ساختمان و پیرنگ حکایت‌های تذکرة الاولیاء

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 2، شماره 5، آذر 1389، صفحه 17-36   

نویسنده

محمد رضا اکرمی

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا

چکیده

عطار، یکی از بزرگ‌ترین عارفانه­نویسان زبان و ادب فارسی است که توجه ویژه­ای به حکایت در مثنوی­هایش و هم‌چنین در کتاب ارزش‌مند تذکرة الاولیاء دارد. عدم توجه به داستان­پردازی و حکایت­نویسی در متون کهن فارسی موجب شده که حکایت­های عرفانی و عناصر داستانی آن نیز مورد بی­توجهی قرار گیرد.
در این مقاله تلاش شده تا ساختمان و پیرنگ حکایت­های تذکرة الاولیاء بررسی شود. عطار با زبانی ساده، حکایاتی کوتاه و موجز ارائه داده که در اغلب آن‌ها ساختمان سه بخشی حکایت رعایت شده است. وی هر چند حکایات کتابش را از پیشینیان وام گرفته و خود سازندۀ حکایت نیست، امّا با درک صحیحی که از حکایت­پردازی دارد، با تغییراتی اندک توانسته پیرنگ حکایات را کامل و بی­نقص کند و حکایاتی به یاد ماندنی و تأثیرگذار بر جای گذارد.
 

کلیدواژه‌ها

عطّار؛ تذکرة الاولیاء؛ حکایت؛ ساختمان حکایت؛ پیرنگ

مراجع

احمدی، بابک. (1370)، ساختار و تأویل‌ متن، تهران: نشر مرکز.

انصاری‌ هروی، خواجه‌ عبدالله. (1362)، طبقات‌ الصوفیه، به‌ تصحیح‌ محمّد سرور مولایی، تهران: توس.

براهنی، رضا. (1362)،  قصه‌نویسی، تهران: نشر نو.

زرین‌کوب، عبدالحسین. (1369)،  ارسطو و فن‌ شعر، تهران: امیرکبیر.

عطار نیشابوری، شیخ‌ فریدالدین. (1366)،  تذکرة ‌الاولیاء، به‌ تصحیح‌ محمّد استعلامی، تهران: زو‌ار.

فورستر، ادوارد مورگان.(1357)،  جنبه‌های‌ رمان، ترجمة‌ ابراهیم‌ یونسی، تهران:  امیرکبیر.

قشیری، عبدالکریم‌ بن‌ هوازن. (1361)، (ترجمة) رسالة‌ قشیریه، ترجمة‌ ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ احمد عثمانی، باتصحیحات‌ و استدراکات‌ بدیع‌ الزمان‌ فروزانفر، تهران: انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی.

میرصادقی، جمال. (1360)،  قصه، داستان‌ کوتاه، رمان، تهران: آگاه.

هجویری غزنوی، ابوالحسن علی بن عثمان الجُلابی. (1371)،  کشف المحجوب، به تصحیح والنتین ژوکوفسکی، تهران: طهوری.