تحلیل همدیدی گرد و غبار نیمه گرم سال در استان خراسان جنوبی

جغرافیای طبیعی

مقاله 3، دوره 8، شماره 29، آذر 1394، صفحه 41-62   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

زهره احمدی¹؛ رضا دوستان^{* 2}؛ عباس مفیدی²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

گرد و غبار اولین مخاطره طبیعی در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی جهان و ایران است. به منظور شناسایی روزهای گرد و غبار خراسان جنوبی، دادههای روزانه میزان دید افقی، سرعت و جهت 8001 از سازمان هواشناسی دریافت شد. در - باد در فصل بهار و تابستان برای دوره 8338 ادامه بر اساس شاخص شایو و دونگ، روزهای همراه با گرد و غبار شناسایی گردید. به منظور تعیین الگوی جوی منجر به گرد و غبار، دادههای روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 000 هکتوپاسکال از مرکز ملی پیش بینی محیطی امریکا/ مرکز ملی پژوهشهای جوی ( NCEP/NCAR (، تهیه شد. در این مطالعه برای تعیین الگوهای فشار، روش تحلیل مؤلفه اصلی در حالت s و خوشه بندی سلسله مراتبی با حالت وارد) ward ( استفاده گردید. در مرحله بعد، نقشههای ترکیبی)کامپوزیت( تاوایی نسبی، ارتفاع ژئوپتانسیل، الگوی جریان و فشار سطح دریا برای هر الگو تهیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد، دو الگوی همدیدی غالب به ترتیب، الگوی تابستانه با زبانه پرارتفاع جنب حاره بر روی ایران و کم ارتفاع بر روی پاکستان در سطوح بالای جو و اختلاف فشار بین جنوبشرق ایران )کم فشار(و دریای خزر)پرفشار( در سطح زمین میباشد. در این الگو جریان باد از شرق دریای خزر و بیابانهای ترکمنستان به جنوبشرق ایران با عبور از سرزمینهای خشک و کویرهای شرقی ایران، گرد و غبار را موجب میشود. این شرایط جوی در ارتباط با وزش باد 880 روزه سیستان و بلوچستان در شرق ایران میباشد. همچنین در الگوی بهار، وجود تراف بادهای غربی در مرکز و غرب ایران در سطوح بالای جو و کم فشار در سطح زمین بر روی منطقه مورد مطالعه، شرایط جوی ناپایدار در بابانهای مرکزی ایران و غرب استان را موجب شده که این جریانها با خود ذرات گرد و غبار را منتقل و میزان دید را کاهش میدهند. همچنین اختلاف فشار شدیدتر بین مراکز درالگوهای فوق، منجر به طوفان گرد و غبار در استان خراسان جنوبی میشود 

کلیدواژه‌ها

گرد و غبار؛ خراسان جنوبی؛ تحلیل مؤلفه اصلی؛ خوشه بندی

مراجع

1-امیدوار، کمال(1385): بررسی و تحلیل سینوپتیکی طوفان­های ماسه در دشت یزد – اردکان، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 21، شماره2 (پیاپی81)، صص 43-58.

2-براتی، غلامرضا. لشکری، حسن. کرمی، فریبا( 1388): نقش همگرایی سامانه­های فشار بر رخداد طوفان­های غباری استان خوزستان، جغرافیا و توسعه، شماره 22، اردیبهشت 1388، صص39-56.

3-حسینی،سید باقر(1379): مطالعه سینوپتیکی طوفان­های شدید در تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی.

4-خوش کیش، اسدا.... علیجانی، بهلول. حجازی زاده، زهرا (1390): تحلیل سینوپتیکی سامانه­های گرد و غبار در استان لرستان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 21، تابستان 1390، صص91-101.

5- ذوالفقاری، حسن. معصومپور سماگوش، جعفر. شایگان مهر، شاپور. احمدی، محمد(1390): بررسی همدید طوفان­های گرد و غبار در مناطق غربی ایران طی سال­های 1384 تا 1388 (مطالعه موردی: موج فراگیر تیرماه 1388)، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره 3، پاییز 1390، صص17-34.

6-رئیس پور، کوهزاد(1387): تحلیل آماری و سینوپتیکی پدیده گرد و غبار در خوزستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، صفحه .157

7- طاووسی، تقی. خسروی، محمود. رئیس پور، کوهزاد(1387): تحلیل سینوپتیکی پدیده گرد وغبار در استان خوزستان، مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی مقابله با سوانح طبیعی، دانشکده فنی دانشگاه تهران، صفحه 9.

8- علیجانی، بهلول(1381): اقلیم شناسی سینوپتیک، انتشارات سمت، صص5-20.

9-فرج زاده اصل، منوچهر. علیزاده، خاطره(1389): تحلیل زمانی و مکانی طوفان­های گرد و خاک در ایران، مدرس علوم انسانی، شماره 1، بهار 1389، صص66-84.

10-کرمی، فریبا (1388): همگرایی سیستم­های فشار و طوفان­های گرد و غبار در استان خوزستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد گروه جغرافیای دانشگاه رازی.

11- کریمی احمد آباد، مصطفی. شکوهی رازی، کامیار(1390): اندرکنش گردش جو و پوشش سطح زمین در سازوکار تشکیل و گسترش طوفان­های گرد و غبار تابستانه­ی خاورمیانه (طوفان گرد و غبار تیرماه 1388)، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 78، زمستان 1390، صص113-130.

12- کیخسروی، قاسم. قویدل رحیمی، یوسف(1387): بررسی طوفان­های گرد و غباری استان خراسان رضوی، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 10، صص4-22.

13- لشکری، حسن. کیخسروی، قاسم(1387): تحلیل آماری سینوپتیکی طوفان­های گرد و غبار استان خراسان رضوی:در فاصله زمانی 2005- 1993، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 65، پاییز 1387، صص17-33.

14- مرجانی، سید صدرالدین( 1372): بررسی سینوپتیکی بادهای شدید بیش از 15 متر بر ثانیه در خراسان، پایان­نامه کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه تهران،181-182.

>21- Parry, S., Prudhomme, C., Hannaford, J., & Lloyd-Hughes, B. (2010): Examining The Spatio-Temporal Evolution and Characteristics of Large-Scale European Droughts. In Proceedings of The BHS Third International Symposium (pp. 135-142). British Hydrological Society.

 

22- Rimkus, E., Kazys, J., Valiukas, D., & Stankūnavičius, G. (2014): The Atmospheric Circulation Patterns During Dry Periods in Lithuania. Oceanology, 56(2), 223-239.

23- Svensson, C. (1999): Empirical Orthogonal Function Analysis of Daily Rainfall in The Upper Reaches of The Huai River Basin, China. Theoretical and Applied Climatology, 62(3-4), 147-161.

24- Trigo, R. M., & Dacamara, C. C. (2000): Circulation Weather Types and Their Influence on The Precipitation Regime in Portugal. International Journal of Climatology, 20(13), 1559-1581.

25- Yetemen, O., & Yalcin, T. (2009): Climatic Parameters and Evaluation of Energy Consumption of The Afyon Geothermal District Heating System, Afyon, Turkey. Renewable Energy, 34(3), 706-710.

26- Zhaoliang Peng, Q.J. Wang, James C. Bennett, Prafulla Pokhrel, Ziru Wang, (2014): Seasonal Precipitation Forecasts Over China Using Monthly Large-Scale Oceanic-Atmospheric Indices, Journal of Hydrology, Volume 519, Part A, PP 792–802.