ارزیابی تغییر کاربری اراضی مرتعی به دیم زار با استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 7، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 22، فروردین 1395، صفحه 89-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیرضا مرادی^{* 1}؛ محمد جعفری²؛ حسین ارزانی²؛ مهدیه ابراهیمی³

¹دکتری مرتعداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

³استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل

چکیده

هدف از این تحقیق مقایسة تغییر کاربری اراضی مرتعی به دیم‌زار در دو شهرستان رابر و ارزوئیه در یک دوره 15 ساله است. روند تغییرات کاربری محدودة مطالعاتی (ده­سرد و کوه­سفید) با استفاده از تصاویر لندست ETM (سال 2000) و OLI (سال 2014) در محیط نرم­افزار ENVI^®5 با روش     طبقه­بندی نظارت شده پردازش گردید. در نهایت نقشه طبقه­بندی کاربری شامل کاربری مرتع، کشاورزی، اراضی بایر و باغ در منطقه شناسایی شد. دقت نقشه­های تولیدی با ضریب کاپا محاسبه شد. برای این منظور از تصاویر نرم­افزار گوگل ارتس و بازدید میدانی در تهیه نقاط تعلیمی استفاده شد. در نهایت ماتریس دقت برای هر نقشه تشکیل ‌گردید. برای پی بردن به تغییرات هر یک از کاربری‌ها به سایر کاربری‌ها از روش جدول متعامد (Crosstab) استفاده شد. نتایج تغییرات کاربری اراضی در دو منطقه نشان داد که کاربری اراضی مرتع بیش‌ترین تبدیل و تغییر را داشته است، درصد تغییرات در آبخیز ده­سرد 77% و در آبخیز کوه­سفید 73% بود. صحت نقشه­های طبقه­بندی برای هر دو زیر حوزه 98% بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که گسترش فعالیت‌های زراعی بر روی اکوسیستم‌های مرتعی موجب تبدیل مراتع به زمین‌های کم بازده می‌شود. نتیجه مطالعه همچنین نشان داد که در منطقه کوه­سفید و ده­سرد به ترتیب 9% و 20% تغییرات در زمین­های کم بازده می­باشد.

کلیدواژه‌ها

تغییر کاربری اراضی؛ تخریب مرتع؛ فعالیت‌های زراعی؛ طبقه‌بندی؛ لندست 8؛ ده سرد و کوه سفید

مراجع

1. احدنژاد روشتی، م.، ع. زلفی و ح. شکری‌پور دیزج. 1390. ارزیابی و پیش‌بینی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای چندزمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی، مطالعات موردی: شهر اردبیل 1400 – 1363. فصل‌نامه آمایش محیط، 15: 107-124.

2. ارخی، ص.، پ. گرائی و م. ارخی. 1387. ارزیابی روند تغییر کاربری اراضی منطقه حفاظت شده کبیرکوه با استفاده از RS و GIS، مطالعه موردی: استان ایلام. همایش ژئوماتیک، تهران، سازمان نقشه­برداری کشور،22 و 23 اردیبهشت ماه.

3. اکبری، م. 1383. ارزیابی و طبقه­بندی بیابانزایی با استفاده از تکنیک­های RS و GIS در شمال اصفهان. دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده منابع طبیعی. 177 صفحه.

4. تولایی، س. و ن. حاجی. 1385. تهیه نقشه کاربری اراضی با استفاده از RS و GIS مطالعه موردی شهرستان پاکدشت. نشریه علوم جغرافیایی، 5(6-7): 27-40.

5. حاج عباسی، م. ع.، ا. جلالیان، ج. خواجه‌الدین و ح. کریم‌زاده. 1381. مطالعة موردی تأثیر تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی بر برخی ویژگی‌های فیزیکی، حاصلخیزی و شاخص کشت‌پذیری خاک در بروجن. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 6(1): 149-160.

6. ربیعی، ح.، پ. ضیائیان و ع. علیمحمدی. 1384. کشف و بازیابی تغییرات کاربری و پوشش اراضی شهر اصفهان به کمک سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. فصلنامه مدرس علوم انسانی، 9(4): 41-51.

7. روستا، ز.، س. م. منوری، م. درویشی و ف. فلاحتی. 1391. کاربرد داده‌های سنجش از دور RS و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS در استخراج نقشه‌های کاربری اراضی شهر شیراز. مجله آمایش سرزمین، 4(6): 149-164.

8. سردشتی، م.،  ع. قنواتی، پ. ضائیان و ج. مرشدی. 1389. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی حوزه آبخیز طالقان از سال 1987-2002 با استفاده از تصاویر ماهواره­ای لندست و سنجش از دور. همایش ملی ژئوماتیک، تهران، سازمان نقشه­برداری کشور، 19 و 20 اردیبهشت ماه.

9. سنجری، ص و ن. برومند. 1392. پایش تغییرات کاربری/ پوشش اراضی در سه دهۀ گذشته با استفاده از تکنیک سنجش از دور (مطالعۀ موردی: منطقه زرند استان کرمان). نشریه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 4(1): 91-105.

10. صمدزادگان، ف.، ف. طبیب محمودی و ب. بیگدلی. 1391. ادغام داده‌ها در سنجش از دور و مفاهیم و روش‌ها. موسسه انتشارات، دانشگاه تهران. 312 صفحه.

11. طالب عباسی، ح. ۱۳۸۷. ارزیابی روند تحولات فضایی کاربری و پوشش اراضی در حوضه آبریز رودخانه صوفی چای مراغه با استفاده از تصاویر ماهواره­ای چند زمانه وGIS، همایش ژئوماتیک، تهران، سازمان نقشه­برداری کشور، 22 الی 23 اردیبهشت ماه.

12. علوی­پناه، س. ک. و م. مسعودی. 1380. تهیه نقشه کاربری اراضی با استفاده از داده‌های رقومی ماهواره لندست TM و سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 8(1):65-76.

13. فاضلی فارسانی، آ.، ر. قضاوی و م. ر. فرزانه. 1393. بررسی عملکرد الگوریتم‌های طبقه­بندی کاربری با استفاده از تکنیک‌های ادغام تصاویر( مطالعه موردی: زیر حوضه بهشت آباد). نشریه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(1): 57-67.

14. فاطمی، س. ب. و ی. رضائی. 1393. مبانی سنجش از دور، چاپ سوم، انتشارات آزاده. 296 صفحه.

15. فتحی‌زاده، ح.، ا. نوحه­گر، م. فرامرزی و م. تازه. 1392. بررسی تغییرات کاربری اراضی بر اساس تجزیه و تحلیل متریک‌های سیمای سرزمین با استفاده از سنجش از دور و GIS در منطقه خشک و نیمه‌خشک دهلران، آمایش سرزمین، 5(1): 79-99.

16. نظری سامانی، ع. ا.، م. قربانی و ح. ر. کوهبنانی. 1389. ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی حوزه آبخیز طالقان در دوره 1366تا 1380. مرتع، 4(3): 442-451.

17. یوسفی، ص.، م. تازه، س. میرزایی، ح. ر. مرادی و ش. توانگر. 1390. مقایسه الگوریتم‌های مختلف طبقه­بندی تصاویر ماهواره­ای در تهیه نقشه کاربری اراضی (مطالعه موردی: شهرستان نور). نشریه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 2(2): 15-24.

18. Jensen JR. 1986. Introductory digital image processing: a remote sensing perspective. 3^rd Ed. Prentice Hall, Inc.,Old Tappan, NJ. University of South Carolina, Columbus. 544 pp.

19. Longley PA, Mesev V. 2000. On the measurement and generalisation of urban form. Environment and Planning A, 32(3): 473-488.

20. Lu D, Weng Q. 2007. A survey of image classification methods and techniques for improving classification performance. International journal of Remote sensing, 28(5): 823-870.

21. Pandian M, Rajagopal N, Sakthivel G, Amrutha DE. 2014. Land use and land cover change detection using remote sensing and GIS in parts of Coimbatore and Tiruppur districts, Tamil Nadu, India.  International Journal of Remote Sensing & Geoscience, 3(1): 15-20.

22. Prabaharan S, Raju KS, Lakshumanan C, Ramalingam M. 2010. Remote sensing and GIS applications on change detection study in coastal zone using multi temporal satellite data. International Journal of Geomatics and Geosciences, 1(2): 159.

23. Prakash A, Gupta R. 1998. Land-use mapping and change detection in a coal mining area-a case study in the Jharia coalfield, India. International Journal of Remote Sensing, 19(3): 391-410.

24. Prates-Clark CDC, Saatchi SS, Agosti D. 2008. Predicting geographical distribution models of high-value timber trees in the Amazon Basin using remotely sensed data. Ecological Modelling, 211(3): 309-323.

25. Wang Y, Mitchell BR, Nugranad-Marzilli J, Bonynge G, Zhou Y, Shriver G. 2009. Remote sensing of land-cover change and landscape context of the National Parks: A case study of the Northeast Temperate Network. Remote Sensing of Environment, 113(7): 1453-1461.

26. Wentz EA, Stefanov WL, Gries C, Hope D. 2006. Land use and land cover mapping from diverse data sources for an arid urban environments. Computers, Environment and Urban Systems, 30(3): 320-346.

27. Wu Q, Li H-q, Wang R-s, Paulussen J, He Y, Wang M, Wang B-h, Wang Z. 2006. Monitoring and predicting land use change in Beijing using remote sensing and GIS. Landscape and Urban Planning, 78(4): 322-333

28. Zhang F, Tiyip T, Feng Z, Kung HT, Johnson V, Ding J, Tashpolat N, Sawut M, Gui D. 2015. Spatio‐Temporal Patterns of Land Use/Cover Changes Over the Past 20 Years in the Middle Reaches of the Tarim River, Xinjiang, China. Land degradation & Development, 26(3): 284-299.