بررسی رابطه سلامت اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 6، دوره 5، شماره 16، آبان 1391، صفحه 105-125   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

داود ابراهیم‌پور¹؛ رحیم عبداله‌فام²

¹دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی و عضو هیأت ‌علمی گروه علوم‌اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، گروه علوم تربیتی؛ بناب- ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سلامت اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 اجرا شده است. فرضیه‌های تحقیق شامل رابطه سلامت اجتماعی که مولفه‌های آن عبارتند از: شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، همبستگی اجتماعی، پذیرش اجتماعی با رفتارشهروندی سازمانی­­که مولفه‌های آن عبارتند از: وظیفه‌شناسی، نوعدوستی، فضیلت مدنی، جوانمردی و احترام و تکریم می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضرکارکنان واحدهای دانشگاهی منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی می‌باشد. به منظور تحلیل داده‌های جمع­آوری شده به وسیله اجرای پرسشنامه، از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است، در سطح استنباطی برای آزمون فرضیه‌های تحقیق، از تحلیل همبستگی برای بررسی رابطه بین متغیرهای اساسی تحقیق و از رگرسیون برای پیش­بینی متغیر وابسته تحقیق و نیز از تحلیل واریانس یک سویه (ANOVA) برای بررسی تفاوت کارکنان واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی ‌منطقه 13 از نظر دو متغیر اساسی تحقیق استفاده شده است، بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، بین سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی و ابعاد آن در بین­کارکنان منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

سلامت اجتماعی؛ رفتار شهروندی سازمانی؛ دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال چهارم، شماره شانزدهم، پائیز 1391

ص ص 125-105

 

 

 

 

 

بررسی رابطه سلامت اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی

کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

دکتر داود ابراهیم‌پور^[1]

رحیم عبداله‌فام^[2]

تاریخ دریافت مقاله:7/8/1393       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:19/10/1393

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سلامت اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 اجرا شده است. فرضیه‌های تحقیق شامل رابطه سلامت اجتماعی که مولفه‌های آن عبارتند از: شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، همبستگی اجتماعی، پذیرش اجتماعی با رفتارشهروندی سازمانی­­که مولفه‌های آن عبارتند از: وظیفه‌شناسی، نوعدوستی، فضیلت مدنی، جوانمردی و احترام و تکریم می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضرکارکنان واحدهای دانشگاهی منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی می‌باشد. به منظور تحلیل داده‌های جمع­آوری شده به وسیله اجرای پرسشنامه، از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است، در سطح استنباطی برای آزمون فرضیه‌های تحقیق، از تحلیل همبستگی برای بررسی رابطه بین متغیرهای اساسی تحقیق و از رگرسیون برای پیش­بینی متغیر وابسته تحقیق و نیز از تحلیل واریانس یک سویه (ANOVA) برای بررسی تفاوت کارکنان واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی ‌منطقه 13 از نظر دو متغیر اساسی تحقیق استفاده شده است، بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، بین سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی و ابعاد آن در بین­کارکنان منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

واژگان کلیدی: سلامت اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13.

 

 

 

مقدمه

امروزه سلامت اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد سلامت در کنار سلامت جسمی، روانی، معنوی نقش و اهمیت­گسترده‌ای یافته است. به گونه‌ای­که دیگر سلامتی تنها عاری بودن از بیماری‌های جسمی و روانی نیست بلکه چگونگی عملکرد انسان در روابط اجتماعی و چگونگی تفکر وی از اجتماع نیز به عنوان معیارهای ارزیابی سلامت فرد در سطح کلان جامعه به شمار می‌رود(سام آرام، 1388: 10).

راسل(1979) جامعه‌ای را سالم می­داندکه در آن فرصت و دسترسی برابر به خدمات و کالای اساسی برای همه وجود داشته باشد تا افراد جامعه در مقام شهروند، عملکرد کاملی داشته باشند.

بروزنسکی(2003) در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیدکه  افرادی که تعهدکمی دارند، یعنی فاقد یک دیدگاه ثابت و واضح درباره خودشان و دنیایی که در آن زندگی می‌کنند هستند. ممکن است اجتماع را به صورت یک مجموعه پر از هرج و مرج، غیر قابل پیش­بینی و مدیریت­ناپذیر بدانند. یعنی از سلامت اجتماعی پایین برخوردارند(تقی‌پور و دیگری، 1389: 140).

لارسون(Larson,1996) و کییز(Keyes, 2004) سلامت اجتماعی را استنباط فرد از کیفیت روابطش باافراد دیگر، نزدیکان وگروه‌های اجتماعی­که وی عضوی از آن‌هاست، تعریف می‌کنند و معتقدند که مقیاس سلامت اجتماعی بخشی ازسلامت و پاسخ‌های درونی فرد (احساس، تفکر ورفتار) را می‌سنجد که نشانگر رضایت یا فقدان رضایت فرد از زندگی و محیط اجتماعی‌اش است.

یکی از محیط‌های اجتماعی که فرد بخش اعظم وقت و انرژی خود را صرف آن می‌کند و در صورت رضایت­بخش بودن نتایج این فعالیت­ها، هم احساس سلامت اجتماعی در فرد تقویت گردیده و هم اثربخشی عملکردها وفعالیت‌های روزمره فرد، بیشتر مشهود خواهدبود و بنابراین رضایت درونی برای فرد و نیز رضایت‌مندی دیگران از او حاصل خواهد گردید، محیط کاری فرد می‌باشد.

این رضایت‌مندی در محیط کار و سازمان، می‌تواند انرژی مضاعفی در فرد ایجاد نماید تا او در نگرش نسبت به شغل و انجام وظایف شغلی، صرفاً فعالیت خود را مصروف انجام وظایف شغلی محوله در قالب دستورالعمل‌های رسمی ننموده و فراتر از آن، به انجام یک سری فعالیت‌های داوطلبانه و خودجوش که می‌تواند راندمان­کار را بالابرده و رضایت مشتریان و مراجعان را فراهم آورد وکیفیت خدمات ارائه شده را بالا ببرد، دست می‌زند. در این صورت رفتار شهروندی سازمانی فرد درحالت ارتقاء یافته‌ای قرار داشته و خود کارکنان و سازمان مربوطه از مزایای این رفتار بهره‌مند خواهند بود.

رفتار شهروندی سازمانی کارکنان درمحیط کار چنان­چه افراد ازسلامت اجتماعی بالایی برخوردار باشند، در همه ابعاد تقویت گردیده و با تقویت این متغیر و دریافت بازخورد آن توسط کارکنان، بر میزان احساس سلامت اجتماعی آنان افزوده خواهد شد.

هرچند واژه رفتار شهروندی سازمانی اولین بار به وسیله بتمن و ارگان مطرح گردید ولی این مفهوم از نوشته‌های بارنارد درمورد تمایل به همکاری و مطالعات­کنز و کان در مورد عملکرد و رفتارهای خودجوش و فراتر ازانتظارات نقش ناشی شده است(کاخکی ودیگری،1386 : 118). اصطلاحاتی­که در دهه‌های اخیر برای تشریح چنین رفتارهایی به کار برده شده است عبارت است از: رفتار پیش اجتماعی، رفتار فرا نقشی، خودجوشی سازمانی و عملکرد زمینه‌ای. هرچند هرکدام از این مفاهیم خاستگاه متفاوتی داشته­اند ولی به طورکلی به مفهوم یکسانی اشاره دارد و آن رفتارشهروندی سازمانی است ومنظور آن دسته از فعالیت‌های مرتبط با نقش افراد در سازمان است که فراتر از انتظارات وظیفه و شرح شغل، توسط افراد انجام می‌شود و هر چند که سیستم پاداش رسمی سازمان این رفتارها را شناسایی نمی‌کند ولی برای عملکرد خوب سازمان مؤثر است.

 در رفتار شهروندی سازمانی به طورکلی آن دسته از رفتارهایی مورد توجه قرارمی­گیردکه علی­رغم این که اجباری از سوی سازمان برای انجام آن‌ها وجود ندارد، در سایه انجام آن‌ها از جانب کارکنان، برای سازمان منفعت‌هایی ایجادمی‌شود(wantes, 2003). ارگان، رفتار شهروندی سازمانی را به عنوان رفتارهای تحت اختیار فرد تعریف کرده و بیان می‌کند این دسته از رفتارها به طور صریح و مستقیم به وسیله سیستم‌های پاداش رسمی مورد توجه قرار نمی‌گیرند ولی باعث ارتقاء اثربخشی کارکردهای سازمان می‌گردند(Moorman et al, 1995).

بنابراین تحقیق حاضر با استفاده ازدیدگاه‌های علوم تربیتی، مدیریت و جامعه­شناسی برآن است تا:

- میزان سلامت اجتماعی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 را اندازه­گیری کند.

- وضعیت رفتار شهروندی سازمانی­کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 را اندازه­گیری کند. 

- از عوامل موثر بر رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13، نقش سلامت اجتماعی را به عنوان یکی ازعوامل اجتماعی و سازمانی اثرگذار بر این متغیر، شناسایی کند.

 

اهداف تحقیق

- شناخت میزان سلامت اجتماعی ­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13.

- شناخت رفتار شهروندی سازمانی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13.

- شناخت رابطه سلامت اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13.

 

‌فرضیه‌های تحقیق

1. سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بربعد وظیفه‌شناسی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

2. سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد نوعدوستی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

3. سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد فضیلت مدنی رفتارشهروندی سازمانی آنان موثر است.

4. سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد جوانمردی رفتارشهروندی سازمانی آنان موثر است.

5. سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد احترام و تکریم رفتارشهروندی سازمانی آنان موثر است.

6. بعد انسجام اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

7. بعد پذیرش اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

8. بعد شکوفایی اجتماعی سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزادا سلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

9. بعد مشارکت سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

10. بعد انطباق اجتماعی­کارکنان  واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بررفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

دیدگاه‌ها و مبانی نظری

به طور کلی می‌توان سلامت را برحسب دو عامل مورد بحث قرار داد، یکی واحد تحلیل که می‌تواند شخص، خانواده، اجتماع و به طور کلی جامعه باشد و دوم جنبه یا ترکیبی از جنبه‌هایی­که شخص به آن‌ها توجه دارد یعنی: جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، روانی، جسمانی و یا احساسی. این دو عامل می‌توانند به عنوان دو محور از یک نمودار برای داشتن انواع گوناگونی از سلامت در نظر گرفته شوند(sarahparry, 1987: 70). سلامت درطول سده­ها ازیک مفهوم انفرادی، بصورت یک هدف جهانی و دربرگیرنده کیفیت زندگی در آمده است. عموماً دو رویکرد متفاوت در تعریف سلامت وجود دارد که عبارتند از:

1. رویکرد بیماری­محور: این رویکرد با حضور و عدم حضور بیماری در مقوله‌های مختلف جسمانی و روانی محدود شده است( Blanco&Diaz, 2007: 61 ). از این منظر سلامتی حالتی است­که علائم بیماری در فرد وجود نداشته باشد و سلامت هدف نهایی پزشکی بود. در این دیدگاه نقش عوامل تعیین­کننده زیست­محیطی، اجتماعی و روان­شناختی نادیده­گرفته می­شد. هم­چنین این الگو در حل بسیاری از مسایل اساسی بهداشتی انسان از جمله اعتیاد، بیماری‌های روانی و ... نارسا بوده است(سجادی و دیگری، 1384: 247 ).

2. رویکرد سلامتی محور که در آن سلامت را به عنوان حالت برخورداری از درجه بالایی از بهزیستی تعریف می‌کنند. طبق نظریه سلامتی، فردی سالم فرض می‌شود که درجات عالی شاخص‌های سلامت را دارا باشد( Blanco&Diaz, 2007: 6 ).

در متون موجود تعریف رسمی از سلامت اجتماعی وجود ندارد ولی به طور کلی طبق تعاریف (Larson,1996)، (Keyes, 2004)، سلامت اجتماعی افراد را می‌توان در رابطه با عملکردشان به عنوان عضوی از اجتماع تعریف نمود. طبق این تعریف سلامت اجتماعی به مثابه صفتی از فرد در نظر گرفته شده است.

 

مبانی رفتار شهروندی سازمانی

مفهوم رفتار شهروندی سازمانی^[3](OCB) اولین بار توسط باتمن و ارگان در اوایل دهه‌ 1980 میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقات اولیه‌ای که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیت‌ها و یا رفتارهایی بودکه کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب نادیده گرفته می‌‌شد. این رفتارها با وجود این که در ارزیابی‌های سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه‌گیری می‌‌شدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار می‌‌گرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند(بینستوک و همکاران، 2003؛ نقل از اسلامی و دیگری، 1386).

 

   تعاریف رفتار شهروندی سازمانی

- ارگان(1988) رفتارهای شهروندی سازمانی را به عنوان یک رفتار اختیاری که به طور مستقیم و صریح توسط سیستم پاداش شناخته نمی‌شود و درمجموع عملکرد مؤثر سازمان را افزایش می‌دهد تعریف نمود(Moideenkutty and et al, 2006: 15). این بدین معنی است که افراد برای اجرای این نوع رفتارها به طور رسمی پاداش دریافت نمی‌کنند، و نیز به علت عدم اجرای آن‌ها مجازات و تنبیه نمی‌شوند. در واقع رفتار شهروندی افعال و اقدامات ایثارگرانه و تمایلات به از خود گذشتگی کارکنان را به منظور تأمین آسایش و رفاه دیگران تبیین می‌کند(زارعی­متین و دیگران، 1385: 34).

 

 

 

پیشینه تجربی تحقیق

هادی عبدالله تباردرزی در سال 1386 سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و ارتباط آن با متغیرهای دموگرافیک اجتماعی را بررسی کردند و نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین سلامت اجتماعی در دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد (22/72%) بیشتر از دانشجویان مقطع کارشناسی (42/66%) می‌باشد و هم­چنین بین متغیر سلامت اجتماعی با متغیر وضعیت تاهل، عضویت در انجمن‌ها و وضعیت اشتغال رابطه معنی­دار وجود دارد.

مریم کنگرلو در سال 1387 به سنجش میزان سلامت اجتماعی دانشجویان شاهد و غیرشاهد در دانشگاه علامه طباطبایی پرداخته است و نتایج حاصله نشان داده‌اند که بین میزان سلامت اجتماعی دانشجویان شاهد و غیر شاهد تفاوت معنی‌داری وجود ندارد اما در گروه دانشجویان شاهد دانشجویانی که از سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار بودند کمتر تمایل داشتند تا سهمیه‌دار بودن خود را پنهان کنند و در مقابل دانشجویانی که سلامت اجتماعی پایین‌تری داشتند از این‌که سایر افراد بدانند که آن‌ها با سهمیه وارد دانشگاه شده­اند، نگران بودند و تمایل به مخفی نگه داشتن داشتند.

 جلیل باباپور و فهیمه طوسی درسال 1387 نقش عوامل تعیین کننده درسلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز  با تاکید بر نقش عوامل جمعیت­شناختی را مورد بررسی قرار داده اند. نتایج به دست آمده نشان دادکه دانشجویان گروه علوم انسانی خود شکوفایی اجتماعی بیشتری از گروه فنی- مهندسی نشان می‌‌دهند. هم­چنین این پژوهش نشان داد که متغیرهای قومیت، تحصیلات والدین، جنسیت و وضعیت اقتصادی تاثیری در سلامت اجتماعی افراد ندارد و در پایان اشاره کرده­اند که به علت این­که این پژوهش در بین دانشجویان صورت گرفته است چنین نتایجی انتظار می‌رفت.

  عزت­اله سام آرام در سال 1388 رابطه سلامت اجتماعی و امنیت اجتماعی را با تاکید بر رهیافت پلیس جامعه محور بررسی نموده است و یافته‌های پژوهش نشان داده­اند که رابطه مستقیمی بین افزایش ناامنی اجتماعی و کاهش میزان سلامت اجتماعی درجامعه وجود دارد و امکان تحقق اهداف پلیس جامعه‌ محور درجامعه‌ای با افراد دارای سلامت اجتماعی بالا به دلیل سهولت مشارکت اجتماعی وافزایش اعتماد بیشتر است.

سید احمد حسینی و ملیحه تقی‌پور در سال 1388 به بررسی تاثیر حمایت اجتماعی بر سلامت زنان سرپرست خانوار  پرداخته اند.

مک آرتور در سال 1995 اپیدمیولوژی سلامت اجتماعی در ایالات متحده آمریکا را بررسی نمود. هدف مطالعه او دست­یابی به میزان شیوع سلامت اجتماعی سطح بالا و پایین و چگونگی توزیع سلامت اجتماعی در جمعیت با توجه به متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تاهل و وضعیت شغلی بود. نتایج نشان دادند که تقریباً چهل درصد افراد بزرگسال سنین 74-24 سال در هر سه مقیاس دارای نمره بالا بودند اما شصت درصد در هیچ یک از مقیاس­ها نمره بالا دریافت نکردند(تباردرزی، 1386: 38).

کییز، اسموتین و ریف در سال 2002 ارتباط بین دو مدل سلامت و صفات شخصیتی را بررسی کردند و نشان دادند که صفات روان­ رنجوری، برون‌گرایی و وظیفه‌شناسی پیش‌بینی ­کننده‌های قوی برای جنبه‌های چندگانه سلامت به ویژه پذیرش خود، تسلط بر محیط و هدف در زندگی هستند(Farrall, 2000: 320).

کییز از مطالعه سلامت اجتماعی در ایالات متحده امریکا نتایج زیر را به دست آورده است:

بین سلامت اجتماعی با رفتارهای اجتماعی‌پسند و مسئولیت‌پذیری زندگی اجتماعی رابطه مثبت مشاهده شد.

سطوح سلامت اجتماعی به خصوص انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی در افرادی که با اطرافیان خود برای حل مسائل و مشکلات همکاری و همفکری می‌کردند، در مقایسه با افرادی که با اطرافیان خود ارتباط نداشتند میزان بالاتری داشت.

گرچه مشخص نشده سلامت اجتماعی معلول یا علت مسئولیت‌پذیری در برابر زندگی اجتماعی است اما به وضوح با جایگاه اجتماعی و رضایت از زندگی اجتماعی رابطه دارد(Keyes, 2004: 48).

در تحقیقی که توسط "موسسه مطالعات رفتاری و اجتماعی داریوش" در مورد سلامت اجتماعی ایران انجام شد، از تعریف اجماع ‌مدار تا شاخص شواهد مدار با روش دلفی طی پنج دور توسط 31 نفر از صاحب­نظران علوم اجتماعی و سلامت از 30 استان کشور در سال 1386 تحلیل عاملی اکتشافی شد .در نهایت 17 ویژگی برای جامعه سالم تعیین شد: ازمیان آن‌ها به این ترتیب دو مولفه کم بنیگی اجتماعی (شامل رشد جمعیت، فقر، پوشش بیمه، و سواد) و مشکلات اجتماعی (شامل بیکاری و قتل) به دست آمد که می‌توانند 3/68 درصد از پراکنش (واریانس) سازه «سلامت اجتماعی ایران» را توضیح دهند. بر این اساس، جامعه‌ای سالم است که قوی بنیه و کم مشکل باشد، یعنی در آن آموزش و پوشش بیمه زیاد، و رشد جمعیت، فقر، خشونت، و بیکاری کم باشد.

شناخت عوامل رفتار شهروندی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی توسط ناصر توره در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی حسن زارعی­متین در دانشگاه تهران- پردیس قم در سال 1385 انجام شده است. این پژوهش به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد رفتار شهروندی سازمانی و هم­چنین بررسی ارتباط ما بین شاخص‌های رفتار شهروندی و عملکرد سازمانی بوده است، در این تحقیق برای شناسایی عوامل مؤثر بر رفتار شهروندی سازمانی با کاوش در ادبیات موجود از الگوی به نام البرات مورمن، اورگان، نیهف، اسمیت، وان سکاتر، مارک سی وان و ... و شش عامل به عنوان عامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی بین­کارکنان و مدیران شناسایی شدکه این شش شاخص عبارتند از: فداکاری، وظیفه‌شناسی، وفاداری، توجه، تحمل‌پذیری، جوانمردی، این شش عامل در سازمان‌های موجود به آزمون گذاشته شد تا وضعیت آن‌ها از لحاظ میزان رفتار شهروندی و بررسی ارتباط این شاخص ها با عملکرد سازمان مورد بررسی قرار گیرد. براساس آزمون رتبه‌ای فریدمن در سازمان‌های موفق و ناموفق شاخص وظیفه‌شناسی کارکنان بیشترین میانگین رتبه و تحمل‌پذیری کمترین میانگین رتبه به دست آمده است. آزمون t نشان داد که در این سازمان‌ها از لحاظ شاخص‌های انسانی رفتار شهروندی سازمانی یعنی شاخص‌های فداکاری، مشارکت (مدنی، اجتماعی، وظیفه‌ای و حمایتی) و توجه تفاوت معناداری وجود ندارد. اما به لحاظ شاخص‌های سازمانی بین سازمان‌های مذکور از لحاظ وظیفه‌شناسی، جوانمردی و وفاداری تفاوت معناداری وجود دارد(توره، 1385).

طرح پژوهشی با عنوان «بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمانی با فرهنگ کارآفرینی در سازمان‌های دولتی» در دانشگاه تهران- پردیس قم انجام شده است که در این تحقیق عوامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی مطرح شده است که عبارتند از: 1. ویژگی‌های کارکنان 2. ویژگی‌های شغلی
3. ویژگی‌های سازمانی 4. ویژگی‌های رهبری. هدف این تحقیق بررسی رفتار شهروندی سازمانی مدیران و کارکنان ستاد مرکزی وزارت نیرو به عنوان یکی از سازمان‌های دولتی ایران می­باشد. برای دست­یابی به این هدف سه فرضیه تنظیم شده است و برای آزمون این فرضیه­ها پرسشنامه­ای طراحی گردید پس از سنجش روایی و پایایی، پرسشنامه­ها دراختیار مدیران وکارکنان قرارداده شد پس از جمع­آوری پرسشنامه­ها، اطلاعات حاصله تلخیص و طبقه­بندی شد سپس برای تجزیه و تحلیل دادهای جمع­آوری شده از روش­های آماری توصیفی و آمار استنباطی استفاده گردید. نتایج حاصل بیانگر آن است که ارتباط قوی بین مؤلفه‌های سازمانی کارآفرینانه و رفتار شهروندی سازمانی وجود دارد(مقیمی، 1385).

بررسی ارتباط رفتارشهروندی سازمانی با عوامل شغلی دربین اساتید وکارکنان دانشگاه اصفهان توسط محمدرضا مالکی در قالب پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی علی شائمی در دانشکده علوم اداری و اقتصاد در سال 1387 انجام شده است. هدف اصلی­ تحقیق آن است­که با استعانت از مدل ویژگی­های شغلی و رفتار شهروندی سازمانی، نحوه تأثیر ویژگی­های شغلی بر رفتار شهروندی سازمانی اساتید و کارکنان دانشگاه اصفهان را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. هدف مذکور به وسیله متغیرهایی چون عناصر پنج­گانه ویژگی­های شغلی و اقسام پنج‌گانه رفتار شهروندی سازمانی مورد آزمون قرار گرفته است. این تحقیق، پژوهش کاربردی، و از نوع توصیفی- پیمایشی از نوع میدانی است. برای ادبیات آن از روش توصیفی و برای تحلیل و اثبات فرضیه­ها از روش پیمایشی استفاده شده است. داده­ها با نمونه‌گیری از جامعه بزرگ­تر به ­وسیله پرسشنامه حاصل شده است. در این پژوهش از روش­هـای آمـار توصیفی و استنباطی چون آزمون t تک­ نمونه­ای وضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط متغیرهای تحقیق، آزمون z فیشر و تفاوت دو ضریب همبستگی و آزمون مقایسه دو میانگین جامعه برای تفاوت ارتباط متغیرها بین اساتید و کارکنان و آزمون کولموگورف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع جامعه آماری استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده­ها نیز با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که رفتار شهروندی سازمانی تحت تأثیر ویژگی­های شغلی می­تواند نهادینه و تقویت شود(مالکی، 1387).

 

ابزار و روش

پژوهش حاضر از حیث هدف، پژوهشی کاربردی و از نظر روش اجرا، تحقیقی پیمایشی است. برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز در پژوهش حاضر، از روش پیمایشی استفاده شده است. برای گردآوری و تدوین پیشینه و ادبیات تحقیق، چارچوب نظری و مدل عملیاتی تحقیق، از روش اسنادی و به منظور گردآوری داده‌های مورد نیاز برای­سنجش اهداف و آزمون فرضیه‌های تحقیق، از روش میدانی (پیمایشی) استفاده شده است. ابزار مورد استفاده در روش میدانی جمع­آوری اطلاعات، پرسشنامه‌هایی است که با توجه به تعریف متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق و عملیاتی نمودن به صورت پرسشنامه‌های استاندارد تنظیم شده است.

پرسشنامه‌های مورد استفاده در تحقیق حاضر عبارتند از:

الف) پرسشنامه سنجش سلامت اجتماعی کی‌یز

ب) پرسشنامه سنجش رفتار شهروندی سازمانی

 

جامعه آماری، حجم نمونه، روش‌ نمونه­گیری و شیوه تجزیه وتحلیل

جامعه آماری این تحقیق کارکنان واحدهای دانشگاهی منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی می‌باشد. با توجه به گستردگی جامعه آماری، از جامعه آماری مورد بررسی، تعدادی از کارکنان به عنوان نمونه مورد بررسی انتخاب شده است.

به منظور تحلیل داده‌های جمع­­آوری شده به وسیله اجرای پرسشنامه، از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. بدین ترتیب که برای توصیف پاسخ‌های داده شده به سؤالات پرسشنامه تحقیق، از جدول­های توزیع فراوانی و درصد پاسخ‌های مربوط به هر یک از سؤالات استفاده شده و برای نشان دادن بعضی از داده‌های آماری به صورت هندسی، از نمودارهای مختلف متناسب با نوع داده­ها استفاده گردیده است و در سطح استنباطی برای آزمون فرضیه‌های تحقیق، از تحلیل همبستگی برای بررسی رابطه بین متغیرهای اساسی تحقیق (سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی) و از رگرسیون برای پیش­بینی متغیر وابسته تحقیق (رفتار شهروندی سازمانی) از روی متغیرهای پیش‌بین (مستقل) و نیز از تحلیل واریانس یک‌ سویه  (ANOVA)برای بررسی تفاوت کارکنان واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 از نظر دو متغیر اساسی تحقیق استفاده شده است. برای پردازش و تحلیل داده‌های تحقیق نرم­افزار آماری SPSS  مورد استفاده قرار گرفته است.

   یافته‌ها

فرضیه 1) سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد وظیفه‌شناسی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین بیان نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب  تشخیص R²  که عبارت است  از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 101/0 می‌باشد، می‌توان بیان نمود که  حدود 10 درصد تغییرات متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش بین x تبیین می‌گردد.    

جدول شماره (1): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه اول

 

 

 

 

 

 

خطای استاندارد		ضریب تشخیص تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
64471/2		099/0		101/0	318/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدار F	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	731/37	911/263	911/263	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			994/6	152/2343	335	باقیمانده
			-----	062/2607	336	کل

جدول شماره (2): ضرایب رگرسیون فرضیه اول

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	761/7	051/11	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	143/6	081/0	سلامت اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در متغیر سلامت اجتماعی موجب 081/0واحد افزایش در بعد وظیفه‌شناسی متغیر رفتار شهروندی سازمانی می‌شود.

فرضیه 2) سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد نوعدوستی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

 

جدول شماره (3): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه دوم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
55912/2		074/0		077/0	277/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه­آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	755/27	768/181	768/181	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			549/6	954/2193	335	باقیمانده
			------	769/2429	336	کل

 

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 077/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود  7 درصد تغییرات  متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (4): ضرایب رگرسیون فرضیه دوم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	904/9	643/13	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	968/5	067/0	سلامت اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در متغیر سلامت اجتماعی موجب 067/0واحد افزایش در بعد نوعدوستی متغیر رفتار شهروندی سازمانی آنان می‌شود.

فرضیه 3) سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد فضیلت مدنی رفتارشهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (5): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه سوم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص(R2)	R
65913/2		022/0		025/0	158/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
004/0	95/0	626/8	996/60	996/60	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			071/7	772/2368	335	باقیمانده
			------	769/2429	336	کل

 

از آن جاکه سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 004/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمود که آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 025/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 5/2 درصد تغییرات متغیر وابستهY، توسط تغییرات درمتغیر مستقل یا پیش بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (6): ضرایب رگرسیون فرضیه سوم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	379/12	720/17	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	937/2	039/0	سلامت اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در متغیر سلامت اجتماعی موجب 039/0واحد افزایش در بعد فضیلت مدنی متغیر رفتار شهروندی سازمانی می شود

فرضیه 4) سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد جوانمردی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (7): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه چهارم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
99764/1		650/0		651/0	807/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	429/624	825/2491	852/2491	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			991/3	840/1336	335	باقیمانده
			------	665/3828	336	کل

از آن جاکه سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمود که آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که  عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 651/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 5/6 درصد تغییرات  متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش­بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (8):  ضرایب رگرسیون فرضیه چهارم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	115/6-	567/6-	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	989/24	081/0	سلامت اجتماعی

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در متغیر سلامت اجتماعی موجب 081/0واحد افزایش در بعد جوانمردی متغیر رفتار شهروندی سازمان می‌شود.

فرضیه 5) سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر بعد احترام و تکریم رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (9): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه پنجم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
09845/2		550/0		552/0	743/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	361/412	835/1815	835/1815	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			404/4	174/1475	335	باقیمانده
			------	009/3291	336	کل

 

از آن جاکه سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمود که آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 552/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 5/5 درصد تغییرات  متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش­بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (10): ضرایب رگرسیون فرضیه پنجم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	130/1	583/2-	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	010/0	221/0	سلامت اجتماعی

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در متغیرسلامت اجتماعی موجب221/0واحد افزایش در متغیر  احترام و تکریم رفتار شهروندی سازمانی آنان می‌شود.

فرضیه 6) بعد انسجام اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان  واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

 

 

 

 

جدول شماره (11): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه ششم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
37533/2		262/0		264/0	514/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	445/120	576/679	576/679	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			642/5	139/1890	335	باقیمانده
			------	715/2569	336	کل

 

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 264/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 26 درصد تغییرات  متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (12): ضرایب رگرسیون فرضیه ششم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	002/0	109/3	285/5	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	975/10	081/0	انسجام اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در بعد انسجام اجتماعی متغیر سلامت اجتماعی موجب 081/0واحد افزایش در متغیر رفتار شهروندی سازمانی می‌شود.

فرضیه 7) بعد پذیرش اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (13): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه هفتم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
64620/2		480/0		482/0	694/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	166/311	898/2178	898/2178	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			994/6	796/2345	335	باقیمانده
			------	694/4524	336	کل

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 482/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود  48 درصد تغییرات متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش­بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (14): ضرایب رگرسیون فرضیه هفتم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	940/6-	142/13-	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	640/17	324/0	پذیرش اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در بعد پذیرش اجتماعی متغیر سلامت اجتماعی موجب 324/0واحد افزایش در متغیر رفتار شهروندی سازمانی می‌شود.

فرضیه 8) بعد شکوفایی اجتماعی سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (15): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه هشتم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
75382/2		518/0		519/0	720/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	396/361	651/2740	651/2740	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			584/7	476/2540	335	باقیمانده
			------	128/5281	336	کل

 

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 519/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 52 درصد تغییرات متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش­بین x تبیین می‌گردد.

 

 

 

 

جدول شماره (16): ضرایب رگرسیون فرضیه هشتم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	131/7-	054/14-	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	010/19	363/0	شکوفایی اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در بعد شکوفایی اجتماعی متغیر سلامت اجتماعی موجب 363/0واحد افزایش در متغیر رفتار شهروندی سازمانی می‌شود.

فرضیه 9) بعد مشارکت سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (17): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه نهم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
34688/2		339/0		341/0	584/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	152/173	692/953	692/953	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			508/5	121/1845	335	باقیمانده
			------	813/2798	336	کل

 

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 341/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 34 درصد تغییرات متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش­بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (18): ضرایب رگرسیون فرضیه نهم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	000/0	117/1-	977/1-	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	159/13	214/0	مشارکت

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در بعد مشارکت متغیر سلامت اجتماعی موجب 214/0واحد افزایش در متغیر رفتار شهروندی سازمانی می‌شود.

فرضیه 10) بعد انطباق اجتماعی کارکنان  واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است.

 

جدول شماره (19): تحلیل واریانس مربوط به مدل رگرسیونی فرضیه دهم

خطای استاندارد		ضریب تشخیص  تعدیل شده		ضریب تشخیص (R2)	R
71551/1		401/0		403/0	635/0
سطح معنی‌داری	سطح اطمینان	مقدارF	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منبع تغییرات
000/0	95/0	308/226	021/666	021/666	1	رگرسیون
نتیجه آزمون: .............			943/2	901/985	335	باقیمانده
			------	923/1651	336	کل

 

از آن جا که سطح معنی‌داری آزمون مربوطه برابر 000/0 می‌باشد، می‌توان چنین ادعا نمودکه آزمون فوق با خطای 05/0 یا سطح اطمینان 95/0 معنی­دار می‌باشد. ضریب تشخیص R² که عبارت است از  نسبت تغییرات توضیح داده شده توسط متغیر x به تغییرات کل، 403/0 می‌باشد. می‌توان بیان نمود که  حدود 40 درصد تغییرات متغیر وابسته Y، توسط تغییرات در متغیر مستقل یا پیش­بین x تبیین می‌گردد.

 

جدول شماره (20): ضرایب رگرسیون فرضیه دهم

نتیجه آزمون	سطح معنی‌داری	t	β	عنوان متغیر
رد فرض H0	086/0	723/1	116/2	عرض از مبدا
رد فرض H0	000/0	044/15	179/0	انطباق اجتماعی

 

 

 

 

با توجه به ضریب بتای محاسبه شده، یک واحد افزایش در بعد انطباق اجتماعی متغیر سلامت اجتماعی موجب 179/0واحد افزایش در متغیر  رفتار شهروندی سازمانی می‌شود.

 

بحث و نتایج

نتایج حاصل از بررسی و آزمون فرضیه­های تحقیق حاضر نشان می­دهد:

- سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13، بربعد وظیفه­شناسی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 38 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 32 سئوال مربوط به سلامت اجتماعی و 6 سئوال مربوط به بعد وظیفه­شناسی رفتار شهروندی سازمانی است اندازه‌گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین سلامت اجتماعی و بعد وظیفه­شناسی رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13، بر بعد نوعدوستی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 38 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 32 سئوال مربوط به سلامت اجتماعی و 6 سئوال مربوط به بعد نوعدوستی رفتار شهروندی سازمانی است اندازه‌گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین سلامت اجتماعی و بعد نوعدوستی رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13، بر بعد فضیلت مدنی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 38 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 32 سئوال مربوط به سلامت اجتماعی و 6 سئوال مربوط به بعد فضیلت مدنی رفتار شهروندی سازمانی است اندازه‌گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین سلامت اجتماعی و بعد فضیلت مدنی رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13، بر بعد جوانمردی رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 38 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 32 سئوال مربوط به سلامت اجتماعی و 6 سئوال مربوط به بعد جوانمردی رفتار شهروندی سازمانی است اندازه­گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین سلامت اجتماعی و بعد جوانمردی رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13، بر بعد احترام و تکریم رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 38 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 32 سئوال مربوط به سلامت اجتماعی و 6 سئوال مربوط به بعد احترام و تکریم رفتار شهروندی سازمانی است اندازه‌گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین سلامت اجتماعی و بعد احترام و تکریم رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- بعد شکوفایی اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 37 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 7 سئوال مربوط به بعد شکوفایی اجتماعی سلامت اجتماعی و 30 سئوال مربوط به رفتار شهروندی سازمانی است اندازه­گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین بعد شکوفایی اجتماعی سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- بعد مشارکت اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان  واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 36 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 6 سئوال مربوط به بعد مشارکت اجتماعی سلامت اجتماعی و 30 سئوال مربوط به رفتار شهروندی سازمانی است اندازه­گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین بعد مشارکت اجتماعی سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- بعد انسجام اجتماعی سلامت اجتماعی­ کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 37 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 7 سئوال مربوط به بعد انسجام اجتماعی سلامت اجتماعی و 30 سئوال مربوط به رفتارشهروندی سازمانی است اندازه­گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین بعد انسجام اجتماعی سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

- بعد همبستگی اجتماعی سلامت اجتماعی­کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 36 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 6 سئوال مربوط به بعد همبستگی اجتماعی سلامت اجتماعی و 30 سئوال مربوط به رفتار شهروندی سازمانی است اندازه­گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین بعد همبستگی اجتماعی سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

بعد پذیرش اجتماعی سلامت اجتماعی کارکنان واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بر رفتار شهروندی سازمانی آنان موثر است. این فرضیه به وسیله 36 سئوال پرسشنامه که ترکیبی از 6 سئوال مربوط به بعد پذیرش اجتماعی سلامت اجتماعی و 30 سئوال مربوط به رفتار شهروندی سازمانی است اندازه­گیری شده است. تحلیل آماری انجام شده در فصل قبل، نشان می­دهد که بین بعد پذیرش اجتماعی سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

براساس نتایج کلی حاصل از تحقیق، بین سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

پیشنهادها

در تحقیق حاضر پیشنهادهایی به دو منظور ارائه می­گردد:

الف) پیشنهادها در راستای نتایج تحقیق

همان طور که نتایج تحقیق نشان می­دهد بین سلامت اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی رابطه معنی‌داری وجود دارد. براین اساس راهکارهای زیر برای بالا بردن میزان سلامت اجتماعی در بین­کارکنان واحدها و مراکز منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی پیشنهاد می­گردد:

- کمک به کارکنان جهت ارتقاء میزان شکوفایی اجتماعی

- کمک به کارکنان جهت ارتقاء میزان مشارکت اجتماعی

- کمک به کارکنان جهت ارتقاء میزان انسجام اجتماعی

- کمک به کارکنان جهت ارتقاء میزان همبستگی اجتماعی

- کمک به کارکنان جهت ارتقاء میزان پذیرش اجتماعی

- کمک به حفظ و تقویت وظیفه­شناسی در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

- کمک به حفظ و تقویت نوعدوستی در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

- کمک به حفظ و تقویت فضیلت مدنی در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

- کمک به حفظ و تقویت جوانمردی در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13

- کمک به حفظ و تقویت احترام و تکریم در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 1

ب) پیشنهادها برای محققان آتی

در تحقیق حاضر در رابطه با ارتباط رفتار شهروندی سازمانی با سلامت اجتماعی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 13 بررسی شده است. پیشنهاد می‌گردد که محققان بعدی چنین بررسی را در واحدها و مراکز دانشگاهی مناطق و استان‌های دیگر انجام دهند تا با مقایسه نتایج حاصل، اعتماد و اطمینان بیشتری در به کارگیری نتایج به وجود آید. در این تحقیق مولفه‌های سلامت اجتماعی از دیدگاه کی‌یز مدنظر بوده است، پیشنهاد می‌گردد در تحقیقات دیگر از دیدگاه‌های سایر صاحب­نظران برای سنجش سلامت اجتماعی استفاده شود.

 

منابع

احمدی، ف. (1388). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه رفتار شهروندی سازمانی و ارائه الگو برای شرکت ملی نفت ایران. رساله دکتری، دانشگاه تهران- پردیس قم.

اسلامی، ح؛ و دیگری. (1386). رفتار شهروندی‌ سازمانی. ماهنامه تدبیر. سال18، شماره 187.

توره، ن. (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. تهران: نشریه فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره دوازدهم، صص 63-31.

زارع، ح. (1383). نقش رفتار شهروندی سازمانی در عملکرد سازمان. نشریه فرهنگ مدیریت. دوم، ششم، صص 169-151.

حافظ‌نیا، م. (1384). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت. چاپ یازدهم.

حسنی کاخکی، ا؛ قلی پور، آ. (1386). رفتار شهروندی سازمانی: گامی دیگر در جهت بهبود عملکرد سازمان در قبال مشتری، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 45، زمستان، صص 115-145.

حسنی­کاخکی، ا. (1385). بررسی میان رفتارشهروندی سازمانی و وفاداری مشتری در گروه شرکت همکاران سیستم. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران.

خاکی، غ. (1384). روش تحقیق با رویکردی به پایان­نامه نویسی. تهران: انتشارات بازتاب. چاپ دوم.

شاطری، ک؛ و دیگری. (1388). رفتار شهروندی اجباری در سازمان. ماهنامه تدبیر. شماره 212، دی، صص 61-58.

زارعی‌متین، ح؛ و دیگران. (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. فصلنامه نشریه فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره دوازدهم، بهار، صص 63-31.

سید جوادین، ر. (1384). مدیریت کیفیت خدمات. تهران: انتشارات نگاه دانش. چاپ اول.

فیتز، س؛ و دیگران. (1382). کیفیت خدمات. (جلد اول)، ترجمه: س، م، اعرابی و دیگری. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ اول.

سلطانی، (1385). مروری بر فن کیفیت خدمات. ماهنامه تدبیر. سال هجدهم- شماره 184.

زمانی، م. (1380). کیفیت خدمات. فصلنامه بانک صادرات. شماره 18، 16.

سکاران، ا. (1384). روش‌های تحقق در مدیریت. ترجمه: م، صائبی و دیگری. انتشارات موسسه عالی آموزشی و پژوهشی مدیریت و برنامه­ریزی.

زارعی­متین، ح؛ و دیگران. (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. نشریه فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره12، صص 63-31.

عباسی، م؛ و دیگری. (1388). رفتار شهروندی سازمانی گامی در جهت افزایش کارایی سازمان‌ها. نشریه کار و جامعه. شماره 106-107، فروردین و اردیبهشت، صص 93-83.

مالکی، م. (1387). بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمانی با عوامل شغلی در دانشگاه اصفهان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، اصفهان.

مقیمی، م. (1385). بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمانی و فرهنگ کارآفرینی در سازمان‌های دولتی. فصلنامه نشریه فرهنگ مدیریت. شماره سیزدهم، تابستان، صص 192-171.

مقیمی، م. (1384). رفتار شهروندی سازمانی از تئوری تا عمل. نشریه فرهنگ مدیریت. سال سوم، شماره 11، صص 48-19.

موحدزاده، ا. (1388). بررسی رابطه سبک رهبری تحولی آموزشی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی دبیران. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران.

هویدا، ر؛ و دیگری. (1387). بررسی سطح رفتار شهروندی سازمانی کارکنان. پژوهشنامه مدیریت اجرایی. سال نهم، شماره 1، (پیاپی33). فروردین و اردیبهشت، صص 118-103.

Gibbons, P. (2001). Spirituality at work: Apre-Theoretical overview". MSC.Thesis-Birkbeck College, University of London, Aug.

Milliman, j. Czaplewski, A. j. andFerguson, j. (2003). "Workplace spirituality and   employee work attitudes, An exploratory empirical assessment". journal of Organizational Change Management, Vol. 16, No 4, Pp. 426-447.  

Mitroff, I., and Denton, E. (1999). "A Spiritual Audit of Corporate America:A Hard Look at Spirituality". Religion, and Values in the Workplace. Jossey-Bass, SanFrancisco.

Polat, S. (2009). "Organizational citizenship behavior display levels of the teachers at secondary schools according to the perceptions of the school administrators". journal of procedia social and behavioral sciences, No. 1, Pp. 1591-1596.                                                                                                                                   

Zeithaml, V. A, Berry, L. L. and Parasuraman, A. (1996). The behavioural consequences of service quality.Journal of Marketing. 60 (2), Pp. 31–46.

 Keaveney. S, M. (1995). customer switching behavior in services industries: An Exploratory Study. journal of marketing.vol. 59 (April), Pp. 71-82

citizenship behavior (OCB) display levels of the teachers at secondary schools according to the perceptions of the school administrators. Procedia Social and Behavioral Sciences. 1, Pp. 1591–1596.

 

 

 

 

---

1. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران (نویسنده مسئول).

 E- mail: [e-mail]                                                                                                          

2. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، گروه علوم تربیتی؛ بناب- ایران.

¹. Organizational Citizenship Behavior (OCB)

مراجع

احمدی، ف. (1388). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه رفتار شهروندی سازمانی و ارائه الگو برای شرکت ملی نفت ایران. رساله دکتری، دانشگاه تهران- پردیس قم.

اسلامی، ح؛ و دیگری. (1386). رفتار شهروندی‌ سازمانی. ماهنامه تدبیر. سال18، شماره 187.

توره، ن. (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. تهران: نشریه فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره دوازدهم، صص 63-31.

زارع، ح. (1383). نقش رفتار شهروندی سازمانی در عملکرد سازمان. نشریه فرهنگ مدیریت. دوم، ششم، صص 169-151.

حافظ‌نیا، م. (1384). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت. چاپ یازدهم.

حسنی کاخکی، ا؛ قلی پور، آ. (1386). رفتار شهروندی سازمانی: گامی دیگر در جهت بهبود عملکرد سازمان در قبال مشتری، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 45، زمستان، صص 115-145.

حسنی­کاخکی، ا. (1385). بررسی میان رفتارشهروندی سازمانی و وفاداری مشتری در گروه شرکت همکاران سیستم. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران.

خاکی، غ. (1384). روش تحقیق با رویکردی به پایان­نامه نویسی. تهران: انتشارات بازتاب. چاپ دوم.

شاطری، ک؛ و دیگری. (1388). رفتار شهروندی اجباری در سازمان. ماهنامه تدبیر. شماره 212، دی، صص 61-58.

زارعی‌متین، ح؛ و دیگران. (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. فصلنامه نشریه فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره دوازدهم، بهار، صص 63-31.

سید جوادین، ر. (1384). مدیریت کیفیت خدمات. تهران: انتشارات نگاه دانش. چاپ اول.

فیتز، س؛ و دیگران. (1382). کیفیت خدمات. (جلد اول)، ترجمه: س، م، اعرابی و دیگری. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ اول.

سلطانی، (1385). مروری بر فن کیفیت خدمات. ماهنامه تدبیر. سال هجدهم- شماره 184.

زمانی، م. (1380). کیفیت خدمات. فصلنامه بانک صادرات. شماره 18، 16.

سکاران، ا. (1384). روش‌های تحقق در مدیریت. ترجمه: م، صائبی و دیگری. انتشارات موسسه عالی آموزشی و پژوهشی مدیریت و برنامه­ریزی.

زارعی­متین، ح؛ و دیگران. (1385). شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی. نشریه فرهنگ مدیریت. سال چهارم، شماره12، صص 63-31.

عباسی، م؛ و دیگری. (1388). رفتار شهروندی سازمانی گامی در جهت افزایش کارایی سازمان‌ها. نشریه کار و جامعه. شماره 106-107، فروردین و اردیبهشت، صص 93-83.

مالکی، م. (1387). بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمانی با عوامل شغلی در دانشگاه اصفهان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، اصفهان.

مقیمی، م. (1385). بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمانی و فرهنگ کارآفرینی در سازمان‌های دولتی. فصلنامه نشریه فرهنگ مدیریت. شماره سیزدهم، تابستان، صص 192-171.

مقیمی، م. (1384). رفتار شهروندی سازمانی از تئوری تا عمل. نشریه فرهنگ مدیریت. سال سوم، شماره 11، صص 48-19.

موحدزاده، ا. (1388). بررسی رابطه سبک رهبری تحولی آموزشی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی دبیران. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران.

هویدا، ر؛ و دیگری. (1387). بررسی سطح رفتار شهروندی سازمانی کارکنان. پژوهشنامه مدیریت اجرایی. سال نهم، شماره 1، (پیاپی33). فروردین و اردیبهشت، صص 118-103.

Gibbons, P. (2001). Spirituality at work: Apre-Theoretical overview". MSC.Thesis-Birkbeck College, University of London, Aug.

Milliman, j. Czaplewski, A. j. andFerguson, j. (2003). "Workplace spirituality and   employee work attitudes, An exploratory empirical assessment". journal of Organizational Change Management, Vol. 16, No 4, Pp. 426-447.  

Mitroff, I., and Denton, E. (1999). "A Spiritual Audit of Corporate America:A Hard Look at Spirituality". Religion, and Values in the Workplace. Jossey-Bass, SanFrancisco.

Polat, S. (2009). "Organizational citizenship behavior display levels of the teachers at secondary schools according to the perceptions of the school administrators". journal of procedia social and behavioral sciences, No. 1, Pp. 1591-1596.                                                                                                                                   

Zeithaml, V. A, Berry, L. L. and Parasuraman, A. (1996). The behavioural consequences of service quality.Journal of Marketing. 60 (2), Pp. 31–46.

 Keaveney. S, M. (1995). customer switching behavior in services industries: An Exploratory Study. journal of marketing. vol. 59 (April), Pp. 71-82

citizenship behavior (OCB) display levels of the teachers at secondary schools according to the perceptions of the school administrators. Procedia Social and Behavioral Sciences. 1, Pp. 1591–1596.