بررسی عوامل مرتبط با میزان استفاده معلمان راهنمایی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 6، دوره 4، شماره 13، خرداد 1390، صفحه 95-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن عباسی‌اصل¹؛ عادل زاهدبابلان²؛ یوسف نامور³

¹کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

²استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

³دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، گروه علوم تربیتی، اردبیل، ایران

چکیده

تحقیق حاضر به منظور «بررسی عوامل مرتبط با میزان استفاده معلمان راهنمایی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری»، در سال تحصیلی 89- 88 در شهرستان گرمی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بود. برای گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته‌ای شامل 22 سؤال بسته- پاسخ در مقیاس لیکرت استفاده شد. ابتدا روایی صوری پرسشنامه بر اساس دیدگاه چند نفر از اساتید متخصص مورد تأیید قرار گرفت و سپس ضریب همسانی درونی به روش آلفای کرانباخ 89/. بدست آمد. از حدود210 نفر معلم مقطع راهنمایی شهرستان گرمی تعداد 204 نفر، 87 نفر معلم زن، و117 نفر معلم مرد کل شماری شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات روش­های آماری توصیفی و تحلیل عاملی اکتشافی بکار گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که: دسترسی به تکنولوژی روز و بویژه سخت افزار و نرم افزار، همچنین فرهنگ سازمانی مدارس در ارتباط با مدیریت مدارس، استقبال از فاوا و کاربردهای آن زمینه ساز، و تسهیل کننده بکارگیری، و استفاده معلمان در فرایند آموزش می‌باشد. به ترتیب عوامل فردی و درون نظام آموزشی می­تواند کاربرد فاوا توسط معلمان راهنمایی در امر آموزش را پیش­بینی کند. 

کلیدواژه‌ها

فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ ‌ معلمان راهنمایی؛ فرایندهای یادهی و ی‍ادگ‍ی‍ری

اصل مقاله

«علوم تربیتی»

سال چهارم ـ شماره 13 ـ بهار 1390

ص. ص. 106- 95

 

 

 

 

 

 

 

بررسی عوامل مرتبط با میزان استفاده معلمان راهنمایی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری

 

محسن عباسی‌اصل[1]

دکتر عادل زاهدبابلان [2]

دکتر یوسف نامور[3]

 

چکیده

تحقیق حاضر به منظور «بررسی عوامل مرتبط با میزان استفاده معلمان راهنمایی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری»، در سال تحصیلی 89- 88 در شهرستان گرمی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بود. برای گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته‌ای شامل 22 سؤال بسته- پاسخ در مقیاس لیکرت استفاده شد. ابتدا روایی صوری پرسشنامه بر اساس دیدگاه چند نفر از اساتید متخصص مورد تأیید قرار گرفت و سپس ضریب همسانی درونی به روش آلفای کرانباخ 89/. بدست آمد. از حدود210 نفر معلم مقطع راهنمایی شهرستان گرمی تعداد 204 نفر، 87 نفر معلم زن، و117 نفر معلم مرد کل شماری شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات روش­های آماری توصیفی و تحلیل عاملی اکتشافی بکار گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که: دسترسی به تکنولوژی روز و بویژه سخت افزار و نرم افزار، همچنین فرهنگ سازمانی مدارس در ارتباط با مدیریت مدارس، استقبال از فاوا و کاربردهای آن زمینه ساز، و تسهیل کننده بکارگیری، و استفاده معلمان در فرایند آموزش می‌باشد. به ترتیب عوامل فردی و درون نظام آموزشی می­تواند کاربرد فاوا توسط معلمان راهنمایی در امر آموزش را پیش­بینی کند.

 

واژگان کلیدی: فناوری اطلاعات و ارتباطات،‌ معلمان راهنمایی، فرایندهای یادهی و ی‍ادگ‍ی‍ری

 

مقدمه

قرن بیست و یکم، قرن دانایی و انقلاب اطلاعات است، ابزارهای اطلاع‌رسانی در جهان متحول شده است، اگر در قرن بیستم رادیو، تلوزیون، تلفن و... از مهم­ترین عوامل انتقال اطلاعات بودند، اینک ورود رایانه، شبکه­های الکترونیکی و مهم­تر از همه، آموزش الکترونیک، مفاهیم و ابزارهای فناوری اطلاعات را متحول ساخته و با قابلیت­های خاص، محدودیت­های زمانی و مکانی برای بدست آوردن اطلاعات را از پیش پای فراگیران علم و دانش برداشته‌اند (رضایی، 1386). فناوری اطلاعات و ارتباطات از تلفیق سه حوزه اطلاعات، کامپیوتر و ارتباطات پدید آمده است بخش کامپیوتر، سخت افزار و تأمین کننده تجهیزات و ادوات لازم، و داده­ها و اطلاعات، به عنوان خمیر مایه و مواد اولیه در درون شبکه، و ارتباطات مخابراتی بخش سوم است که وظایف برقراری رابطه بین دو بخش دیگر را بر عهده دارد. آنچه که در نهایت از تلفیق این سه بخش بدست می­آید، فاوا[4] نامیده می­شود (عبادی، 1384).فناوری، زمینه را برای یادگیری مادام‌العمر فراهم می­کند و همه­ی افراد با توجه به نیازها و توانایی­های خود می­توانند، با دسترسی به فناوری مناسب، به یادگیری بپردازند. معلمان نیز باید با استفاده از فناوری­های نوین شیوه‌های تدریس و یادگیری به روش سنتی را تغییر دهند و دگرگون کنند و یادگیری را اثر بخش­تر و جذاب‌تر کنند (زمانی و افخمی، 1385). گی سرت و فوترل[5] مدعی­اند اگر معلمان کلاس­هایشان را، با استفاده از کامپیوتر منقلب سازند حتی دانش­آموزان معمولی هم پیشرفت محسوسی بدست می­آورند (به نقل از کومار، چرسو و دسیلوا[6]، 2008). از نظر دنیل، هورانی و چی کنگ[7] (2005) استفاده از فاوا در تدریس می­تواند فرایند تدریس را مؤثرتر سازد و همین طور توانایی دانش­آموزان برای درک مفاهیم پایه را بالا ببرد با وجود این، کاربرد آن در تدریس بدون مشکل نبوده و با موانع گوناگونی روبرو است.

کشور ما ایران در حالی سال­های آغازین هزاره­ی سوم را پذیرا می­گردد که به لحاظ توسعه­ی اطلاعاتی فاصله بعیدی با کشورهای توسعه یافته داشته و حتی در قیاس با برخی کشورهای درحال توسعه نیز حائز رتبه­ی پایین­تری است (منتظر، 1381). از سال 2002، وزارت آموزش و پرورش ایران به عنوان کارگزار اصلی سیاست در اصلاح فرایند آموزش و پرورش تصمیم به توسعه IT در مدارس ایران گرفته و در قالب آن تلاش نموده تا شش­هزار دبیرستان را به سخت افزار مجهز نموده و ICDL را برای معلمان اجرا نماید (عطاران، 2006). معلم بعنوان مهم­ترین رکن آموزش باید با فناوری اطلاعات و ارتباطات آشنایی کافی داشته باشد تا بتواند به درستی آن را بکار گیرد اگر معلمان با مهارت­های پایه­ی فناوری اطلاعات و کاربری رایانه آشنا نباشند، در آینده شاهد آن خواهیم بود که مهم­ترین رکن آموزش جایی در جامعه­ی اطلاعاتی ندارد و نمی­تواند از فناوری اطلاعات بعنوان مهم­ترین شاخص توسعه یافتگی در هزاره­ی سوم استفاده کند. ضرورت و اهمیت تحقیق درباره عوامل مرتبط با میزان استفاده معلمان از فاوا در امر آموزش راهنمایی تحصیلی در آنست که: در بکارگیری و استخدام فنون و تکنولوژی آموزشی و تربیتی باید همسو با تغییرات مستمر و پویای جهانی بود و همگام شدن با پیشرفت جهانی نیازمند بکارگیری فاوا است پس ضروری است تحقیقات کامل و کافی درباره عوامل مرتبط با بکارگیری فاوا توسط معلمان در مدارس و نظام آموزشی بعمل آید.

   ارتمیر[8] موانع استفاده از فناوری رایانه توسط معلمان را در دو دسته تقسیم کرده است: دسته اول موانع بیرونی نسبت به معلمان (دسترسی، زمان، پشتییانی، منابع و کارآموزی) و دسته دوم موانع درونی نسبت به معلمان (نگرش­ها، عقاید، فعالیت­ها و مقاومت). وی اظهار می­دارد، حتی اگر همه موانع دسته­ی اول از بین بروند، معلمان از فناوری استفاده نخواهند کرد و موانع دسته­ی دوم از استفاده بهینه جلوگیری خواهد کرد. (رحیمی دوست، 1386). از نظر هوپ[9] (1997)، عدم دسترسی به سخت افزار و نرم افزار و هم چنین تأمین بودجه از موانع بکارگیری رایانه توسط معلمان می­باشد. نتایج تحقیق زمانی که با عنوان "مشکلات اجرایی کاربرد کامپیوتر در آموزش و پرورش" انجام داده است نشان داد که کمبود امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، کمبود نیروی انسانی آموزش دیده در زمینه‌ی استفاده از کامپیوتر؛ شفاف نبودن اهداف در زمینه­ی کاربرد کامپیوتر در آموزش و پرورش؛ پایین بودن انگیزه به دلیل عدم ارائه­ی آموزش کافی به معلمان و دانش­آموزان؛ نابرابری جنسیتی در بین دانش­آموزان در زمینه­ی دسترسی به کامپیوتر؛ عدم آشنایی کافی با زبان انگلیسی؛ نداشتن الگوی معتبر علمی از جمله مشکلات استفاده از کامپیوتر در مدارس ایران می­باشد (به نقل از امام جمعه و ملایی‌نژاد، 1386). هایسونگ[10] (2004) در تحقیق خود با عنوان عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات توسط آموزشگران مشخص کرده که کاربرد فناوری اطلاعات به وسیله آنها مستقیماً تحت تأثیر احساس مفید بودن فناوری اطلاعات و عوامل فردی است؛ و در ضمن شرایط محیطی و رایانه­ای در کاربرد فناوری اطلاعات توسط آموزشگران مؤثر می­باشد. پژوهش حاضر در صدد رسیدن به سؤال­های ذیل است:

  1- عوامل مؤثر در به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری از نظر معلمان کدام است؟  

  2- سهم هر یک از عوامل تعیین شده در بکارگیری فاوا در فرایند یاددهی و یادگیری چقدر است؟     

 

 

روش‌شناسی پژوهش

روش تحقیق به دلیل اینکه که با تحلیل عاملی سر کار دارد از نوع توصیفی- همبستگی می­باشد. جامعه آماری این تحقیق را کلیه معلمان رسمی و قراردادی شهرستان گرمی که در دوره راهنمایی درسال تحصیلی 89-88 تدریس می­کنند، تشکیل می­دهد. بر طبق گزارش آموزش و پرورش تعداد معلمان راهنمایی در این سال تحصیلی210 نفر می­باشند که 120 نفر از آنها مرد و90 نفر بقیه زن هستند. و نمونه­گیری به صورت کل شماری صورت گرفت. ابزار جمع­آوری اطلاعات در این تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته در مقیاس لیکرت است. این پرسشنامه در دو بخش اطلاعات جمعیت شناختی نظیر؛ جنسیت، مدرک تحصیلی، و داشتن رایانه شخصی، و 22 سؤال بسته – پاسخ برای تعیین عوامل مرتبط با میزان استفاده معلمان از فاوا در طیف 5 گزینه طراحی شده است. ابتدا روایی صوری پرسشنامه براساس دیدگاه چند نفر از اساتید متخصص مورد تأیید قرار گرفت و سپس پایایی نهایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ برابر 89/. محاسبه شد. در تحقیق حاضر، هر دو نوع آمار توصیفی و استتنباطی به کار گرفته شد. برای تعیین عوامل مؤثر در استفاده از فاوا توسط معلمان و تعیین سهم هر یک از عوامل در بکارگیری فاوا در فرایند یاددهی و یادگیری از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد.

 

یافته­های تحقیق :

یافته­های توصیفی

یافته­های توصیفی در این پژوهش شامل جنسیت، تحصیلات، میزان سابقه معلمی و استفاده از کامپیوتر شخصی می­باشد، که توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­ها براساس جنسیت، متشکل ازگروه، مردان 117 نفر برابر با 4/57 درصد و گروه زنان 87 نفر برابر با 6/42 درصد بود. که نشانگر آن است بیشتر افراد شرکت کننده مرد بودند. توزیع فراوانی و درصد آزمودنی­ها بر اساس میزان تحصیلات نیز بیانگر آن است که از مجموع افراد شرکت کننده در پژوهش حاضر، 90 نفر (1/44 درصد) دارای مدرک فوق دیپلم هستند. 108 نفر (9/52 درصد) دارای مدرک لیسانس، و 3 نفر (5/1 درصد) دارای مدرک فوق‌لیسانس می­باشند. و 3 نفر دیگر (5/1 درصد) مدرک خود را مشخص نکرده­اند. در این مطالعه اکثریت شرکت کنندگان دارای مدرک لیسانس بودند.

 

یافته­های مربوط به سؤالات تحقیق

سؤال 1: عوامل مرتبط با بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری از دیدگاه معلمان کدامند؟

 

 

تحلیل عامل اکتشافی بدون محدود کردن عوامل

ابتدا امکان انجام تحلیل عاملی بر نمونه تحقیق، با استفاده از آزمون بارتلت و شاخص کفایت نمونه برداری (KMO) بررسی شد (جدول 1).

 

جدول 1: آزمون بارتلت و شاخص کفایت نمونه برداری برای آزمون

بارتلت	شاخص کفایت نمونه برداری (KMO)
98/2401	88/0
معنی داری	0005/0

 

عوامل نهفته در آزمون با روش تحلیل مؤلفه­های اصلی و چرخش واریماکس و تعیین ضریب همبستگی 40/0 و بالاتر برای بار عاملی هر آیتم استخراج شد. در این مدل 4 عامل با توجه به تعداد ارزش­های ویژه بالاتر از 1 جدول (2) و نمودار سنگریزه[11] نمودار(1) به دست آمد.

 

جدول 2: ارزش‌های ویژه بالاتر از 1 برای 4 مؤلفه پس از چرخش از نظر معلمان

مؤلفه­ها	ارزش ویژه	درصد تبیین واریانس	درصد واریانس تراکمی
1	87/7	24/34	24/34
2	4/3	17/15	42/49
3	47/1	41/6	83/55
4	13/1	92/4	76/60

 

نتایج حاصل در جدول 2، 4 عامل را برای این آزمون نشان می­دهند، ولی با توجه به قدرت تبیین کم عامل­های انتهایی و با توجه به آزمون شیب دامنه (نمودار 1)، تحلیل عاملی با دستور استخراج 2 عامل به دست آمد. 

نتایج حاصل در جدول "واریانس تبیین شده کلی"، 4 عامل با ارزش ویژه بالاتر از 1 را در این آزمون نشان داد که در مجموع 76/60 درصد کل واریانس متغیرهای آزمون را تبیین می­کنند. ارزش­های ویژه آنها پس از چرخش در جدول شماره 2 آمده است. نمودار شیب دامنه متغیرهای این آزمون نیز به صورت زیر است(نمودار 1).

 

نمودار(1) سنگریزه برای تعیین تعداد مؤلفه­ها

 

با محدود کردن استخراج عوامل به 2 عامل و استفاده از چرخش وریماکس و تعیین ضریب همبستگی 40/0 و بالاتر برای بار عاملی هر آیتم، تحلیل عاملی اکتشافی مجدداً انجام شد. مقدار واریانس تبیین شده توسطه هر عامل و بارهای عاملی به دست آمده به ترتیب در جدول­های 3 و 4 گزارش شده است.

 

جدول 3: درصد واریانس تبیین شده هر عامل پس از چرخش

مؤلفه­ها	ارزش ویژه	درصد تبیین واریانس	درصد واریانس تراکمی
عوامل درون سازمانی(امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و فرهنگ مربوط به فاوا)	86/7	24/34	24/34
عامل فردی( علاقمندی، آشنایی، توانایی، و دسترسی به کامپیوتر)	49/3	17/15	42/49

با دستور استخراج 2 عامل درصد کل واریانس تبیین شده به 42/49 می­رسد. چنانکه جدول 3 نیز نشان می­دهد عامل اول با ارزش ویژه 86/7، 24/34 درصد کل واریانس، عامل دوم با ارزش ویژه 49/3، 42/49 درصد کل واریانس آزمون را تبییین می­کنند.

 

جدول 4: ماتریس عاملی چرخش یافته واریماکس پرسشنامه فاوا

سؤال­ها	عامل­های حاصل از این تحقیق
	عامل درون سازمانی	عامل فردی
1- برنامه‌ریزی مؤلفان کتب درسی از نظر محتوا، شیوه­های آموزشی، یادگیری، ارزشیابی برای به خدمت‌گیری فناوری اطلاعات و ارتباطات مناسب است	53/0
2- وقت کافی با توجه به حجم کتاب­های درسی دارم	46/0
3- نوع ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مبتنی بر آزمون­های حافظه­ای در کلاس است		43/0
4- سی­دی­های و برنامه­های آموزشی مناسب تاچه حد وجود دارد	68/0
5- توجه به کیفیت تدریس از سوی مدیریت آموزش و پرورش	79/0
6- برنامه‌درسی انعطاف لازم را از لحاظ محتوا وشیوه­های تدریس و نوع ارزشیابی در بکارگیری فاوا دارد	74/0
7- آیا مدرسه شما برای استقرار تسهیلات فناوری اطلاعات از طراحی مناسب برخوردار است	61/0
8- آیا مدیریت مدرسه در قرار دادن امکانات در اختیار معلمان انعطاف پذیری لازم را دارد؟	69/0
9- آیا از طرف مدیریت اداره برای بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد حمایت قرار می­گیرید	77/0
10- فرهنگ حاکم بر آموزش و پرورش با کاربرد کامپیوتر و اینترنت در یادگیری مستقل موافق است	75/0
11- آیا سازمان متبوع دوره لازم را برای کاربرد رایانه و اینترنت برای معلمان برگزار می­کند	67/0
12- شبکه اینترنت برای بکارگیری فرآیند یاددهی و یادگیری تا چه حد از سرعت لازم برخورداراست؟	75/0
13- مدرسه شما از خط تلفن مناسب برای اتصال به اینترنت تا چه حد برخوردار است	68/0
14- مدرسه از نیروی متخصص برای پشتیبانی از معلمان درکاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات برخورداراست	70/0
15- مدرسه شما از کامپیوترهای مناسب تا چه حد برخوردار است	53/0
16- تا چه حد دوره های (ICDL) یا رایانه و اینترنت را گذرانه­اید		59/0
17- تا چه حد تمایل به ایجاد وبلاگ و پست الکترونیک(E-mail) وکار با آنها دارید		70/0
18- تا چه حد از کار کردن با کامپیوتر و شبکه اینترنت لذت می­برید		84/0
19- آشنایی شما با کامپیوتر و اینترنت در بکارگیری آن تا چه حد می­تواند مؤثر باشد		84/0
20-آشنایی شما با زبان انگلیسی در بکارگیری آن تا چه حد می­تواند مؤثر باشد		80/0
21- توانایی کار با کامپیوتر و اینترنت در بکار گیری آن در فرآیند یاددهی و یادگیری تا چه حد می‌تواند مؤثر باشد		76/0
22- از اینکه کاربرد کامپیوتر و اینترنت باعث از دست رفتن کنترل کلاسم شود احساس‌تری دارم
23- تا چه حد به کامپیوتر و اینترنت دسترسی دارید		52/0

 

چنانکه در جدول 4 ملاحظه می­شود نتیجه تحلیل اکتشافی، استخراج 2 عامل است که در آن ماده 22 به دلیل بارعاملی پایین­تر از 40/0 حذف شده است.

سؤال 2: سهم هر یک از عوامل تعیین شده نسبت بکاربرد فاوا در امر آموزش چقدر است؟

به منظور تعیین متغییرهای مؤثر در پیش‌بینی کاربرد فاوا در امر آموزش توسط معلمان راهنمایی با توجه به جداول 3 و 4 می­توان گفت مهم­ترین عواملی که از تحلیل واریانس عاملی بدست آمد دو عامل درون سازمانی و عامل فردی می­باشد که عامل اول با ارزش ویژه 86/7، 24/34 درصد کل واریانس، و عامل دوم با ارزش ویژه 49/3، 42/49 درصد کل واریانس آزمون را تبیین می­کنند. لذا گفته می­شود که عوامل فردی، و درون نظام آموزشی، می­توانند کاربرد فاوا در امر آموزش توسط معلمان راهنمایی را پیش­بینی کنند. و با توجه به نتایج می­توان گفت که به ترتیب عوامل فردی، و درون نظام آموزشی می‌تواند کاربرد فاوا توسط معلمان راهنمایی در امر آموزش را پیش­بینی کند.

 

بحث و نتیجه­گیری

سؤال اول عوامل مرتبط با بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری از دیدگاه معلمان را مورد پرسش قرار می­داد. یافته­های بدست آمده با استفاده از تحلیل عاملی، نشان داد که با دستور استخراج 2 عامل درصد کل واریانس تبیین شده به 42/49 می­رسد. عامل درون سازمانی (امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و فرهنگ مربوط به فاوا) با ارزش ویژه 86/7، 24/34 درصد کل واریانس، عامل فردی (علاقمندی، آشنایی، توانایی، و دسترسی به کامپیوتر) با ارزش ویژه 49/3، 17/15 درصد کل واریانس آزمون را تبیین می­کنند. یافته­های این تحقیق با یافته­های ارتمیر (به نقل از رحیمی دوست، 1386) و یافته­های هوپ (1997)، در تعدادی از مؤلفه­های عوامل مرتبط با بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری نزدیک است آنها نیز زمان، پشتییانی، منابع و کارآموزی و نگرش­ها، عقاید، فعالیت­ها و مقاومت معلمان را از موانع بکارگیری رایانه توسط معلمان ذکر کرده­اند همسو است.

همچنین با نتایج تحقیق زمانی در مؤلفه­های عوامل مرتبط با بکارگیری فاوا در مدارس توسط معلمان همسو است بر اساس پژوهش زمانی، کمبود امکانات سخت­افزاری و نرم­افزاری، کمبود نیروی انسانی آموزش دیده در زمینه­ی استفاده از کامپیوتر؛ شفاف نبودن اهداف در زمینه­ی کاربرد کامپیوتر در آموزش و پرورش؛ پایین بودن انگیزه به دلیل عدم ارائه­ی آموزش کافی به معلمان و دانش­آموزان، عدم آشنایی کافی با زبان انگلیسی؛ از جمله مشکلات استفاده از کامپیوتر در مدارس ایران می­باشد (به نقل از امام جمعه و ملایی‌نژاد، 1386). 

در تبیین یافته بالا باید گفت که لازمه­ی بکارگیری فاوا در امر آموزش مدارس، دسترسی به تکنولوژی روز و بویژه سخت­افزار و نرم­افزار کامپیوتر است. همچنین فرهنگ سازمانی مدارس در ارتباط با مدیریت مدارس، استقبال از فاوا و کاربردهای آن زمینه­ساز و تسهیل کننده بکارگیری و استفاده معلمان در فرایند آموزش می­باشد. لذا این مسأله مبرهن است تا زمانی که مقدمات کار فراهم نباشد دستیابی به اهداف آموزشی با استفاده از فاوا امکان پذیر نخواهد بود.

  سؤال دوم سهم هر یک از عوامل تعیین شده نسبت بکاربرد فاوا در امر آموزش را مورد پرسش قرار می­داد. دو عامل درون سازمانی و عامل فردی که به ترتیب عامل درون سازمانی با ارزش ویژه 86/7، 24/34 درصد کل واریانس، عامل عامل فردی با ارزش ویژه 49/3، 42/49 درصد کل واریانس آزمون را تبیین می­کنند. لذا گفته می­شود که عوامل درون نظام آموزشی و فردی می­توانند کاربرد فاوا در امر آموزش توسط معلمان راهنمایی را پیش­بینی کنند. همچنین نتایج تحلیل اکتشافی نشان داد که به ترتیب عوامل فردی و درون نظام آموزشی می­تواند کاربرد فاوا توسط معلمان راهنمایی در امر آموزش را پیش‌بینی کند. این یافته با یافته­های ارتمیر (به نقل از رحیمی دوست، 1386) که موانع استفاده از فناوری رایانه توسط معلمان را در دو دسته تقسیم کرده و اظهار می­دارد، حتی اگر همه موانع دسته­ی اول؛ (دسترسی، زمان، پشتییانی، منابع و کارآموزی) از بین بروند، معلمان از فناوری استفاده نخواهند کرد و موانع دسته­ی دوم (نگرش­ها، عقاید، فعالیت­ها و مقاومت) از استفاده بهینه جلوگیری خواهد کرد، همسو می­باشد.

در تبیین یافته بالا باید به این مهم اشاره شود که انگیزش و علاقه فردی و میزان آشنایی و مهارت در استفاده از اینترنت مهم­ترین عامل در بکارگیری فاوا در امر آموزش توسط معلمان است. از طرفی دیگر مشابه با تبیین مربوط به یافته سؤال اول، همچنین فرهنگ سازمانی مدارس در ارتباط با مدیریت مدارس، استقبال از فاوا و کاربردهای آن زمینه­ساز و تسهیل کننده بکارگیری و استفاده معلمان در فرایند آموزش می­باشد. چراکه عدم استقبال مدیریت سازمان و فرهنگ حاکم بر آن منجر به این خواهد شد که فضای آموزشی و نرم افزارها جوابگوی نیاز معلمان در بکارگیری فاوا در امر آموزش نباشد.

سیستم آموزش در حال تحول سریع ناشی از افزایش تولید اطلاعات و دانش و پیشرفت­های سریع مربوط به فن‌آوری است. برای همگامی با این تحولات، معلمان نیازمند دانش، مهارت و منابعی برای ارتباط و مدیریت اطلاعات به صورت مؤثر و کارآمد در محیط الکترونیکی می­باشند. بنابراین با توجه به نقشی که معلمان در حین آموزش برعهده دارند، تعیین سطح توانایی برای این گروه، نقطه­ی کانونی مناسبی برای آغاز آموزش می­باشد. معلمان باید توانایی انتخاب ابزارهای مناسب را برای جستجوی اطلاعات داشته و از راهبردهای مناسب جستجو نیز برای دستیابی سریع به اطلاعات مورد نیاز برخوردار شوند. و با بسترسازی و فراهم ساختن زیر ساخت­ها و تجهیز مدارس به سخت افزارها و نرم افزارها می‌توان به این امر مهم کمک نمود. تجهیز مدارس و مجهز شدن معلمان به مهارت­ها موجب خواهد شد که بهتر بتوانند به انتظارات پیش گفته، جامه­ی عمل بپوشانند.

 

محدودیت­ها

• این پژوهش از نظر مکانی محدود به شهرستان گرمی و از نظر زمانی محدود به سال تحصیلی 88-89 و از نظر پایه تحصیلی فقط به معلمان دوره راهنمایی محدود بوده است.
•  استفاده از ابزار اندازه­گیری پرسشنامه بسته- پاسخ و عدم استفاده از ابزارهای دیگری همچون مصاحبه و مشاهده و.... جهت سنجش متغیرها از محدویت­های این پژوهش می­باشد.
• عدم دسترسی به پرسشنامه معتبر و هنجاریابی شده و استفاده از پرسشنامه­های محقق ساخته یکی دیگر از محدویت­های این پژوهش می­باشد.
• کمبود پیشینه عملی در مورد موضوع پژوهش و تعداد بسیار کم نمونه معلمان دارای تحصیلات فوق لیسانس و فوق لیسانس به بالا از محدویت­های دیگر این پژوهش بود.

 

پیشنهادهای کاربردی

به دست اندرکاران آموزش و پرورش پیشنهاد می­شود:

1)  فضاهای آموزشی مدارس را به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مرتبط با فاوا تجهیز نمایند و با استخدام افرادی متخصص در جهت یاری و تسهیل استفاده معلمان از فاوا گام­های اساسی بردارند.

2)  جهت دانش­افزایی و ایجاد مهارت استفاده از فناوری­های نوین، آموزش فاوا به معلمان در قالب برگزاری کارگاه­های آموزشی به صورت متوالی و حداقل هر دو ماه اقدام نمایند.

3)    مهارت افراد در استفاده و بکارگیری فاوا در امر آموزش در مراحل استخدام و جذب نیرو در نظر گرفته شود.

4)    به ترویج فرهنگ بکارگیری فاوا به شیوه علمی و مداوم و همچنین اقداماتی در جهت گسترش فضاهای مجازی در مدارس توجه نمایند.

5)    امکانات دستیابی معلمان به تکنولوژی را در منزل با تسهیل خرید رایانه شخصی و یارانه­ای برای درگیری بیشتر معلمان با علم کامپیوتر فراهم نمایند.

 

 

 

 

 

 

 

 

مآخذ

امام جمعه، ط؛ و ملایی‌نژاد، ا؛ (1386). بررسی تطبیقی تلفیق فاوا در برنامه درسی چند کشور جهان و ارایه­ی الگویی برای ایران، فصلنامه نوآوری آموزشی، سال ششم، شماره 19 ص.ص. 32-72.

رحیمی دوست، غ (1386) تلفیق تکنولوژی آموزشی در مدارس؛ موانع و چالش­ها، تکنولوژی آموزشی، شماره ی3 آذر، ص.ص. 4-6.

رضایی، ح (1386). فناوری اطلاعات و نقش جدید معلمان، تکنولوژی آموزشی، دوره بیست و سوم، شماره3، شماره پی­درپی 187، ص.ص. 31-33.

زمانی، ع؛ و افخمی خیر آبادی، م (1385). قابلیت­های فناوری در فرایند تدریس و یادگیری، تکنولوژی آموزشی تحلیلی اطلاع‌رسانی، دوره بیست و دوم، شماره 177، ص.ص. 30-33.

عبادی، ر (1384). فناوری اطلاعات و آموزش پرورش، تهران: مؤسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند.

منتظر،غ (1381). تأملی در برنامه­های توسعه­ی اطلاعاتی ایران و راه کارهای بهبود آن، فصلنامه­ی پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، شماره­ی 25، ص.ص. 223-246.

Attaran, m., (2006). A Study Of IT Development Status In Iran,s Educational System.<Article>. Abstracts of the second world curriculum studies conference. Tampere: May 21-24, 2006.

Denial, J., & horani, Sh & chee keong, ch (2005). A staudy on the use of ICTin mathmatics teaching, Malaysian online journal of instructional Techonology (MOJTT).ISSN:1823-1144.Vol.2,No3,pp43-51.

Hyesung, p., (2004). Factors that affect information technology adoption by teachers.Vhttp:// digital commons.unl.edu/dissertions/AAI3126960/.

Hope,W.C., (1997) Why technology has not realized its potential in schools. American Secondary Education.(Pp. 25-29).

Kumar, N., & Che rose, R., & dsilva, j., (2008). Teachers, Readiness to use Thechnology in the classroom, An Empirical Study, euro pean Journal of scienfific Research ISSN14, 50-216x. vol.21-No.4; 2008, pp.603-616. http://www.eurojournals.com/ejsr,ht

 

 

 

 

 

 

 

 

---

• 1- کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.
• 2- استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی
• 3- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، گروه علوم تربیتی، اردبیل، ایران
• 1- فناوری اطلاعات و ارتباطات

 

 

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                           ·                       Geisert & Futrell -[5]

                                                                                                                                                                                                                                                                       ·                        Kumar & Cherose & Dsilva    -[6]

                                                                                                                                                                                                                                                                     ·                       Denial & Horani & Chee keon -[7]

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   ·                       1- Ertmer

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       ·                       Hope-2

Hyesung-3

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           ·                       1- Scree plot

مراجع

امام جمعه، ط؛ و ملایی‌نژاد، ا؛ (1386). بررسی تطبیقی تلفیق فاوا در برنامه درسی چند کشور جهان و ارایه­ی الگویی برای ایران، فصلنامه نوآوری آموزشی، سال ششم، شماره 19 ص.ص. 32-72.

رحیمی دوست، غ (1386) تلفیق تکنولوژی آموزشی در مدارس؛ موانع و چالش­ها، تکنولوژی آموزشی، شماره ی3 آذر، ص.ص. 4-6.

رضایی، ح (1386). فناوری اطلاعات و نقش جدید معلمان، تکنولوژی آموزشی، دوره بیست و سوم، شماره3، شماره پی­درپی 187، ص.ص. 31-33.

زمانی، ع؛ و افخمی خیر آبادی، م (1385). قابلیت­های فناوری در فرایند تدریس و یادگیری، تکنولوژی آموزشی تحلیلی اطلاع‌رسانی، دوره بیست و دوم، شماره 177، ص.ص. 30-33.

عبادی، ر (1384). فناوری اطلاعات و آموزش پرورش، تهران: مؤسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند.

منتظر،غ (1381). تأملی در برنامه­های توسعه­ی اطلاعاتی ایران و راه کارهای بهبود آن، فصلنامه­ی پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، شماره­ی 25، ص.ص. 223-246.

Attaran, m., (2006). A Study Of IT Development Status In Iran,s Educational System.<Article>. Abstracts of the second world curriculum studies conference. Tampere: May 21-24, 2006.

Denial, J., & horani, Sh & chee keong, ch (2005). A staudy on the use of ICTin mathmatics teaching, Malaysian online journal of instructional Techonology (MOJTT).ISSN:1823-1144.Vol.2,No3,pp43-51.

Hyesung, p., (2004). Factors that affect information technology adoption by teachers.Vhttp:// digital commons.unl.edu/dissertions/AAI3126960/.

Hope,W.C., (1997) Why technology has not realized its potential in schools. American Secondary Education.(Pp. 25-29).

Kumar, N., & Che rose, R., & dsilva, j., (2008). Teachers, Readiness to use Thechnology in the classroom, An Empirical Study, euro pean Journal of scienfific Research ISSN14, 50-216x. vol.21-No.4; 2008, pp.603-616. http://www.eurojournals.com/ejsr,ht