نگاهی به عناصر داستانی در هفت پیکر نظامی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 2، شماره 6، اسفند 1389، صفحه 171-187   

نویسنده

محمد حسین محمدی

استادیار زبان و ادب فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ـ قزوین

چکیده

درباره‌ی نظامی، اگرچه بسیار سخن گفته شده است و اثر گران‌قدر وی، هفت پیکر، بارها از دیدگاه‌های متعدد و گوناگون اعم از محتوایی و غنایی و ساختاری کاویده شده است؛ اما، این اثر ارزشمند به ویژه بخش هفت گنبد آن کمتر بر اساس ساختار داستانی آن تحلیل شده و عناصر داستانی این اثر شناسانده شده است. از این رو بررسی این اثر با شیوه‌ای توصیفی ـ تحلیلی می‌تواند ساختار اندیشگانی نظامی را در پردازش قصه‌های زیبای هفت گنبد و آگاهی ناخودآگاه وی را بر برخی از شاخص‌های داستان‌های امروزین ـ چنان که خواهد آمد ـ نمایان سازد. تحلیل ساختار دو عناصر داستانی قصه‌ها و داستان‌های پیشین به خوانندگان کمک می‌کند تا با قصه‌ها و وقایع داستانی آگاهانه ارتباط برقرار کنند و پیام‌های داستانی را بهتر دریابند.
در این مقاله، اساس کار و بررسی ادبیات بر مبنای تصحیح استاد دستگردی صورت پذیرفته است و شماره ابیات آمده در متن با تصحیح ایشان برابری می‌نماید. در این بررسی هر یک از قصه‌های هفت گنبد از ابعاد مختلف عناصر داستانی تحلیل شده و برای هر یکی از آنها شواهدی در خور، از ابیات هفت گنبد آورده شده است.

کلیدواژه‌ها

هفت پیکر؛ ‌نظامی؛ داستان؛ گنبد؛ بهرام

مراجع

ـ ثروت، منصور (1370)، گنجینه‌ی حکمت در آثار نظامی، چ اول، تهران، امیرکبیر.

ـ داد، سیما (1371)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.

ـ جعفری قریه علی، حمید، «اسلوب داستان پردازی نظامی در هفت پیکر»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سال ششم،‌ شماره بیست،‌ زمستان 86، ص 74-55.

ـ حمیدیان، سعید (1373)،‌ آرمان‌شهر زیبایی (گفتارهایی در شیوه‌ی بیان نظامی)، چ اول، تهران، نشر قطره.

ـ حنیف، محمد‌(1384)، راز و رمزهای داستان نویسی، چ دوم،‌ تهران. مدرسه.

ـ رضی،‌ احمد، «تحلیل عناصر داستانی در قصه‌های مقالا شمس تبریزی»، مجله پژوهش‌ زبان و ادبیات فارسی، شماره ششم، بهار و تابستان 1385، صص 68-51.

ـ زرین‌کوب، عبدالحسین (1372)، پیر گنجه در جست و جوی ناکجا آباد، چ اول، تهران، سخن.

ـ شمیسا،‌ سیروس (1375)، انواع ادبی، چ چهارم، تهران،‌ نگاه.

ـ لئونارد، بیشاب (1374)، درس‌هایی درباره‌ی داستان نویسی، ترجمه کاوه دهگان، چ چهارم، زلال.

ـ محمودی بختیاری، علیقلی (1376)، هفت نگار در هفت تالار، چ اول، تهران، عطایی.

ـ مستور، مصطفی (1379)، مبانی داستان کوتاه، چ اول، تهران، مرکز نشر.

ـ معین، محمد (1384)، تحلیل هفت پیکر نظامی، چ اول، تهران، معین.

ـ میرصادقی، جمال )1388)، عناصر داستان، چ ششم، تهران، ‌سخن.

ـ میرصادقی، جمال، (1383، داستان و ادبیات، تهران، آیه‌ی مهر.

ـ میرصادقی، جمال و میمنت (1377)، واژه‌نامه هنر داسان نویسی،‌ تهران، کتاب مهناز.

ـ نظامی، الیاس بن یوسف (1384)،‌ خمسه نظامی، تصحیح وحید دستگردی، به اهتمام پرویز بابایی، چ پنجم، تهران، دانشگاه تهران.

ـ یونسی، ابراهیم (1384)، هنر داستان نویسی، چ هشتم، تهران، نگاه.