بررسی تأثیر عدالت اجتماعی بر شادمانی اجتماعی جوانان شهر تهران

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 6، دوره 5، شماره 14، اردیبهشت 1391، صفحه 109-125   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

طلیعه خادمیان¹؛ افسانه خانمحمدی²

¹ضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، گروه علوم اجتماعی؛ تهران- ایران.

²کارشناس‌ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال- ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

پژوهش حاضر می‌کوشد با اتخاذ رویکردی جامعه‌شناختی به بررسی مقوله شادمانی اجتماعی و تأثیر عدالت اجتماعی بر آن بپردازدکه جهت شناخت بیشتر ساز وکار تأثیر عدالت اجتماعی براین مقوله ازنظریه کیفیت زندگی «روت وینهوون» و دیدگاه «جمیل صلیبا» به عدالت اجتماعی بهره برده شده است.  دراین مطالعه علّی از روش پیمایش استفاده شده و واحد تحلیل نیز جوانان شهر تهران می‌‌باشند. پرسشنامه پس از بررسی اعتماد و اعتبار آن با استفاده از نمونه‌گیری طبقه‌ای نامتناسب در پنج منطقه شهر تهران و بین 385 نفر از جوانان شهر تهران پر گردید.
یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که شادمانی اجتماعی و عدالت اجتماعی، هر دو درسطح متوسطی هستند و شادمانی اجتماعی بین گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی، تحصیلی، وضعیت تأهل و محل تولّد تفاوت معناداری دارد. هم­چنین ارتباط بین دو متغیر عدالت اجتماعی و شادمانی اجتماعی اثبات گردیده و تحلیل‌های مربوط به رگرسیون­ چند ‌متغیره نیز نشان می‌دهند که سه نوع عدالت توزیعی، رویه‌ای و مراوده‌ای با یکدیگر در ارتباط بوده و هرسه بر شادمانی اجتماعی مؤثرندکه دراین میان میزان تأثیر عدالت توزیعی بر شادمانی اجتماعی بیش از دو نوع دیگر عدالت می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

شادمانی اجتماعی؛ عدالت اجتماعی؛ عدالت توزیعی؛ عدالت مراوده‌ای؛ عدالت رویه‌ای

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال چهارم، شماره چهاردهم، بهار 1391

ص ص 125-109

 

 

 

 

 

بررسی تأثیر عدالت اجتماعی بر شادمانی اجتماعی جوانان شهر تهران

دکتر طلیعه خادمیان^[1]

افسانه خانمحمدی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:24/2/1393       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:21/4/1393

چکیده

پژوهش حاضر می‌کوشد با اتخاذ رویکردی جامعه‌شناختی به بررسی مقوله شادمانی اجتماعی و تأثیر عدالت اجتماعی بر آن بپردازدکه جهت شناخت بیشتر ساز وکار تأثیر عدالت اجتماعی براین مقوله ازنظریه کیفیت زندگی «روت وینهوون» و دیدگاه «جمیل صلیبا» به عدالت اجتماعی بهره برده شده است.  دراین مطالعه علّی از روش پیمایش استفاده شده و واحد تحلیل نیز جوانان شهر تهران می‌‌باشند. پرسشنامه پس از بررسی اعتماد و اعتبار آن با استفاده از نمونه‌گیری طبقه‌ای نامتناسب در پنج منطقه شهر تهران و بین 385 نفر از جوانان شهر تهران پر گردید.

یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که شادمانی اجتماعی و عدالت اجتماعی، هر دو درسطح متوسطی هستند و شادمانی اجتماعی بین گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی، تحصیلی، وضعیت تأهل و محل تولّد تفاوت معناداری دارد. هم­چنین ارتباط بین دو متغیر عدالت اجتماعی و شادمانی اجتماعی اثبات گردیده و تحلیل‌های مربوط به رگرسیون­ چند ‌متغیره نیز نشان می‌دهند که سه نوع عدالت توزیعی، رویه‌ای و مراوده‌ای با یکدیگر در ارتباط بوده و هرسه بر شادمانی اجتماعی مؤثرندکه دراین میان میزان تأثیر عدالت توزیعی بر شادمانی اجتماعی بیش از دو نوع دیگر عدالت می‌باشد.

    واژگان کلیدی: شادمانی اجتماعی، عدالت اجتماعی، عدالت توزیعی، عدالت مراوده‌ای، عدالت رویه‌ای.

 

 

 

مقدمه

توسعه بیش از هر چیز مقوله‌ای انسانی و اجتماعی است. جامعه‌ای توسعه یافته‌تر است که زیستگاه مناسب‌تری برای افراد آن­جامعه باشد. براین مبناست­که توسعه پایدار به ایجاد شرایط مناسب زیستن برای افراد جامعه در طول نسل‌های متمادی اشاره دارد.

«شادمانی اجتماعی»^[3] مقوله‌ای است که باید در ساختار جامعه قرار بگیرد و همه اجزاء جامعه در ایجاد شادمانی در جامعه نقش دارند. در واقع، افراد و نقش‌های آن­ها و ارتباط آن­ها با یکدیگر به عنوان ریشه شادمانی اجتماعی در نظرگرفته می­شوند. شادمانی، احساسی مداوم و مطلق نیست بلکه امری نسبی است که عوامل مختلفی بر آن تأثیرگذار است.

درهمه جوامع، برای تأمین سلامت روانی افراد و شادمانی آن­ها تلاش‌های زیادی انجام می‌گیرد، چرا که نبود شادی و سرزندگی درافراد جامعه از عوامل تهدیدکننده سلامت جامعه بشری است. بنابراین­کشف عوامل مختلف مؤثر بر شادمانی افراد جامعه دارای اهمیت زیادی است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند "با آن­که 65 درصد از جمعیت کشور ما را جوانان زیر سن 30 سال تشکیل می‌دهند، به دلیل فقدان شادی و نشاط اجتماعی 25 درصد از این افراد در افسردگی به سر می‌برند" (مسعودی، 1387: 1).

ناامیدی نسبت به آینده و مبهم بودن آن حتی نزد جوانان تحصیل­کرده، بیکاری و بسیاری مسائل دیگر سبب توقف بسیاری ازجوانان مستعدکشور می‌شود. هم­چنین تشنج‌هایی­که بواسطه مسائل اقتصادی در بسیاری از خانواده­ها تجلّی کلامی و رفتاری دارد، همگی موجب عدم تحقق ایده­ها، افکار و اهداف و آرزوهای جوانان شده و سبب بروز افسردگی و اضطراب در بین جوانان کشور می‌گردد. امروزه جوانان نگرانی‌های زیادی در خصوص آینده شغلی خود دارند و طبیعی است که این نگرانی و افسردگی ناشی از آن را به سایر اعضای خانواده منتقل می‌کنند و به دنبال آن شادمانی و نشاط در خانواده و جامعه کمرنگ و کم رنگ­تر می‌شود.

در جامعه غمگین، انرژی افراد صرف برطرف کردن غم و اندوه شده و دیگر فرصتی برای رشد و توسعه باقی نمی‌ماند. به تجربه ثابت شده که وجودشادی و نشاط شرط اولیه تغییر جامعه وتحول و تکامل درونی انسان‌هاست. شاد بودن جامعه یکی ازعوامل مؤثر بر توسعه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است و باعث کاهش آسیب‌های اجتماعی، نابسامانی‌های خانوادگی، طلاق، افزایش میزان رغبت و میل تحصیلی، دل به کار دادن و افزایش تولید می‌شود. در حقیقت، شاد بودن یکی از شاخص‌های زندگی مطلوب در جامعه است و در تمام جوامع باعث افزایش کارآیی می‌شود.

بنا به ضرورت مورد نیاز، جامعه علمی کشورها نیز توجه خاصی به مفهوم شادمانی اجتماعی و عوامل مؤثر برآن داشته­اند. به‌ گونه­ای که درچند سال اخیر، این مفهوم به طور گسترده‌ای درعلوم اجتماعی مورد بحث قرار گرفته است و یکی از عواملی­که در میزان توسعه ­یافتگی جوامع درنظر گرفته می‌شود، «اقتصاد شادمانی»^[4] است­که درکنار عوامل عینی و اقتصادی، به صورت جنبه‌های ذهنی زندگی وارد می­شود. بدین معنی­که افراد جامعه در روز چه ­قدر غمگین­اند یا چه ‌قدر عواطف­ مثبت یا منفی را تجربه می‌کنند و تا چه حد از زندگی خود احساس رضایت می­کنند. بر این اساس، در هر نوع سیاست­گذاری کلان یکی از فاکتورهایی که باید در‌ نظر گرفته شود تأثیراتی است که بر سلامت فرد و جامعه گذاشته می‌شود.

در دو دهه اخیر، دانشمندان علوم اجتماعی و متصدیان نظرسنجی‌ها، پرسشنامه های کمّی و دقیقی را برای آگاهی از سطح احساس شادمانی طراحی کرده‌اند."بر اساس پیمایش ارزش‌های انگلهارت^[5] در مورد شادمانی، جایگاه ایران از بین 69 کشور به لحاظ سطح شادمانی 61 است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که میانگین شادمانی درکشورهای با درآمد بالاتر بیشتر ازمیانگین شادمانی درکشورهای کم‌درآمدتر است. تنها موارد استثناء کشورهای اندونزی، تانزانیا و ویتنام هستند که با وجود قرار گرفتن در دسته کشورهای کم ‌درآمد، دارای سطح شادمانی بسیار بالایی در حد کشورهای پردرآمد می‌باشند"(موسوی، 1388: 49).

نقشه جهانی شادمانی دانشگاه اراسموس هلند نیز نمونه دیگری ازمطالعه‌های انجام شده در رده‌بندی کشورها بر اساس میزان شادمانی است."این نقشه، تفاوت‌ها را در میان 177 کشور دنیا نشان می‌دهد و بر پایه تحلیل نتایج بیش از 100 مطالعه بنا شده است. «آدریان وایت»^[6] روان­شناس اجتماعی، برای تهیه این نقشه، داده‌های منابع مختلفی را از یونسکو، سیا، بنیاد اقتصاد جدید و سازمان جهانی بهداشت تحلیل کرده است. وی با استفاده از پاسخ‌های 80 هزار نفری در سراسر جهان، نقشه‌ای از احساس شادمانی افراد تهیه کرد که بر اساس این تحقیق، بعد از دانمارک که شادترین نقطه زمین است، با فاصله کمی، سوئیس و اتریش در صدر فهرست شادترین کشورها جای می­گیرند و ایران نیز رتبه 96 این فهرست را دارا می­باشد"(نیلی، 1389: 21).

بسیاری از نظریه­پردازان این حوزه بر این عقیده­اند که شادمانی اجتماعی ارتباط بسیار نزدیکی با سیاست­ها و خط‌مشی‌های سیاسی و اجتماعی دارد و این سیاست‌ها می‌توانند ارتقاء ‌دهنده «کیفیت جامعه» باشند. از همین روست که در بحث از شادمانی اجتماعی و شناسایی تأثیر «عدالت اجتماعی»^[7] بر آن، به «عدالت توزیعی»^[8] که همان توزیع عادلانه ثروت ومنابع، فرصت‌های آموزشی واجتماعی، پاداش‌ها و حقوق و مزایا بین افراد جامعه است و «عدالت رویه‌ای»^[9] که عبارتست از وجود عدالت در رویه‌ها و فراگردهای اجتماعی و «عدالت مراوده‌ای» که رعایت انصاف در ارتباط‌ها و مراوده‌های اجتماعی است، به عنوان وجوه اصلی عدالت اجتماعی توجه می‌شود.

در این راستا شناسایی و سنجش میزان عدالت اجتماعی و شادمانی اجتماعی جوانان شهر تهران و همین طور شناسایی رابطه ابعاد عدالت اجتماعی و شادمانی اجتماعی از جمله اهداف اصلی تحقیق و شناخت رابطه متغیرهای زمینه‌ای با عدالت اجتماعی و شادمانی اجتماعی با بررسی و مقایسه میانگین شادمانی اجتماعی در گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی، تحصیلی، وضعیت تأهل و محل تولد نیز از جمله اهداف جزئی این پژوهش می‌باشند.

 

چارچوب نظری

«روت وینهوون»^[10] در بحث از «کیفیت زندگی»^[11] به شادمانی اشاره می‌کند و آن را در سطح کلان به کیفیت جامعه یعنی عواملی هم­چون آزادی و عدالت وابسته می‌داند. به نظر او، شادمانی در سطح میانی، وابسته به کیفیت­های نهادی، هم­چون استقلال در کار یا مراقبت‌های نهادی است که در این میان، اصلاحات سازمانی می‌توانند برخی نهادها را بهبود بخشند و سیاست‌های اجتماعی نیز می‌توانند ارتقاء دهنده شرایط باشند. علاوه بر این، وینهوون معتقد است­که در سطح خُرد، شادمانی وابسته به توانایی‌های فردی مانند کارآمدی استقلال و مهارت‌های اجتماعی و تحصیلات می‌باشد.

از سویی دیگر، «جمیل صلیبا»^[12] شادمانی را خشنودی از دستاوردهای زندگی تعریف می‌کند و معتقد است که «عدالت اجتماعی» دارای سه بُعد است: «عدالت توزیعی»، «عدالت مراوده­ای» و «عدالت رویه­ای» و هریک بر شادمانی ومیزان خشنودی از دستاوردهای زندگی مؤثرند. به عقیده او «عدالت توزیعی»، توزیع عادلانه ثروت و منابع، فرصت‌های آموزشی و اجتماعی، پاداش‌ها و حقوق و مزایا بین افراد جامعه است که این رعایت انصاف هنگام توزیع منابع و پاداش‌های اجتماعی خود مستلزم تعریف مبنای معیّن و مشخص برای مرتبط ساختن صریح تلاش‌های افراد با پاداش‌های دریافتی آنان است.

«عدالت مراوده­ای» رعایت انصاف در ارتباط‌ها و مراوده‌های اجتماعی است که مستلزم تعریف الگوهای ارتباطی مناسب میان اعضای جامعه است. در حقیقت، کیفیت رفتار بین اشخاص در طول اجرای رویه‌ها در تعیین قضاوت‌های منصفانه، مهم و مؤثرند و توجیه‌ها و توضیح‌های ارائه شده در درک انصاف، احتمال این که رویه‌های تصمیم‌گیری منصفانه نگریسته شوند را افزایش می‌دهند.

«عدالت رویه‌ای» نیز وجود عدالت در رویه‌ها و فراگردهای اجتماعی است که مستلزم تعریف رویه‌ها و فراگردهای عادلانه است، به‌‌ طوری که خط‌مشی‌ها و برنامه‌های معطوف به عدالت بدون استفاده از رویه‌های غیرعادلانه اجرا شوند و درواقع، به فرآیندی اشاره داردکه درآن، تصمیم‌ها یا نتایج مورد تصویب واقع می‌شوند. به بیان دیگر، اعمال قواعد رویه‌ای و فرآیندهای مناسب آن است­که می‌تواند عدالت را رقم زند که بر اصل برابری قوانین بر اساس جنس، نژاد، منزلت، مذهب و ... استوار است. به طوری که فرآیند رسیدگی به اتهام‌ها و حرکت تا حصول به نتایج باید عادلانه باشد و نباید نسبت به افراد، گروه‌ها، نژادها و مذاهب سوگیری وجود داشته باشد.

همان‌طور که پیداست، وینهوون شادمانی را در سطح کلان به کیفیت جامعه و عاملی هم­چون عدالت وابسته می­داند. ازسویی دیگر، صلیبا نیزشادمانی را خشنودی از دستاوردهای زندگی تعریف­کرده و دربحث ازعدالت اجتماعی سه بُعد اساسی آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به دست آوردن این دستاوردهای را منوط به تحقق عدالت اجتماعی دانسته که در نهایت بر شادمانی افراد مؤثرست. در این­جا ضمن تلفیق این دو رویکرد، سعی گردیده تا فرضیه‌هایی بر اساس این دو نظریه ساخته و مورد آزمایش قرار دهیم که بدین منظور از تقسیم‌بندی صلیبا از عدالت اجتماعی استفاده شده تا به بررسی دقیق و عمیق تأثیر عدالت بر شادمانی چنان‌که وینهوون به ارتباط میان آن­ها اشاره کرده، پرداخته ‌شود.

 

 فرضیه­های تحقیق

فرضیه اصلی تحقیق عبارت است از:

-         به نظر می‌رسد که «عدالت اجتماعی» بر «شادمانی اجتماعی» جوانان شهر تهران مؤثر است.

فرضیه‌های جزئی تحقیق نیز عبارتند از:

1. به نظر می‌رسد که «عدالت توزیعی» بر «شادمانی اجتماعی» جوانان شهر تهران مؤثر است.

2. به نظر می‌رسد که «عدالت مراوده‌ای» بر «شادمانی اجتماعی» جوانان شهر تهران مؤثر است.

3. به نظر می‌رسد که «عدالت رویه‌ای» بر «شادمانی اجتماعی» جوانان شهر تهران مؤثر است.

در پاسخ به این پرسش تحقیق که آیا در گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی، تحصیلی، وضعیت تأهل و محل تولد، شادمانی اجتماعی تفاوت معناداری دارد یا خیر؟ پنج فرضیه جزئی شکل گرفته است که به شرح ذیل می باشند:

1. به نظر می‌رسدکه میانگین «شادمانی اجتماعی» بین دو گروه «زنان» و «مردان» تفاوت معناداری دارد.

2. به نظر می‌رسد که میانگین «شادمانی اجتماعی» در بین «قومیت‌های مختلف» تفاوت معناداری دارد.

3. به نظر می‌رسدکه میانگین «شادمانی اجتماعی» دربین گروه‌ها با «وضعیت‌های مختلف تحصیلی» تفاوت معناداری دارد.

4. به نظر می‌رسد که میانگین «شادمانی اجتماعی» در بین گروه‌ها با «وضعیت‌های مختلف تأهل» تفاوت معناداری دارد.

5. به نظر می‌رسد که میانگین «شادمانی اجتماعی» بین دو گروه «متولدین تهران» و «متولدین شهرستان» که ساکن تهران هستند، تفاوت معناداری دارد.

 

روش­شناسی

روش به‌ کار ‌رفته در این پژوهش، روش «پیمایش»^[13] است و ابزاری که برای جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها مورد استفاده قرار گرفته، «پرسشنامه» است که دارای 62 سئوال می­باشد.

 

     جمعیت آماری و روش نمونه‌گیری

جمعیت آماری مورد مطالعه این تحقیق تمامی جوانان شهر تهران (18 تا 29 سال) است. حجم نمونه 385 نفر است که بر اساس 5 درصد خطا (با استفاده از فرمول کوکران) برآورد شده است. انتخاب نمونه‌ها نیز از طریق روش «نمونه‌گیری طبقه‌ای نامتناسب»^[14] صورت گرفته است. چرا که "نمونه­گیری طبقه‌ای وقتی به کار می­رود که جامعه آماری دارای «ساخت همگن و متجانس»^[15] نبوده و از «اجزاء گوناگون»^[16] تشکیل شده باشد که درچنین مواردی می‌بایست جامعه به طبقاتی تقسیم شود که هر یک از آن­ها دارای ساخت متجانسی باشند و سپس از هرطبقه (به صورت یک جامعه آماری خاص) یک نمونه گرفت"(رفیع­پور،1382: 388)، و از آن جایی که تعداد نمونه در هر طبقه به اندازه نسبت آن طبقه در کل جامعه آماری نیست ازنوع نامتناسب این طبقه‌بندی در این پژوهش استفاده شده است. در نمونه‌گیری حاضر پنج منطقه 1 ،16 ،4 ،5 ،6 به ترتیب بعنوان نماینده مناطق شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز شهر تهران به عنوان طبقه در نظر گرفته شده است­که سهم هرمنطقه در نمونه، نامتناسب با سهم آن در جامعه آماری می‌باشد.

 

  پرسشنامه و روایی و پایایی آن

همان‌طور که پیشتر نیز گفته شد، ابزار گردآوری داده‌ها «پرسشنامه» بوده است که این پرسشنامه علاوه برقسمتی­که برای سنجش ویژگی‌های فردی پاسخگو (سئوال‌های شناسنامه­ای) درنظر گرفته شده از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

الف) سئوال‌هایی برای سنجش شادمانی اجتماعی.

ب) سئوال‌هایی برای سنجش عدالت اجتماعی.

برای سنجش اعتبار (روایی)^[17] پرسشنامه از شیوه توافق داوران یا «اعتبار محتوایی»^[18] استفاده ‌شده است، به ‌طوری که تأمین اعتبار ابزار سنجش با تأئید متخصصان و صاحب­نظران درباره کلیت و مطلوب بودن آن در جهت پاسخگویی به سئوال‌هایی تحقیق به دست آمده است.

به منظور سنجش اعتماد (پایایی)^[19] دو قسمت پرسشنامه­که «شادمانی اجتماعی» و «عدالت اجتماعی» را می‌سنجد نیز از تکنیک هماهنگی درون گویه‌ها یا «آلفای کرونباخ»^[20] استفاده شده است و نتایج حاکی از آن است­که میزان آلفای متغیر وابسته برابر با 72% و میزان آلفای متغیرمستقل نیز برابر با 78% می‌باشد که در علوم انسانی مقدار قابل قبولی است و در نتیجه می‌توان گفت که پرسشنامه از پایایی مطلوبی نیز برخوردار است.

در پرسشنامه پژوهش حاضر، سنجش متغیر وابسته «شادمانی اجتماعی» با دو بُعد شادمانی­فردی (که برابر با «خوشبختی ذهنی»^[21] فرض شده است) و شادمانی جمعی صورت گرفته است که در بخش اول از قسمت عمده­ای از سئوالات پرسشنامه استاندارد 29 سئوالی آکسفورد^[22] که در سال 1989 توسط «آرجیل و لو»^[23] تهیه شده استفاده گردیده و لازم به ذکر است­که از 21 گویه آن استفاده شده و دربخش «شادمانی جمعی» نیز 8 گویه دیگر با تکیه بر مفاهیم فرهنگ (باورها، ارزش‌ها، هنجارها و نمادها) و گرایش افراد نسبت به­کل جامعه طرح گردیده تا به سنجش این بُعد از شادمانی جمعی پرداخته شود. درنهایت مجموعه این 29 گویه برای سنجش شادمانی اجتماعی جوانان شهر تهران در این پژوهش بکار گرفته شده است.

متغیرمستقل «عدالت­اجتماعی» نیز درسه بُعد «عدالت توزیعی»، «عدالت رویه­ای» و «عدالت مراوده­ای» و با 23 گویه مورد سنجش قرار گرفته است.

 

تعریف مفاهیم و شاخص­سازی

چند مفهوم اصلی این پژوهش را می‌توان به صورت زیر تعریف کرد:

عدالت اجتماعی: این مفهوم درمعنایی متفاوت با معنای آن در دوران باستان، در اوایل قرن 19 مطرح شد. در واقع، به این خاطر «عدالت» امری اجتماعی است که با کیفرها و مجازات حقوقی سر و کار ندارد بلکه بیشتر به سعادت و رفاه اجتماعی می‌پردازد.

چنان که «بشیریه» توضیح می‌دهد"تمایز چندان روشنی بین «عدالت» و «عدالت اجتماعی» نیست. چراکه از «دیدگاه فلسفه­سیاسی، عدالت صفت نهادهای اجتماعی است نه صفت انسان و اعمال او. منظور از عادلانه بودن نهاد اجتماعی نیز این است که حقوق و مسئولیت‌ها، قدرت و اختیار، مزایا و فرصت‌های وابسته به خود را عادلانه توزیع کنند"(بشیریه، 1379: 115).

به گفته «آشوری» این مفهوم، اصلی است­که "به موجب آن درهمه امور اجتماعی باید باهمه یکسان رفتار شود، مگر در آن­جا که برای رفتار استثنایی در مورد برخی افراد و گروه‌ها دلایل کافی و خاص وجود داشته باشد"(آشوری، 1373: 60).

صفت نزدیک عدالت، «تساوی» است در برابر شرایط از قبل تعیین شده و استحقاق در کسب آنچه به اراده فرد باز می‌گردد که ممکن است او را از دیگران برتر یا فرونشاند. مناقشه‌ها در «عدالت اجتماعی» نیز همانند مناقشه‌ها در «عدالت» است،چنان‌که «میلر»^[24]، عدالت اجتماعی را ذاتاً نسبی و جنجالی می‌داند.

 عدالت توزیعی: "توزیع عادلانه در جامعه است که توزیع ثروت و منابع جامعه، فرصت‌های آموزشی و اجتماعی، پاداش‌ها و حقوق و مزایا بین افراد جامعه و رعایت انصاف هنگام توزیع منابع و پاداش‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد که خود مستلزم تعریف مبنای معین و مشخص برای مرتبط ساختن صریح تلاش‌های افراد با پاداش‌های دریافتی آنان می‌باشد"(Kreitner & Kinicki, 2001: 24؛ به نقل از صحرایی، 1385: 64).

در واقع،"عدالت توزیعی منعکس کننده انصاف ادراک شده از تصمیم‌های مربوط به نحوه تخصیص و توزیع منابع و پاداش‌هاست. بنابراین ادراک‌های فردی از این­که نتایج منصفانه هستند یا غیرمنصفانه به مثابه ساز و کار عدالت توزیعی عمل می‌کنند".(Orlando, 2002: 9)

عدالت مراوده‌ای (مبادله‌ای): رعایت انصاف در ارتباط‌ها ومراوده‌های اجتماعی است­که مستلزم تعریف الگوهای ارتباطی مناسب میان اعضای جامعه می‌باشد.

"«بایس و ماگ»^[25]، مفهوم «عدالت مراوده‌ای» را برای مطرح کردن کیفیت رفتار بین شخصی دریافتی از تصمیم­گیرندگان (مسئولین) می‌دانند. به عقیده آن­ها کیفیت رفتار بین اشخاص درطول اجرای رویه­ها در تعیین قضاوت‌های منصفانه، مهم و مؤثرند و توجیه‌ها و توضیح‌های ارائه شده در درک انصاف، احتمال این­که رویه‌های تصمیم‌گیری منصفانه نگریسته­شوند را افزایش می‌دهند"Krag & Lind, 2002: 173) ؛ به نقل از صحرایی، 1385: 66).

    عدالت رویه‌ای(صوری یا محتوایی):"وجود عدالت در رویه‌ها و فراگردهای اجتماعی است که مستلزم تعریف رویه‌ها و فراگردهای عادلانه است، بطوری­ که خط‌مشی‌ها و برنامه‌های معطوف به عدالت بدون استفاده از رویه‌های غیرعادلانه اجرا شوند"(همان: 67).

«گرینبرگ و بارون» معتقدند که "«عدالت رویه­ای» معطوف به رعایت انصاف در فراگردهایی که به وسیله آن­ها تصمیم‌های سازمانی اتخاذ می‌شوند" .(Greenberg & Baron, 2000: 147)

بحث "عدالت رویه‌ای بر اصل برابری قوانین بر اساس جنس، نژاد، منزلت، مذهب و ... استوار است. بنابراین فرآیند رسیدگی به اتهام‌ها و حرکت تا حصول به نتایج باید عادلانه باشد و نباید نسبت به افراد، گروه‌ها، نژادها و مذاهب سوگیری وجود داشته باشد. در واقع، قانون باید از اصولی یکسان پیروی نماید و محتوای قانون باید نسبت به نژادها، گروه‌ها، جنسیت‌ها، مذاهب و ... عادلانه باشد" (Heywood, 1994: 238).

شادمانی فردی (ذهنی): به این واقعیت اشاره دارد که مردم زندگی خود را چگونه ارزیابی می‌کنند که این ارزیابی می‌تواند بصورت شناختی یا عاطفی باشد. گفته می‌شود اگرفردی از زندگی خود رضایت داشته باشد و خوشی و شادمانی را تجربه کند، دارای شادمانی ذهنی بالایی است و بالعکس.

"شادمانی فردی دارای سه مؤلفه اولیه است: رضایت از زندگی، عاطفه خوشایند یا مثبت و عاطفه ناخوشایند یامنفی. هریک از این مؤلفه‌ها به مؤلفه‌های فرعی‌تر تقسیم می‌شوند، مثلاً رضایت شامل­عشق، ازدواج و ... عاطفه مثبت شامل لذت، محبت و ... و عاطفه منفی هم شامل گناه، شرم و ... می‌شود"
(  273:Diener & Lucas , 2000؛ به نقل از آزموده، 1382: 63).

شادمانی اجتماعی: «شادمانی­اجتماعی» مقوله‌ای است مستتر درساختار یک جامعه­که در واقع، معیاری است برای ارزیابی میزان رضایت مردم جامعه که حاصل قضاوت آن­ها از زندگی است.

وینهوون، شادمانی را حالتی پایدار که حاصل قضاوت فرد از درجه یا میزان مطلوبیت کیفیت کل زندگی‌اش می‌داند و معتقد است که موقعیت اجتماعی بر آن تأثیرگذار است. وینهوون در صحبت از این مفهوم درسطح کلان به­کیفیت جامعه، یعنی عواملی چون سلامتی، آزادی وعدالت اجتماعی اشاره می‌کند و از این رو معتقد است که"سیاست‌های اجتماعی می‌توانند ارتقاء دهنده این شرایط باشند. درسطح میانی، نشاط را وابسته به کیفیت­های نهادی، مانند استقلال در کار یا مراقبت‌های نهادی می‌داند و می‌گوید که اصلاح سازمانی می‌تواند برخی نهادها را بهبود بخشد و در سطح خرد نیز نشاط را وابسته به توانایی‌های شخصی مانند کارآمدی، استقلال و مهارت‌های اجتماعی، تحصیلات و درمان می‌داند" (Veenhoven, 2005: 61).

نکته اساسی در تعریف «شادمانی فردی و اجتماعی»، تأثیر متقابل این دو بر یکدیگر است. به نظر می‌رسدکه کاستی در هردو سر طیف منجر به ناامیدی و اختلال در شادمانی خواهد شد. اما سهم شادمانی اجتماعی به عنوان یک محرک شادی‌بخش و نشاط‌آفرین برای فرد بسیار مهم‌تر جلوه می‌کند. به عبارت دیگر، شادمانی فردی به گونه­ای عمل می‌کندکه مصداق بیرونی داشته باشد و این درحالی است که بدون وجود متغیرهای نشاط‌ انگیز درمحیط و موقعیت بیرونی به راحتی نمی‌توان به شادمانی­طبیعی دست یافت.

در ادامه تعریف‌های عملی دو متغیر اصلی تحقیق در قالب جدول‌هایی به تفکیک مؤلفه‌ها و شاخص‌های هر یک آمده است.

جدول شماره (1): متغیر مستقل مورد مطالعه و تعریف عملیاتی آن

متغیر	ابعاد / مؤلفه	شاخص‌ها / معرف
عدالت اجتماعی	عدالت توزیعی	توزیع عادلانه منابع جامعه
		توزیع عادلانه پاداش‌ها
		توزیع عادلانه فرصت‌های شغلی
		توزیع عادلانه فرصت‌های آموزشی
		توزیع عادلانه فرصت‌های اجتماعی
		منصفانه بودن حقوق و مزایای دریافتی افراد
		توزیع عادلانه منابع قدرت
	عدالت مراوده­ای	صراحت و روشنی رفتار مسئولین
		صداقت با مردم
		حرمت به مردم
		تأمین امنیت مردم
		حمایت از مردم
		امانت‌داری دولت
	عدالت رویه­ای	نحوه برخورد با مردم
		باثبات بودن رویه‌ها
		دقیق و مستند بودن رویه‌ها
		اخلاقی بودن رویه‌ها
		امکان کنترل رویه‌ها
		عاری از تعصب و یک سونگری بودن رویه‌ها
		تشریح علت اتخاذ رویه‌ها و تصمیم‌های مدیریتی

 

جدول  شماره (2): متغیر وابسته مورد مطالعه و تعریف عملیاتی آن

متغیر	ابعاد / مؤلفه	شاخص‌ها / معرف
شادمانی اجتماعی	شادمانی فردی	رضایت از زندگی
		عاطفه(خُلق) مثبت- شادمانی
		عاطفه(خُلق) منفی- غم
	شادمانی جمعی	ویژگی‌های فرهنگی حاکم بر جامعه
		گرایش فرد نسبت به کل جامعه

 

 

 

 

       یافته­ها

- ویژگی‌ها و خصوصیات کلی نمونه مورد مطالعه: بنا بر نتایج به دست آمده، 5/54 درصد جنسیت پاسخگویان این پژوهش را زنان و بقیه را مردان تشکیل می‌دهند. 6/56 درصد پاسخگویان مجرد، 2/38 درصدمتأهل، 9/4 درصد متارکه و 3/0 درصد هم همسرشان فوت شده است. 4/70 درصد از پاسخگویان، متولد تهران و بقیه متولد شهرستان بوده‌اند. میانگین سن پاسخگویان به طور متوسط 60/24 سال بوده است. بیشترجمعیت پاسخگویان، یعنی 2/99 درصد مسلمان هستند. پس از قومیت فارس که 66 درصد از کل را داراست، بیشترین قومیت با 2/25 درصد مربوط به قومیت ترک بوده ‌است و کمترین میزان نیز با 1/3 درصد مربوط به قومیت لُر می‌باشد.

میزان تحصیلات 2.3 درصد ازپاسخگویان زیردیپلم، 26.8 درصد دیپلم، 17.4 درصد فوق‌دیپلم، 37.4 درصد لیسانس، 14.3 درصد فوق‌لیسانس و 1.8 درصد هم دکتری (پزشکی) می­باشد. همان‌ طور که پیداست، بیشتر پاسخگویان دارای مدرک لیسانس هستندکه نمایانگر گسترش تحصیلات دانشگاهی میان جوانان شهر تهران می‌باشد.

3.4 درصد از پاسخگویان بدون شغل، 16.4 درصد خانه‌دار، 23.9 درصد دانشجو، 19.2 درصد کارمند، 13.8 درصد متخصص و 23.4 درصد هم دارای شغل آزاد می‌باشند. بر اساس داده‌های موجود، بیشتر پاسخگویان با تفاوتی بسیار اندک دانشجو و پس از آن دارای شغل آزاد می‌باشند.

- برآورد میزان عدالت اجتماعی و شادمانی اجتماعی و رابطه آن­ها: نتایج توصیفی مربوط به متغیر وابسته تحقیق، «شادمانی اجتماعی» و ابعاد آن یعنی «شادمانی فردی» و «شادمانی جمعی» حاکی از آن است که بیشترین توزیع درصدی «شادمانی فردی» پاسخگویان، 54.3 درصد و در سطحی متوسط و بیشترین میزان توزیع «شادمانی جمعی» پاسخگویان نیز، 53 درصد و در سطح متوسطی بوده‌ است. در مجموع، بیشترین میزان «شادمانی­اجتماعی» دراین پژوهش 53 درصد ارزیابی شده است­که نشانگر میزان متوسط شادمانی اجتماعی میان جوانان شهر تهران است و این در حالی است که تنها 15.6 درصد از این جوانان دارای شادمانی اجتماعی در سطحی بالا هستند.

نتایج توصیفی مربوط به متغیر مستقل تحقیق، «عدالت اجتماعی» و ابعاد آن یعنی «عدالت توزیعی» و «عدالت رویه‌ای» و «عدالت مراوده‌ای» نیز حاکی از آن است که بیشترین توزیع درصدی «عدالت توزیعی» 46.5 درصد است­که در حد متوسطی برآورد شده است. هم­چنین، بیشترین میزان توزیع "عدالت رویه‌ای" نیز 5.52 درصد است. از سویی دیگر نیز، بیشترین توزیع درصدی «عدالت مراوده‌ای» نیز 61 درصد و در حد متوسطی برآورد شده است.

درمجموع، بیشترین میزان «عدالت اجتماعی» برآوردشده دراین پژوهش 49.1 درصد است­که نشانگر میزان متوسط عدالت اجتماعی می‌باشد که بیشتر پاسخگویان، میزان «عدالت اجتماعی» را در سطح متوسطی ارزیابی کرده‌اند.

براساس نتایج جدول زیرکه از نتیجه آزمون‌های همبستگی پیرسون استخراج گردیده و جهت اختصار ازحالت ماتریس خارج شده و به شکل زیر در آمده، میان متغیر مستقل «عدالت اجتماعی» و متغیر وابسته تحقیق «شادمانی اجتماعی»، رابطه‌ای معنادار و مثبت وجود دارد که گویای جهت مستقیم و شدت قوی رابطه بین این دو متغیر با یکدیگر می‌باشد.

 

جدول شماره (3): ضرایب همبستگی پیرسون میان شادمانی اجتماعی و عدالت اجتماعی و ابعاد آن­ها

		شادمانی فردی	شادمانی جمعی	شادمانی اجتماعی
عدالت توزیعی	R	817.	788.	810.
	Sig.(2-tailed)	000.	000.	000.
	N	385	385	385
عدالت مراوده­ای	R	714.	720.	716.
	Sig.(2-tailed)	000.	000.	000.
	N	385	385	385
عدالت  رویه­ای	R	661.	612.	649.
	Sig.(2-tailed)	000.	000.	000.
	N	385	385	385
عدالت اجتماعی	R	843.	807.	835.
	Sig.(2-tailed)	000.	000.	000.
	N	385	385	385

 

- رابطه متغیرهای زمینه‌ای با شادمانی­اجتماعی: یافته‌های استنباطی مربوط به دیگرمتغیرهای تحقیق با متغیر وابسته «شادمانی اجتماعی» به شرح ذیل می‌باشد.

در پاسخ به این سئوال که: «آیا شادمانی اجتماعی در گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی،تحصیلی، وضعیت تأهل و محل تولد تفاوت معناداری وجود دارد؟» پنج فرضیه شکل گرفته است که در ادامه آمده است:

فرضیه اول: میانگین «شادمانی اجتماعی» بین دو گروه «زنان» و «مردان» تفاوت معناداری دارد.

در داوری تجربی این فرضیه بااستفاده ازآزمون T دو گروه مستقل این نتیجه بدست آمدکه «شادمانی اجتماعی» در دو گروه «زنان» و «مردان» تفاوت معناداری دارد. به گونه‌ای که شادمانی اجتماعی در «مردان» بیش از «زنان» است که در نتیجه فرضیه پژوهشگر تایید گردید.

فرضیه دوم: میانگین «شادمانی اجتماعی» در بین «قومیت‌های مختلف» تفاوت معناداری دارد.

در داوری تجربی این فرضیه با استفاده از آزمون F تحلیل واریانس یک­طرفه این نتیجه به دست آمد که «شادمانی اجتماعی» در «قومیت‌های مختلف» تفاوت معناداری دارد. به گونه‌ای­که شادمانی اجتماعی در بین قومیت «ترک» و «لُر» بیش از سایر قومیت‌هاست. بنابراین فرضیه پژوهشگر تایید گردید.

فرضیه سوم: میانگین «شادمانی اجتماعی» در بین گروه‌ها با «وضعیت‌های مختلف تحصیلی» تفاوت معناداری دارد.

در داوری تجربی این فرضیه با استفاده از آزمون F تحلیل واریانس یک­طرفه این نتیجه به دست آمد که «شادمانی اجتماعی» در «گروه‌های تحصیلی» مختلف تفاوت معناداری دارد. به گونه­ای که شادمانی اجتماعی در گروه‌های «زیردیپلم» و «فوق دیپلم» کمتر از گروه‌های دیگر است. بدین ترتیب فرضیه پژوهشگر تایید گردید.

فرضیه چهارم: میانگین «شادمانی اجتماعی» در بین گروه‌ها با وضعیت‌های مختلف تأهل» تفاوت معناداری دارد.

در داوری تجربی این فرضیه با استفاده از آزمون F تحلیل واریانس یک‌طرفه این نتیجه به دست آمد که «شادمانی اجتماعی» درگروه‌های مختلف تأهل تفاوت معناداری دارد. به گونه­ای­که شادمانی اجتماعی به ترتیب در گروه «متأهل»،«متارکه» و «مجرد» بسیار بیش از گروه تشکیل شده از افرادی است که همسرشان فوت شده است. بدین ترتیب این فرضیه تایید گردید.

فرضیه پنجم: میانگین «شادمانی اجتماعی» بین دو گروه «متولدین تهران» و «متولدین شهرستان» که ساکن تهران هستند، تفاوت معناداری دارد.

در داوری تجربی این فرضیه با استفاده از آزمون T دو گروه مستقل این نتیجه به دست آمد که «شادمانی اجتماعی» در دو گروه «متولدین تهران» و «متولدین شهرستان» تفاوت معناداری دارد. به گونه­­ای که شادمانی اجتماعی در «متولدین شهرستان» بیش از «متولدین تهران» است. بنابراین فرضیه پژوهشگر تایید گردید.

 

تبیین چندمتغیری

برای تبیین روابط چندمتغیری بین متغیرهای تحقیق، با استفاده از داده­های جمع­آوری شده و مقیاس اندازه­گیری این داده­ها از مدل تحلیلی رگرسیونی چندگانه بهره گرفته‌ایم. از آن­ جایی که متغیر وابسته تحقیق (شادمانی اجتماعی) در قالب سه متغیر «عدالت رویه‌ای»، «عدالت توزیعی» و «عدالت مراوده‌ای» مورد سنجش قرار گرفته است. در نتیجه به بررسی نتایج حاصل از سه معادله رگرسیونی تنظیم شده می‌پردازیم.

 

-         روابط چندمتغیری متغیرهای مستقل (عدالت توزیعی، عدالت رویه‌ای و عدالت مراوده‌ای) با متغیر «شادمانی اجتماعی»

الف) درقالب جدول­ زیر نتایج معادله رگرسیونی مربوط به متغیر «عدالت اجتماعی» و متغیر «شادمانی اجتماعی» یا همان فرضیه اصلی تحقیق ارائه شده است.

نتایج معادله رگرسیونی با توجه به نتایج آزمون F حاکی از آن است که در فاصله اطمینان 99 درصد معادله رگرسیون، معادله معناداری است. به عبارت دیگر، خط رگرسیون بیش از واریانس پسماند توانایی تبیین واریانس متغیر وابسته را دارد که با توجه به رابطه همبستگی بین دو متغیر «عدالت اجتماعی» و «شادمانی­اجتماعی» برای بررسی رابطه علّی بین این­ دومتغیر از رگرسیون خطی به روش Enter  استفاده گردید.

جدول شماره (4): نتایج معادله رگرسیون

R	ضریب تعیین(R2)	ضریب تعدیل شده
835.	697.	696.

 

همان‌طور که پیداست  R²(مقدار ضریب تعیین) به دست آمده برابر شده است با  697. = R²به این معنی که متغیر مستقل «عدالت اجتماعی» به میزان 0.69 توانایی تبیین متغیر وابسته را دارد و در حوزه علوم انسانی این میزان برای R² قوی است. به عبارت دیگر، حدود 30 درصد تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای دیگر صورت می‌گیرد. معادله خط آن نیز برابر است با:

y= -2.716 + 1.120 (x)

که با توجه به این معادله، مقدار ثابت با عرض از مبدأ برابر است با 716/2-a= و ضریب تاثیر متغیر «عدالت اجتماعی» برابراست با 120/1. به عبارت دیگر، در ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل به میزان120/1 متغیر وابسته به اندازه یک واحد افزایش می‌یابد.

ب) در قالب جدول زیر، نتایج معادله رگرسیونی مربوط به متغیر «عدالت توزیعی» و متغیر «شادمانی اجتماعی» ارائه شده است.

نتایج معادله رگرسیونی با توجه به نتایج آزمون F حاکی از آن است که در فاصله اطمینان 99 درصد معادله رگرسیون، معادله معناداری است. به عبارت دیگر، خط رگرسیون بیش از واریانس پسماند توانایی تبیین واریانس متغیر وابسته را دارد که با توجه به رابطه همبستگی بین دو متغیر «عدالت توزیعی» و «شادمانی اجتماعی» برای بررسی رابطه علّی بین این دومتغیّر از رگرسیون خطی به روش Enter استفاده گردید.

جدول شماره (5): مدل رگرسیون پیش بینی شده

R	ضریب تعیین(R2)	ضریب تعدیل شده
810.	656.	656.

  همان‌طور که پیداست R² (مقدار ضریب تعیین) به دست آمده برابر شده است با  656.= R²به این معنی که متغیر مستقل «عدالت توزیعی» به میزان 0.65 توانایی تبیین متغیر وابسته را دارد و در حوزه علوم انسانی این میزان برای R² قوی است. به عبارت دیگر، حدود 35 درصد تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای دیگر صورت می‌گیرد. معادله خط آن نیز برابر است با:

y= 10.657 + 2.845 (x₁)

که با توجه به این معادله، مقدار ثابت با عرض از مبدا برابر است با 657/10a= و ضریب تاثیر متغیر «عدالت توزیعی » برابر است با 845/2. به عبارت دیگر، در ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل به میزان 845/2 متغیر وابسته به اندازه یک واحد افزایش می‌یابد.

 ج) درقالب جدول زیر، نتایج معادله رگرسیونی مربوط به متغیر «عدالت مراوده‌ای» و متغیر «شادمانی اجتماعی» ارائه شده است.

نتایج معادله رگرسیونی با توجه به نتایج آزمون F حاکی از آن است که در فاصله اطمینان 99 درصد معادله رگرسیون، معادله معناداری است. به عبارت دیگر، خط رگرسیون بیش از واریانس پسماند توانایی تبیین واریانس متغیر وابسته را دارد که با توجه به رابطه همبستگی بین دو متغیر «عدالت مراوده­ای» و «شادمانی­اجتماعی» برای بررسی رابطه علّی بین این دومتغیّر از رگرسیون خطی به روش Enter  استفاده گردید.

جدول شماره (6): مدل رگرسیون پیش بینی شده

R	ضریب تعیین(R2)	ضریب تعدیل شده
716.	513.	512.

 

همان‌طور که پیداست R² (مقدار ضریب تعیین) بدست آمده برابر شده است با 513.= R²به این معنی که متغیر مستقل «عدالت مراوده­ای» به میزان 0.51 توانایی تبیین متغیر وابسته را دارد و در حوزه علوم انسانی این میزان برای R² قوی است. بعبارت دیگر، حدود 49 درصد تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای دیگر صورت می‌گیرد. معادله خط آن نیز برابر است با:

y= -2.555  + 3.809 (x₂)

که با توجه به این معادله، مقدار ثابت با عرض از مبدأ برابر است با 555/2a= و ضریب تأثیر متغیر «عدالت توزیعی» برابر است با 809/3. به عبارت دیگر، در ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل به میزان 809/3 متغیر وابسته به اندازه یک واحد افزایش می‌یابد.

د) در قالب جدول زیر، نتایج معادله رگرسیونی مربوط به متغیر «عدالت رویه‌ای» و متغیر «شادمانی اجتماعی» ارائه شده است.

نتایج معادله رگرسیونی با توجه به نتایج آزمون F حاکی از آن است که در فاصله اطمینان 99 درصد معادله رگرسیون، معادله معناداری است. به عبارت دیگر، خط رگرسیون بیش از واریانس پسماند توانایی تبیین واریانس متغیر وابسته را دارد که با توجه به رابطه همبستگی بین دو متغیر «عدالت رویه­ای» و «شادمانی­اجتماعی» برای بررسی رابطه علّی بین این دومتغیّر از رگرسیون خطی به روش Enter  استفاده گردید.

جدول شماره (7): مدل رگرسیون پیش بینی شده

R	ضریب تعیین(R2)	ضریب تعدیل شده
649.	421.	420.

 

همان‌طور که پیداست R² (مقدار ضریب تعیین) به دست آمده برابر شده است با  421.= R²به این معنی که متغیرمستقل «عدالت رویه­ای» به میزان 0.42 توانایی تبیین متغیر وابسته را دارد و درحوزه علوم انسانی این میزان برای R² قوی است. بعبارت دیگر، حدود 58 درصد تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای دیگر صورت می‌گیرد. معادله خط آن نیز برابر است با:

y= 33.239 + 1.641 (x₃)

که با توجه به این معادله، مقدار ثابت با عرض از مبدأ برابر است با 239/33a= و ضریب تأثیر متغیر «عدالت رویه‌ای» برابر است با 641/1. به عبارت دیگر، در ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل به میزان 641/1 متغیر وابسته به اندازه یک واحد افزایش می‌یابد.

 

نتیجه­گیری

به طور کلی، نتایج این پژوهش حاکی از سطح متوسط «عدالت اجتماعی» و هم­چنین سطح متوسط «شادمانی اجتماعی» میان جوانان شهرتهران می‌باشدکه همسو با نتایج «نقشه جهانی شادمانی» دانشگاه اراسموس هلند است که بر اساس آن، ایران رتبه 96 را در میان 177 کشور دنیا به لحاظ میزان شادمانی داراست و هم­چنین تاحدودی منطبق بانتایج «موج چهارم پیمایش ارزش­های انگلهارت» درمورد شادمانی است که جایگاه ایران در بین 69 کشور به لحاظ سطح شادمانی شصت و یکم برآورد کرده که رده نازلی است.

با تکیه بر روش­های آماری به کار رفته دراین تحقیق، می­توان این چنین استدلال­ کرد که رابطه بین دو متغیر «شادمانی اجتماعی» و «عدالت اجتماعی» رابطه‌ای معنادار و مثبت است که این امر گویای جهت مستقیم و شدت قوی رابطه بین این دو متغیّر می‌باشد و در نتیجه همین واقعیت، مادامی که میزان عدالت اجتماعی درسطحی متوسط ارزیابی می‌شود، میزان شادمانی اجتماعی را نیز باید در سطح متوسطی متصور نمود.

در واقع، «عدالت اجتماعی» به عنوان عاملی تأثیرگذار براین میزان نقش مهمی را ایفاء می‌کند که در این میان آن چنان­که از نتایج آماری پیداست، سهم «عدالت توزیعی» براین مقدار بیش از سایر مؤلفه‌های عدالت اجتماعی یعنی «عدالت رویه‌ای» و «عدالت مراوده‌ای» برآورد شده است. به عبارت دیگر، توزیع عادلانه ثروت و منابع جامعه، فرصت‌های آموزشی و اجتماعی، پاداش‌ها و حقوق و مزایا بین افراد جامعه که مستلزم تعریف مبنای معیّن و مشخص برای مرتبط ساختن صریح تلاش‌های افراد با پاداش‌های دریافتی آنان است، بیش از دیگر ابعاد بر میزان شادمانی اجتماعی جوانان شهر تهران اثرگذار است.

به نظر می‌رسد، بُعد «عدالت رویه‌ای» که همان وجود عدالت در رویه‌ها و فراگردهای اجتماعی است و مستلزم تعریف رویه‌ها و فراگردهای عادلانه است و به طور مشخص بر اصل برابری قوانین بر اساس جنسیت، نژاد، منزلت، مذهب و ... استوار است، سهم بیشتری را در بررسی‌های عدالت در کشورهای پیشرفته به خود اختصاص داده است. شاید تفاوت رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه عاملی مؤثر بر این امر باشد که در نتیجه این امر شاید بتوان سلسله مراتبی را میان انواع عدالت بسان یک هرم فرض نمود که عدالت توزیعی در جوامع توسعه نیافته و در حال توسعه در اولین طبقه این هرم و به عنوان اولین نیاز مورد توجه قرار دارد.

 

    منابع

آزموده، پ. (1382). بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی با سرسختی و شادکامی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.

آشوری، د. (1373). دانش‌نامه سیاسی. تهران: نشر مروارید.

بشیریه، ح. (1379). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن 20. تهران: نشر نی.

رفیع­پور، ف. (1382). تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

صحرایی، ش. (1385). بررسی تأثیر دولت الکترونیک بر عدالت اجتماعی. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس.

مسعودی، م، ر. (1387). جایگاه و ضرورت شادی و نشاط میان جوانان و گریز از نامیدی و یأس. (تاریخ مراجعه به سایت: اردیبهشت 1388) .www.socialnice.com/modules.php?name=news&file=article&sid=100

موسوی، م. (1387). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطوح خرد و کلان. مجله جامعه­شناسی ایران. دوره نهم، شماره 1و2، بهار وتابستان1387. ناشر: انجمن جامعه­شناسی ایران.

نیلی، ه. (1389). نقشه جهانی شادی. ماهنامه سپیده دانایی. سال سوم، شماره 33، بهار 1389.

Diener, ED. & Lucas, Richard. (2000). Explaining Differences in Levels of Happiness: Relative Standards, Need Fulfillment, Culture & Evaluation Theory. Journal of Happiness Studies. No.1:41-78.

Greenberg, Jerald & Baron, Robert. (2007). Behavior in Organizations: Understanding and Managing the Human Side of Work. Prentice Hall.

Heywood, A. (1994). Political Ideas & Concepts: An introduction. London: MacMillan Publishers.

Krag, Laura. & Lind, Allan. (2002). The Justice of others Experiences in Organizational Justice Judgements. Social Reports and the Integration of others’ Issue. Vol.89, No.1.

Kreitner, Robert & Kinicki, Angelo. (2001). Organizational Behavior. Boston: Irwin McGraw-Hill.

Orlando, Richard. (2002). Procedural Voice and Distributive Justice, Journal of Business Research Issue. Vol, 55, No. 9.

Veenhoven, Ruut. (2005). Apparent Quality-of-Life in Nations: How Long Happy People Live. Social Indicators Research. No.71:61-68.

---

[1]. عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، گروه علوم اجتماعی؛ تهران- ایران.

 [e-mail] E-mail:               

2.کارشناس­ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال- ایران (نویسنده مسئول).     

[e-mail] E-mail:

Social Happiness 1.

Happiness Economy 1.

Ronald Inglehart 2.

3. Adrian White

Social Justice 4.

5. Distributive Justice

6. Procedural Justice

Ruut Veenhoven 1.

Quality of life 2.

3. Jamil Saliba  

Survey 1.

Proportional Stratified Sampling 2.

Homogen 3.

 Herterogen 4.

Validity 1. 

Content Validity 2.

Reliability 3.

Cronbach’s Alpha 4.

  ((Subjective Well Being SWB 5.

6. OHI (Oxford Happiness Inventory)  

Argyle, M & Lu. L 7.

David Miller 1.

2. Bies & Moag

مراجع

آزموده، پ. (1382). بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی با سرسختی و شادکامی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.

آشوری، د. (1373). دانش‌نامه سیاسی. تهران: نشر مروارید.

بشیریه، ح. (1379). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن 20. تهران: نشر نی.

رفیع­پور، ف. (1382). تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

صحرایی، ش. (1385). بررسی تأثیر دولت الکترونیک بر عدالت اجتماعی. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس.

مسعودی، م، ر. (1387). جایگاه و ضرورت شادی و نشاط میان جوانان و گریز از نامیدی و یأس. (تاریخ مراجعه به سایت: اردیبهشت 1388) .www.socialnice.com/modules.php?name=news&file=article&sid=100

موسوی، م. (1387). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطوح خرد و کلان. مجله جامعه­شناسی ایران. دوره نهم، شماره 1و2، بهار وتابستان1387. ناشر: انجمن جامعه­شناسی ایران.

نیلی، ه. (1389). نقشه جهانی شادی. ماهنامه سپیده دانایی. سال سوم، شماره 33، بهار 1389.

Diener, ED. & Lucas, Richard. (2000). Explaining Differences in Levels of Happiness: Relative Standards, Need Fulfillment, Culture & Evaluation Theory. Journal of Happiness Studies. No.1:41-78.

Greenberg, Jerald & Baron, Robert. (2007). Behavior in Organizations: Understanding and Managing the Human Side of Work. Prentice Hall.

Heywood, A. (1994). Political Ideas & Concepts: An introduction. London: MacMillan Publishers.

Krag, Laura. & Lind, Allan. (2002). The Justice of others Experiences in Organizational Justice Judgements. Social Reports and the Integration of others’ Issue. Vol.89, No.1.

Kreitner, Robert & Kinicki, Angelo. (2001). Organizational Behavior. Boston: Irwin McGraw-Hill.

Orlando, Richard. (2002). Procedural Voice and Distributive Justice, Journal of Business Research Issue. Vol, 55, No. 9.

Veenhoven, Ruut. (2005). Apparent Quality-of-Life in Nations: How Long Happy People Live. Social Indicators Research. No.71:61-68.