کیمیای شمس (نوسان روایت در باره شمس در داستان کیمیا خاتون)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 2، شماره 6، اسفند 1389، صفحه 115-139   

نویسندگان

غلامحسین شریفی¹؛ علی محمدی آسیابادی²؛ فاطمه میرمرعشی^{* 3}

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

³دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

رمان کیمیا خاتون، نوشته خانم سعیده قدس از جمله رمان‌هایی است که درباره زندگی شمس نوشته شده و در مدت کوتاهی- پنج سال یعنی از 1383 که چاپ اول آن پخش شده­تا 1388ش. - بیست چاپ از آن در جامعه کتاب‌خوان کشور پخش گردیده و این از یک‌سو موجب خوشحالی‌ است و از سوی دیگر باعث نگرانی؛ نگرانی از اینکه مبادا خواندن آن باعث بیزاری خوانندگان از شمس- و طبیعتا مولانا که مرید او بود و آن‌همه غزل برای او سرود-و عرفان ناب و میراث عظیم عارفان نامدار ایرانی چون مثنوی و غزلیات شمس بشود و در حقیقت این کتاب به منزله چوب حراجی باشد بر ادب فارسی، عرفان و عارفان ایرانی چونان‌که پیشتر همه چیزهای خوب و مقدس و قابل احترام این کشور را با چوب حراج به ثمن بخس و دراهم معدود فروختیم بی آنکه به جایش حتی خزف و کندله­ای[1] گرفته باشیم، آن هم در دوره­ای که فرنگیان و غربیان چنان اقبالی به عرفان ایرانی عموما و مکتب مولانا خصوصا کرده­اند که چند سال پی­درپی اشعار او از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در آمریکا بود و در کمتر از یک دهه نزدیک به یک‌صد میلیون نسخه از اشعار او را خریداری کرده‌اند!
به نظر می رسد خانم سعیده قدس در داستان پردازی خود دربارۀ شمس و کیمیا خواسته است رفتار شمس را مبتنی بر انگیزه های روانی وسرکوب غرایز معرفی کند. ما در این مقاله به دو مطلب دست یافته­ایم:
1- نویسنده این رمان واقعاً  داستان زندگی شمس را از زاویه مکاتب روان‌شناسی امروزین غرب  روایت کرده­است .
2- روان‌کاوی، معیار درستی برای بررسی شخصیّت های عرفانی نیست زیرا با وارد شدن در حوزۀ روان‌کاوی بسیاری مسائل مطرح شده در عرفان نادیده گرفته می شود و با نادیده گرفته شدن آنها بسیاری از ابعاد شخصیّت های عرفانی، رنگ می‌بازد و قابل دریافت نیست. بدین منظور ما به بررسی نوسان روایت‌ها در داستان کیمیا خاتون و مقایسه آنها با منابع روایی تاریخی مانند مناقب العارفین و رساله سپهسالار می‌پردازیم و در نهایت علل این تفاوت‌ها را مورد بررسی قرار می دهیم.
 



 

کلیدواژه‌ها

اب‍ژکتیو؛ خیال؛ روایت؛ سوبژکتیو؛ شمس

مراجع

1.آریان پور، امیرحسین (1357)، فرویدیسم، تهران: انتشارات ابن سینا.

2. آلوت، میریام (1368 )، رمان به روایت رمان نویسان، ترجمه علی‌محمّد حق‌شناس، تهران: نشر مرکز.

3. اسکولز، رابرت (1377)، عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.

4. افلاکی، شمس الدین احمد (1362)، مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، تهران:  دنیای کتاب.

5.انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (بی تا)، مکتب شمس، تهران: انتشارات علم.

6. باب الحوایجی، نصرالله (1347)، (فروید چه می گوید؟)، تهران: انتشارات دریا.

7. برتو، مای لی – پ. (1380)، ساخت، پدید آیی وتحوّل شخصیّت، ترجمه محمود منصوری، دانشگاه تهران.

8 . شمس تبریزی، محمد بن ملک داد (1369)، مقالات، تصحیح محمد علی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.

9.تدین، عطاءاله (1376)، مولانا ارغنون شمس، انتشارات تهران.

10. ثقفی، زلیخا (1381)،تجلی زن در آثار مولوی، تهران: انتشارات ترفند.

11.سارتر، ژان پل (1348)، انگیزه های روانی، ترجمه علی سبحانی، تهران: موسسه مطبوعاتی فّرّخی.

12.سپهسالار، فریدون بن احمد (1385)، رساله سپهسالار، تصحیح م‍ح‍م‍د اف‍ش‍ی‍ن‌وف‍ای‍ی‌، تهران: انتشارات سخن.

13. ستاری، جلال ( 1384)، عشق نوازی های مولانا، تهران: نشر مرکز.

14. سیاسی، علی اکبر (1354)، نظریه های مربوط به شخصیّت، دانشگاه تهران.

15. ________      (2535)،  روان شناسی شخصیت، تهران: انتشارات امیر کبیر.

16. شولتس، دوان (1362)، روان شناسی کمال، ترجمه گیتی خوشدل، تهران: نشرنو.

17.صاحب الزمانی، ناصرالدین (1351)، خط سوم، تهران:  انتشارات عطایی.

18. عطاری کرمانی، عباس (1383)، عشق عشق ... باز هم عشق (زندگی پرماجرای مولوی )، تهران: نشرآسیم.

19.فروم، اریک  (1368)، بحران روان‌کاوی، ترجمه اکبر تبریزی، تهران: انتشارات مروارید.

20. ______    (1370)، داشتن یا بودن، ترجمه کیومرث خاجویها، تهران:  انتشارات اسپرک.

21. فورستر، ادوارد مورگان (1369)، جنبه های رمان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران:  انتشارات نگاه.

22. قدس، سعیده (1383)، کیمیا خاتون، تهران:  نشرچشمه.

23. کالر، جاناتان  (1382)، نظریه ادبی کالر، ترجمه فرزانه طاهری ، تهران:  نشرمرکز.

24. مان،  نرمان ل. (1371)، اصول روان شناسی، ترجمه محمود صناعی، تهران:  نشراندیشه.

25. مدرسی، سیدکاظم  [ بی تا ]، روان‌کاوی انسان، تهران:  انتشارات بعثت.

26. مرتضوی، حسن (1380)، نظریه رمان، تهران:  نشر قصر.

27. موحد،  محمد علی (1379)، شمس تبریزی، تهران:  انتشارات طرح نو.

28. مولوی، جلاالدین محمد (1330)، فیه مافیه، دانشگاه تهران.

29. موفروی، موریل (1385)، دخترمولانا، ترجمه رویا منجّم، تهران:  انتشارات علم.

30. یونسی، ابراهیم (2535)، هنر داستان نویسی، تهران:  انتشارات امیرکبیر.