بررسی جامعه‌شناختی رابطه سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی (مطالعه موردی شهر تبریز)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 7، دوره 5، شماره 14، اردیبهشت 1391، صفحه 141-157   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

منصور وثوقی¹؛ مرتضی حضرتی²

¹استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران- ایران.

²کارشناس ارشد جامعه‌شناسی

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی جامعه­شناختی رابطه بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی با استفاده از روش تحقیق توصیفی- همبستگی است. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش پیمایش است. تکنیک مورد استفاده برای جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه‌ محقق‌ ساخته می‌باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل افرادبالای پانزده سال مناطق شهری شهرتبریز می‌باشد. نمونه‌ی آماری با استفاده ازفرمول کوکران 387 نفر در نظر گرفته شد و به شیوه نمونه‌گیری طبقه­بندی و سیستماتیک نمونه‌ها انتخاب گردیدند. پس از جمع‌آوری اطلاعات جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که در نهایت با توجه به فرضیه­های پژوهش نتایج زیر به دست آمد:             
بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی رابطه وجود دارد، هم­چنین بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق مدنی و بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق اجتماعی نیز رابطه وجود دارد، تنها در یک فرضیه که مربوط به سرمایه نمادین و نگرش یه حقوق سیاسی بود، رابطه‌ای دیده نشد.  

کلیدواژه‌ها

شهروندی؛ سرمایه نمادین؛ حقوق مدنی؛ حقوق سیاسی؛ حقوق اجتماعی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال چهارم، شماره چهاردهم، بهار 1391

ص ص 157-141

 

 

 

 

 

بررسی جامعه­شناختی رابطه سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی

(مطالعه موردی شهر تبریز)

دکتر منصور وثوقی^[1]

مرتضی حضرتی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:27/9/1392       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:25/3/1393

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی جامعه­شناختی رابطه بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی با استفاده از روش تحقیق توصیفی- همبستگی است. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش پیمایش است. تکنیک مورد استفاده برای جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه‌ محقق‌ ساخته می‌باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل افرادبالای پانزده سال مناطق شهری شهرتبریز می‌باشد. نمونه‌ی آماری با استفاده ازفرمول کوکران 387 نفر در نظر گرفته شد و به شیوه نمونه‌گیری طبقه­بندی و سیستماتیک نمونه‌ها انتخاب گردیدند. پس از جمع‌آوری اطلاعات جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که در نهایت با توجه به فرضیه­های پژوهش نتایج زیر به دست آمد:             

بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی رابطه وجود دارد، هم­چنین بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق مدنی و بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق اجتماعی نیز رابطه وجود دارد، تنها در یک فرضیه که مربوط به سرمایه نمادین و نگرش یه حقوق سیاسی بود، رابطه‌ای دیده نشد. 

واژگان کلیدی: شهروندی، سرمایه نمادین، حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق اجتماعی.

 

مقدمه

ازنظر حقوقی انسان موجودی است اجتماعی که دریک محیط اجتماعی زندگی می‌کند و خواسته‌های انسان‌ها با هم شباهت­های زیادی دارند. از سوی دیگر نزاع بر سر منافع بیشتر و خواسته‌های بی‌حد و حصر ایجاب می‌نماید که یک سلسله قوانین در جامعه این خواسته‌ها را تعدیل بسازد و برایش خط قرمز تعیین نماید که امروز ما این قواعد و خط قرمز را که عبور از آن جواز ندارد حقوق می‌خوانیم که حق فرد را در یک جامعه‌ معین نظم می‌بخشد. موضوع جامعه­شناسی حقوقی، فهمیدن معنای رفتار معنادار اعضای یک گروه اجتماعی در رابطه با قوانین معتبر وتعیین معنای اعتقاد آنان به اعتبار یا به­نظمی است­که قوانین درجامعه برقرار نموده‌اند. بنابراین­کوشش جامعه‌شناسی حقوقی صرف این می‌شودکه بفهمد درچه شرایطی قواعد و قوانین حقوقی از طرف مردم مراعات می‌گردد و چگونه افراد به تبع آن­ها به رفتارشان جهت می‌دهند(فروند، 1383: 232). در ادبیات اجتماعی و سیاسی جامعه ما کلمه شهروند واژه جدیدی است. در واقع در جامعه ایران تا قبل از مشروطیت به جای کلمه مذکور از واژه رعیت استفاده می‌شده است. بعد از مشروطیت مردم از منظر حقوق، تبعه دولت فرض می­شدند. بعضی مردم باید تابع دولت متبوع خود باشند. به بیانی دیگر، در این دوره از کلمه تبعه یا تابع به جای شهروند، استفاده می­شده است. به همین سبب در فرهنگ­های فارسی "معین" و "عمید"  کلمه شهروند وجود ندارد. بنابراین کلمه مذکور در فارسی هم می‌تواند معنای شهرنشین و هم اهل یک مملکت و جامعه سیاسی را داشته باشد. مفهوم امروزی کلمه شهروند به معنای ساکن یا اهل شهر نیست، بلکه اساسی­ترین بار معنایی آن این است که در اداره امور عمومی شهر دخالت و مشارکت دارند(فرمهینی فراهانی، 1389: 5).                          

شهروندی ازجمله مفاهیم نو پدیدی است­که بطور ویژه‌ای به برابری و عدالت توجه دارد و در نظریات اجتماعی، سیاسی و حقوقی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. مقوله «شهروندی» وقتی تحقق می‌یابد که همه افراد یک جامعه از کلیه حقوق مدنی و سیاسی برخوردار باشند و هم­چنین به فرصت‌های مورد نظر زندگی از حیث اقتصادی و اجتماعی دسترسی آسان داشته باشند. ضمن این­که شهروندان بعنوان اعضای یک جامعه درحوزه‌های مختلف مشارکت دارند و در برابر حقوقی­که دارند، مسئولیت‌هایی را نیز در راستای اداره بهتر جامعه و ایجاد نظم بر عهده می‌گیرند، و شناخت این حقوق و تکالیف نقش مؤثری در ارتقاء شهروندی و ایجاد جامعه‌ای بر اساس نظم و عدالت دارد. اسلام بعنوان یک دین فراگیر که به همه ابعاد زندگی بشر توجه نموده است، دستورات صریح و شفافی برای روابط اجتماعی انسان‌ها دارد و نه تنها به کمال معنوی انسان‌ها توجه نموده است بلکه به چگونگی ساختن جامعه‌ای نمونه نیز توجه دارد. از جمله مسائل مهم حقوق شهروندی دراسلام توجه به کرامت انسان­ها به عنوان اشرف مخلوقات، ارزش حیات و زندگی افراد، برابری بدون توجه به نژاد، رنگ، پوست و ... هدف­مند نمودن خلفت انسان­ها وبیهوده نبودن زندگی انسان می‌باشد.

                                                    

بیان مساله

شهروند بودن، در قدم اول به معنای اقدامی است که فرد در جهت قدرت بخشی به خود در برابر محیطی که در آن زاده شده است، انجام می­دهند (بوبیو،1990؛ به نقل از کاستلز و دیوید سون، 1382: 94). به طور خلاصه شهروندی با سلطه ناسازگار است، خواه منشا سلطه دولت، خانواده و شوهر باشد و خواه کلیسا، گروه قومی و هر نیروی دیگری که ما را به عنوان فرد مستقل و قادر به اداره خود به رسمیت نمی­شناسد(فالکس، 1385: 13). سرمایه نمادین از شان و حثیت شخص سرچشمه می­گیرد، مجموعه ابزارهای نمادین چون پرستیژ، احترام، قابلیت­های فرد در رفتارها (کلام و کالبد) و نیز شکوه و فرهمندی را به فرد اعطا می‌نماید(فکوهی، 1384: 300؛ به نقل ازهمان: 28). می­توان با سنجش نگرش افراد دارای سرمایه نمادین نسبت به حقوق شهروندی از میزان توجه و آگاهی این افراد نسبت به آن بیشتر آگاه شد و این آگاهی در ارایه راهکارهای مناسب در برنامه­ریزی برای تصحیح آموزش یا گسترش بیشتر آن در جامعه به ما یاری رساند، چرا که شرط تحقق مردم سالاری، شهروندی و آشنایی با حقوق مربوط به آن می‌باشد. و نمی­توان تصور کرد که یک نظام سیاسی بدون تحقق شهروندی، بتواند مردم­سالار باشد
در بین نوجوانان و جوانان همیشه الگوهایی در بین مردم وجود داشته و اهداف و برنامه­های خود را برای رسیدن به جایگاه وشان و منزلت این الگوهایی­که برای خود دارند تنظیم می­کنند، درعصرحاضر، شناسایی مولفه‌های شهروندی، تعریف فرهنگ شهروندی، چگونگی انتقال این مفاهیم به کودکان و نوجوانان و اعمال این ویژگی‌ها و خصوصیات در زندگی اجتماعی یکی از مهم­ترین نگرانی­ها در هر کشوری است. زیرا که رفاه و امنیت هر جامعه‌ای در گرو مشارکت و همکاری شهروندان آن است. اعضای یک جامعه که ازلحاظ فرهنگی درجامعه خود دارای صلاحیت‌هایی هستند و یا ازلحاظ اقتصادی دارای اعتبار و وجهه هستند و مردم آن­ها را مورد اعتماد می‌دانند و از لحاظ موقعیت‌های مادی و رفاهی مورد توجه هستند و یا افرادی که از لحاظ اجتماعی دارای کارآمدی و در کارها صداقت و تعهد دارند و بنابراین دارای شخصیت متنفذ و وجهه خوب در بین مردم خود هستند، این افراد در جامعه خود سرآمد و مورد توجه اقشار مختلف هستند، اگر این افراد به حقوق شهروندی دیگران احترامی قایل نباشند و آگاهی نسبت به این موضوع نداشته باشند و یا در رفتارهای اجتماعی خود احترام به حقوق شهروندی و ارزش‌گذاری نسبت به آن را دارای جایگاه نازلی بدانند، شاهد تاثیرات ناخوشایندی از لحاظ توجه و احترام به این حقوق خواهیم بود.          
در صورتی که افراد دارای سرمایه نمادین دارای نگرش‌های منفی نسبت به حقوق شهروندی باشند و درک درستی از این موضوع نداشته باشند، بدلیل مورد توجه بودن این افراد شاهد گسترش نادیده گرفتن حقوق شهروندی خواهیم بود. اما چنان­که نگرش مثبتی به این حوزه داشته باشند، می‌توان تاثیرگذاری این نگرش را در گسترش احترام به حقوق شهروندی در جامعه دید و هر چه بیشتر شاهد برداشته شدن موانع از محیط زندگی و رسیدن به همه حقوقی­که همه شهروندان در اجتماع ملی معینی دارا هستند، بود. هم­چنین در نگهداشت و التزام و پای­بندی به این حقوق کمک خواهد کرد و در پی آن منجر به جامعه­ای با افراد آگاه که توانایی تصمیم‌گیری منطقی و عادلانه، تفکر انتقادی، احترام به حقوق دیگران، پذیرش تنوع و تکثر در جامعه خواهد شد و شاهد آگاهی و شناخت کافی شهروندان از عناصر اصلی فرهنگ شهروندی و شهرنشینی و به ویژه حقوق و تکالیف شهروندی خواهیم بود. بدون تردید شهروندی ایده­ای است که بی­عدالتی­های موجود را به چالش می­کشد، امروزه در جامعه­ای که در آن زندگی می­کنیم نمونه­هایی از این بی عدالتی­ها بخصوص درحوزه حقوق مدنی و اجتماعی شاهد آن هستیم. نیاز مبرم به آگاهی بیشتر به این حوزه­ها در جامعه احساس می­شود و هم­چنین احترام به حقوق افراد در قانون لحاظ و مهم­تر ازآن اجرای آن درسطح جامعه می­باشد. بهره‌مندی افراد ازحداقل حقوق مدنی، سیاسی واجتماعی بی‌تردید باید مورد توجه باشد و نقض آشکار این حقوق نتیجه‌ای جز بی‌اعتمادی و تنش نخواهد بود. رعایت حقوق شهروندی از سوی حکومت می­تواند در جایگاه حاکمیت دربین مردم نیز نقش بسزایی داشته باشد و باعث افزایش مشروعیت یا کاهش آن منجرشود. حقوق شهروندی در رابطه مردم و حاکمیت و ترقی و پیشرفت یک جامعه موثر خواهد بود و جوامعی­که برای به دست آوردن این حقوق تلاش کرده­اند، امروزه نسبت به دیگر جوامع که هنوز نتوانسته‌اند حداقل آن را کسب کنند از لحاظ مدنی، سیاسی و اجتماعی از جایگاه بالاتری هستند.

این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوالات است: 1. آیا رابطه‌ای بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق مدنی وجود دارد؟ 2. آیا رابطه‌ای بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق اجتماعی وجود دارد؟ 3. آیا رابطه‌ای بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق سیاسی وجود دارد؟

                            

اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه حل بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه در گرو آگاهی و رفتار اعضای جامعه است، چرا که آن­ها را در رسیدن به حقوق خویش تواناتر می­سازد. بنابراین اهمیت دانستن طرز نگرش افراد یک جامعه درباره‌ مسئله‌ مهمی چون حقوق شهروندی از جهات بسیاری نمایان می­شود. حل مسائل جامعه و ایجاد تغییر در آن­ها، تنها ازطریق مشارکت فعال­اعضای جامعه عملی است و این مشارکت زمانی نتیجه مناسب را در پی خواهد داشت که در مسیر درست حرکت کند و این نیز در گرو انسان­هایی با آگاهی از حقوق و مسئولیت‌های خود شکل خواهد گرفت. وجود حکومتی پاسخگو در صورت وجود شهروندی آگاه نسبت به حقوق خود معنی پیدا می­کند و در پی آن حرکت به سوی قانون و قانون­گرایی و تخلف از آن با واکنش شهروندان خواهد بود. درجامعه‌ای با افراد آگاه ازحقوق و مسئولیت­های خود، تبعیض براساس جنس، نژاد، منشاء، زبان و عقیده، به حداقل خود خواهد رسید. قطعا اشاره‌ای کوتاه به این مفهوم اهمیت و ضرورت بررسی بیشتر آن را نشان می دهد و نیاز به تحقیق در ابعاد مختلف آن ضرورت پیدا می­کند و با شناخت بیشتر نسبت به این موضوع راهکارهای مناسب برای حل مسایل مطرح در این باره را به دست آوریم.                

 

پیشینه تجربی تحقیق

مریم اسکافی(1385)، تحقیقی با عنوان "بررسی میزان آگاهی جوانان از حقوق و تکالیف شهروندی و عوامل موثر بر آن در شهر مشهد" انجام داده است. برای جمع‌آوری داده­ها از تکنیک پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که بیش از 70 درصد نمونه از حقوق و تکالیف شهروندی اگاهی زیادی دارند و اگاهی مردان بیش از زنان است. با افزایش بعد خانوار و پایگاه اقتصادی فرد، میزان آگاهی نیز افزایش می­یابد. مهم­ترین متغیر موثر بر میزان آگاهی به شرکت در انتخابات است. طرز تلقی جوانان از نوع و میزان مشارکت در امور شهروندی به عنوان وظایف شهروندی، سن پاسخگو، میزان آگاهی سیاسی، جو سیاسی خانواده و پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده متغیرهای موثر دیگری هستند که به ترتیب وارد معادله شده‌اند.

مریم ابراهیمی­منش(1387)، تحقیقی با عنوان "نقش آگاهی از حقوق و تعهدات شهروندی بر سرمایه اجتماعی شهروندان: مطالعه موردی شهروندان44-30 شهرشیراز" انجام داده­است. برای جمع‌آوری داده‌ها از تکنیک پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق متغیرهای آگاهی از حقوق و تعهدات شهروندی درمجموع توانسته‌اند 5/24 درصد از تغییرات متغیر سرمایه اجتماعی را تبیین نمایند. از کل تبیین صورت گرفته توسط مدل 7/78 درصد از تغییرهای متغیر سرمایه اجتماعی مربوط به اثر متغیر آگاهی از تعهدات شهروندی می­باشد. بنابراین نتایج این تحقیق حاکی از این اثر قوی افزایش میزان اگاهی از تعهدات شهروندی بر افزایش میزان سرمایه اجتماعی شهروندان می­باشد.

کبری طهماسب­پور(1388)، تحقیقی با عنوان"اخلاق شهروندی و رابطه آن با تحصیلات در شهر رشت" انجام داده است. این بررسی با هدف مطاله‌ رابطه‌ تحصیلات با اخلاق شهروندی و مولفه‌های تشکیل دهنده آن در شهر رشت به انجام رسیده است. روش مطالعه پیمایشی وتکنیک مورد استفاده برای جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه محقق­ساخته می‌باشد. نتایج این تحقیق: علاوه برتحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی نیز به عنوان عواملی که می توانند در تغییر میزان تعهد و اخلاق شهروندی موثر باشد، در فرضیات تحقیق وارد شدند. این تحقیق نشان می‌دهدکه متغییر تحصیلات به عنوان متغییر زمینه‌ای در تحقیق حاضر بیشترین تاثیرگذاری در میزان پای­بندی و اخلاق شهروندی داشته است و افراد تحصیل­کرده که از آموزش عالی برخوردار بوده­اند نسبت به اخلاق شهروندی پای­بندی نشان داده­اند.

سمیرا صفرپور(1389)، تحقیقی با عنوان "بررسی نگرش شهروندان تبریز نسبت به حقوق شهروندی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن" انجام داده است. این تحقیق با استفاده از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه و روش نمونه­گیری­خوشه­ای و سیستماتیک انجام یافته­است. نتایج این­تحقیق: نگرش به حقوق شهروندی با فراغت زمانی، مشارکت اجتماعی، همبستگی اجتماعی و دسترسی شهروندان به منابع، همبستگی مستقیم و معنی‌دار داشت. هم­چنین نگرش به حقوق شهروندی بر اساس پایگاه اقتصادی- اجتماعی شهروندان معنی­دار بود و شهروندان با پایگاه بالا نگرش مثبت­تری نسبت به حقوق شهروندی خود داشتند ولی نگرش به حقوق شهروندی بر اساس جنسیت شهروندان معنی‌دار به دست نیامد.        

 

 

 

نظریه­های حقوق شهروندی

تی. اچ. مارشال: مارشال به تفکیک سه نوع حقوق شهروندی که یک توالی تاریخی توسعه یافته‌اند، می­پردازد. نوع اول این حقوق، حقوق مدنی بودکه در قرن هجدهم بصورت حقوق سلبی ظهور کرد شامل آزادی فردی در برابر تجاوز غیر‌‌قانونی دولت به مالکیت خصوصی، آزادی شخصی و عدالت بود. حقوق مدنی، از قرن نوزدهم به بعد به حقوق سیاسی ایجابی پیوند خورد که به وسیله آن، شهروند فعال می­توانست در شکل­گیری افکار عمومی و تصمیم­گیری سیاسی مشارکت جوید. حقوق اجتماعی، در قرن بیستم توسعه یافت که از مجرای آن شهروندان بر اساس استاندارد پایه‌ای مشخصی از نظر رفاه اجتماعی و اقتصادی، چه بوسیله حق کار و چه تامین رفاه، مورد حمایت قرار می­گرفتند. این حقوق اجتماعی، بدین علت حایز اهمیت حیاتی بود که به اعضای طبقه‌ کارگر فرصت مشارکت حقیقی در جامعه بعنوان شهروند را می‌داد(مارشال،1950 و 1964؛ به نقل از کاستلز و دیگری، 1382: 213).

کارل مارکس: او در مانیفیست کمونیست به ماهیت وابستگی متقابل شهروندان اشاره می‌کند و استدلال می‌نماید که پیشرفت آزادانه هر فردی شرط پیشرفت آزادانه همه است. این ایده در تقابل با نگرش مارکس در مورد حقوق لیبرال قرار دارد چرا که او این حقوق را تشویق کننده افراد به توجه به دیگران می‌دانست اما توجهی نه در جهت تحقق آزادی دیگران بلکه در جهت محدود نمودن آن. سپس مارکس در مقایسه با نویسندگان امروزی نظیر اتزیونی نگرش اجتماع­گرایانه قابل اتکاتری در مورد شهروندی ارائه می­دهد. این بدان دلیل است­که او می‌خواهد به فراتر از ظاهر شهروندی نظر کند و به این موضوع بپردازدکه چگونه بستر یک دولت سرمایه‌داری معنای شهروندی را به عنوان تجلی حیات جمعی و اشتراکی از بین می­برد. از این روست که برنشتاین مارکس را نه مخالف حقوق بلکه تنها مخالف محدودیت‌هایی می­داند که حقوق لیبرال بر مشارکت سیاسی و اجتماعی تحمیل می‌کند(فالکس، 1380: 103).                                 

  آلکسی دو توکویل: درنظریه‌ توکویل، تاکید عمده برفضیلت مدنی است. به عقیده وی غیر از حمایت قانون از شهروندی، جنبه‌ دیگر شهروندی در فضای عمومی قرار دارد که حاکی از عضویت داوطلبانه فرد در گروه­های خصوصی و غیرانتفاعی جامعه‌ مدنی است، در حالی که داوطلب نشدن آن­ها نیز مجازاتی از سوی دولت ندارد. داوطلب شدن و فضیلت مدنی، عناصر اصلی جامعه مدنی در انتقادات دوتوکویل از جامعه اواخر دهه اول قرن بیستم است. به عقیده‌ میشل والرز علاقمندی به مسائل عمومی و دلبستگی به اهداف عمومی علائم اصلی فضیلت مدنی می‌باشند. مطمئنا همه‌ فعالیت­های سیاسی شایسته‌ لقب با فضیلت یا کمک به جامعه مشترک نمی­باشند. پذیرش مداوم و تعقیب منافع عمومی به هزینه‌ همه اهداف تماما فردی و خصوصی را می‌توان معنی اصلی فضیلت مدنی نامید(پاتنام، 1380: 157؛ به نقل از یوسفی و دیگری،1387: 7).                            

 تالکوت پارسونز: اهمیت ویژه‌ای­که پارسونز به شهروندی می‌داد ناشی از این واقعیت بود که او تصور می‌کرد درجوامع دموکراتیک، شهروندی به معیاراصلی همبستگی­ملی تبدیل­­می‌شود. درگذشته، تفاوت‌های مبتنی بر مذهب، قومیت یا سرزمین آن قدر مهم بود که تعیین می‌کرد چه کسانی عضو جامعه به شمار آیند، یا از عضویت در آن به طور کلی محروم گردند. با وجود این، در جامعه‌ای کاملاً مدرن مانند ایالات متحده وضعیت مشترک شهروندی شالوده‌ای کافی برای همبستگی ملی فراهم می‌کند. مفهوم این امر برای پارسونز این بودکه خصلت پلورالیستی جامعه آمریکا مشکلی اساسی برای شکل‌گیری هدف و هویت مشترک ملی ایجاد نمی­کند. اختلاف­های قومی، مذهبی و منطقه‌ای را می‌توان با هویت برتر ملی همساز کرد و ستیزه­های ناشی از این اختلافات را می‌توان حل کرد، بدون ترس از این­که جامعه را از هم بگسلد، یا به جنگ خونین داخلی منجر شود(همان: 101-100).              

یورگن هابرماس: نظریه شهروندی گفتگویی هابرماس صورت‌بندی متمایزی از نظریه‌های شهروندی موجود و مطرح (مدرن، پسامدرن، فمینیستی و مدرن متاخر) است­که با اتکا به جامعه‌شناسی و فلسفه‌های اجتماعی سیاسی و حقوق و اخلاق عرضه شده است ومحتوا و جهت‌گیری آن ترکیبی هوشمندانه و موفق ازعناصر تحلیلی و هنجاری با قرائتی انتقادی از وضع موجود به همراه تیپ ایده‌آل مطلوب است. درنظریه شهروندی گفتگویی هابرماس همزمان این عقلانیت ارتباطی، اخلاق گفتگویی و کنش ارتباطی تفهمی تفاهمی توافقی هستند که ماهیت و محتوای وظیفه و حق شهروندی را تعیین می­کند، آن هم در زیست جهانی که فارغ از سلطه قدرت، زور، سرکوب، فریب، تحریف، هژمونی‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی  است(منوچهری و دیگری، 1385: 24).             

 

نظریه سرمایه نمادین

مفهوم سرمایه نمادین مهم­ترین بخش از کار بوردیو در زمینه تئوری قدرت نمادین می‌باشد. وی در تعریف این مفهوم می­گوید:                                                             

"من به هر نوع از سرمایه (اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی) چنان­چه براساس مقولات مفاهمه، دریافت شود، به اصول بینش و تقسیم، به نظام­های طبقه­بندی کننده و به قالب­های شناختی­که تا اندازه‌ای محصول درون کالبد شدن ساختارهای عینی مربوطه یعنی ساختارهای توزیع سرمایه در میدان هستند، سرمایه نمادین می‌گویم"(بوردیو، 1384: 155؛ به نقل از طاهرخانی، 1389: 26).

سرمایه نمادین می‌تواند همان سرمایه فرهنگی باشد و این به رسمیت شناختن نشانه شان اجتماعی آن است که در هیچ زمینه اجتماعی غیر‌عادی نیست. بنابراین آن نوعی از سرمایه است که به طرزی به رسمیت شناخته شده و مشروعیت یافته است. در حوزه آموزش و هم­چنین در حوزه تولیدات فرهنگی (به طور محدود) سرمایه فرهنگی همان سرمایه نمادین است(اشینکل و دیگری، 2011: 78). مبارزه برای به چنگ آوردن هر چیزی که در دنیای اجتماعی، از جنس عقیده و اعتبار، ادراک و ارزیابی، شناخت پذیرش است نام، آوازه و شهرت، شان، افتخار، شوکت، اقتدار، یا هر چیزی که قدرت نمادین را به قدرت پذیرفته شده تبدیل می‌کند همیشه به صاحبان ممتاز ومتشخص این قدرت و چالش­گران متظاهر و خودنما مربوط می‌شود(بوردیو، 1390: 344). به نظر بوردیو، بالاترین سود را اشخاص زمانی می‌توانند از سرمایه نمادین به دست آورندکه عدم‌ علاقه‌ خود را درکسب مادیات به وسیله‌ درگیر‌شدن در مصرف واضح و یا سخاوت­مندی واضح، نشان دهند(بلیگ بیرد و دیگری، 2008: 223).

تئوری متفکرانه بوردیو درباره سرمایه نمادین در فهم نوعی احساس رنجش هم موثر است، که در ترسیمات معماری نمایان است. احساس رنجش نشانه‌ای هشدار دهنده از تنش رو به افزایش بین دولت محلی و خواست مردم است(فان­، 2005: 1).

سرمایه نمادین بدلیل موقعیت‌های کاریزماتیک و یا با تکیه برنمادها و قدرت‌های پیش زمینه‌ای برای نمونه نهادها، سازمان­ها، دین، قومیت و ... برای فرد ایجاد می­شود(فکوهی، 1384: 145). سرمایه نمادین از شرافت و وجهه‌‌ شخص نشئت می­گیرد(ریتزر، 1389: 318).

سرمایه نمادین، اساس انسانی دارد و به قوای شناختی او وابسته است، هم­چنان که بنا بر ماهیت اجتماعی‌اش به چیزی اطلاق می‌شود که مردم، صواب یا ناصواب، آن را سرمایه به حساب می‌آوردند. شهرت و خرافات در شمار این سرمایه هستند. به هر تقدیر، سرمایه‌های اجتماعی، فرهنگی و نمادی همانند سرمایه‌ اقتصادی و تمایز و تفاوت‌گذاری اجتماعی می‌انجامند و ذات اقتصادی سرمایه مانع از آن می‌شودکه آن را نوعی ویژگی طبیعی قلمدادنمود(وب، 2002؛ به نقل ازجمشیدی­ها ودیگری، 1386: 23).

 

چارچوب نظری تحقیق

چناچه نظریه‌های مختلف جامعه‌شناسان را بررسی کردیم هر یک بر مفروضات خاصی استوار بودند و هر کدام عوامل متعددی را برای بیان شهروندی و شکل­گیری شهروندی موثر دانسته­اند. می‌توان نظریه‌های جامعه‌شناختی درباره شهروندی را به صورت نظریه‌هایی که بر حقوق تاکید دارند، نظریه‌هایی که بر وظیفه و مسولیت‌ها تاکید دارند یا نظریه‌هایی که بر حق و وظیفه تاکید دارند تقسیم‌بندی کرد. در واقع شهروندی می‌تواند از رویکرد های فرد‌گرایانه و جمع­گرایانه و ترکیبی ازآن­ها مورد بررسی قرار گیرد.

«الگوی فرد‌گرایانه و لیبرالی تاکید بر آن دارد که هیچ گونه فشار و مانع سیاسی فکر و عقیده و بیان و قلم و ارتباطات و مالکیت بر شهروند تحلیل نشود. فرد حق داشته باشد که هر طور می‌خواهد بیاندیشد و هر مذهبی­که می‌خواهد اختیار کند، بگوید، بنویسد و در اداره شهر وتنظیم آن، مداخله و مشارکت داشته باشد»(فرمهینی فراهانی، 1389: 167).

«در دیدگاه جماعت‌گرایی، هویت انسان در قالب جماعات و به شکال هویت اجتماعی تصور می‌شود. این امر به نوبه‌ خود تضمین کننده آزادی فردی و مسولیت جمعی است»(همان: 163).

«مطابق الگوی جمهور‌گرایانه و نولیبرانی، تمام شهروندان در یک سرزمین و تحت یک دولت- ملت صرف نظر از هر طبقه‌ اجتماعی اقتصادی، از حقوق عام و برابر بر‌خوردار هستند»(همان: 167).

در این تحقیق از روش یا مدل ترکیبی استفاده شده است و در این مدل وابستگی متقابل بین حقوق و مسولیت‌ها در نظر گرفته شده است.

 

فرضیه های تحقیق

- بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق شهروندی رابطه وجود دارد.  

- بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق اجتماعی رابطه وجود دارد.

- بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق مدنی رابطه وجود دارد.

 - بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق سیاسی رابطه وجود دارد.

 

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای  تحقیق

تعاریف مفهومی

حقوق مدنی: حقوق مدنی به حقوق فرد در قانون اطلاق می‌شوند. این حقوق شامل امتیازاتی است­که بسیاری از ما آن­ها را امروز بدیهی می­دانیم، اما به دست آوردن آن­ها زمانی دراز طول کشید (و به هیچ وجه در همه‌ کشورها شناخته نشده­اند)(گیدنز، 1386: 342).

حقوق اجتماعی: این حقوق به حق طبیعی هر فرد برای بهره­مند شدن از یک حداقل استاندارد رفاه اقتصادی و امنیت مربوط می‌شود. به سخن دیگر، حقوق اجتماعی به خدمات رفاهی مربوط می‌شود (همان: 342).

حقوق سیاسی: حقوق سیاسی آن است که فرد بتواند در زندگی سیاسی و اجتماعی کشور خود از راه انتخاب زمام­داران و مقاومت سیاسی شرکت جوید و یا به تصدی مشاغل سیاسی واجتماعی­کشور خود نائل شود و یا در مجامع، آزادانه عقاید و افکار خود را ابراز نماید.

سرمایه نمادین: سرمایه نمادین از شرافت و وجهه‌ شخص نشئت می‌گیرد(ریتزر، 1389: 318). این سرمایه جز در (یا با) احترام و بازشناسی و باور و اعتبار و اعتماد دیگران وجود خارجی پیدا نمی­کند و تا زمانی­ که باور دیگران به وجود آن را به همراه نداشته باشد، نخواهد توانست دوام یابد(الف پ، 1997: 200؛ به نقل از شویره و دیگری، 1385: 100).

 

 

 

 

تعاریف عملیاتی

حقوق مدنی: شامل معرفه­های چون آزادی انتخاب مسکن، محل سکونت، آزادی مکاتبات و رفت و آمد، آزادی بیان، آزادی مطبوعات، آزادی تجمعات، تشکیل­احزاب، آزادی مالکیت، مساوات درمقابل قانون، مصونیت جان و حیثیت.

حقوق سیاسی: حق شرکت در انتخابات، حق انتخاب شدن در مشاغل سیاسی، حق فعالیت سیاسی، حق دارا بودن تابعیت.

حقوق اجتماعی: شامل­معرفه­هایی چون حق­امنیت به معنای تامین زیستی، حق امنیت­شغلی، بهداشت، حفاظت از محیط زیست، حق ازدواج، مسکن، حق احترام و ارزش‌گذاری (احترام به حریم خصوصی)، حق اشتغال، پرداخت حقوق و مزایای کافی، برخورداری از حداقل دستمزد، تامین اجتماعی، بیمه‌های درمانی، حق تعیین سرنوشت، عدم احساس تبعیض،  حق تساوی حقوق و ... ).

سرمایه نمادین: شهرت و محبوبیت در بین مردم، عضو شناخته شده در کارهای گروهی، منزلت و جایگاه بالا در بین مردم، توانایی اثرگذاری در مردم، میدان­هایی مانند دینی، هنری، سیاسی، دانشگاهی، تولید کننده ثروت­ها و سرمایه نمادین هستند.

                            

روش تحقیق

روش مورد استفاده در این پژوهش، روش پیمایش است. مطالعه پیمایشی شامل جمع‌آوری اطلاعات به طور مستقیم از گروهی از افراد است که مورد مطالعه قرار گرفته و به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته می‌شوند. در تحقیق پیمایشی متغیرهای محدودی از افراد مورد مطالعه مورد تحقیق قرار گرفته و تبیین می‌شوند.

 

جامعه آماری 

جامعه آماری شهروندان 15 سال و بالاتر مناطق ده‌گانه شهر تبریز می‌باشند، که تعداد آنان طبق سرشماری نفوس و مسکن در سال نود، 1194049 نفر می‌باشد. حجم نمونه طبق فرمول کوکران 387 نفر می‌باشد.

                                                

شیوه  نمونه­گیری                                                                                                  

روش نمونه‌گیری، ترکیبی از روش نمونه‌گیری طبقه‌بندی(مطبق) و سیستماتیک انتخاب شده است.

         

 

                                                                        

شیوه گردآوری داده­ها و ابزار مورد استفاده

دراین تحقیق، از دو روش اسنادی وپیمایشی جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است­که در روش اسنادی از تکنیک فیش­برداری (از میان منابع و ماخذی از قبیل: کتب، مجلات و پایان­نامه­ها)استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، تکنیک پرسشنامه محقق‌ساخته می‌باشد. 

 

تعیین اعتبار ابزار پ‍‍ژوهش و پایایی آن

در تحقیق حاضر از انواع موجود اعتبار، اعتبار صوری استفاده شده است. پرسشنامه بعد از طراحی در اختیار متخصصین و اساتید راهنما و مشاور قرار داده شد و نظرات آن­ها در مورد گویه­ها جمع‌آوری گردید و در طرح نهایی پرسشنامه اعمال گردید. 

برای اندازه‌گیری پایایی آن نیز از تکنیک آلفای کرونباخ استفاده شده است که مقدار آلفای محاسبه شده برای هر یک از مفاهیم بیش از 6/0 بدست آمده است. هم­چنین مقدار آلفای کل 743/0 بدست آمد.

          

یافته­های توصیفی

در این تحقیق 5/32 درصد از پاسخگویان زن و 5/67 درصد مرد بودند که میانگین سن آن­ها 34 با حداقل سن 18 وحداکثر 60 سال بود. هم­چنین 5/51 درصدمتاهل و 5/47 درصد مجرد و 1 درصد مطلقه می‌باشند.

از نظر تحصیلات 2 درصد از پاسخگویان دارای تحصیلات ابتدایی، 5/4 درصد راهنماعی، 5/21 درصد دبیرستان، 5/19 درصد کاردانی، 36 درصد کارشناسی، 5/13 درصد کارشناسی ارشد و 4 درصد دکتری بودند. درجدول (1) شاخص‌های توصیفی برای متغیرهای مورد بررسی دراین پژوهش ارائه­شده‌اند.

 

جدول شماره (1):  شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیر های پژوهش

 

جدول بالا نشان می­دهد که بیشترین میانگین مربوط به نمرات حقوق شهروندی و کمترین میانگین مربوط به نمرات حقوق سیاسی می‌باشد.

 

یافته‌های استنباطی  

دراین قسمت یافته‌های استنباطی درقالب بررسی فرضیه‌ها و پاسخگویی به سوالات پژوهش گزارش می‌شود.

درجدول (2) ماتریس همبستگی بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی گزارش شده است.

 

جدول شماره (2): ماتریس همبستگی سرمایه نمادین با نگرش به حقوق شهروندی

حقوق اجتماعی	حقوق سیاسی	حقوق مدنی	حقوق شهروندی
120/0*	60/0	130/0**	146/0**	ضریب همبستگی	سرمایه نمادین
040/0	288/0	009/0	003/0	سطح معنی‌داری
400	400	400	400	تعداد

این ماتریس نشان می‌دهد بین سرمایه نمادین با حقوق شهروندی، مدنی و اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد، یعنی با افزایش میزان سرمایه نمادین افراد، نحوه نگرش آن­ها به حقوق شهروندی، اجتماعی و مدنی نیز تغییر می‌یابد. با نتایج به دست آمده می‌توان گفت افراد دارای سرمایه نمادین دارای نگرش مثبت به حقوق شهروندی هستند اما این رابطه درحد بسیار بالا و مطلوبی نیست، که نیاز به آگاهی بیشتر شهروندان نسبت به حقوق سیاسی احساس می‌شود. حقوق سیاسی از مهم­ترین حقوق بخصوص درجامعه کنونی ما می‌باشد و آگاهی شهروندان از این بعد از حقوق شهروندی می‌تواند کمک زیادی در پیشبرد اهداف جامعه بکند. از بین ابعاد حقوق شهروندی تنها بعد حقوق سیاسی با سرمایه نمادین رابطه معناداری نداشت.

-         بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی رابطه وجود دارد.

چون هر دو متغییر سرمایه نمادین و حقوق شهروندی در سطح فاصله‌ای هستند، برای بررسی این فرضیه از ضریب همبستگی  پیرسون استفاده شد.

چنان­که در جدول (3) مشاهده می‌شود، میزان ضریب همبستگی 146/0 بوده که در سطح 003/0 معنی‌دار است. بنابراین فرض صفر رد وفرض تحقیق تایید شده و می‌توان گفت بین میزان­سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق شهروندی رابطه مستقیم وجود دارد. یعنی هر قدر میزان سرمایه نمادین افزایش یابد به همان میزان نیز نگرش به حقوق شهروندی نیز مثبت‌‌تر می‌شود و بالعکس. این نتیجه نشانگر این موضوع است­ که افراد مورد تحقیق از حقوق شهروندی، آگاهی نسبتا متوسطی دارند. آشنایی آن­ها نسبت به حقوق شهروندی نیز درحد بسیار خوبی قرار ندارد و نیاز به آگاهی بخشی به قشر وسیعی از جامعه مورد بررسی احساس می­شود. هم­چنین می‌توان ماهیت نابرابری‌ها در دسترسی به منابع اقتصادی- اجتماعی برای پیشرفت که بیشتر به ناآگاهی از حقوق خود و تلاش نکردن برای رسیدن به حد مطلوب در محیط زندگی خود بر می‌گردد را دریافت. آزادی­های زبان و مذهب/ دین در جامعه­ای که مردمان آن از حقوق شهروندی خود چیزی ندانند، غیر ممکن و دور از دسترس است و شاهد اقتدا‌رگرایی و نمود آن در تمامی سطوح جامعه خواهیم بود که این نیز خود باعث جزم­اندیشی در تمامی بدنه جامعه خواهد شد.

 

جدول شماره (3): ضریب همبستگی بین سرمایه نمادین و حقوق شهروندی و سطح معنی­داری آن

تعداد	سطح معنی‌داری	ضریب همبستگی	متغیرها
400	003/ 0	146/0	سرمایه نمادین با حقوق شهروندی

 

-         بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق مدنی رابطه مستقیم وجود دارد.

چون هر دو متغییر سرمایه نمادین و حقوق مدنی در سطح فاصله‌ای هستند، برای بررسی این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.

چنان­که درجدول (4) مشاهده می‌شود، میزان ضریب همبستگی 13/0 بوده­که درسطح 01/0 معنی‌دار است. بنابراین فرض صفر رد و فرض تحقیق تایید شده و می‌توان­گفت بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق مدنی رابطه مستقیم وجود دارد. براساس نتیجه بدست آمده هرقدر میزان سرمایه نمادین افراد بیشتر شود به همان میزان نیز نحوه نگرش به حقوق مدنی نیز مثبت‌تر می‌شود  و این نشانگر این مطلب است که افرادی که در جامعه دارای سرمایه نمادین هستند، نگرش مثبت و آگاهانه‌ای به حقوق مدنی خود دارند و این نیز باعث تاثیرگذاری فرد در پیشبرد آگاهی بخشی به دیگر افراد جامعه و در نهایت تعالی افراد جامعه در شناخت حقوق مدنی خود خواهد بود.

 

جدول (4): ضریب همبستگی بین سرمایه نمادین و حقوق مدنی و سطح معنی­داری آن

تعداد	سطح معنی‌داری	ضریب همبستگی	متغیرها
400	01/ 0	13/0*	سرمایه نمادین با حقوق مدنی

 

 

 

 

 

-         بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق سیاسی رابطه مستقیم وجود دارد.

چون هردو متغییر سرمایه نمادین و حقوق سیاسی درسطح فاصله‌ای هستند، برای بررسی این فرضیه از ضریب همبستگی  پیرسون استفاده شد.

چنان ­که در جدول (5) مشاهده می‌شود، میزان ضریب همبستگی 06/0 بوده که در سطح 288/0 معنی‌دار نمی‌باشد. بنابراین فرض تحقیق رد وفرض صفرتایید می‌شود. بنابراین بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق سیاسی رابطه‌ای وجود ندارد. این نتیجه بیشتر نشانگر این مطلب می­باشد که در افراد دارای سرمایه نمادین در شناخت حقوق سیاسی در حد مطلوب و قابل قبولی قرار ندارند و این بعد از حقوق شهروندی سطح پایینی از آگاهی نسبت به دیگر ابعادحقوق شهروندی چون حقوق­مدنی و اجتماعی را داراست و نیاز به آگاهی بخشی نسبت به حقوق سیاسی که از مهم­ترین ابعاد حقوق شهروندی می­باشد وجود دارد.

جدول شماره (5): ضریب همبستگی بین سرمایه نمادین و حقوق اجتماعی و سطح معنی­داری آن

تعداد	سطح معنی‌داری	ضریب همبستگی	متغیرها
400	288/ 0	06/0	سرمایه نمادین با حقوق سیاسی

 

 

 

 

-         بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد.

چون هردو متغییر سرمایه نمادین وحقوق اجتماعی درسطح فاصله‌ای هستند، برای بررسی این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.

چنان­که درجدول (6) مشاهده می‌شود، میزان ضریب­همبستگی 12/0 بوده که درسطح 04/0 معنی‌دار است. بنابراین فرض صفر رد و فرض تحقیق تایید شده و می‌توان­گفت بین میزان سرمایه نمادین و نحوه نگرش به حقوق اجتماعی رابطه وجود دارد. این نتیجه نشانگر این موضوع است که افراد مورد تحقیق از ابعاد حقوق شهروندی، نسبت به حقوق اجتماعی خود آگاهی بیشتری دارند. آشنایی آن­ها نسبت به حقوق اجتماعی نیز در حد بسیار خوبی قرار ندارد اما نسبت به دیگر ابعاد حقوق شهروندی قابل قبول‌تر می‌باشد.

 

جدول شماره (6): ضریب همبستگی بین سرمایه نمادین و حقوق سیاسی و سطح معنی­داری آن

تعداد	سطح معنی‌داری	ضریب همبستگی	متغیرها
400	04/ 0	12/0*	سرمایه نمادین با حقوق اجتماعی

 

 

 

 

 

سوال پژوهش

-         سهم مولفه سرمایه نمادین در پیش‌بینی هر یک از متغیرهای وابسته به چه مقدار است؟

برای پاسخ به این سؤال از روش رگرسیون خطی­ساده استفاده شد و با توجه به این نکته متغیر ملاک (حقوق شهروندی) و سه بعد آن مورد بررسی قرار می‌گیرد، لذا برای پاسخگویی به این سوال از چهار تحلیل رگرسیون جداگانه استفاده شد.

برای پیش‌بینی حقوق­شهروندی و دیگر ابعاد آن از روی سرمایه نمادین از روش رگرسیون­خطی ساده استفاده شد که در این مدل سرمایه نمادین قادر به پیش‌بینی حقوق شهروندی و حقوق مدنی بود ولی مولفه‌های دیگربه سطح معنی‌داری نرسید، بنابراین ازتحلیل خارج شد. درجدول زیرنتایج تحلیل رگرسیون ارائه شده‌اند.

جدول  شماره (7): خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون خطی ساده سرمایه نمادین

بر حسب متغیرهای حقوق شهروندی و مدنی

متغیر وارد شده		حقوق شهروندی	حقوق مدنی
سرمایه نمادین	ضریب همبستگی	146/0	130/0
	ضریب تبیین	021/0	017/0
	ضریب تبیین خالص	020/0	015/0
	اشتباه معیار برآورد	92/7	26/2
	f	68/8	81/6
	سطح معنی‌داری	003/0	009/0
	درجه آزادی	399	399
*p<0.05, ** P<0.01,*** P<0.001

 

 

 

 

 

 

 

 

 

باتوجه به جدول (7) سرمایه نمادین 2 درصد ازتغییرات حقوق شهروندی، 5/1 درصد ازتغییرات حقوق مدنی را پیش‌بینی می‌کند.

همان طور که در جدول (7) مشاهده می‌شود، نتایج تحلیل واریانس براساس آزمون F نشان می‌دهند که سرمایه نمادین به ترتیب با (f=8/68, p<0/05)؛ f=6/81, p=<0/05)) اثرمعنی‌داری بر حقوق شهروندی و حقوق مدنی دارد.

 در جدول (8) ضرایب رگرسیون به دست آمده از تحلیل رگرسیون گزارش شده است.

 

جدول شماره (8): ضرایب حاصل از تحلیل رگرسیون سرمایه نمادین

 و حقوق شهروندی و حقوق مدنی

متغیر پیش­بین		حقوق شهروندی	حقوق مدنی
سرمایه نمادین	عدد ثابت a	90/44	34/15
	ضرایب استاندارد نشده بتا	086/0	037/0
	اشتباه معیار	083/0	014/0
	ضرایب استاندارد شده بتا	146/0	130/0
	t	94/2	61/2
	سطح معنی‌داری	003/0	009/0

 

نتایج جدول (8) نشان می‌دهدکه سرمایه نمادین با t=2/61, t=2/94) p<0/05)، توان پیش­بینی حقوق­ مدنی و حقوق شهروندی را دارد. مثبت بودن ضرایب ­مسیر β و t نشان می‌دهد که با افزایش میانگین نمرات متغیر پیش‌بین نمرات حقوق مدنی و حقوق شهروندی نیز افزایش می‌یابد و برعکس. یعنی هر چه قدرنمرات سرمایه نمادین افزایش می‌یابد، نمرات حقوق مدنی وحقوق شهروندی نیز افزایش می‌یابد و هر چه قدر نمرات سرمایه نمادین کاهش پیدا می‌کند، نمرات حقوق مدنی و حقوق شهروندی نیز کاهش می‌یابد. بنابراین سرمایه نمادین توان پیش­بینی حقوق شهروندی و حقوق مدنی را دارد.

 

بحث و نتیجه­گیری

در این قسمت به بررسی نتایج آزمون به استناد مقایسه‌ای با یافته‌های تجربی و پیشینه تحقیق پرداخته می‌شود. در این پژوهش سعی کردیم بررسی جامعه­شناختی از رابطه بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی را دریک نمونه آماری 400 نفری انجام دهیم ونقش سرمایه نمادین را درمورد نگرش به حقوق شهروندی مورد مطالعه قرار دهیم. نتایج حاصل از تحلیل فرضیه‌ها نشان می‌دهدکه بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق شهروندی رابطه معنی‌داری وجود دارد، هم­چنین بین سرمایه نمادین و نگرش به حقوق اجتماعی و مدنی نیز رابطه وجود دارد که این نتایج همسو با تحقیقات اسکافی(85)، خدادوست (1387)، ابراهیمی­منش(1387)، طهماسبی­فرد(1388)، می‌باشد. گیدنز(1994) نیز می‌نویسد: افرادی که درک خوبی از ساخت احساسی خودشان دارند و قادرند به گونه­ای موثر با دیگران برمبنای شخصی ارتباط برقرار کنند، احتمالاً برای وظایف گسترده شهروندی آمادگی خوبی دارند. مهارت­های ارتباطی درون عرصه‌های زندگی شخصی می‌توانند به خوبی در زمینه‌های گسترده‌تری عمومیت داده شوند(فالکس، 1390: 165). تنها دریک فرضیه­که مربوط به رابطه سرمایه نمادین و نگرش به حقوق سیاسی بود، رابطه معناداری مشاهده نشد، و به نظرمی­رسد چند دلیل باعث رد این فرضیه شده است­که نخست آشنایی کمتر شهروندان درمورد حقوق سیاسی خود و دیگری محافظه‌کاری درپاسخ به سوالات مربوط به حقوق­سیاسی می­باشد و در نهایت می­توان گفت تعلقات گروهی نیز از عوامل آن باشد، طبق نظریه کرچ، کرچفیلد و بالاکی می­توان گفت که نگرش­های شخصی نماینده‌ اعتقادات و سنت­های گروه­هایی است که وی جزء آن­هاست.

 

پیشنهادات تحقیق

  پیشنهادات کاربردی

با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه‌ها توجه به نکات زیر شایسته‌ توجه می‌باشد:                          

1. آموزش حقوق شهروندی در دوران کودکی ونوجوانی بخصوص توجه به این امر درمحتوای دروس مدارس.  

2. توجه به نقش رسانه‌های ارتباط جمعی­ که قطعاً در اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به طیف وسیعی از جامعه را می‌تواند انجام دهد.

 3. رفع موانع موجود در راه تالیفات و ترجمه‌ها درباره موضوع مورد نظر در سازمان­های مربوطه که نقش مهمی در ارضای نیازها در این حوزه می‌باشد.

 

   پیشنهادات پژوهشی

در صورتی­که محققان بعدی در زمینه حقوق شهروندی تمایل به انجام تحقیق داشته یاشند، به نکات زیر توجه کنند:

الف) پیشنهاد می‌شود ابعاد مختلف سرمایه نمادین در ارتباط با حقوق شهروندی مورد پژوهش قرار گیرد.

ب) پیشنهاد می‌شود برای مطالعه بهتر این موضوع تحقیق به صورت تطبیقی انجام گیرد.

ج) همکاری و مشارکت در اجرای طرح‌های مطالعاتی مراکز علمی- تخصصی مرتبط با موضوع مورد بررسی.

 

  منابع

بوردیو، پ.(1390). تمایز. ترجمه: ح، چاوشیان. تهران: نشر ثالث. چاپ اول.

بوردیو، پ. (1387). گفتارهایی در باره ایستادگی در برابر نولیبراسیم. ترجمه: ع، پلاسید. تهران: نشر اختران. چاپ اول.

جمشیدی­ها، غ؛ و دیگری. (1386). دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی­یر بوردیو. مجله نامه علوم اجتماعی. شماره‌ سی، صص 32-1.

ریتزر، ج. (1389). مبانی نظریه جامعه­شناختی معاصر و ریشه­های کلاسیک آن. ترجمه: ش، مسمی­پرست. تهران: نشر ثالث. چاپ اول.

شویره، ک؛ و دیگری. ( 1385). واژگان بوردیو. ترجمه: م، کتبی. تهران: نشر نی. چاپ اول.

طاهرخانی، ف. (1389). سرمایه نمادین امام خمینی و گفتمان­های موجود در جمهوری اسلامی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.

فالکس، ک. (1390). شهروندی. ترجمه: م، دل­فروز. تهران: انتشارات کویر. چاپ دوم.

فکوهی، ن. (1384). پیر بوردیو: پرسمان دانش و روشنفکری. مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد. شماره پنج، صص 161-141.

فرمهینی فراهانی، م. (1389). تربیت شهروندی. تهران: آییژ. چاپ اول.

کاستلز، ا؛ و دیگری. (1383). مهاجرت و شهروندی. ترجمه:  ف، تقی­لو. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. چاپ اول.

گیدنز، آ. (1386). جامعه­شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: نشر نی. چاپ نوزدهم.

منوچهری، ع؛ و دیگری. (1385). درآمدی بر نظریه شهروندی گفتگویی در فلسفه سیاسی هابرماس. نامه علوم اجتماعی. شماره 29، صص 28-1.

یوسفی، ع؛  و دیگری. (1387). احساس شهروندی در مراکز استان­های ایران. مجله جامعه­شناسی ایران. دوره نهم، شماره 3 و 4، انجمن جامعه­شناسی ایران، صص 23-2.

Bliege bird, R. and Alden smith, E. (2008). Siginaling Theory Strategic Interaction and Symbolic Capital. Current Anthropology, Volum 46, Pp 221-248.

Ke, F. (2005). Relocation and Symbolic Capital. Open Times, Isse 2.

Schinkel, W. Noordegraaf, M. (2011). Professionalism as Symbolic Capital: Materials for Bourdieusian Theory of Professionalism. Comparative Sociology, 10, 67- 96.

 

---

[1]. استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران- ایران.

.[2]  کارشناس ارشد جامعه­شناسی.E-Mail: [e-mail]                                                                                

مراجع

بوردیو، پ.(1390). تمایز. ترجمه: ح، چاوشیان. تهران: نشر ثالث. چاپ اول.

بوردیو، پ. (1387). گفتارهایی در باره ایستادگی در برابر نولیبراسیم. ترجمه: ع، پلاسید. تهران: نشر اختران. چاپ اول.

جمشیدی­ها، غ؛ و دیگری. (1386). دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی­یر بوردیو. مجله نامه علوم اجتماعی. شماره‌ سی، صص 32-1.

ریتزر، ج. (1389). مبانی نظریه جامعه­شناختی معاصر و ریشه­های کلاسیک آن. ترجمه: ش، مسمی­پرست. تهران: نشر ثالث. چاپ اول.

شویره، ک؛ و دیگری. ( 1385). واژگان بوردیو. ترجمه: م، کتبی. تهران: نشر نی. چاپ اول.

طاهرخانی، ف. (1389). سرمایه نمادین امام خمینی و گفتمان­های موجود در جمهوری اسلامی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.

فالکس، ک. (1390). شهروندی. ترجمه: م، دل­فروز. تهران: انتشارات کویر. چاپ دوم.

فکوهی، ن. (1384). پیر بوردیو: پرسمان دانش و روشنفکری. مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد. شماره پنج، صص 161-141.

فرمهینی فراهانی، م. (1389). تربیت شهروندی. تهران: آییژ. چاپ اول.

کاستلز، ا؛ و دیگری. (1383). مهاجرت و شهروندی. ترجمه:  ف، تقی­لو. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. چاپ اول.

گیدنز، آ. (1386). جامعه­شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: نشر نی. چاپ نوزدهم.

منوچهری، ع؛ و دیگری. (1385). درآمدی بر نظریه شهروندی گفتگویی در فلسفه سیاسی هابرماس. نامه علوم اجتماعی. شماره 29، صص 28-1.

یوسفی، ع؛  و دیگری. (1387). احساس شهروندی در مراکز استان­های ایران. مجله جامعه­شناسی ایران. دوره نهم، شماره 3 و 4، انجمن جامعه­شناسی ایران، صص 23-2.

Bliege bird, R. and Alden smith, E. (2008). Siginaling Theory Strategic Interaction and Symbolic Capital. Current Anthropology, Volum 46, Pp 221-248.

Ke, F. (2005). Relocation and Symbolic Capital. Open Times, Isse 2.

Schinkel, W. Noordegraaf, M. (2011). Professionalism as Symbolic Capital: Materials for Bourdieusian Theory of Professionalism. Comparative Sociology, 10, 67- 96.