آموزه‌های تعلیمی در منظومة غنایی محب و محبوب

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 3، شماره 9، آذر 1390، صفحه 11-28   

نویسنده

احمد رضا یلمه ها

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد دهاقان

چکیده

شعر تعلیمی، یکی از گسترده‌ترین و دراز آهنگ‌ترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومه‌ها و داستان‌ها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق می‌پردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گونه که گاهی مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات در منظومه‌های غنایی و حتی حماسی و یا قصاید مدحی به کار رفته که نه تنها جنبة شاعرانه این قبیل آثار را کم نمی‌کند بلکه با شور و احساس خاصی باعث جذابیت این قبیل آثار می‌گردد . یکی از منظومه‌های غنایی ناشناخته ادب فارسی (که آن را می‌توان طولانی‌ترین ده نامه ادب فارسی به حساب آورد و تا کنون مورد غفلت واقع گردیده ) منظومة محب و محبوب است که یکی از آثار نفیس متعلق به قرن هشتم هجری است که در قالب مثنوی در شرح عشق و عاشقی به شیوة ده نامه‌های ادب فارسی سروده شده و تاکنون به زیور چاپ آراسته نگردیده است . در این مثنوی غنایی، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی موجود است که شاعر به اقتضای زمینة انفعالی و ذوقی در جای جای این داستان عاشقانه به کار برده است . این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به مایه‌ها و زمینه‌های تعلیمی و اخلاقی در این منظومه غنایی بپردازد . 

کلیدواژه‌ها

شعر فارسی؛ ادب غنایی؛ ادبیات تعلیمی؛ ده نامه؛ محب و محبوب

مراجع

1-      اسلامی اندوشن ، محمدعلی ، 1370 ، جام جهان بین ، تهران : جامی.

2-       باقری ، مهری ، 1388 ، ده نامة روح‌العاشقین ، تهران : قطره.

3-      ـــــــــــ ، 1357 ، روح‌العاشقین ، نشریه دانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز.

4-       خان محمدی، علی‌اکبر، 1378 ، ده نامه سرایی ، نشریه گلچرخ ، شماره 21 ، اردیبهشت و خرداد. 

5-       دانش پژوه، محمدتقی و ایرج افشار، 1374، فهرست‌وارة کتاب‌خانه مجتبی مینوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

6-       رزمجو، حسین، 1370، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.

7-       رستگار فسایی، منصور، 1373 ، انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.

8-       زرین کوب، عبدالحسین، 1372، شعر بی دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران: علمی. 

9-       شجیعی، پوران، 1362 ، صور معانی شعر فارسی در مکتب درون نگری، تهران: زوّار.

10- شمیسا، سیروس، 1383 ، انواع ادبی، تهران: فردوس.

11- صفا ، ذبیح‌الله ، 1373 ، تاریخ ادبیات ایران، تهران‌ : فردوس.

12- عیوضی، رشید، 1354، ده نامه‌گویی در ادب پارسی و ده نامة حریری، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره مسلسل 116.

13- فدایی، غلام‌رضا، 1386، آشنایی با نسخ خطی و آثار کمیاب، تهران: سمت.

14- فرشید ورد، خسرو، 1373، دربارة ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

15- مشرف، مریم، 1389، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن با همکاری انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

16- مؤتمن، زین‌العابدین، 1364، شعر و ادب فارسی، تهران: زرین.

17- یلمه‌ها، احمدرضا، 1389، میراث روزهای خستگی، دهاقان: دانشگاه آزاد اسلامی.