	2 198	598/0
	بیکار جویای کار	84	02/10	42/3	3733/0
	غیرشاغل	48	10	92/2	4221/0

 

5-1-5- رابطه بین وضعیت اقتصادی خانواردانشجویان  با گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذریایجان.

برای آزمون رابطه بین وضعیت اقتصادی وگرایش از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. بر اساس اطلاعات جدول شماره (5-5) و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون از آن جایی که سطح معنی­دار محاسبه شده  448/0=p  بزرگ­تر از آلفای 5.% است پس نتیجه گرفته می­شود که بینوضعیت اقتصادی دانشجویان با گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذریایجانرابطه معنی­دار وجود ندارد.

 

 

 

 

 

جدول شماره 5-5: ضریب همبستگی پیرسون و سطح
 معنی­داری بین متغیرهای وضعیت اقتصادی خانوار دانشجویان
 با گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذریایجان

 

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	وضعیت اقتصادی خانوار دانشجویان
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	054/0
		سطح معنی­داری	448/0
		تعداد	201

 

5-1-6- رابطه بین میزان دینداری دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

بر اساس اطلاعات  ردیف اول جدول شماره (5-6) و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون ملاحظه می­شود که بین میزان دینداری و گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معکوس معنی­دار وجود دارد. به طوری که ضریب همبستگی برابر با 35/0- r =  با سطح  معنی­داری 000/0sig=  محاسبه شده است. این ضریب بیانگر این است که با افزایش میزان دینداری در میان دانشجویان، از میزان گرایش  آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.

 

جدول شماره 5-6: ضریب همبستگی پیرسون و سطح معنی­داری بین متغیرهای میزان دینداری و گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	میزان دینداری
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	35/0-
		سطح معنی­داری	000/0
		تعداد	201

5-1-7- رابطه بین رضایت از خدمات شهری دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

بر اساس اطلاعات  ردیف اول جدول شماره (5-7) و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون ملاحظه می­شود که بین رضایت از خدمات شهری دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان و رابطه معکوس معنی­دار وجود دارد. به طوری که ضریب همبستگی برابر با 22/0-  r=با سطح  معنی­داری 100/0sig=  محاسبه شده است. این ضریب بیانگر این است که با افزایش خدمات شهری در میان دانشجویان، از میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.

 

جدول شماره 5-7: ضریب همبستگی پیرسون و سطح معنی­داری
بین متغیرهای رضایت از خدمات شهری دانشجویان و گرایش
دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	رضایت از خدمات شهری
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	22/0-
		سطح معنی­داری	001/0
		تعداد	201

 

5-1-8- رابطه بین اعتماد دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی  وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

   بر اساس اطلاعات ردیف اول جدول شماره (5-8) و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون ملاحظه می­شود که بین اعتماد دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی  وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان و رابطه معنی­دار معکوسی وجود دارد. به طوری که ضریب همبستگی برابر با 73/ -0r= با سطح معنی­داری 000/0sig=  محاسبه شده است.

 

 

 

جدول شماره 5-8: ضریب همبستگی پیرسون وسطح معنی­داری بین متغیرهای اعتماد دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی  و گرایش دانشجویان
به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	اعتماد دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	73/0-
		سطح معنی­داری	000/0
		تعداد	201

 

5-1-9- رابطه بین رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان  وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

 بر اساس اطلاعات ردیف اول جدول شماره (5-9)  و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون ملاحظه می­شود که بین رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان و رابطه معنی­دار وجود دارد. به طوری که ضریب همبستگی برابر با 79/0r=  با سطح  معنی­داری 000/0 sig=محاسبه شده است. این ضریب بیانگر این است که با رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان و میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­داری وجود دارد.

 

جدول شماره 5-9: ضریب همبستگی پیرسون وسطح معنی­داری بین متغیرهای رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان وگرایش دانشجویان
 به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	79/0
		سطح معنی­داری	000/0
		تعداد	201

5-1- 10- رابطه بین هویت­ پذیری اجتماعی دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

   بر اساس اطلاعات  ردیف اول جدول شماره (5-10) و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون ملاحظه می­شود که بینهویت­پذیری  اجتماعی دانشجویان  وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان و رابطه معکوس معنی­دار وجود دارد. به طوری که ضریب همبستگی برابر با           41/0- r= با سطح  معنی­داری 000/0sig=  محاسبه شده است. این ضریب بیانگر این است که با افزایش  هویت­پذیری اجتماعی دانشجویاناز میزان گرایش آنان به برنامه های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.

 

جدول شماره 5-10: ضریب همبستگی پیرسون و سطح معنی­داری بین
 متغیرهای هویت­پذیری اجتماعی دانشجویان وگرایش دانشجویان

 به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	هویت اجتماعی
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	41/0-
		سطح معنی­داری	000/0
		تعداد	201

 

5-1-11- رابطه بین میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان.

   بر اساس اطلاعات ردیف اول جدول شماره (5-11) و مطابق با آزمون ضریب همبستگی پیرسون ملاحظه می­شود که بین میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­دار وجود دارد. به طوری که ضریب همبستگی برابر با 46/0 -r=  با سطح  معنی­داری 000/0sig=  محاسبه شده است. این ضریب بیانگر این است که با سرمایه اجتماعی دانشجویان و میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­داری معکوسی  وجود دارد.

 

جدول شماره 5-11: ضریب همبستگی پیرسون وسطح معنی­داری بین متغیرهای میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

ردیف	متغیر مستقل متغیروابسته	سرمایه اجتماعی
1	گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان	ضریب همبستگی پیرسون	46/0 -
		سطح معنی­داری	000/0
		تعداد	201

 

5-2- نتایج تحلیل استنباطی چندمتغیره

مدل رگرسیونی     

دراین مدل متغیرهای مستقل پژوهشی اعم ازجنس، سن، وضعیت اقتصادی خانوار،  وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، میزان دینداری، میزان سرمایه اجتماعی دانشجو، رضایت از خدمات شهری، رضایت از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، اعتماد به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی، هویت­پذیری اجتماعی دانشجو وگرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان وارد معادله شده­اند و از روش Enter استفاده شده است.

بر اساس داده های جدول (5-12) ضریب همبستگی چندگانه برابر با 85/0R= می­باشد که مجذور آن یعنی ضریب تبیین برابر با 39/0=R² است. ضریب تبیین خالص برای مدل مذکور 71/0 است که نشان می­دهد 71 درصد از تغییرات متغیر وابسته (گرایش دانشجویان) ناشی از متغیرهای مستقلی است که وارد مدل نهایی تحلیل شده­اند و 29 درصد تغییرات متغیر وابسته ناشی از عوامل دیگری است که در این تحقیق مدنظر قرار نگرفته است.

 

 

 

 

 

جدول شماره 5-12: ضریب همبستگی چندگانه برای تبیین میزان گرایش دانشجویان
 دانشگاه آزاد بیله­سوار به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان

	ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین خالص	اشتباه معیار برآورد
متغیرهای مستقل	852/0	726/0	710/0	758/1

جدول شماره 5-13: ضرایب متغیرهای مستقل باقی
 مانده در شکل رگرسیونی به روش اینتر

ترتیب ورود متغیرهای مستقل در شکل	ضرایب خام		ضرایب استاندارد شده	T	Sig
	B	Std.Error
مقدار ثابت	076/3	908/1		613/1	109/0
سن	019/-	029/0	033/0-	671/0-	503/0
جنس	466/0-	283/0	066/0	643/1-	102/0
وضعیت تأهل	138/0-	292/0	021/0-	472/0-	637/0
وضعیت اشتغال	115/0-	187/0	027/0-	612/0-	541/0
وضعیت اقتصادی	018/0	120/0	006/0	149/0	881/0
میزان دینداری	027/0-	018/0	064/0	485/1-	139/0
میزان سرمایه اجتماعی	051/0	014/0	164/0	778/3	000/0
میزان هویت­پذیری  اجتماعی	008/0	009/0	040/0	864/0	389/0
میزان رضایت از خدمات شهری	031/0-	014/0	089/0-	238/2-	026/0
اعتماد به برنامه تلویزیونی شبکه­های داخلی	223/0	043/0	289/0	145/5	000/0
رضایت از برنامه تلویزیونی جمهوری آذربایجان	496/0	055/0	509/0	058/9	000/0

در مجموع طبق اطلاعات جدول شماره (5-13) و با توجه به ضرایب بتاهای استاندارد نشده ملاحظه می­شود که با مقدار ثابت آلفا (α) برابر 076/3، سن با بتای 019/0- =β، جنس با بتای 466/0- =β، وضعیت تاهل با بتای 138/0- =β، وضعیت اشتغال با بتای 115/0- =β، وضعیت اقتصادی با بتای 018/0=β، میزان دینداری با بتای 027/0- =β، میزان سرمایه اجتماعی با بتای 051/0، هویت اجتماعی با بتای 008/0، میزان رضایت از خدمات شهری با بتای 031/0-، اعتماد به برنامه­های تلویزیونی شبکه­های داخلی با بتای 223/0، رضایت از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان با بتای 496/0 در تبیین گرایش دانشجویان دانشگاه آزاد بیله­سوار به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان سهم معنی­داری دارند.

 

 

6-نتیجه­گیری

  نتایج استنباطی تحقیق

• بین میزان دینداری دانشجویان با میزان گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­دار وجوددارد. به این معنا با افزایش میزان دینداری در میان دانشجویان از میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.
• بین میزان رضایت دانشجویان از خدمات شهری با میزان گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­دار وجود دارد. به این معنا با افزایش میزان رضایت دانشجویان از خدمات شهری ازمیزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.
• بین میزان اعتماد دانشجویان به برنامه تلویزیونی شبکه­های داخلی با میزان گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­دار وجود دارد. به این معنا با افزایش اعتماد دانشجویان از برنامه تلویزیونی شبکه­های داخلی  از میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.
• بین میزان رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان  با میزان گرایش دانشجویان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان  رابطه معنی­دار وجود دارد. به این معنا با رضایت دانشجویان از برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان به میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان افزایش می­یابد.
• بین میزان هویت اجتماعی دانشجویان با میزان گرایش دانشجویان به
  برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان رابطه معنی­دار وجود دارد. به این معنا با افزایش هویت اجتماعی دانشجویان از میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.
• بین میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان با میزان گرایش دانشجویان به
  برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان  رابطه معنی دار وجود دارد. به این معنا با افزایش سرمایه اجتماعی دانشجویان از میزان گرایش آنان به برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان کاسته می­شود.

 

6-3- پیشنهادها

به طور خلاصه نتایج تحقیقات به وضوح می­رساند که امروزه نقش رسانه گروهی مخصوصاً تلویزیون به شکل فراگیری گسترش پیدا کرده و درکنارآن امکانات زیادی درحال گسترش می­باشد. به نظر می­رسد سبک زندگی در جامعه جدید در حال تغییر است. این تغییر، هم از جهت ورود وگسترش رسانه­های مختلف حالت شتابی دو چندانی گرفته است و هم از جهت پیامدهای که استفاده­کننده از رسانه گروهی می­تواند داشته باشد تعیین­کننده است.

     یکی از ضعف­های عمده رسانه ملی (صدا و سیما) ایجاد شبکه­های عمده رسانه محلی یا شبکه استانی است. مخاطبان شبکه­های استانی معتقدند برنامه­های پخش شده در شبکه­های استانی یا برنامه­های تکراری تولید شده در شبکه­های سراسری هستند که در این صورت هیچ محتوای محلی را در بر نمی­گیرند یا تولیدات شبکه استانی با یک رویکرد غیربومی هستند وکمتر پیش می­آید که برنامه جذاب محلی در این شبکه­ها پخش شود.کیفیت ضعیف محتواهای تولید شده غالباً با کم اهمیت دادن به زبان و فرهنگ محلی از سوی مخاطبان محلی عنوان شد. شبکه­های استانی بیشتر ازآن که در راستای بومی­سازی عمل کند به یکسان­سازی می­پردازد. ساختار فربه و دولتی صدا و سیما مجالی برای تنفس رسانه­های بومی را نمی­دهد. به طور کلی به قول مهدی محسنیان ما در ایران تعدد رسانه داریم و نه تکثر رسانه.

  با وجود این در ذیل راهکارها و پیشنهادهایی به عنوان راه حل و به منظور جلوگیری از نفوذ برنامه­های تلویزیونی جمهوری آذربایجان در میان دانشجویان آورده می­شود. در ارائه پیشنهادهای ذیل به غیر از مطالب و محتوی پرسش­نامه­ای، از نظرات شفاهی وکتبی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد بیله­سوار نیز استفاده شده است.

1-     متنوع وجذاب شدن برنامه­ها

2-     پخش فیلم­های محلی

3-     توجه به مشکلات اهالی بومی

4-     تمرکز برجنبه­های فرهنگی بومی

5-     توجه به مسایل روز شهروندان استانی

6-     افزایش توان کیفیت برنامه­های تلویزیونی استانی

7-     توسعه و تقویت انجمن­های ورزشی، تفریحی

8-     برنامه­ریزی برای تقویت میزان توانایی­ها و مهارت­های تخصصی رسانه جمعی

9-     اطلاع رسانی مناسب از اهداف و برنامه­ریزی­های کشورهای مقابل از پخش برنامه­های شان به دانشجویان.

 

منابع

باستانی، س. (1387)،  بررسی سرمایه اجتماعی شبکه در 10محله تهران. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره دوم ، شماره 2.

تونکیس، ف. (1387)، اعتماد و سرمایه اجتماعی. ترجمه: م، ت، دلفروز.
          انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ اول.

جنکیز، ر. (1381)، هویت اجتماعی. ترجمه: ت، یاراحمدی. شیرازه.

جواهری، ف و بالاخانی، ق. (1385)، رسانه جمعی و اعتماد: بررسی تاثیر
        رسانه­های جمعی بر اعتماد اجتماعی (مطالعه موردی شهروندان
        تهرانی). مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه فردوسی،
          مشهد، بهار و تابستان.

دادگران، س، م. (1387)، مبانی ارتباطات جمعی. تهران: انتشارات مروارید، چاپ یازدهم.

سپهری، م، ب. (1386)، عوامل مؤثر برگرایش مردم اردبیل در استفاده
        ازشبکه­های ماهواره­ای در ترکیه و آذربایجان. پایان­نامه تحصیلی
          کارشناسی ارشد، دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

محسنی، م. (1380)، جامعه­شناسی جامعه اطلاعاتی. تهران: نشردیدار.

مهدی­زاده، ش. (1384)، تلویزیون و مخاطب و نگرش نو. مجله  جامعه­شناسی ایران، دوره ششم، شماره 4.

---

1-     استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.

2-     عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

3-     کارشناسی‌ارشد علوم اجتماعی- جامعه‌شناسی.

1. Uses Gratifcations Theory

1- Social Capital

1- Bourdieu 

2- Social identity

3- Mead

4- Goffeman

5- Cooley

1- Non Probability

1- Coleman

2- Moy

مراجع

باستانی، س. (1387)،  بررسی سرمایه اجتماعی شبکه در 10محله تهران. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره دوم ، شماره 2.

تونکیس، ف. (1387)، اعتماد و سرمایه اجتماعی. ترجمه: م، ت، دلفروز.
          انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ اول.

جنکیز، ر. (1381)، هویت اجتماعی. ترجمه: ت، یاراحمدی. شیرازه.

جواهری، ف و بالاخانی، ق. (1385)، رسانه جمعی و اعتماد: بررسی تاثیر
        رسانه­های جمعی بر اعتماد اجتماعی (مطالعه موردی شهروندان
        تهرانی). مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه فردوسی،
          مشهد، بهار و تابستان.

دادگران، س، م. (1387)، مبانی ارتباطات جمعی. تهران: انتشارات مروارید، چاپ یازدهم.

سپهری، م، ب. (1386)، عوامل مؤثر برگرایش مردم اردبیل در استفاده
        ازشبکه­های ماهواره­ای در ترکیه و آذربایجان. پایان­نامه تحصیلی
          کارشناسی ارشد، دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

محسنی، م. (1380)، جامعه­شناسی جامعه اطلاعاتی. تهران: نشردیدار.

مهدی­زاده، ش. (1384)، تلویزیون و مخاطب و نگرش نو. مجله  جامعه­شناسی ایران، دوره ششم، شماره 4.