پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 10,004 |
| تعداد مقالات | 83,628 |
| تعداد مشاهده مقاله | 78,507,885 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 55,604,740 |
مقایسه وضعیت سلامت روانی و منبع کنترل نوجوانان دختر خانواده‌های معتاد و غیرمعتاد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 8، دوره 4، شماره 16، اسفند 1390، صفحه 137-152 اصل مقاله (185.68 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| احمد اعتمادی1؛ فاطمه ماستری فراهانی2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دکترای مشاوره، گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2کارشناس ارشد مشاوره، گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| هدف: از پژوهش حاضر ، بررسی و مقایسه نقش منبع کنترل در سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده های معتاد و غیرمعتاد بود. در این پژوهش مقایسه ای،به تعداد 120 نفر،که از این تعداد60 نفر نوجوان وابسته به خانواده های معتاد و 60 نفر وابسته به خانواده های غیر معتاد از شهرستان رباط کریم شهر تهران به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد و مورد بررسی قرار گرفت ، اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه سلامت روانی (GHQ) جمع آوری شد و با استفاده از روش آماری t و تحلیل واریانس دو طرفه (شیفر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده به شرح زیر می‌باشد: تفاوت معناداری بین سلامت روانی نوجوانان دارای منبع کنترل درونی با توجه به84/2=t وجود داشت , و همچنین تفاوت معناداری بین سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده های معتاد و غیر معتاد با توجه به 61/2 =t وجود داشت، که بین سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده های معتاد و غیر معتاد ،با در نظر گرفتن منبع کنترل هم و با توجه به 86/2 =f تفاوت معناداری وجود داشت. نوجوانان دختر دارای منبع کنترل درونی وابسته به خانواده های غیر معتاد از سلامت روانی بیشتری برخوردار بودند. و سر انجام نوجوانان خانواده های معتاد دارای منبع کنترل بیرونی و نوجوانان خانواده های غیر معتاد دارای منبع کنترل درونی به ترتیب از کمترین و بیشترین میزان سلامت روانی برخوردارند ، رشد و تقویت منبع کنترل درونی یکی از روش های مناسب برای پبشگیری و کاهش آسیب پذیری است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| منبع کنترل؛ سلامت روانی (شکایات جسمانی؛ افسردگی؛ اضطراب اجتماعی)؛ اعتیاد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقایسه وضعیت سلامت روانی و منبع کنترل نوجوانان دختر خانواده‌های معتاد و غیرمعتاد
دکتر احمد اعتمادی[1] فاطمه ماستری فراهانی[2] چکیده هدف: از پژوهش حاضر ، بررسی و مقایسه نقش منبع کنترل در سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده های معتاد و غیرمعتاد بود. در این پژوهش مقایسه ای،به تعداد 120 نفر،که از این تعداد60 نفر نوجوان وابسته به خانواده های معتاد و 60 نفر وابسته به خانواده های غیر معتاد از شهرستان رباط کریم شهر تهران به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد و مورد بررسی قرار گرفت ، اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه سلامت روانی (GHQ) جمع آوری شد و با استفاده از روش آماری t و تحلیل واریانس دو طرفه (شیفر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده به شرح زیر می‌باشد: تفاوت معناداری بین سلامت روانی نوجوانان دارای منبع کنترل درونی با توجه به84/2=t وجود داشت , و همچنین تفاوت معناداری بین سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده های معتاد و غیر معتاد با توجه به 61/2 =t وجود داشت، که بین سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده های معتاد و غیر معتاد ،با در نظر گرفتن منبع کنترل هم و با توجه به 86/2 =f تفاوت معناداری وجود داشت. نوجوانان دختر دارای منبع کنترل درونی وابسته به خانواده های غیر معتاد از سلامت روانی بیشتری برخوردار بودند. و سر انجام نوجوانان خانواده های معتاد دارای منبع کنترل بیرونی و نوجوانان خانواده های غیر معتاد دارای منبع کنترل درونی به ترتیب از کمترین و بیشترین میزان سلامت روانی برخوردارند ، رشد و تقویت منبع کنترل درونی یکی از روش های مناسب برای پبشگیری و کاهش آسیب پذیری است.
واژگان کلیدی: منبع کنترل، سلامت روانی (شکایات جسمانی، افسردگی، اضطراب اجتماعی)، اعتیاد مقدمه پدیده ی اعتیاد در جهان امروز باعث نابودی بسیاری از خانواده ها، به انحراف کشیده شدن نوجوانان، شیوع و گسترش بیماری و ضررهای فراوان اقتصادی و حتی مرگ و میر گردیده است. در واقع اعتیاد به صورت یک مشکل فراگیر دامنگیر اجتماع انسانی شده است. اعتیاد در لغت به معنای خود را وقف نکوهیده کردن است. به عبارت دیگر، ابتلای اسارت آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده می‌شود، اعتیاد نام دارد. معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم ، وابسته به مواد مخدر یا دارو شده است. اعتیاد مهمترین آسیب اجتماعی است که ریشه در عوامل روانی – اجتماعی دارد و متقابلاً بر روان فرد و اجتماع تأثیر می‌گذارد. معتادان نه تنها مولد و سازنده نیستند، بلکه نسبت به اعضای خانواده خود هم احساس مسؤلیت نمی‌کنند، به دیگران اعتماد ندارند و برآوردن نیاز خود را مقدم بر نیاز واقعی دیگران می‌دانند. روابط اجتماعی معتاد بسیار سطحی و تصنعی بوده و به ندرت می‌تواند پیوندهای مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد داشته باشد. چنین فردی تنها برای کسی که بتواند برای او مواد مخدر تهیه کند ارزش قائل است. ارتکاب جرایم معتادان به علت ضعف روابط انسانی هر روز بیشتر می شود، زیرا اکثر معتادان برای تأمین مواد مخدر ناگزیر به راه‌های نادرستی نظیر دزدی، فحشا، حتی آدمکشی روی می‌آورند. فرزندان وابسته به خانواده‌های معتاد با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. ابتلا به بیماری‌ها یا اختلالات مزمنی چون افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و.... در میان این افراد به شدت شایع است. روابط آنها با همسالان در سطح نامطلوبی است. عملکرد تحصیلی شان توأم با افت شدید می‌باشد و مسائل انضباطی فراوانی در پرونده‌های آنها مشاهده می‌شود. علاوه بر مشکلاتی که رفتار والدین بر این گونه فرزندان تحمیل می‌نماید، رفتار تحقیر آمیز، خشن و توأم با بی‌اعتنایی افراد جامعه و اطرافیان نیز بار مضاعفی را بر دوش آنها قرار می‌دهد (زمانی، 1387). درایالات متحده در چند دهه گذشته مصرف مواد از قبیل مواد افیونی، مواد استنشاقی و داروهای استروئیدی به عنوان یک بیماری همه گیر نشان داده شده است. در سال 2000 از میان گزارشات ثبت شده در زمینه سوء مصرف مواد، نزدیک به یک چهارم از گزارشات مربوط به مصرف مشروبات الکلی بوده است. بیش از 12 درصد از گزارشاتی که از دبیرستان‌های مهم ایالات متحده در سال 2000 تهیه شده ، مربوط به مصرف داروهای ممنوعه بوده است. در مطالعات اجتماعی، مدت عمر مصرف، مصرف‌کنندگان الکل را از 4/0 تا 6/9 تشخیص داده‌اند. مدت عمر میزان وابستگی به الکل، در میان نوجوانان افسرده Oregon که یکی از ایالات متحده است، از 6/0 تا 3/4 درصد تشخیص داده شده است . مدت عمر شیوع مصرف مواد و یا وابستگی به مواد را در میان 15 ساله ها، 3/3 و در میان 17 الی 19 ساله‌ها، 8/9 درصد برآورد کرده‌اند. به طور متفاوت الکل، نسبت به داروهای ممنوعه دیگر، بر طبق 12 گزارشی که در سال 2000 به ثبت رسیده، 54 درصد بیشتر مصرف می‌شود و همچنین، بر طبق 80 گزارشی که داده شده، 27 درصد افراد، الکل را همراه با داروهای ممنوعه بکار بردند (بارلو ،2006). ماری جوانا، از میان داروهای ممنوعه، بیشترین مصرف را در میان یک سوم دانش‌آموزان دبیرستانی در یک دوره 12 ماهه داشته است. برطبق گزارشات، 6 درصد از دبیرستان‌های مهم ایالات متحده، روزانه مصرف ماری جوانا داشته‌اند که این رقم بالاترین رقم بوده است. بیشترین میزان مصرف در کانادا (35 درصد) وکمترین رقم در اروپا درحدود (20-25) درصد بوده است. در پایان سال 1990 شیوع مصرف داروهای ممنوعه در اروپا حدود40 درصد افزایش یافت، در حالی که در ایالات متحده امریکا در سرتاسر سال‌های 1991 تا 1997 چنین افزایشی را مشاهده می‌کنیم. ولی در طول سال‌های 1997 تا 2001 میزا ن مصرف در امریکا کاهش یافت. با افزایش 40 درصدی در اروپا، میزان شیوع مصرف مواد در اروپای شرقی دو برابر به نظر می‌رسید. تفاوت‌های مهمی از لحاظ مصرف مواد در میان کشورهای اروپایی وجود دارد. برای مثال، در سال 1999 مصرف کل داروهای ممنوعه،36 درصد بود که 12 درصد آن مربوط به مصرف موادی مثل حشیش در ایالات متحده بوده است. کشیدن سیگار در میان نوجوانان ایالات متحده امریکا در سال 2000 تداوم بیشتر ی داشته است. تعداد زیادی از دانش‌آموزان اروپا، الکل را در کمتر از یکبار در زندگیشان به عنوان نوشیدنی مصرف کرده‌اند و در کشورهایی مثل ترکیه 61 درصد، و در چک اسلواکی و دانمارک 95 درصد، مصرف الکل داشته‌اند . نسبت دانش آموزانی که الکل را بیش از 40 بار مصرف کرده‌اند، در دانمارک 49 درصد و در چک 42 درصد گزارش کرده‌اند. کشیدن سیگار در میان نوجوانان ایالات متحده امریکا در سال 2000 تداوم بیشتری داشته است. تقریبا یک چهارم از دانش‌آموزان در سرتاسر ایالات متحده، مصرف سیگار را قبل از سن 13 سالگی آغاز کرده‌اند [3]. اعتیاد به مواد مخدر در ایران نیز به عنوان یک اختلال روان پزشکی، با ابعاد زیست شناختی، عوامل خطرزای مواد اختلال سوء مصرف مواد، شامل عوامل فردی از جمله ژنتیک، قرار گرفتن در معرض مواد قبل تولد، خلق وخو، پاسخ فیزیولوژیکی به مواد، استفاده زودرس از مواد، نقص کارکرد شناختی، اختلالات روانپزشکی، عزت نفس آسیب دیده، نقص مهارت‌های اجتماعی و عوامل محیطی از جمله خانواده و همسالان می‌باشد (وینبرگ[4]، 2010). تغییرات رفتاری شامل بازداری زدایی، بی حالی، بیش فعالی و بی‌قراری و تغییرات شناختی نیز شامل تغییرات در ظرفیت حافظه، اختلال در ادراک و در افکار مثل هذیان می‌باشد. یک نشانه ازاختلالات سوءاستفاده از مواد در نوجوانان، اختلال در عملکرد روانی و تحصیلی و همچنین موارد دیگری مثل تعارض خانوادگی، تعارض میان فردی و شکست یا افت تحصیلی می‌باشد (دباغی1387). بارلو (2006) معتقد استکه اختلالات سوء مصرف به شرح زیر است: اختلال‌های رفتاری از هم گسیخته (اختلال رفتاری، اختلال بدگمانی و نافرمانی، اختلال ناشی از کاستی توجه و بیش فعالی) اختلال‌های روانی دیگر: (اسکیزوفرنیا، اختلالات شخصیتی) . اختلال‌های اضطرابی (ترس جمعی، اختلال فشار روانی پس آسیبی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وحشت زدگی). والدین اولین کسانی هستند که شخصیت فرزندان را شکل می‌دهند. محیط خوب باعث رشد افکار فرزندان می‌شود و محیط بد نیز می‌تواند عمیق ترین تباهی‌ها را در فرزندان شکل دهد. در چنین حالتی در صورتی که والدین دچار آلودگی (به خصوص مواد مخدر) باشند، فرزندان آنها نیز از هر لحاظ آسیب‌پذیر می‌شوند. خانواده دارای فرد معتاد محصولی همانند کسالت و بیماری‌های روحی– روانی برای فرزندان به بار می آورد؛ روان رنجوری و پریشان حالی فرزندان در این خانواده‌ها بیشتر است؛ هم چنانکه آنها نسبتاً اضطراب و ناامیدی بیشتری را احساس می‌کنند. این افراد برای ابتلا به بزهکاری مستعدتر هستند و آینده مناسبی برای خود نمی‌بینند. (کیدرف ،2004) . فردیناند[5] (2009) در تحقیقی روابط میان دامنه وسیعی از مشکلات هیجانی و رفتاری در نوجوانی اولیه و نهایی و انواع خاصی از مصرف مواد در نوجوانان را مورد بررسی قرا داده است. در این مطالعه مشکلات رفتاری و هیجانی بصورت در مدت 8 سال مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان داده است، نمره‌ی بالا در ماده‌ی مشکلات تفکری که شامل مواردی چون عقاید و رفتارهای عجیب، مشکلاتی در آزمودن واقعیت و رفتارهای وسواسی است، پیش بینی کننده خوبی برای مصرف الکل و سیگار بود. سلامت روانی: بر اساسنامه سازمان بهداشت جهانی، سلامت روانی عبارتست از «حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی» (کاپلان ,2000). طبق نظر وایت (2007) افراد دارای سلامت روان چند ویژگی دارند که عبارتند از 1- پذیرش خود و دوست داشتن خویش: این ویژگی دربرگیرنده‌ی دو مفهوم خودپنداره و عزت نفس است .2- برقراری ارتباط سالم با دیگران: زمانی که عزت نفس مثبتی با دیگران داشته باشند می‌توانند، ارتباط سالم با دیگران برقرار کنند.3- مقابله با چالش‌های زندگی: مقابله با نیازها و احتیاجات زندگی و کنترل الزامات و چالش‌های زندگی بخشی از سلامت روانی است که این الزامات از جانب والدین، خانواده، دوستان ، مدرسه و .... می‌باشد. ونتیز (2003) تعریف سلامت روان را وابسته به هفت ملاک می‌داند که عبارتست از: فقدان بیماری روانی، رفتار اجتماعی مناسب، رهایی از نگرانی و گناه، کفایت فردی و خودمهارگری، خویشتن پذیری و خودشکوفایی، توحید یافتگی و سازمان دهی شخصیت و استقلال فردی.
منبع کنترل: منظور از منبع کنترل این است که شخص تا چه اندازه باور دارد که می تواند بر زندگی خود مؤثر باشد. مفهوم منبع کنترل برای تقویت ساختار روانی است که از تئوری راتر (1965) نشأت می‌گیرد، منبع کنترل می‌تواند بیرونی و یا درونی باشد، کسانی که منبع کنترل درونی دارند، معتقدند که سازندگان اصلی زندگی خود هستند , اما کسانی که منبع کنترل بیرونی دارند معتقدند که آنچه بر سر آنها می‌آید اصولا محصول شانس، تصادف و یا نتیجه اعمال افراد دیگر است. کلی (2006) با انجام تحقیقی دریافتند که نوجوانانی که عزت نفس پایین و متوسط دارند، به طور معناداری دارای منبع کنترل بیرونی و افرادی که عزت نفس بالا هستند، دارای منبع کنترل درونی می‌باشند. کواتمن (2004) در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که افراد دارای منبع کنترل بیرونی بر خلاف درونی‌ها دارای اضطراب بیشتر، عزت نفس کمتر، کم اعتمادتر، پرخاشگر و با بینش کمتر می‌باشند و در واقع افراد داری سلامت روانی دارای سازگاری بهتری هستند و کمتر از افراد دارای منبع کنترل بیرونی نگران می‌شوند . با توجه به گفته‌های فوق مسلم است که اعتیاد به طرق گوناگون بهداشت روانی فرزندان را به مخاطره می‌اندازد لذا در پژوهش حاضر بر آن شدیم تا علاوه بر مقایسه سلامت روانی فرزندان وابسته به خانواده‌های معتاد و غیر معتاد به مقایسه منبع کنترل این دو گروه پرداخته و همچنین نقش تعاملی اعتیاد والدین و منبع کنترل را در سلامت روانی بررسی کنیم.
فرضیه‌ها - بین میزان سلامت روانی نوجوانان دختر دارای منبع کنترل درونی با میزان سلامت روانی نوجوانان دختر دارای منبع کنترل بیرونی تفاوت معناداری وجود دارد. - بین میزان سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد وخانواده‌های غیر معتاد تفاوت معناداری وجود دارد. - بین میزان سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد و خانواده‌های غیر معتاد با در نظر گرفتن عامل منبع کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. روش: در این پژوهش، از طرح علی _ مقایسه ای استفاده شد. جامعه آماری تحقیق مشتمل بود بر کلیه دانش‌آموزان دختر شهرستان رباط کریم که در سال تحصیلی83-82 مشغول به تحصیل بودند. نمونه شامل120 نفر که60 نفر نوجوانان دختر خانواده‌های معتاد،60 نفر، نوجوانان دختر خانواده‌های غیرمعتاد را در بر می‌گرفت). در این پژوهش روش نمونه‌گیری به روش خوشه‌ای چند مرحله‌ای بود، بدین طریق ابتدا از کل تعداد دبیرستان‌های دخترانه شهرستان رباط کریم،4 مدرسه انتخاب و از هر مدرسه از پایه‌های دوم و سوم، دو کلاس به شکل تصادفی انتخاب و از هر کلاس 6 دانش‌آموز از خانواده‌های غیر معتاد به تعداد 65 نفر انتخاب شدند و نحوه ی انتخاب دانش‌آموزان وابسته به خانواده‌های معتاد به این شکل بود که ابتدا فهرست دانش‌آموزان دارای والدین معتاد از اداره آ.پ شهرستان رباط کریم گرفته و سپس از این فهرست به تعداد نفراتی که در 4 مدرسه مذکور بودند مشخص و به صورت تصادفی به تعداد 60 نفر انتخاب شدند. و برای تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از نرم افزار SPSS و آمار توصیفی و استنباطی که شامل فراوانی، میانگین، واریانس، انحراف استاندارد، آزمون t و تجزیه و تحلیل واریانس بود، استفاده شد. ابزار پژوهش: در این پژوهش از دو ابزار استفاده شد، که عبارتند از: الف: مقیاس منبع کنترل بیرونی- درونی که در سال 1996 توسط راتر طراحی شده است. این مقیاس از 29 ماده تشکیل شده است که از این 29 ماده، 23 ماده بیرونی یا درونی بودن منبع کنترل آزمودنی را می‌سنجد و 6 ماده دیگر یعنی (27،24،19،14،8،1) به منظور پنهان نمودن هدف پرسشنامه طرح ریزی شده‌اند. بنابراین، نمره بالا نشانگر منبع کنترل بیرونی و نمره پایین نشانگر منبع کنترل درونی است. فرانکلین بر روی نمرات 1000 نفر، تحلیل عاملی انجام داد و دریافت که همه سؤالات همبستگی معناداری با عامل کلی مشخصی دارند و این عامل را در حدود 53/0 درصد کل واریانس محاسبه کرده است، غضنفری با استفاده از روش دو نیمه کردن ، پایایی این مقیاس را 81% بدست آورده است (غضنفری ،1387). ب: پرسشنامه سلامت روانی ( (GHQتوسط گلدبرگ وهیلر طراحی شده است. این پرسشنامه از 28 سؤال تشکیل شده و دارای چهار مقیاس است که هر کدام از این مقیاس‌ها 7 سؤال دارد. مقیاس‌های پرسشنامه سلامت عمومی عبارتنداز: علائم جسمانی، اضطراب، نارسایی در عملکرد اجتماعی و افسردگی شدید. روش نمره گذاری پرسشنامه به این شکل است که 4 نمره برای مقیاس‌های فرعی و یک نمره نیز به کل مواد پرسشنامه مربوط می‌شود. نمره 23 و بالاتر نشانگر عدم سلامت روانی و نمره پایین تر از 23 نشانگر سلامت روانی است (بایبوردی ،1387). هاشمی در پژوهش خود تحت عنوان «بررسی سلامت روانی دانش آموزان دختر و پسر شهر بوشهر» بر روی نمونه 130 نفر ضریب پایایی را با روش کرونباخ 87% بدست آورده است (هاشمی، 1384). کاکاوند در پژوهش خود تحت عنوان «تأثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی خانواده بر سلامت روانی فرزندان» بر روی نمونه 542 نفری ،ضریب همسانی درونی این پرسشنامه را با روش آلفای کرونباخ به میزان 092/0 بدست آورده است (کاکاوند،1386). یافته‌ها جدول 1. وضعیت منبع کنترل نوجوانان وابسته به خانواده های معتاد و غیر معتاد
جدول 2. مقایسه سلامت روانی دو گروه از نوجوانان دختردارای منبع کنترل بیرونی و درونی
همان طور که در جدول 2) مشاهده می‌شود، چونt محاسبه (84/2) بزرگتر ازt جدول (61/2) با درجات آزادی 118 می‌باشد، فرضیه اول پذیرفته می‌شود. به عبارت دیگر با اطمینان 99/0 نتیجه می‌گیریم که بین میزان سلامت روانی نوجوانان دارای منبع کنترل درونی و بیرونی تفاوت معناداری وجود دارد و نوجوانان دختر دارای منبع کنترل درونی از سلامت روانی بیشتری برخوردارند. جدول 3. مقایسه میانگین سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده های معتاد و غیر معتاد
همان طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، چون t مورد محاسبه (90/2) بزرگتر از t جدول (61/2) با درجات آزادی 118 می‌باشد فرضیه دوم پذیرفته می‌شود و لذا با اطمینان 99/0 نتیجه می‌گیریم که بین میزان سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده های غیر معتاد و نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد تفاوت معناداری وجود دارد و نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های غیرمعتاد از سلامت روانی بیشتری برخوردارند. جدول 4. آزمون تجزیه و تحلیل واریانس دو سویه برای آزمون فرضیه سوم
همان طور که در جدول (4) مشاهده می‌شود، F عامل (86/4) معنادار شده است، لذا فرضیه سوم پذیرفته می‌شود. به عبارت دیگر بین سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد و غیر معتاد با در نظر گرفتن منبع کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. اطلاعات توصیفی حاکی از آن است که نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های غیرمعتاد دارای منبع کنترل درونی و نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد دارای منبع کنترل بیرونی به ترتیب از بیشترین و کمترین سلامت روانی برخوردارند بحث و نتیجه گیری هدف این پژوهش بررسی نقش منبع کنترل در سلامت روانی نوجوانان دختر خانواده‌های معتاد و خانواده‌های غیر معتاد بود. بنابر نتایج بدست آمده بین سلامت روانی نوجوانان دختر دارای منبع کنترل درونی و بیرونی تفاوت معناداری وجود دارد. (84/2t=) و نوجوانان دارای منبع کنترل درونی از سلامت روانی بیشتری برخوردار بودند. نتایج بدست آمده کاملا با زیر بنای نظری سازه منبع کنترل تطابق دارد. مطالعات کراوس و ناند شاو[6] (2000) نشان داد که در سطوح بالای استرس، همبستگی معناداری میان باور به کنترل بیرونی و آسیب پذیری نسبت به افسردگی مشاهده می‌شود و نتیجه همانندی توسط پریسون[7] (2002) گزارش شد به طوری که از میان افرادی که دارای اختلال افسردگی اساسی بودند و تحت درمان قرار گرفته بودند، آنهایی که دارای اعتقاد به کنترل درونی بودند از نظر بازیافتن سلامتی و بهبودی، پیشرفت بالاتری نسبت به کسانی که دارای اعتقاد به کنترل بیرونی بودند، داشتند. همچنین با یافته‌های بناسی[8] (2005) مایکلویتز[9] (2004) [کراس و ناند شاو (2000)، بابیوردی (1387) و پناهی (1386) همخوانی دارد (غضنفری ،1387). اعتقاد به داشتن کنترل روی محیط و مهم‌تر از همه سرنوشت خود پیامدهای زیادی در بر دارد. افراد درونی مدار اطلاعات بیشتری را در موقعیت‌های مختلف به دست می‌آورند و این افراد کمتر دچار اختلالات عاطفی می‌شوند، اضطراب کمتری دارند و علائم روانپزشکی کمتری را نشان می‌دهند. بین میزان سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد و خانواده‌های غیر معتاد تفاوت معناداری وجود دارد (9/2t=). نوجوانان وابسته به خانواده‌های غیر معتاد از سلامت روانی بیشتری برخوردار بودند. یکی از مهمترین عوارض اعتیاد پیامدهای خانوادگی آن است خشونت نسبت به فرزندان طلاق، جدایی و .... از جمله پیامدهای دردناک این پدیده هستند. مسلماً چنین مواردی باعث بروز مشکلات و اختلالات جدی برای کودک و نوجوان وابسته به این گونه خانواده‌ها می‌شود که از آن جمله می‌توان به افسردگی، اضطراب، بزهکاری، گرایش به اعتیاد و .... اشاره کرد. اعتیاد پیامدهای روانی فراوانی برای افراد دارد و به طوری که شیوع اختلالات روانی گسترده در زندگی افراد معتاد بین 30% تا60% گزارش شده است. از سوی دیگر، اعتیاد به طور مشخص سلامت جسمانی و روانی فرد را دچار اختلال کرده و شیوع اختلالات روانی مختلف مثل افسردگی و اضطراب مزمن در افراد ایجاد می‌کند. این یافته‌ها با نتایج آمده توسط درتاج (2006)، روهنر(2001) فردیناند (2009) و بهمری (1387) همخوانی دارد. کاپلان و همکاران (2003) آموزش‌هایی را در زمینه‌ی پیشگیری از مواد ارائه دادند، که نتایج نشان داد که آموزش‌ها در پیشگیری از مصرف مواد مؤثر است و تمایل به استفاده از مواد را کاهش می‌دهد. یکی از مهمترین عوارض اعتیاد پیامد های خانوادگی آن است، خشونت نسبت به فرزندان، غفلت از آنان، بی‌کفایتی در سرپرستی خانواده، جدایی و طلاق و ..... از جمله پیامدهای دردناک این پدیده هستند، مسلماً چنین مواردی باعث بروز مشکلات و اختلالات جدی برای کودک و نوجوان وابسته به این گونه خانواده‌هاست که از آن جمله می‌توان به افسردگی، اضطراب، سرخوردگی، روابط اجتماعی نا کارآمد، بزهکاری، گرایش به اعتیاد و .... اشاره کرد. بین میزان سلامت روانی نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد و خانواده‌های غیر معتاد با در نظر گرفتن عامل منبع کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (86/4F= ). نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های غیر معتاد دارای منبع کنترل درونی و نوجوانان دختر وابسته به خانواده‌های معتاد دارای منبع کنترل بیرونی بودند. فرزندان وابسته به خانواده‌های معتاد با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. دامنه مشکلات گاهی به حدی است که او چنین فکر می‌کند که بدبخت بدنیا آمده، بدبخت زندگی می‌کند و بدبخت خواهد مرد. یعنی چنین فردی معتقد است که هیچ کنترلی بر زندگی و سرنوشتش ندارد و هیچ سعی و تلاشی برای تغییر وضعیت انجام نمی‌دهد. تعامل اعتیاد والدین و منبع کنترل بیرونی مجموعه وسیعی از مشکلات شامل افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی دیگر را برای فرزندان به ارمغان خواهد آورد. نوجوانان پدران معتاد، اختلالات رفتاری – هیجانی بیشتری نسبت به نوجوانان پدران غیرمعتاد دارند و نیز تفاوت معناداری در اختلال روابط متقابل و میزان اضطراب نوجوانان دارای والدین معتاد دیده شده است و این نتایج با یافته‌های بدست آمده از جرشون گراند (2007)، اندرسون (2003)، لیراد (2002) وگریز (2007) مطابقت دارد. تعامل اعتیاد و منبع کنترل بیرونی می‌تواند مجموعه وسیعی از مشکلات از جمله افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی دیگر را برای فرد به ارمغان بیاورد. بنابراین با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر و یافته‌های تحقیقات متعدد دیگر می‌توان گفت که افراد دارای سلامت جسمانی، روانی، اجتماعی کسانی هستند که احساس می‌کنند، سرنوشت زندگی خودشان را بر عهده دارند، زندگی خود را مسئولانه و به طور مؤثر کنترل می‌کنند و با موفقیت با موانع و مشکلات زندگی خویش مقابله می‌کنند. از آنجایی که منبع کنترل بیرونی و درونی می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر سلامت روانی فرد داشته باشد می‌توان با تقویت و رشد منبع کنترل درونی در نوجوانان خانواده‌های معتاد تا حدوددی از اثرات آسیب زا ی اعتیاد بر آنان پیشگیری کرد. در نهایت، آنچه از انجام پژوهش به لحاظ کاربردی باید مورد توجه قرار گیرد این است که در این پژوهش فقط دانش‌آموزان دختر مورد بررسی قرار گرفتند. مربیان و مشاوران مدارس مقاطع تحصیلی مختلف، پس از شناسایی دانش‌آموزان خانواده‌های معتاد که دارای مشکلات رفتاری و روانی هستند با استفاده از جلسات مشاوره‌ی فردی و گروهی، کلاس های آموزشی - پرورشی فوق برنامه و تدارک جزوات و کتاب‌های آموزشی اقدامات نظامداری را ترتیب دهند و از آنجایی که منبع کنترل بیرونی با اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب و... ارتباط معناداری دارد، مشاوران و مربیان آموزشی می‌توانند دانش‌آموزانی را که با منبع کنترل بیرونی هستند را شناسایی کنند و با تقویت منبع کنترل درونی در آنها سعی در پیشگیری این گونه اختلالات روانی داشته باشند.
منابع بایبوردی، علیرضا. (1387). رابطه بین منبع کنترل و سلامت روانی دانشجویان مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره دانشگاه تبریز . پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. بهمری ، هادی .( 1387) . تأثیر رفتار والدین بر بروز رفتار های بزهکاران. مجله راه سلامتی. سال دوازدهم ،شماره دوم. صص23-17. پناهی ، بهروز .(1386). مقایسه رابطه منبع کنترل و سلامت روانی دانشجویان دختر و پسر مراکز تربیت معلم . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه علامه طباطبایی. دباغی ،پرویز؛ عاطف ،وحید .(1387). اثربخشی نظریه شناختی بر مبنای افکار خلاق و برنامه‌های معنوی بر پیشگیری سوء مصرف مواد. فصلنامه سوء مصرف مواد ، سال دوم ، شماره 7،صص47-36. درتاج ،فرناز .(1389).مقایسه اثربخشی سلامت روانی برآموزش مهارت های اجتماعی و ارتقای سلامت روانی نوجوانان وتأثیر آن برعملکرد تحصیلی. فصلنامه روانشنا سی تربیتی ، سال سوم ،دوره دوم ، صص23-14. زمانی، محمد.(1388).مقایسه سلامت روانی و سبک های فرزند پروری نوجوانان معتاد و غیر معتاد.مجله علوم رفتاری، دوره چهارم، شماره دوم ،صص 27-17 غضنفری ، علی . (1387) .اثر بخشی هویت و راهبر های مقابله در سلامت روانی نوجوانان شهر اصفهان .پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه اصفهان . کاکاوند ،علی. (1386).بررسی رابطه منبع کنترل با سلامت عمومی سربازان وظیفه .پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی . هاشمی ، ژانت . ( 1384) . طبقه بندی رفتار های بهنجار نوجوانان ایرانی با استفاده از پرسشنامه طبقه بندی رفتاری. پایان نامه دکتری . دانشگاه علامه طباطبایی. هومن، عباس . (1378). استانداردسازی سلامت عمومی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران.
Andersson, P & Eisemann, M. (2003).parental rearing and individual vulnerability to drug addiction: a Control study in a Swedish Sample Nord . Journal of psychiatry: 57 (2),147- 56. Banasi , M.(2003). Changing risk and adopting health behavior. Journal of psychology : 19, 129- 220. Barlow , D.(2006). Clinical Hand book of psychological Disorders . New York: University of Minnosota Press. Ferdinand,R.F.(2009).Psychopathlogy in adolescence predicts substance use in young adulthood. journal of addiction : 9,861-871. Gershon Grand , R.B & Hwang, s.(2007). short – term naturalistic treatment outcomes in cigarette smokes with substance abuse and / or mental illness . Journal of clinical psychiatry : 68 (6), 892-898. Greiz, E.J. (2007). Alcohol use disorders and panic disorder: a review of the evidence of a direct relationship. Journal clinical psychiatry: 68 (6), 874-880. Miklowitz, D.J.(2004). The role of family systems in severe and recurrent psychiatric disorders:A developmental psychopathology view . Journal of Development Psychopahtology :16,667-88 Kaplan ,s.(2000). Negative life events :Risk to health – related quality of life in children and youth.Journal Mental health:18 (1),3-11. Kidorf , M.(2004). Prevalence of psychiatric and substance use disorder in opioid abusers in a community syringeexhance program. Journal of Drug Alcohol Dependent:24(2),15-22. Kelley,T.M.(2oo6).Thought recognition locus of control and adolescent well – being. Journal of adolescence:16, 234-248. Krous ,S, Nandshow. B.(2000). Specific feeling of control and mortality school of puplic health .Unpublished Doctoral[ Dissertation] , University of Michigan. Preson,E.S.(2002).Psychological distress and quality of life amoung addicts. Journal of Puplic Health:11(1),109-112. Quatman ,T. (2004). Differences in adolescent self esteem an exploration of domains. Journal of genetic psychology: 162(1),25-93. Liraud, F., verdoux , H. (2002).effective of comorbid substance use on neuro psychological performance subjects with psychotic or mood disorders Encephale:28, (2) ,16180. Rohner ,N.(2001).The effect of parents on the children social problem. Journal Addictpeople : 16, 24-27. Weinberg ,N.Z.(2010). Risk factores for substance abuse . Journal of Learning Disabilities:34,343 -356. Wentiz,E.(2003).Emotion distress in women with addiction. Journal Drug Alcohol Abuse:12,289-312. Wite , O.J.(2007). Mental health concepts and skill . Journal of adolescence research:13(2),124-134. 1. دکترای مشاوره، گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. 2. کارشناس ارشد مشاوره، گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. [4] - weinberg [5] - ferdinand [6] - Krous & Show [7] - perison [8] - Banasi [9] - Maiklowits | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
بایبوردی، علیرضا. (1387). رابطه بین منبع کنترل و سلامت روانی دانشجویان مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره دانشگاه تبریز . پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. بهمری ، هادی .( 1387) . تأثیر رفتار والدین بر بروز رفتار های بزهکاران. مجله راه سلامتی. سال دوازدهم ،شماره دوم. صص23-17. پناهی ، بهروز .(1386). مقایسه رابطه منبع کنترل و سلامت روانی دانشجویان دختر و پسر مراکز تربیت معلم . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه علامه طباطبایی. دباغی ،پرویز؛ عاطف ،وحید .(1387). اثربخشی نظریه شناختی بر مبنای افکار خلاق و برنامه‌های معنوی بر پیشگیری سوء مصرف مواد. فصلنامه سوء مصرف مواد ، سال دوم ، شماره 7،صص47-36. درتاج ،فرناز .(1389).مقایسه اثربخشی سلامت روانی برآموزش مهارت های اجتماعی و ارتقای سلامت روانی نوجوانان وتأثیر آن برعملکرد تحصیلی. فصلنامه روانشنا سی تربیتی ، سال سوم ،دوره دوم ، صص23-14. زمانی، محمد.(1388).مقایسه سلامت روانی و سبک های فرزند پروری نوجوانان معتاد و غیر معتاد.مجله علوم رفتاری، دوره چهارم، شماره دوم ،صص 27-17 غضنفری ، علی . (1387) .اثر بخشی هویت و راهبر های مقابله در سلامت روانی نوجوانان شهر اصفهان .پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه اصفهان . کاکاوند ،علی. (1386).بررسی رابطه منبع کنترل با سلامت عمومی سربازان وظیفه .پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی . هاشمی ، ژانت . ( 1384) . طبقه بندی رفتار های بهنجار نوجوانان ایرانی با استفاده از پرسشنامه طبقه بندی رفتاری. پایان نامه دکتری . دانشگاه علامه طباطبایی. هومن، عباس . (1378). استانداردسازی سلامت عمومی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران.
Andersson, P & Eisemann, M. (2003).parental rearing and individual vulnerability to drug addiction: a Control study in a Swedish Sample Nord . Journal of psychiatry: 57 (2),147- 56. Banasi , M.(2003). Changing risk and adopting health behavior. Journal of psychology : 19, 129- 220. Barlow , D.(2006). Clinical Hand book of psychological Disorders . New York: University of Minnosota Press. Ferdinand,R.F.(2009).Psychopathlogy in adolescence predicts substance use in young adulthood. journal of addiction : 9,861-871. Gershon Grand , R.B & Hwang, s.(2007). short – term naturalistic treatment outcomes in cigarette smokes with substance abuse and / or mental illness . Journal of clinical psychiatry : 68 (6), 892-898. Greiz, E.J. (2007). Alcohol use disorders and panic disorder: a review of the evidence of a direct relationship. Journal clinical psychiatry: 68 (6), 874-880. Miklowitz, D.J.(2004). The role of family systems in severe and recurrent psychiatric disorders:A developmental psychopathology view . Journal of Development Psychopahtology :16,667-88 Kaplan ,s.(2000). Negative life events :Risk to health – related quality of life in children and youth.Journal Mental health:18 (1),3-11. Kidorf , M.(2004). Prevalence of psychiatric and substance use disorder in opioid abusers in a community syringeexhance program. Journal of Drug Alcohol Dependent:24(2),15-22. Kelley,T.M.(2oo6).Thought recognition locus of control and adolescent well – being. Journal of adolescence:16, 234-248. Krous ,S, Nandshow. B.(2000). Specific feeling of control and mortality school of puplic health .Unpublished Doctoral[ Dissertation] , University of Michigan. Preson,E.S.(2002).Psychological distress and quality of life amoung addicts. Journal of Puplic Health:11(1),109-112. Quatman ,T. (2004). Differences in adolescent self esteem an exploration of domains. Journal of genetic psychology: 162(1),25-93. Liraud, F., verdoux , H. (2002).effective of comorbid substance use on neuro psychological performance subjects with psychotic or mood disorders Encephale:28, (2) ,16180. Rohner ,N.(2001).The effect of parents on the children social problem. Journal Addictpeople : 16, 24-27. Weinberg ,N.Z.(2010). Risk factores for substance abuse . Journal of Learning Disabilities:34,343 -356. Wentiz,E.(2003).Emotion distress in women with addiction. Journal Drug Alcohol Abuse:12,289-312. Wite , O.J.(2007). Mental health concepts and skill . Journal of adolescence research:13(2),124-134. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,322 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,459 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||