بررسی رابطه بین استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 3، دوره 6، شماره 18، اردیبهشت 1392، صفحه 47-57   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مهدی حاجی‌آقا¹؛ آرزو علیزاده²

¹عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه- ایران.

²دانشگاه آزاد اسلامی، گروه علوم اجتماعی؛ کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، تبریز- ایران.

چکیده

هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه بین استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان در بین دانشجویان دختردانشگاه آزاد سلامی واحد ارومیه بوده است. جامعه­آماری شامل کل تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه به تعداد 12466 نفر بود که در ‌این میان  376 نفر بر اساس فرمول کوکران بعنوان نمونه آماری انتخاب شدند و جهت نمونه‌گیری از روش خوشه‌ای و طبقه‌ای متناسب با حجم نمونه از بین دانشکده‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه استفاده شد. ابزار اندازه‌گیری ازطریق اعتبار صوری و پیش­آزمون استفاده گردید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، بین میران استفاده از رسانه‌های خارجی با انگیزه سبک زندگی استفاده کنندگان از رسانه خارجی و تغییر گروه مرجع تفاوت معناداری مشاهده شد، ولی بین ویژگی‌های زمینه‌ای، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و انگیزه‌های علمی و آموزشی، اخبار، در استفاده از رسانه‌های خارجی تفاوت معناداری مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

رسانه خارجی؛ گروه مرجع؛ دانشجویان دختر

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال پنجم، شماره هیجدهم، بهار 1392

ص ص 57-47

 

 

 

 

 

بررسی رابطه بین استفاده از رسانه‌های خارجی و
  تغییر گروه مرجع دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

دکتر مهدی حاجی­آقا^[1]

آرزو علیزاده^[2]

تاریخ دریافت مقاله:7/8/1393       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/11/1393

چکیده

هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه بین استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان در بین دانشجویان دختردانشگاه آزاد سلامی واحد ارومیه بوده است. جامعه­آماری شامل کل تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه به تعداد 12466 نفر بود که در ‌این میان  376 نفر بر اساس فرمول کوکران بعنوان نمونه آماری انتخاب شدند و جهت نمونه‌گیری از روش خوشه‌ای و طبقه‌ای متناسب با حجم نمونه از بین دانشکده‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه استفاده شد. ابزار اندازه‌گیری ازطریق اعتبار صوری و پیش­آزمون استفاده گردید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، بین میران استفاده از رسانه‌های خارجی با انگیزه سبک زندگی استفاده کنندگان از رسانه خارجی و تغییر گروه مرجع تفاوت معناداری مشاهده شد، ولی بین ویژگی‌های زمینه‌ای، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و انگیزه‌های علمی و آموزشی، اخبار، در استفاده از رسانه‌های خارجی تفاوت معناداری مشاهده نشد.

واژگان کلیدی: رسانه خارجی، گروه مرجع، دانشجویان دختر.

 

مقدمه

یکی از پدیده‌های جدیدی­که امروزه در رابطه با جامعه و فرهنگ، مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته، پدیده رسانه‌ها و وسایل رابطه جمعی است. امروزه با گسترش رسانه‌ها، جریان انتقال و اشاعه فرهنگ در سطحی وسیع و در زمانی کوتاه صورت گرفته و مجموعه وسیعی از معانی در نظام فرهنگی در کل جامعه گسترش می‌یابد. به نظر می‌رسدکه مفهوم «رسانه» با «تغییر» گره خورده­است. مواجهه زیاد با رسانه‌های جمعی در تغییر فکر، ارزش، هویت و علایق فردی و جمعی تاثیرگذار است. در موارد بسیار محدودی کار رسانه تثبیت عقاید موجود است، بلکه کاراصلی رسانه معرفی نوآوری‌ها و ایده‌ها و ارزش­های نو به جامعه است. هم­ اکنون با فراملی شدن رسانه‌ها، آن‌ها چیزهایی را به مردم نشان می‌دادند که تاکنون آن‌ها ندیده‌اند. در دوره رسانه­سالاری کنونی، نوعی جابجایی در گروه­های مرجع نسل­های کنونی رخ داده است. این جابجایی در جامعه‌پذیری و تعیین الگوهای زندگی بسیار تاثیرگذار است. اگر تا قبل از این والدین و نهادهای آموزشی و همسالان گروه مرجع پراهمیت در جامعه‌پذیری افراد بودند، اکنون رسانه گروه مرجع پر اهمیت است و نقش گروه­های مرجع دیگر را کم اثر نموده و یا به کنار نهاده است.

«مرتُن» گروه‌های مرجع را به دو دسته گروه‌های مرجع مثبت و منفی تقسیم می‌کند. «گی روشه» درکتاب کنش­اجتماعی معتقد است­که «درجریان اجتماعی شدن فقط درنظر گرفتن محیط‌های تعلق کافی نیست، بلکه باید محیط‌های مرجع را نیز در نظر داشت و آن‌ها محیط هایی هستند که فرد بی­آن که به آن‌ها تعلق داشته باشد، مدل‌ها و ارزش‌ها را از آن‌ها به عاریت گرفته و تحت تاثیر آن‌ها قرار می‌گیرد.

در فرهنگ تاریخ کهن ایرانی همواره افراد، گروه‌ها و شخصیت‎های دینی، ادبی، علمی و قهرمانان حماسی وجود داشته که شیوه زندگی و نحوه سلوک آنان الگو و سرمشق طبقات مختلف جامعه قرار می‌گرفته است. افراد، شخصیت­ها، و گروه‌های فوق­الذکر به عنوان مرجع، در گذشته مورد توجه اقشار و طبقات مختلف اعم از اکثریت مردم کوچه و بازار و اقلیت خواص در جامعه قرار داشتند و مردم در نوع رفتار، طرز سلوک و گفتار از آنان تاثیر می‌پذیرفتند و در سنجش ارزش خود با دیگران، آنان را مورد قیاس قرار می‌دادند و در عمل از ارزش­ها و هنجارها پذیرفته شده آنان الهام می‌گرفتند حتی بدون این ‌که عملاً به این گروه‌ها تعلق داشته باشند.

پرداختن به تحقیق حاضر ازاین جهت مهم است­که ضمن سنجش گروه‌های­مرجع نمونه مورد مطالعه به بررسی تغییر گروه‌های مرجع و شناسایی رابطه بین استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع می‌پردازد. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی و شناسایی تغییرات احتمالی گروه مرجع و چگونگی رابطه استفاده از رسانه‌های خارجی را برتغییرات گروه مرجع دانشجویان مورد مطالعه دربین دانشجویان دانشگاه آزاد واحد ارومیه است و سوال اصلی تحقیق این است که  آیا میزان استفاده از رسانه­ای خارجی با انتخاب و تغییر گروه مرجع رابطه دارد؟

گروه مرجع به عنوان الگوی داوری و ارزیابی کار فرد برای اشخاص اهمیت دارند. بیشتر ما در ارزیابی رفتار، قیافه ظاهری، ارزش‌ها و نظایر آن به معیاری مراجعه می‌کنیم که گروه مرجع‌مان به دست می‌دهد. باید این نکته را یادداشت که برای ارجاع به یک گروه مرجع به عنوان معیار، لازم نیست که خود عضو آن باشیم(کوئن، 1377: 99).

رابرتسون براین باور است­که گروه­های مرجع مانند شبکه‌ها نقشی حیاتی در زندگی اجتماعی انسان‌ها دارند و افراد برای مشورت و اخذ نظرات به شبکه روابط خود مراجعه می‌کنند. افراد به طور دائم با سایر مردم و گروه‌ها کنش متقابل دارند. این نوع رابطه به صورت شبکه‌های اجتماعی سازمان می‌یابند، شبکه روابطی­که فرد را بطور مستقیم و غیرمستقیم به سایر مردم پیوند می‌زند، مثلاً می‌توان به شبکه خویشان، دوستان، همکلاسی‌ها، هم­کلوپی‌ها و همکاران اشاره کرد. البته لازم به ذکر است که شبکه یک شخص دقیقا یک گروه نیست، زیرا اعضای آن همگی با یکدیگر کنش متقابل ندارند، لیکن شبکه در برگیرنده گروه­هاست و دسترسی غیر مستقیم به سایر گروه­ها را فراهم می­سازد(رابرتسون، 1372: 154).

با ترکیب این سه دسته می‌توان گفت، ممکن است یک گروه مرجع خودی یا غیرخودی محسوب می‌شود، ما در آن عضو نباشیم و در عین حال به طور غیر مستقیم برای الگوپذیری به آن مراجعه کنیم. در واقع می‌توان ترکیبی از این دسته را در آن واحد داشت.

هم­چنین گروه‌های مرجع را می‌توان ازلحاظ مثبت و منفی بودن متمایزکرد. گروه مرجع مثبت گروهی است که شخص آن را پذیرفته و به آن تعلق، یا تمایل دارد، با آن هویت‌یابی می‌کند و به لحاظ روان­شناختی به آن تعلق خاطر دارد. اما گروه مرجع منفی گروهی است که فرد شخصاً آن را رد می‌کند یا خود را از آن مبری می‌داند. به بیان دیگر، گروه مرجع منفی گروهی است که فرد با رد آن، عضویت و هویتی را که خواهانش نیست نشان می‌دهد. افراد احساس و رفتارمطلوب خود را با یک­گروه مرجع منفی مقایسه می‌کنند.

ولمن معتقد است مساله اصلی در دیدگاه شبکه، روابط است و واحد تشکیل دهنده ساخت جامعه، شبکه‌های تعاملی هستند. ساخت اجتماعی به عنوان یک شبکه، از اعضای شبکه و مجموعه پیوندهایی که افراد، کنشگران یا گروه‌ها را به هم متصل می‌سازند، تشکیل شده است. اعضای شبکه می‌توانند افراد، گروه‌ها، نهادها و سازمان‌ها باشند(ولمن، 1988؛ به نقل از باستانی، 1386: 67).

در بررسی تاثیرات اجتماعی و روانی تکنولوژی­های اطلاعاتی و ارتباطی بر جامعه، دو دسته نظریات مطرح‌اند. رویکردهای تکنولوژی نقش تکنولوژی رسانه‌ها جدید را در روابط و تبعات اجتماعی آن تعیین کننده می‌دانند و دربررسی نهایی، تکنولوژی را شکل دهنده روابط اجتماعی و صورت‎های تحول می‌دانند. در مجموع این رویکرد‌ها به ابعاد اجتماعی رسانه‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی به صورت حاشیه­ای و با اهمیت کمتر نگریسته‌اند. نظریه‌های تعاملی مبادله و نظریات جدیدی چون نظریه جهانی شدن ارتباطات، امپریالیست فرهنگی و دهکده جهانی مک لوهان از جمله نظریاتی هستند که به اثرات رسانه با توجه به پیامدهای اجتماعی پرداخته‌اند. این نظریات هر کدام به شیوه­ای اثرات تکنولوژی بر جامعه و تحولات آن در نظر می‌گیرند، ولی در جریان تاثیر در واقع بدون در نظر گرفتن عامل انسانی است که نقش مهمی در فرایند رابطه ایفا می‌نماید. نظریه استفاده و خشنودسازی و نظریه وابستگی، نظریه ارزش و انتظار از جمله نظریاتی هستند که انسان را به عنوان عامل فرایند ارتباطی، فعال ارزیابی می‌کنند و جایگاه خاصی برای آن قائل می‌شوند(پیرمحمدی، 1387: 143).

رسانه‌های جمعی یا عمومی[3] و به تعبیر دیگر وسایل رابطه جمعی می‌باشد و منظور از آن دسته‌ای از وسایل هستندکه مورد توجه تعدادکثیری می‌باشند و ازتمدن‌های جدید به وجود آمده‌اند(ساروخانی، 1368: 3). رسانه‌های همگانی­صنعتی متحول و درحال رشد هستند و بطورکلی ارزیابی‌ها، نظریات و قضاوت‌های ارزشی خود را از مسایل مختلف در لابلای برنامه‌ها، گفته­ها، خبرها و برنامه‌های تفریحی به طور پنهان و آشکار می‌گنجانند(مهرداد، 1380: 10-9). ازنظر والرشتاین، جهانی­شدن فرهنگی به­معنای سیطره فرهنگ غرب بر دیگر فرهنگ‌هاست که به دوگانگی فرهنگی درجنوب منجر خواهدشد. منتقدانی چون او معتقدند غربی کردن نمی‌تواند آخرین و بهترین پاسخ به جهانی شدن باشد، زیرا غرب خود از مشکلات عدیده اجتماعی و فرهنگی رنج می برد و با چالش‌های بسیاری در این زمینه روبروست. سطه غربی بر رسانه‌ها و ابزارهای نوین رسانه‌ای به ویژه شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنت به بی­ثباتی فرهنگی، ارزشی و هویتی در کشورهای پیرامونی منجر می‌شود. برخی از صاحب­نظران با تاکید بر اهمیت نقش رسانه‌ها در فرایند جهانی‌سازی تا آن­جا پیش می­رودکه از مفهوم رسانه‌ای شدن زندگی یاد می‌کنند و معتقدند امروز رسانه‌ها به عنوان بازیگران اصلی فرایند جهانی شدن، آن هم نه به مثابه ابزار، بلکه به مثابه «هویت»هایی و فرهنگ‌هایی مطرح‌اند که هماهنگ و هم شان دولت‌های ملی هستند و از حیث توان­مندی و امکانات در شکل‌دهی به ماهیت جامعه انسانی، حضور فعال دارند و معنای تازه­ای از زندگی پدید می­آورند. واقعیت این است که وقوع انقلاب اطلاعات و پیدایش فناوری جدید از سیاست و ساختارهای قدرت در جامعه می‌شود. در همین راستا می‌توان گفت قدرت نیز در دست کسانی تمرکز می‌یابد که امکان تولید، کنترل و انتشار موثرتر و کارامدتر اطلاعات را داشته باشند(پیرمحمدی، 1387: 144).

از نظر لینتن، پایگاه اجتماعی وضعی است که یک شخص یا گروه در یک نظام اجتماعی در برابر دیگران می‌یابد. پایگاه را پایه­هایی چون آموزش، ثروت، درآمد، خانواده و ...  تشکیل می‌دهد. ریچ وی و جانسون نیز معتقدند هر چه پایگاه افراد در یک جامعه افزایش یابد، امکان دست­یابی آن‌ها به امکانات و خدمات مختلف­آموزشی، بهداشتی، رفاهی و غیره نیز افزایش می‌یابد و درنتیجه احساس تعلق افراد جامعه با احساس رضایت از زندگی در جامعه توام نشود، به تدریج همبستگی نیز نقصان می‌یابد. پس هر چه احساس فرد از زندگی رضایت­مندانه‌تر باشد، به همان میزان نیز احساس امنیت را تجربه خواهدکرد و قادر به تولید آن نیز خواهد بود. رابرتسون بر این باور است که گروه های مرجع مانند شبکه‌ها نقشی حیاتی در رزندگی اجتماعی انسان‌ها دارند و افراد برای مشورت و اخذ نظرات به شبکه روابط خود مراجعه می‌کنند. افراد به طور دائم با سایرمردم و گروه‌ها کنش متقابل دارند. این نوع رابطه به صورت شبکه‌های اجتماعی سازمان می­یابند، شبکه روابطی که فرد را به‌ طور مستقیم و غیر مستقیم به سایر مردم پیوند می‌زند، مثلاً می‌توان به شبکه خویشان، دوستان، همکلاسی‌ها، هم­کلوپی‌ها و همکاران اشاره کرد. البته لازم به ذکر است­که شبکه یک شخص دقیقاً یک گروه نیست، زیرا اعضای آن همگی با یکدیگر کنش متقابل ندارند، لیکن شبکه در برگیرنده گروه­هاست و دسترسی غیرمستقیم به سایر گروه ها را فراهم می‌سازد(رابرتسون، 1372: 154). درایران اولین مطالعات درباره گروه‌های مرجع در رابطه با مرجع شدن گروه‌های غربی مانند  رپ و هوی متال در دهه در 60 انجام شده است. این پژوهش‌ها درصد شناسایی عوامل درون­زا و برون­زای موثر برتغییر ارزشی جوانان بوده و عمدتاً دراین نقطه اشتراک نظردارندکه غرب با حرکت­های برنامه­ریزی شده درصدد القای فرهنگ مصرف­گرایی خود درمیان جوانان کشور می‌باشد. منطقی(1377) به این نتیجه رسیده است که غرب با عملیات روانی دقیق دریک روند طولانی موفق به تغییر گروه مرجع بخشی از جوانان شده است(هزارجریبی و دیگری، 1389: 62). در تحقیقی که در سال 1389 جعفر هزار جریبی و محمد آقابیگی کلاکی، دربررسی عوامل موثر برگزینش گروه مرجع بین دانشجویان دانشگاه‌های اصفهان انجام شده است. عواملی مانند مطلوب نظام‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارزشی جوامع غربی و نیز تاثیر آن برتغییر گروه مرجع تحلیل شده است. از دیگر عواملی­که به عنوان متغییر مورد استفاده قرارگرفته است می‌توان به گستره تبلیغاتی و رسانه‌ای جوامع غربی برای تبدیل خود بعنوان مرجع برای سایر جوامع و هم­چنین طبقه اقتصادی و اجتماعی افراد اشاره­کرد و نتایج این­تحقیق نشان می‌دهدکه شاهد تغییرگروه مرجع درطیف وسیعی از دانشجویان به وجود آمده است و به گونه­ای­که تغییر گروه مرجع حدود 40 درصد از دانشجویان وجود دارد(همان). در تحقیقی که در سال 1388 توسط محمد رضاحمزه­ای، عبدالحمید پاپ زن، محمدامین شریفی درمورد تعیین تفاوت­جنسیتی درگرایش جوانان به گروه مرجع درشهر سنندج انجام شده است. نشان می‌دهد که پذیرش گروه مرجع جوانان تحت تاثیر تفاوت­های جنسیتی متفاوت است (حمزه‌ای و دیگری، 1388: 97). در تحقیقی که در نیم سال 83- 1382 در بین دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اردبیل توسط رسولی و نریمانی به بررسی میزان و علل گرایش دانشجویان به رسانه‌های گروهی داخلی وخارجی به منظور دست­یابی به اندازه­گرایش به رسانه‌های­گروهی داخلی وخارجی و انگیزه استفاده کنندگان از رسانه‌ها نشان می‌دهدکه از بین رسانه‌های­گروهی غیرمکتوب تلویزیون بیشترین­جاذبه را برای دانشجویان دارد و روزنامه از رسانه‌های مکتوبی است که دانشجویان علاقه زیادی به آن دارند. علاقه به ماهواره 8/22 درصد دانشجویان مشاهده می‌شود. اما تنها 7/4 درصد دانشجویان به آن دسترسی دارند. انگیزه کسب­اخبار و شنیدن موسیقی درگرایش دانشجویان به استفاده ازرادیوهای خارجی بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. هم­چنین ازمیان برنامه­های رادیویی محلی، دانشجویان از برنامه محلی نیز استقبال می‌کنند ولی استفاده از رسانه‌های مکتوب محلی در استان قریب به 84 درصد از آن استفاده نمی‌کنند یا در حد بسیار کم بهره می‌گیرند(رسولی و نریمانی: 26).

 

روش تحقیق

تحقیق حاضر ازلحاظ معیار اجرایی، تحقیق کاربردی، از لحاظ زمانی، مقطعی و از نظر روش تحقیق، پیمایشی است. ابزارگردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته با مقیاس لیکرت بوده است. جامعه آماری شامل کل تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه به تعداد 12466 نفر بودند که در‌ این میان 376 نفر بر اساس فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.

 

یافته‌های تحقیق

براساس یافته‌های تحقیق 4/11 درصد از دانشجویان موردمطالعه در دوره کاردانی مشغول به تحصیل بوده، 6/68 درصد دانشجویان مورد مطالعه در دوره کارشناسی مشغول به تحصیل می‌باشند، 4/14 درصد دانشجویان مورد مطالعه در دوره کارشناسی­ ارشد و 6/5 درصد دانشجویان مورد مطالعه در دوره دکترا مشغول تحصیل بودند. از نظر پایگاه اجتماعی- اقتصادی 13 درصد از دانشجویان مورد مطالعه پایین، پایگاه اجتماعی- اقتصادی 6/72 درصد از دانشجویان مورد مطالعه متوسط، پایگاه اجتماعی- اقتصادی 4/14 درصد از دانشجویان مورد مطالعه بالا می‌باشد. 2 درصد از دانشجویان مورد مطالعه معتقدندکه مدت زمان استفاده­شان از رسانه‌های خارجی خیلی­کم می‌باشد. 6/14 درصد از دانشجویان مورد مطالعه معتقدند که­ مدت زمان استفاده­شان از رسانه‌های خارجی­ کم می‌باشد. 6/42 درصد از دانشجویان مورد مطالعه معتقدندکه مدت زمان استفاده­شان از رسانه‌های خارجی متوسط می‌باشد. 9/31 درصد از دانشجویان مورد مطالعه معتقدند که مدت زمان استفاده­شان از رسانه‌های خارجی زیاد می‌باشد. 8/8 درصد از دانشجویان مورد مطالعه معتقدندکه مدت زمان استفاده­شان از رسانه‌های خارجی خیلی زیاد می‌باشد. هم­چنین 14/41 درصد دانشجویان مورد مطالعه گروه مرجع­شان خودی است و 3/50 درصد دانشجویان مورد مطالعه گروه مرجع شان بیگانه است.

- بین مدت زمان استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت وجود دارد.

نتیجه به دست آمده از آزمون کای دو سطح معنی‌داری 05/0 را نشان می‌دهد و نتایج این یافته با یافته‌های هزارجبیری و آقابیگی کلاکی که یکی از علل تغییر گروه مرجع استقاده از رسانه‌های خارجی شناسایی شده همسویی دارد.

جدول شماره  (1): توزیع فراوانی گروه مرجع دانشجویان استفاده کننده

از رسانه‌های خارجی بر اساس مدت زمان استفاده

		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		59/9	4	048/0
خیلی کم	تعداد	1	7	8
	درصد در گروه مرجع	5/0%	8/3%	1/2%
کم	تعداد	30	25	55
	درصد در گروه مرجع	7/15%	5/13%	6/14%
تاحدودی	تعداد	83	77	160
	درصد در گروه مرجع	5/43%	6/41%	6/42%
زیاد	تعداد	55	65	120
	درصد در گروه مرجع	8/28%	1/35%	9/31%
خیلی زیاد	تعداد	22	11	33
	درصد در گروه مرجع	5/11%	9/5%	8/8%
کل	تعداد	191	185	376
	درصد در گروه مرجع	100%	100%	100%

 

- بین وضعیت اقتصادی– اجتماعی خانواده استفاده کنندگان از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت وجود دارد.

با ملاحظه نتیجه آزمون کای دو (26/2=2χ با 2df=، 323/0P=)، فرضیه استقلال رده‌ها در سطح 05/0 معنی­دار نیست. پس بین وضعیت اقتصادی- اجتماعی­خانواده دانشجویان موردمطالعه با گروه مرجع آنان رابطه معنی‌داری مشاهده نمی شود.

 

جدول شماره  (2): توزیع فراوانی گروه مرجع دانشجویان استفاده کننده از

رسانه‌های خارجی بر اساس وضعیت اقتصادی– اجتماعی خانواده آن­ها

		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		26/2	2	323/0
پایین	تعداد	29	20	49
	درصد در گروه مرجع	2/15%	8/10%	13%
متوسط	تعداد	138	135	273
	درصد در گروه مرجع	3/72%	73%	6/72%
بالا	تعداد	24	30	54
	درصد در گروه مرجع	6/12%	2/16%	4/14%
کل	تعداد	191	185	376
	درصد در گروه مرجع	100%	100%	100%

 

- بین انگیزه افرد استفاده کننده از رسانه‌های خارجی  و تغییر گروه مرجع جوانان رابطه وجود دارد.

 

 

 

 

     جدول شماره  (3):  توزیع فراوانی گروه مرجع دانشجویان استفاده کننده از رسانه‌های خارجی

بر اساس انگیزه کسب اطلاعات آموزشی و اطلاعات عمومی، سبک زندگی و کسب اخبار

کسب اطلاعات آموزشی و اطلاعات عمومی		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		32/5	5	378/0
اصلا	تعداد	11	8	19
خیلی کم	تعداد	2	2	4
کم	تعداد	12	15	27
تاحدودی	تعداد	52	50	102
زیاد	تعداد	41	55	96
خیلی زیاد	تعداد	73	55	128
کل	تعداد	191	185	376

 

 

 

 

انگیزه سبک زندگی		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		87/7	3	049/0
اصلا	تعداد	28	24	52
خیلی کم	تعداد	34	55	89
کم	تعداد	100	86	186
تاحدودی	تعداد	29	20	49
کل	تعداد	191	185	376

 

 

کسب اخبار		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		31/9	5	097/0
اصلا	تعداد	18	10	28
خیلی کم	تعداد	11	17	28
کم	تعداد	16	22	38
تاحدودی	تعداد	64	49	113
زیاد	تعداد	32	45	77
خیلی زیاد	تعداد	50	42	92
کل	تعداد	191	185	376

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

همان­طورکه درجدول شماره 3 ملاحظه می‌شود، ازبین انگیزه‌های­کسب اطلاعات­آموزشی و اطلاعات عمومی، تعاملات اجتماعی و پرکردن اوقات فراغت، انگیزه سبک زندگی و انگیزه کسب اخبار، فقط بین انگیزه سبک زندگی دانشجویان با گروه­مرجع آنان رابطه معنی‌داری وجود دارد و درآزمون سایر موارد ذکر شده را به معناداری ملاحطه نگردید.

- بین جنسیت و استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت وجود دارد. 

همان­طورکه در جدول شماره 4 ملاحظه می­شود، تفاوت معناداری بین استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان مشاهده نمی­شود.

 

جدول شماره  (4):  توزیع فراوانی گروه مرجع دانشجویان استفاده
 کننده از رسانه‌های خارجی در بین دانش جویان دختر و پسر

		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		005/3	1	083/0
مرد	تعداد	112	92	204
	درصد در گروه مرجع	6/58%	7/49%	3/54%
زن	تعداد	79	93	172
	درصد در گروه مرجع	4/41%	3/50%	7/45%
کل	تعداد	191	185	376
	درصد در گروه مرجع	100%	100%	100%

 

 

- بین وضعیت تاهل و استفاده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت وجود دارد. 

همان­طورکه درجدول شماره5 مشاهده می­شود. نتیجه آزمون­کای دو (74/1=2χ با 1df=، 187/0P=)، فرضیه استقلال رده‌ها درسطح 05/0 معنی­دار نیست. پس بین وضع تاهل دانشجویان موردمطالعه با گروه مرجع آنان تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.

 

جدول شماره  (5): توزیع فراوانی گروه مرجع دانشجویان استفاده
کننده از رسانه‌های خارجی در بین دانشجویان مجرد و متاهل

		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		74/1	1	187/0
مجرد	تعداد	143	149	292
	درصد در گروه مرجع	9/74%	5/80%	7/77%
متاهل	تعداد	48	36	84
	درصد در گروه مرجع	1/25%	5/19%	3/22%
کل	تعداد	191	185	376
	درصد در گروه مرجع	100%	100%	100%

 

- بین مقطع تحصیلی دانشجویان و استفاده از رسانه‌های­ خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت وجود دارد. 

با ملاحظه نتیجه آزمون کای دو (864/0=2χ با 3df=، 834/0P=) که درجدول شماره 6 آمده است، فرضیه­ استقلال رده‌ها درسطح 05/0 معنی­دار نیست. پس ­بین دوره­های تحصیلی­دانشجویان مورد مطالعه با گروه مرجع آنان تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.

جدول شماره  (6):  توزیع فراوانی گروه مرجع دانشجویان استفاده کننده

 از رسانه‌های خارجی در بین دانشجویان دوره­های تحصیلی مختلف

		گروه مرجع		کل	کای اسکوئر	df	سطح معنی‌داری
		خودی	بیگانه		864/0	3	834/0
کاردانی	تعداد	23	20	43
	درصد در گروه مرجع	12%	8/10%	4/11%
کارشناسی	تعداد	133	125	258
	درصد در گروه مرجع	6/69%	6/67%	6/68%
کارشناسی ارشد	تعداد	26	28	54
	درصد در گروه مرجع	6/13%	1/15%	4/14%
دکترا	تعداد	9	12	21
	درصد در گروه مرجع	7/4%	5/6%	6/5%
کل	تعداد	191	185	376
	درصد در گروه مرجع	100%	100%	100%

 

بحث و نتیجه‌گیری

در بررسی تفاوت بین وضعیت اقتصادی– اجتماعی خانواده استفاده کنندگان از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت معناداری مشاهده نشد و یعنی بین وضعیت اقتصادی و اجتماعی افراد استفاده کننده با تغییر (گروه مرجع بیگانه) و عدم تغییر (گروه مرجع خودی) گروه مرجع آن‌ها تفاوتی وجود نداشت. در بررسی تفاوت بین انگیزه افرد استفاده کننده از رسانه‌های خارجی و تغییر گروه مرجع جوانان تفاوت معناداری وجود نداشت. ما بین انگیزه سبک زندگی دانشجویان از رسانه‌های­خارجی با گروه مرجع آنان تفاوت معناداری وجود دارد. یعنی بین با انگیزه یادگیری سبک زندگی از رسانه‌های خارجی استفاده می‌کنند گرایش بیشتری به تغییر گروه مرجع (بیگانه) دارند. نتیجه این فرضیه با تئوری کاربرد و خشنودسازی منطبق می‌باشد. مخاطب فعال است و به رسانه‌ها و منابع اطلاعاتی متعدد دسترسی دارد و دست به انتخاب نوع رسانه می‌زند و مخاطب به طور طبیعی به دنبال محتوایی خواهد رفت­که با تجربیات و علایق و گرایش‌های قبلی خود سازگار باشد.

با توجه به یافته‌های تحقیق، پیشنهاد می­شود: برنامه­ریزان فرهنگی و اجتماعی با معرفی مستمر چهره‌های علمی، ادبی، هنری، نمادها، سمبل‌های حماسی و دینی و اخلاقی به طور کلی احیاء هویت فرهنگی ازطریق تهیه برنامه‌های جذاب درقالب فیلم‌ها، سریال‌ها و حتی مسابقات سرگرم کننده بپردازند. دولت‌ها و نهادهای اجتماعی و خانواده‌ها باید برنامه‌ریزی مناسب را در نحوه سپری شدن اوقات فراغت جوانان داشته باشند و به صورتی که اوقات فراغت آن‌ها با رضایت خاطری سپری شود در جوامع اوقات فراغت به دو دسته فعال و منفعل تقسیم می‌شودکه اوقات فراغت منفعل همان نشستن درجلوی تلویزیون و اینترنت و برنامه‌های متعدد برای تغییر نگرش و رفتار است، و اوقات فراغت فعال به مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ورزش­کردن و فعالت‌های انساندوستانه و امثال آن مربوط می‌شودکه بیشتر باید برنامه‌ریزی به این نوع نحوه سپری اوقات فراغت انجام گیرد. آموزش رفتارهای نوین به جوانان در عصری که پیشرفت‌های فن‌آوری و اطلاع رسانی به سرعت در حال گسترش است و روز به روز وسایل ارتباطی­جدید با کارایی‌های متفاوت وبیشتر وارد بازارهای جهانی می‌شود و در اختیار همگان قرارمی‌گیرد. لذا جوانان باید دربرابر رسانه‌های نوین رفتارهای نوین را بیاموزند و نحوه استفاده صحیح و با آگاهی لازم مورد توجه قرار گیرد.

 

منابع

اتکینسون، ا؛ و همکار. (1383). زمینه روان­شناسی هیلگارد. (جلد دوم)، ترجمه: ح، رفیعی؛ و دیگران. چاپ ارجمند.

آذین، ا؛ و دیگری. (1378). بررسی نقش رسانه‌های نوین با تاکید بر ماهواره و اینترنت بر هویت فرهنگی دانشجویان. پژوهشنامه علوم اجتماعی. سال دوم، شماره دوم، تابستان 87،  صص 157-139.

الیوت، ا. (1385). روان­شناسی اجتماعی. ترجمه: ح، شکری. انتشارات رشد.

تامین، م. (1381). جامعه­شناسی قشربندی و نابرابری­های اجتماعی. ترجمه: ع، ا، نیک­گهر. تهران: انتشارات توتیا. چاپ سوم.

حمزه­ای، م، ر؛ و دیگران. (1389). تعیین تفاوت­های جنسیتی در گرایش جوانان به گروه‌های مرجع، زن توسعه سیاست. پژوهش زنان. دوره 8، شماره 4، 119-97.

ساروخانی، ب. (1368). جامعه­شناسی ارتباطات. نشر اطلاعات، چاپ دوم.

ساروخانی، ب. (1380). در آمدی بر دایره­المعارف علوم اجتماعی. (جلد دوم)، تهران: انتشارات کیهان. چاپ سوم.

صدیق­سروستانی، ر، ا؛ و دیگری. (1381). گروه‌های مرجع در جامعه­شناسی و روان­شناسی با تاکید بر نظریه­های مرتن و فسینگر. فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 20، پاییز و زمستان، صص167-149.

کوئن، ب. (1388). مبانی جامعه­شناسی. ترجمه: غ، ع، توسلی؛ و دیگری. تهران: نشر سمت.

هزارجریبی، ج؛ و دیگری. (1390). عوامل موثر بر گزینش گروه مرجع در بین دانشجویان دانشگاه­های اصفهان و صنعتی اصفهان. فصلنامه علوم جتماعی. پاییز، صفحه 51 تا 95.

 

 

---

[1]. عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه- ایران.

[2]. دانشگاه آزاد اسلامی، گروه علوم اجتماعی؛ کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، تبریز- ایران.

                                                                                                                                                       ^1. Media

مراجع

اتکینسون، ا؛ و همکار. (1383). زمینه روان­شناسی هیلگارد. (جلد دوم)، ترجمه: ح، رفیعی؛ و دیگران. چاپ ارجمند.

آذین، ا؛ و دیگری. (1378). بررسی نقش رسانه‌های نوین با تاکید بر ماهواره و اینترنت بر هویت فرهنگی دانشجویان. پژوهشنامه علوم اجتماعی. سال دوم، شماره دوم، تابستان 87،  صص 157-139.

الیوت، ا. (1385). روان­شناسی اجتماعی. ترجمه: ح، شکری. انتشارات رشد.

تامین، م. (1381). جامعه­شناسی قشربندی و نابرابری­های اجتماعی. ترجمه: ع، ا، نیک­گهر. تهران: انتشارات توتیا. چاپ سوم.

حمزه­ای، م، ر؛ و دیگران. (1389). تعیین تفاوت­های جنسیتی در گرایش جوانان به گروه‌های مرجع، زن توسعه سیاست. پژوهش زنان. دوره 8، شماره 4، 119-97.

ساروخانی، ب. (1368). جامعه­شناسی ارتباطات. نشر اطلاعات، چاپ دوم.

ساروخانی، ب. (1380). در آمدی بر دایره­المعارف علوم اجتماعی. (جلد دوم)، تهران: انتشارات کیهان. چاپ سوم.

صدیق­سروستانی، ر، ا؛ و دیگری. (1381). گروه‌های مرجع در جامعه­شناسی و روان­شناسی با تاکید بر نظریه­های مرتن و فسینگر. فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 20، پاییز و زمستان، صص167-149.

کوئن، ب. (1388). مبانی جامعه­شناسی. ترجمه: غ، ع، توسلی؛ و دیگری. تهران: نشر سمت.

هزارجریبی، ج؛ و دیگری. (1390). عوامل موثر بر گزینش گروه مرجع در بین دانشجویان دانشگاه­های اصفهان و صنعتی اصفهان. فصلنامه