ارزیابی عملکرد شش بندر منتخب دنیا در اجرای الزامات کنوانسیون کنترل و مدیریت آب توازن کشتی

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 3، دوره 7، شماره 23، تیر 1393، صفحه 39-59   

نویسندگان

علیرضا ظاهری^{* 1}؛ میترا اسماعیلی میرک محله²

¹استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

²دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

یکی از مشکلات عمده که توجه اکثریت متخصصین علوم دریایی را به خود جلب کرده است، خطر هجوم گونه های مضر دریایی
است، انتقال آن ها در سطح اقیانوس غیرقابل مشاهده است و در سکوت به داخل تانکر توازن کشتی خزیده و بعد از تخلیه در بندر مقصد
ناخواسته تبدیل به مهاجمینی می شوند که بر روی محیط زیست دریایی اثر نامطلوبی بر جا می گذارند و نه تنها سلامت انسان را به خطر
می اندازند بلکه تحدیدی جدی برای اقتصاد منطقه نیز می باشند. هجوم گونه های بیگانه بیماری زابه روشهای مختلف امکان پذیر است
اما در این تحقیق، هجوم گونه ی دریایی از طریق آب توازن کشتی موردبررسی قرار می گیرد. تلاش های بین المللی باعث شکل گیری
کنوانسیونی شد که دولت ها را ملزم به کنترل تخلیه آب توازن در دریاها می نماید؛ اما یک پروژه ی موفق علاوه بر تدوین کنوانسیون نیاز به
صورت گرفتتا با دنبال کردن اصول راهنما توسط
IMO هماهنگی و همکاری در اجرا دارد که این کار با انتخاب شش بندر توسط
1
 
بنادر، کنترل مؤثر در مناطق انتخابی داشته باشند. این مطالعه با تعریف آب توازن و تبعات زیست محیطی هجوم گونه هاآغاز می شود و
عملکرد بنادرمنتخب در راستای الزامات کنوانسیون بررسی شدهو در مرحله ی بعدی روش های مقابله با معضل هجوم گونه ذکر می شودو
در آخر بهترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین روش های کنترل خطر هجوم گونه ها، پیشنهادمی شود.
سازمان بین المللی دریایی.
International Marine Organization .
١
 

کلیدواژه‌ها

آب توازن؛ گونه‌های مضر و تبعات زیست‌محیطی؛ برنامه IMO؛ بنادر منتخب؛ روش‌های مدیریت آب توازن کشتی

اصل مقاله

مقدمه

حفظ محیط زیست، پاسخ به یکی ازنیازهای امروزجامعه برای نگهداری بیشتر ازمحیط زیست ورعایت حقوق

عمومی است وتخریب محیط زیست معلول نابرابری های اجتماعی و استفاده ای غلط ازطبیعت و یکی ازعوامل تضییع

حقوق انسان هاست

.

1

 

یکی از مشکلات عمده که توجه اکثریت متخصصین علوم دریایی را به خود جلب کر ده است، خطر هجوم

گونه های دریایی از طریق آب توازن کشتی است. درگذشته برای توازن کشتی از مواد جامد استفاده می کردند ولی از

زمانی که آب جانشین ارزان و کم هزینه برای توازن تشخیص داده شد با حل یک مشکل ، جامعه ب ین المللی با

مشکلات فراوانی روبرو شد. آب توازن همراه کشتی جابه جا شده و سپس در بندر بعدی که کشتی اقدام به

بارگیری بیشتر می کند تخلیه می شود

.

در این موارد آب توازن کشتی مخلوطی از آب بنادر مختلف است و باعث

می شود آب دریا مرتباً در نواحی مختلف اقیانوس هاجابه جا شود. در دهه پایانی قرن بیستم دریای سیاه تجربه بس یار

 

تلخ زیست محیطی را متحمل شد که در تاریخ محیط زیست دریایی بی سابقه بود. ورود گونه های مهاجم شانه دار از

 

طریق آب توازن کشتی ضربه مهلکی به پلانکتون ها و آبزیان وارد کرد که حتی در صورت کنترل و مهار ، چندین

 

دهه وقت جهت بازسازی مجدد آن نیاز است.

 

 

 

2

 

بحث مدیریت آب توازن کشتی ها بعد از چهلمین جلسه کمیته ی حفاظت محیط زیست دریایی به صورت جدی

مطرح شد. سازمان بین المللی دریایی در این راستا با تبیین ابعاد گوناگون آب توازن و خطرات آن به تشویق کشورها

نسبت به اجرای مقررات و ضوابط وضع شده در این موضوع پرداخت

.

کنوانسیون جهانی ب ه نام کنوانسیون 1982

حقوق دریاها اولین کنوانسیونی است که گونه ها ی دریایی را مورداشاره قرارداد است . در سال 2004 ، پس از

 

برگزاری جلسات متعدد و بحث و کارشناسی طولانی سند مذکور در 13 فوریه سال 2004 میلادی پس از برگزاری

 

اجلاس دیپلماتیک به تصویب دولت های عضو سازمان بین المللی دریانوردی رسید

 

 

.

3

 

1. آب توازن کشتی وتبعات زیست محیطی هجوم گونه های مضر و بیماری زا

4

آب توازن (آب دریا، آب بندر) آبی است که عمداً به داخل کشتی پمپ (MEPC

48/2) بر اساس سند 2002

می شود. در مخزن توازن جهت تنظیم تعادل آبخور، سینه تا پاشنه و پهلوی کشتی و تنظیم شناور و بهبود تعادل

 

کشتی تحت شرایط مختلف مانور کشتی استفاده می شود.

 

تقریباً تمامی کشتی هاوقتی که بار ندارند برای توازن از آب استفاده می کنند. آب توازن در تانکرهای جداساز ی

 

شده حمل می شود.

 

 

 

5

 

. روزنامھ ایران ١٣٨٨ ، ص ٣١ ،« پیام اولین ھمایش حقوق محیط زیست » ، ١. مقام معظم رھبری آیت الله خامنھایی

دانشگاه ،« بررسی آلودگی نفتی ومیکروبی حاصل ازانتقال آب توازن کشتی ھادرمنطقھ ی بندرانزلی » ،

٢

. افشین، قربانینژاد

. علوم وفنون دریایی، تھران شمال، ١٣٨٢

 

 

٣

. http://www.imo.org/Pages/home.aspx

.

 

٤

. Marine Environment Protection Committee

کمیتھ ی حمایت از محیط زیست دریایی

 

٥

. Carlton, J.T.۱۹۹۶

. Pa􀆩ern, Process, and Predic􀆟on in marine invasion ecology. Biological

Conserva􀆟on

 

 

۷۸:۹۷-۱۰۶

.

 

1.1 . تبعات زیست محیطی هجوم گونه های مضر و بیماری زا

در تهاجم زیستی گونه های غیربومی به یک اکوسیستم آبزی اثرات اولیه جزیی و غیر محسوس است

.

در عوض

به مرورزمان و با تکثیر جهت این تأثیرات سرعت و شدت می یابد؛ بنابراین اثر گونه های مهاجم بر اکوسیستم مزمن

 

فرض می شود.

 

 

 

6

 

گونه های بیگانه پس از استقرار در محل به رقابت با گونه های بومی برای غذا و زیستگاه می پردازند . از دیگر

موارد می توان اشاره داشت به شکار گونه های بومی، تغییر محیط، تغییر پارامترهای زیستی، تغییر در زنجیره غذایی،

کاهش تنوع زیستی، حتی بعضاً حذف برخی از گونه ها است. این گونه ها همچنین به عنوان یک ی از چهار خطر

عمده تهدید کننده اقیانوسها به شمار میروند. سه خطر عمده دیگر در این خصوص عبارتنداز: آلودگیهای دریا یی

ناشی از خشکی، بهره برداری بی رویه از منابع زنده دریایی و تغییر تخریب زیستگاههای دریایی است.

 

7

 

2.1 .کنوانسیون کنترل و مدیریت آب توازن، اهداف و نحوه ی پیاده سازی

در سال 1997 ضمن اصلاح دستورالعمل ها ی مذکور اقدامات لازم برای تهیه و تصویب سند حقوقی

لازم الاجرایبین المللی در قالب کنوانسیون بین المللی برای کنترل و مدیریت آب توازن در رسوبات کشتی با سرعت

بیشتری دنبال گردید. پس از برگزاری جلسات متعدد و بحث و کارشناسی طولانی سند مذکور در 13 فوریه سال

2004 میلادی پس از برگزاری اجلاس دیپلماتیک به تصویب دولت های عضو سازمان بین المللی دریانوردی رسید.

 

8

 

3.1 . بر اساس ماده 9 کنوانسیون مدیریت آب توازن کشتی ها

اعضا باید تلاش نمایند تا با کمک سازمان در رابطه با مدیریت آب توازن و به منظور بررسی تحدیدات و

خطرات زیست بوم های دریایی حساس، آسیب پذیر یا در معرض خطر و تنوع زیس تی در مناطقی که فراتر از

محدوده تحت صلاحیت ملی آن ها است، همکاری نمایند. هدف این کنوانسیون جلوگیری از گسترش گونه های

مهاجم از یک ناحیه به ناحیه دیگر است و حداقل سازی صدمات اقتصادی و اکولوژی است که گونه های مهاجم

به محیط زیست دریایی، وارد می نماید. درنتیجه این برنامه با روش های مقابله ای مناسب با گونه ها مهاجم،

به صورت پیش گیری، کنترل و نابودسازی سعی در کاهش خطر در مناطق صدمه دیده را دارد و این امر از طریق

ایجاد روش های استاندارد برای کنترل این معضل صورت می پذیرد.

4.1 . مهیا نمودن مناطق برگزیده جهت پیاده سازی دستورالعمل های جدیدتر کنوانسیون آب توازن از طریق

انتشار راهنما است.

است. آن ها کنوانسیون نیستند و برای هیچ کشوری الزام آور نیستند . فقط یک

IMO

این راهنما تصمیم انجمن

به طرفه ای متعهد کنوانسیون هستند. راهنما اختیاری است که برای آسان کردن اجرای

 

 

IMO

پیشنهاد از طرف

کنوانسیون مدیریت آب توازن ایجادشده است. این مقررات برای ایمنی آینده کشتی رانی است. این راهنماها از

 

 

. دانشگاه علوم وفنون دریایی تھران شمال، ١٣٨١ ،« اثرزیست محیطی انتقال آب توازن کشتی » ، ٤. قربان، پازوکی

. سازمان بنادر و کشتیرانی، ١٣٧٨ ،« چالشھای کنوانسیون مدیریت آب توازن » ، ١. رویا، امام

٨

.

http://www.imo.org/Pages/home.aspx.

 

کشتی هامی خواهند تا مدیریت و رفتار مناسبی را برای کاهش احتمال خطر جانداران دریایی، عهده دار شوند .

تاکنون 14 راهنما در دسترس طرف های متعهد قرارگرفته شده است.

 

9

 

5.1 . اقدامات سازمان بین المللی دریانوردی در تهیه ی الگوی استاندارد جهانی برای مدیریت آب توازن

شامل موارد زیر است:

- اولین مورد تدوین مقررات و قوانین به منظور کاهش گونه های مهاجم است.

- تدوین طرح مدیریت آب توازن کشتی و بررسی روش های عملی قابل استفاده در کشتی به منظور کاهش

احتمال انتقال موجودات آبزی و پاتوژن های مضر از طریق آب توازن کشتی، دومین مورد است.

- آخرین مورد تدوین اجرای پروژه رفع موانع و اجرای کنترل مؤثر بر آب توازن کشتی و اقدامات مدیریتی در

است.

GEF و 11 UNDP کشورهای درحال توسعه با همکاری

10

 

2. هدف از اجرای پروژه ی مدیریت آب توازن در شش بندردر شش منطقه از جهان

هم اکنون پروژه ی مدیریت جهانی در شش منطقه از جهان به مورداجراگذاشته شده است ، هدف از این پروژه

درزمینه آب

IMO

کاهش انتقال موجودات مضر (گونه ی مهاجم) از طریق آب توازن، پیاده سازی دستورالعمل های

توازن، مهیا نمودن مناطق برگزیده جهت پیاده سازی دستورالعمل های جدید کنوانسیون آب توازن است.

 

بنادر به عنوان اصلی ترین پایانه ی حمل ونقل آبی کالا و مسافر قرن هاست که موردتوجه انسان ها است . آلودگی

 

دریا یکی از مهم ترین آثار سو زیست محیطی فعالیت های بشری است که سهم بنادر در بروز آن چشمگیر است . از

 

تعداد 6 بندرآلوده تعیین گردیده که ملزم به سالم سازی آب توازن می باشند و برنامه جهانی آب توازن

 

 

IMO

طرف

در این 6 منطقه هم اکنون در حال اجرا است. هر یک از این بنادر نماینده یکی از 6 منطقه در حال توسعه در دنیا

 

هستند

 

 

.

12

 

1.2 . سازمان ها به منظور حل مشکل آب توازن کشتی هاپروژه مشترکی تدوین کردند.

بررسی عملکرد این 6 ایستگاه در راستای الزامات کنوانسیون مدیریت آب توازن می تواند اطلاعاتی را در اختیار

مسئولین پروژه بگذارد. با این اطلاعات می توان احتمال خطر بقای گونه ها را تخمین زد . انتخاب 6 ایستگاه

مطالعاتی در 6 منطقه از مناطق دریایی مختلف جهان به عنوان مراکز پروژه ، به د لیل ایجاد سیستم یکسان و

هماهنگ برای کنترل گونه های مهاجم است.

2.2 . اولین گام برنامه جهانی مدیریت توازن برای بنادر منتخب بدین ترتیب است.

به بندرها داده می شود و مسئولین مربوطه موظف به پر کردن و نگهداری آن می باشند تا

IMO

که فرمی از طرف

داده تا اطلاعات توسط آن هابررسی و ذخیره گردد.

 

 

IMO

در زمان تعیین شده، آنرا تحویل کارشناسان و بازرسین

در این فرم، بندر اصلی که کشتی ازآنجا آمده و بندر مقصد مشخص م ی شود . وجه تشابه دو بندر ازلحاظ

 

 

٩

. http://www.ihs.com/products/maritime-information/index.aspx

.

 

١٠

. united Nations Development Program، برنامھ ی توسعھ ملل متحد

 

Unitedopment

 

 

١١

. Global Environment Facility

تسھیلات محیط زیست جھانی

 

دانشگاه علوم فنون ،« بررسی آلودگی های نفتی ومیکروبی حاصل ازانتقال آب توازن کشتی هادرمنطقه بندرانزلی » ، 1. افشین، قربانی نژاد

. دریایی تهران شمال، 1382

اکوسیستمی و دیگر بندرها که از آن ها آب توازن برداشت شده، قید می شود. گونه هایی که ریسک بالا برای مهاجم

شدن رادارند و از طریق بندر منتخب منتقل می شوند، از طریق این داده ها شناسایی می شوند. جزییات گونه ها،

مانندمنشأ، میزان تحدید و غیره طبقه بندی می شوند و در پایگاه اطلاعات ذخیره می شوند. اطلاعات تحلیل شده و

باید به روزرسانی شوند. گونه ها چه بومی یا باریشه ی نامعلوم باید معرفی شوند و میزان خطری که برای

اکوسیستم منطقه دارند باید معلوم گردد. با این اطلاعات می توان احتمال خطر بقای گونه ها را تخمین زد.

 

13

 

3.2 . الزامات بنادر در اجرای کنوانسیون ازاین قرار است که بنادر مستق یماً درروند مدیریت آب توازن

درگیرند و مهم ترین جزء در این موضوع به شمار می روند.

در سه نقطه می توان اقداماتی را به منظور کاهش احتمال ورود گونه های مضر آبز ییا بیماری زا به آب توازن و

انتشار آن ها اتخاذ نمود. این سه نقطه عبارت اند از برداشت آب توازن، در طول سفر و تخلیه آب توازن. اساساً دو

مورد از سه مورد فوق به بندر ارتباط پیدا می کند: برداشت آب توازن و تخلیه آن، ازاین رو نیاز به تدوین طرح

مدیریت آب توازن در بندرها الزامی است. طرح مدیریت آب توازن بندر، اقداماتی که هر یک از کشتی ها هنگام

ورود به بندر باید اتخاذ نماید را به طور مشروح بیان می کند. کلیه کشتی هاییکه به چنین بندر ی وارد م ی شوند

باید الزامات آن را رعایت کنند. هدف این طرح، گردآوری اقدامات و معیارهای چندگانه عملیاتی در یک ساختار

منطقی و منسجم است که اجرای کارآمد و مؤثر آن را توسط بندر امکان پذ یرمی سازد . در این طرح مسا یل

مختلفی ازجمله تعیین منطقه ی برداشت و تخلیه ی آب توازن، ایجاد تسهیلات دریافت رسوبات، روش ها و

مراحل بازرسی و برنامه های مقابله با شرایط اضطراری را موردتوجه قرار می دهد.

 

14

 

درنتیجه، اطلاعات در مورد شباهت های زیست محیطی بندر به بندر، معرفی گونه مهاجم، ضریب ریسک و

نمودار طبقه بندی شده در دسترس کارشناسان قرار می گیرد. برای نمونه می توان به موردی اشاره کرد که به وس یله ی

Come By

) مناطق با ریسک بالا و پایین را مشخص کردن د. کامب ای چنس IMO

این اطلاعات کارشناسان

 

15

در کانادا با احتمال خطر پایین و خاورمیانه با احتمال خطر بالا، معرفی شدند. 16 (

Chance

 

3. عملکرد شش بندر منتخب در راستای اجرای الزامات کنوانسیون مدیریت آب توازن

کشتی

6بندر منتخب بندر سپ تیبا در برزیل، دالیان در چین، مومبای در هند، خارک در ایران، سال دن هادر آفر یقای

جنوبی و اودسا در اکراین میباشند. بعضی از بنادرعملکرد چندمنظوره دارند و از این رو دارای اهمیت زیادی در

منطقه می باشند؛ یعنی هم پایانه نفتی هستند وهم بندری برای صادرات و واردات محسوب می شوند.

1.3 . مطالعات گزارش های بنادر حاکی از این موضوع است که تعدادی ازبنادر برای کنترل آب توازن

برنامه مدیریتی سخت گیرآن های تدوین کردند از آن جمله می توان به دالیان، اودساوسپ تیبا اشاره نمود و برای

اینکه بتوانند اقدامات مقتضی را در مورد کشتی ها اجرا کنند لازم دانسته اند که کشتی ها دو تا سه روز قبل از ورود به

١٣

. Stephan Gollasch, ۲۰۰۴

, Third interna􀆟onal conference of marine Bio invasion.

 

. سازمان بنادروکشتیرانی، ١٣٧٨ ،« چالشھای کنوانسیون مدیریت آب توازن » ،

١٤

. رویا، امام

 

١٥

 

. شھری دراستان نیوفان دلندولابرادورواقع درکانادااست.

 

۳

. http://www.imo.org/Pages/home.aspx

.

 

این بندرهاوضعیت مدیریت آب توازن خود را گزارش دهند و حتی برنامه هایی برای ساخت کشتی بدون آب توازن

در آینده دارند. بنادر دیگر مانند سالدن ها ومومبایبا وضع قوانین سعی در کنترل اوضاع دارند بر طبق آخرین گزارش

منتشرشده از طرف دولت هایی مانند برزیل، ایران و اکراین در سال 2014 ، تخلیه آب توازن در 200 مایل دریایی از

نزدیک ترین خشکی، برای تمام کشتی ها اجباری شده و ارایه ی کتاب آب توازن با جزییات تخلیه، به بندرها و کسب

اجازه برای تخلیه آب توازن، از مواردی است که به صورت سخت گیرانه اجرا می شود.

 

17

 

در ایران بااین که جزیره ی خارک یکی از نقاط برنامه تحقیقاتی آب توازن سازمان ب ین المللی دریایی است،

هیچ گونه اقدام قانونی در این زمینه اتخاذ نشده است. صرف تصویب کنوانسیون های بین المللی نیاز ما به اهرم ها ی

قانونی را رفع نمی کند. این در حالی است که کلیه ی کشورهای مهم دریایی قوانین مفصلی را در این موضوع

تصویب کرده اند. البته مسئولین با در نظر داشتن تخصیص بودجه، تصمیم به نصب تجهیزات در بندرها و کشتی ها،

برای کنترل آب توازن در کشور رادارند.

 

18

 

4. روش های مقابله با هجوم گونه ها

حذف موجودات آبزی یک موضوع پیچیده است که در خصوص کشتی های مشخص (نوع کشتی و نوع موجود

زنده) باهم متفاوت است. در قوانین و استانداردهای ارایه شده توسط سازمان بهداشت جهانی و سازمان حفاظت

محیط زیست میزان مشخصی از هر آلاینده در یک محیط تعریف شده است. روش های پیشنهادی آب توازن نه فقط

کمک به عملیات کشتی، ایمنی، پایداری و تعادل و هزینه های اجرایی می کند، بلکه هم چنین روش هاباید مؤثر در

کشتی یا غیرفعال کردن گونه های غیربومی و دوستدار محیط زیست باشند.

 

19

 

در طی سالیان گذشته روش های متعددی برای سالم سازی آب های توازن کشتی هاارایه شده است که عبارت اند از:

1.4 . فیلتراسیون، پرتابالکترون های شتابدار، القای جریان الکتریکی، ا یجاد سیستم گردابی و چرخشی،

استفاده از مواد شیمیایی، تابیدن اشعه فوق بنفش، گرم کردن آب توازن

تعویض آب در اقیانوس ها و استفاده از فراصوت که هرکدام ازنظر اقتصادی، بازدهی و کار آیی و عوارض

جانبی محیطی دارای مشکلات و نواقصی می باشند.

 

20

 

2.4 . بخشی از پروژه ی تحقیقاتی ملی ژاپنکه در سال های 2003 تا 2005 به طول انجامید.

ارایه ی طرح ساخت کشتی بود که بدون نیاز با آب توازن حرکت کند. این طرح نشان داد که یک کشتی می تواند

بدون آب توازن با ایمنی بالا حرکت کند. در ساخت کشتی هایی که نیاز به آب توازن ندارند ، کف کشتی

و مورب است. این روش با محیط زیست سازگار است و کارآمدتر از طراحی های متداول است .

V

به صورت

شکل سطح تماس بدنه به آب را کاهش می دهد یکی از اهداف طراحی کشتی بدین روش، کاهش نیاز به

 

 

V

بدنه

 

۱

.

http://www.lr.org/en/marine/.

 

ماھنامھ مفید، ،« تلاش ھای حقوقی بینالمللی برای مقابلھ باچالش ھای زیست محیطی آب توازن کشتیھا » ،

١٨

. محمد، حبیبی مجنده

. ١٣٩٢ ، ص ١٢٥ ، شماره ١٠٠

 

بررسی اثرات زیست محیطی آب توازن کشتی ھابالای دویست ھزارتنی درآب ھای پیرامون اسکلھ ھای جزیره » ، ١. عباس، رزمی

 

. دانشگاه علوم وفنون دریایی تھران شمال، ١٣٨٨ ،« خارک

 

دانشگاه ،« بررسی آلودگی ھای نفتی ومیکروبی حاصل ازانتقال آب توازن کشتی ھادرمنطقھ بندرانزلی » ،

 

 

٢٠

. افشین،.قربانی نژاد

. علوم فنون دریایی تھران شمال، ١٣٨٢

 

 

آب توازن است که با محیط زیست سازگارتر است. مزیت این کشتی این است که چون برای تخلیه آب توازن

انرژی مصرف نمی کنددرنتیجه شاهد کاهش گاز دی اکسید کربن نیز، هستیم

 

21

 

حرکت کرده و با توجه به ساختار بدنه، ب ی نیاز

LNG

3.4 . نمونه دیگر طراحی کشتی است که با سوخت

از سیستم آب توازن است.

 

در این سیستم کشتی به علت استفاده از گاز برای سوخت، آلودگی کمی دارد. به لحاظ مالی نسبت به انواع

 

حمل کننده های سنتی که از سوخت سنگین استفاده می کنند، به صرفه تر است و 25 % صرفه جویی انرژی به دنبال دارد

 

و 34 % از انتشار گاز دی اکسید کربن، جلوگیری می کند.

 

 

 

22

 

(

Microwave

) 4.4 . روش دیگری که محققان آمریکایی به آن دست یافتند، سیستم مداوم ما یکروویو

است که قادر به از بین بردن جانداران دریایی موجود در تانکر آب توازن، است

.

 

محققان دانشکده ی کشاورزی ایالت لوییزیانای آمریکا با استفاده از ابزار مایکروویو موفق به از ب ین بردن این

 

موجودات شدند. این روش مانند دستگاه مایکروویو خانگی عمل می کند. با این تفاوت که خیلی قوی تر از آن عمل

 

می کند. پس از قرار گرفتن آب توازن در برابر اشعه ما یکروویو، مولکول ها ی آب شروع به چرخیدن با

 

سرعت بالامی کنند و براثر اصطکاک گرمای ناگهانی که تمام حجم آب را در برم ی گیرد ، موجودات مضر در آب

 

توازن از بین می روند.

 

 

23

 

روشی ویژه فاقد مواد شیمیایی گندزداست که انواع بیماری های داخل کشتی را

UV

5.4 . نور فرابنفش

ریشه کن می کند

.

 

یکی از مهم ترین مزیت این روش آن است که در این فرآیند از قبیل رایحه یا سایر فرآورده های شیمیایی به آب

 

اضافه نمی شود . اشعه فرابنفش قابلیت نابودی آبزیانی نظیر زئوپلانکتون ها، فیتوپلانکتون ها ، باکتر ی ها و

 

ویروس هارادار است. استفاده از این روش برای پاک سازی آب توازن در بسیاری از بندرها متداول شده است .

 

کارایی بالا و نحوه ی عمل آن که به راحتی قابل آموزش است، از مزایای این روش به شمار می آید.

 

 

24

 

6.4 . روش دیگر راکتور زیستی است که از دو روش غشایی و نور فرابنفش استفاده می شود

.

راکتور به صورت غوطه ور در آب نصب می شود و سپس جریان هوا از آن ها عبور می کند. با استفاده از فنّاور ی

ماتریسی، سطح باریک بالای ماتریس، فاضلاب را دریافت می کند و در سطح زیر ماتریس آب پالا یش شده جمع

می شود. فاضلاب توسط پمپ یا نیروی جاذبه به درون ماتریس منتقل می شود. هیچ نوع مواد شیمیایی نیاز نیست و با

روش نور فرابنفش استریل می شود. در این روش بدون نیاز به فیلترسازی، ضدعفو نی کننده با کلر، آب پالایش

می شود و در مخازن مربوطه گندزدایی می شود.

 

25

 

7.4 . استفاده از دمای مازاد کشتی با ایجاد پوششی به دور موتور اصلی کشتی می تواند هم در جهت خنک

کردن موتور وهم تصفیه آب توازن با دمای بالای موتورخانه کشتی کاربرد دارد؛

که ازلحاظ زیست محیطی مفید

ومؤثراست. در کشتی های مسافربری و کانتینری از این روش استفاده می شود؛ و جزفن های مؤثرپرکاربرد در آینده

. ١٣٨٩ ، ص ٦٨ ، ماھنامھ پیا مدریا، شماره ١٩٣ ،« کاھش ٨٠ درصدی آب توازن کشتی » ،

٢١

. شبنم، عراقی

. ١٣٨٩ ، ص ٨٨ ، ماھنامھ پیام دریا، شماره ١٩٩ ،«

 

 

LNG کشتی بدون آب توازن باسوخت » ، ٢٢

. امیر،قائدی حیدری

. ١٣٨٧ ، ص ٤٧ ، ماھنامھ پیام دریا، شماره ١٧١ ،« روش ماکروویو » ،

 

 

٢٣

. مونا، نظری

. دانشجوی مقطع دکترای بوم شناسی، ١٣٩٢ ،« آب توازن کشتی ماھیت اثرات وشیوهھای کنترل » ،

 

 

٢٤

. علی، قوامپور

. ١٣٩٠ ، ص ٦٥ ، ماھنامھ پیام دریا، شماره ٢٠١ ،« ریشھ کنی باکتری » ،

 

 

٢٥

. اصغر، نیک عھد

 

است. آب دریا به داخل موتورخانه پمپاژ می شود، گردش آب دریا به دور مخزن آب شیرین باعث گرم شدنش

می شود. این آب گرم شده به مخزن ذخیره آب توازن پمپاژ م ی شود و باعث مرگ آبزیان م ی شود . آب توازن

تصفیه شده از روی عرشه به خارج پمپاژ می شود. گرمای بین 37 درجه سانتی گراد تا 38 درجه برای از بین بردن

تعداد زیادی از جانداران ناخواسته کافی است. این روش در آوریل 1997 آزمایش شد و تجهیزات برای انتقال

گرمای هدررفته موتورخانه، نصب شد. این گرمابه سمت راست کشتی، برای گرم کردن تانکر آب توازن، منتقل می

 

-

 

شود. مشاهده میکروسکوپی نمونه آب توازن گرما دیده، نشان داد که فقط تعداد کم فیتوپلانکتون زنده ماندند و

حدوداً 90 درصد جانداران در داخل تانکر آب توازن از بین رفتند. این روش برای مح یط زیست خطری ندارد،

هزینه کمی دارد و مؤثرتر از روش های شیمیایی و حتی تعویض آب است و در آینده با ساخت هر کشتی، با نصب

تجهیزات موردنیازمی توان رشد جانداران داخل تانکر را به حداقل رساند.

 

26

 

نتیجه گیری

حفظ محیط زیست دریایی یک ضرورت طبیعی و کهن است.

27

محیط زیست ساحلی و دریایی همواره به منزله یک

اکوسیستم پویا، پناهگاه موجودات متنوع و بسیاری است و ازجمله حساس ترین اکوسیستم های کره خاکی است که

 

به این علت و هم چنین به دلیل وجود منابع ارزنده اقتصادی همواره موردتوجه کارشناسان و دانشمندان علوم زیستی

 

قرارگرفته است.

 

 

 

28

 

براساس ماده 198 کنوانسیون حقوق دریاها ( 1982 ) کشورها باید اقدامات لازم را به عمل آورد که آل ودگی

محیط زیست دریا ناشی از فن آوری های تحت صلاحیت یا کنترل خود را که منجر به واردکردن عمدی یا غیرعمدی

نمونه موجودات بیگانه یا جدید به یک قسمت خاص محیط زیست دریا که این امر ممکن است موجب تغییر در

محیط زیست شوند را، جلوگیری، کاهش یا کنترل نمایند.

 

29

 

البته پیشرفت هایی که طی 3 دهه گذشته در حفاظت محیط زیست ساحلی حاصل شده است، عموماً محدود به

تعداد اندکی از کشورهای توسعه یافته بوده، این در حالی است که این پیشرفت ها فقط برخی جنبه های زیست محیطی

را شامل می شود و ازنظر موضوعی به هیچ عنوان فراگیر نیست. برای جلوگیری از خطر آلودگی اقیانوس ها و مناطق

ساحلی، نیاز به تلاش های ملی و بین المللی است.

 

30

 

اساس کنترل مدیریت آب توازن در سال 2004 ریشه گرفت. هدف این کنوانسیون کنترل مد یریت آب توازن

کشتی، جلوگیری از گسترش گونه های مهاجم از یک ناحیه به ناحیه دیگر است و این امر از طریق ایجاد روش ها ی

تعداد 6 ایستگاه آلوده که ملزم به سالم ساز ی آب توازن

IMO

استاندارد برای کنترل این معضل است. از طرف

می باشند، تعیین گردیده و برنامه جهانی آب توازن در این 6 کشور دنیا هم اکنون در حال اجرا است. هر یک از این

 

کشورها نماینده یکی از 6 منطقه درحال توسعه در دنیا هستند . انتخاب 6 ایستگاه مطالعاتی در 6 منطقه از مناطق

 

 

۱

. G.R.Righby&C.Su􀆩on, ۱۹۹۹

, Novel ballast water hea􀆟ng Technique offers cost-effective treatment

to reduce the risk of global transport of harmful marine organisms.

 

 

.

٢٧

. محمدرضا، ضیایی بیگدلی، حقوق بین الملل عمومی، تھران: انتشارات گنج دانش، چاپ سی ونھم، ١٣٨٩ ، ص ٢٨٢

،١٣٧٨ ، مجلھ محیط شناسی، شماره ٤٨ ،« ارزیابی حساسیت زیست محیطی سواحل شمالی خلیج فارس » ،

 

 

٢٨

. رزیتا، شریفی پور

.٨٢-١٠٢

 

.١٥١ ،

 

 

٢٩

. منصور، پورنوری، ، حبیبی، محمد، کنوانسیون حقوق دریاھا ١٩٨٢ ، تھران: انتشارات مھدحقوق، چاپ سوم، ١٣٨٦

،١٣٧٨ ، مجلھ محیط شناسی، شماره ٤٨ ،« ارزیابی حساسیت زیست محیطی سواحل شمالی خلیج فارس » ،

 

 

٣٠

. رزیتا، شریفی پور

.٨٢-١٠٢

 

 

دریایی مختلف جهان به عنوان مراکز پروژه، به دلیل ایجاد سیستم یکسان و هماهنگ برای کنترل گونه ها ی مهاجم

است.

روشهای زیاد و متفاوتی برای کنترل هجوم گونههای مضر وجود دارد و در بعضی موارد نیاز است از ادغام

چند روش استفاده شود. تحلیل و مقایسه کردن این رویه ها می تواندما را در انتخاب روشی مؤثر کمک کند. متأسفانه

تاکنون هیچ شیوه ایی نتوانسته ریسک انتشار این گونههای بیگانه را به صفر برساند . با نگاه کلی به روش ها ی

اشاره شده، استفاده از فیلترینگ، اشعه فرابنفش و روش گرمایی کارایی بالا دارند و ازلحاظ هزینه به صرفه ترند . در

بعضی از موارد روش های ذکرشده به صورت تلفیقی، منجر به بالا رفتن کارایی و پاک سازی می شود.

 

31

 

با توجه به تعداد زیادی از پلانکتون ها و زئوپلانکتون ها در رسوبات ته نشین شده در مخازن تعادل کشتی هاو با

استفاده از روش های ارایه شده، امکان از بین بردن کامل این موجودات به راحتی مقدور نیست. م ی بایست در چند

مرحله و با چند روش گوناگون آب توازن را کاملاً تصفیه نمود. به منظور توقف یک تهاجم، موجودات نباید از

تانکهای توازن تخلیه شوند. این امر را می توان با جلوگیری از ورود این موجودات به تانکهای توازن، کشتن این

موجودات در طول سفر، یا عدم تخلیه موجودات در هنگام تخلیه آب توازن تانکها، ممکن ساخت. برای تصفیه و

رفع آلودگی برای هر بندر ایجاد تصف یه خانه ضروری است . آب تصف یه ش ده در بندرها برای فضای سبز

بنادرقابل استفادهاست. دریافت و پردازش آب توازن در بنادر و پردازش آب توازن بر روی کشتی و تبادل آب توازن

در مسیر راه، شستشوی مخازن آب توازن پیش از بارگیری از دیگر موارد می باشند.

 

32

 

مجهز کردن کشتی ها به دستگاه های جدید تصفیه، راه حل بعدی برای کنترل آب توازن کشتی است . به همین

دلیل پیشنهاد می شود که مخازن در فواصل زمانی کوتاه حداقل 4 بار در سال لایروبی گردد. رسوبات آلوده تحویل

تسهیلات دریافت مواد زاید در بندرها گردد تا بدین صورت امکان رشد این موجودات کاهش یافته و ران دمان

روش های مورداستفاده در پاک سازی آب توازن بیشتر می گردد.

برای مبارزه با این گونه ها، دولت ها باید در استراتژی ملی حفظ تنوع زیستی کشور خود، گونه ها ی مهاجم را

33

(Carlton

) موردتوجه ویژه قرار دهند. البته، مساله ی تراکم گونه ها همیشه فاجعه نیست. به نظر پروفسور کارلتون

اگر گونههای مهاجم برای استفاده های غذایی، برای حیوانات خانگی، به کار روند کاملاًبه صرفه و سودمند خواهند

 

بود.

 

ظرفیت سازی برای بررسی، کنترل و ایجاد امنیت زیستی جز اولین اقدامات است . سازمان های مالی و

 

سازمان های مسئول حفظ محیط زیست در سطح ملی و بین المللی باید با یکدیگر همکاری کنند. به اشتراک گذاشتن

 

اطلاعات بین دولت ها و نهادها، برای جلوگیری از رشد گونه ها، حیاتی است. ابزارها، مکانیسم ها، بهترین روش های

 

مدیریت و فنون کنترل باید بین کشورها مبادله شود. افزایش آگاهی و آموزش دارای اهمیت و تقدم است . توسعه

 

ابزارهای اقتصادی نیز جز فوریت هاست.

 

 

34

(Invasive Alien Species) IAS

سیستم اطلاع رسا نی جهانی برای بررسی ز یست شناسی و کنترل

 

دھمین ھمایش ،«

Fuzzy Topsis ارایھ ی روش مدیریت آب توازن کشتی درخلیج فارس بااستفاده ازروش » ، ٣١ .

علیرضا،خجستھ

. بینالمللی سواحل، بندرھاوسازهھای دریایی، ١٣٩١

 

 

٣٢

. Stephan Gollasch, ۲۰۰۴

, Third interna􀆟onal conference of marine Bio invasion.

 

٣٣

 

. آقای جیمزکارلتون استاددانشگاه علوم دریایی ویلیامزدرشھرویلیامزماساچوستاست. اوکتاب ومقالات ارزشمندی

رادرموردگونھ ھای مھاجم منتشرکرده است.

 

 

٣٤

 

. گونھ ھای غیربومی مھاجم.

 

35

و همکارانش سایتهایی را طراحی کردند که حتی مردم عادی نیز (Williams

) ضروری است. آقای ویلیامز

به محض مطلع شدن از حضور جانداران دریایی بیگانه، می تواننداطلاع رسانی کنند.

 

 

 

36

 

تعداد گونه ها از سال 1950 به این طرف در حال ازدیاد است و در آینده با گسترش توافقات تجارت آزاد و

توسعه کشتیرانی، میزان جابه جایی گونه ها سرعت بیشتری می گیرد. درنتیجه جامعه ب ین المللی باید عکس العمل

سریع نشان دهند. هجوم گونه ها یک امر طبیعی و درهرصورت اتفاق می افتد. تنها راه حل سرعت دادن در کارها برای

.

به حداقل رسانی حرکت آن هااست

37

 

٣٥

 

. آقای کالین ویلیامزدانشجوی پروفسورکارلتون است وتحقیقات اودرموردگونھ ھای مھاجم درقالب مقالات دردسترس است.

 

٣٦

. Colin F .Williams., et al, ۱۹۸۸

, STRUCTUR EAN DEVOLUTIO NO FBAHAMIA NDEEP-WATE

RCHANNELS :INSIGHT S FRO MIN-SITUGEOPHYSICA LAN DGEOCHEMICA LMEASUREMENTS

 

 

٣٧

. Stephan Gollasch, ۲۰۰۴

, Third interna􀆟onal conference of marine Bio invasion.

 

مراجع

ارزیابی عملکردشش بندرمنتخب دنیادراجرای الزامات کنوانسیون کنترل ومدیریت آب توازن کشتی........ 1

الف) کتب

1. اسماعیلی ساری، عباس، 1380 ، تهاجم شانه داروآینده دریای خزر، چاپ اول، تهران، انتشارات نقش مهر،

. ص 41

. 2. بیگدلی، محمدرضا، 1389 ، حقوق بین الملل عمومی، چاپ سی ونهم، تهران، انتشارات گنج دانش، ص 282

3. پور نوری، منصور، حبیبی، محمد، 1386 ، کنوانسیون حقوق دریاها 1982 ، چاپ سوم، تهران، انتشارات مهد

. حقوق، ص 151

. 4. پورنوری، منصور، 1383 ، حقوق بین الملل دریاها، جلداول، چاپ اول، تهران، انتشارات مهد حقوق، ص 155

5. شعبه محیط زیست ایالات متحده آمریکا، ادارهی اجرای مقررات تأسیسات فدرالی واداره اجرای مقررات

تأسیسات فدرالی، 2000 ، راهنمای اوراق کننده ی کشتی، مرکز تحقیقات سازمان بنادر و کشتی رانی، فصل چهارم،

. ص 70

ب) مقالات و پایان نامه ها

.1384 ،« تنوع وتراکم گروه زئوپلانکتونی درآب های دورازسواحل هرمزگان » ، 6. اسکندری، غلامرضا

. سازمان بنادر و کشتیرانی، 1378 ،« چالشهای کنوانسیون مدیریت آب توازن » ، 7. امام، رویا

دانشکده علوم وفنون دریایی تهران شمال، ،« باکتری های تجزیه کننده نفت دردریای خزر » ، 8. امتیازجو، مژگان

.1374

،« بررسی اثرات و پیامدهای زیست محیطی ناشی از تخلیه آب توازن بر روی اکوسیستم دریایی » ، 9. امیری، آمنه

.1391

.1381 ،« اثرزیست محیطی انتقال آب توازن کشتی. دانشگاه علوم و فنون دریایی تهران شمال » ، 10 . پازوکی، قربان

Fuzzy

 

ارایه ی روش مدیریت آب توازن کشتی در خلیج فارس با استفاده از روش » ، 11 . خجسته، علیرضا

. دهمین همایش بینالمللی سواحل، بندرها و سازه های دریایی، 1391 ،«

 

 

 

Topsis

 

بررسی اثرات زیست محیطی آب توازن کشتی هابالای دویست هزارتنی درآب های پیرامون » ، 12 .رزمی، عباس

. دانشگاه علوم و فنون دریایی تهران شمال، 1388 ،« اسکله های جزیره خارک

تنوع جنس های زئوپلانکتونی منتقل شده ازآب توازن دربندرهاتجارتی (شهیدرجایی » ، 13 . رضایی، آزاده

.1389 ،« بندرعباس) نفتی (پایانه نفتی جزیره خارک) خلیج فارس

. کتاب نامه، 1389 ، ص 167 ،« شرح خدمات ارزیابی زیست محیطی بندرها » ، 14 . زاهد، فاطمه

،« فیتوپلانگتون های موجود در مخزن دو نفت کش در اسکله نفتی بندر خارک » ، 15 . سنگپور، مریم و همکاران

. دانشگاه آزاد واحد لاهیجان، 1388

کارشناسی ارشد بیولوژی دریا، دانشگاه تربیت ،« مرفولوژی وضعیت شناسایی شانه داران » ، 16 . طلایی، رقیه

. مدرس، 1380

بررسی آلودگی های نفتی ومیکروبی حاصل ازانتقال آب توازن کشتی هادرمنطقه » ، 17 . قربانی نژاد، افشین

. دانشگاه علوم فنون دریایی تهران شمال، 1382 ،« بندرانزلی

،« آب توازن کشتی ماهیت اثرات و شیوههای کنترل، دانشجوی مقطع دکتر ای بوم شناسی » ، 18 . قوام پور، علی

.1392

ارزیابی عملکردشش بندرمنتخب دنیادراجرای الزامات کنوانسیون کنترل ومدیریت آب توازن کشتی........ 2

استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه ،« آلودگی محیط دریایی در اثر انتقال سوخت » ، 19 . کرباسی، عباس

. تهران، 1382

ج) نشریات

. ماهنامه پیام دریا، 1385 ، شماره 157 ، ص 82 ،« جابه جایی ناخواسته » ، 20 . پاکروان، جمال

تلاش های حقوقی بینالمللی برای مقابله با چالش های زیست محیطی آب توازن » ، 21 . حبیبی مجنده، محمد

. نامه مفید، 1392 ، شماره 100 ، ص 129 ،« کشتیها

مجله محیط شناسی، ،« ارزیابی حساسیت زیست محیطی سواحل شمالی خلیج فارس » ، 22 . شریفی پور، رزیتا

.102- 1387 ، شماره 48 ، ص 89

. ماهنامه پیام دریا، 1389 ، شماره 193 ، ص 68 ،« کاهش 80 درصدی آب توازن کشتی » ، 23 . عراقی، شبنم

. ماهنامه پیام دریا، 1390 ، شماره 201 ، ص 31 ،« زمین گهواره انسان » ، 24 . فیروزی، مهدی

، 1389 ، ماهنامه پیام دریا، شماره 199 ،«

LNG

کشتی بدون آب توازن با سوخت » ، 25 . قائدی حیدری، امیر

. ص 88

 

. ماهنامه پیام دریا، 1386 ، شماره 173 ، ص 70 ،« سیستم تصفیه آب توازن » ، 26 . گراگوسیان، توماس

 

. ماهنامه پیام دریا، 1378 ، شماره 171 ، ص 47 ،« روش ماکروویو » ، 27 . نظری، مونا

 

. ماهنامه پیام دریا، 1390 ، شماره 201 ، ص 65 ،« ریشه کنی باکتری » ، 28 . نیک عهد، اصغر

 

منابع انگلیسی:

 

 

A_ Book:

١. Carlton, J.T. ١٩٨۵. Transoceanic and interoceanic dispersal of coastal marine

organisms: The biology of ballast water. Oceanography and Marine Biology Annual

Review. ٢٣,٣١٣-٣٧١.

٢. Carlton, J.T.١٩٩۶. Pattern, Process, and Prediction in marine invasion ecology.

Biological Conservation ٧٨:٩٧-١٠۶.

٣. Charles Elton. First published ٢٠١١.٢٠١١ by Blackwell publishing Ltd. Fifty

years of invasion Ecology the legacy.

۴. Ruiz & Carlton.١٩٩٧. Global invasion of marine and estuarine habitats by

Nonindigenous species: Mechanisms, and consequences zoologist.٣٧(۶

)

۶٢١-۶٣٢.

 

B_ Article

۵. Daniel Simberlooff,٢٠٠۵,Introduced species policy, management and future

research needs.

۶. G.R.Righby&C.Sutton, ١٩٩٩, Novel ballast water heating Technique offers costeffective

treatment to reduce the risk of global transport of harmful marine organisms.

٧. Robert Hillard, ٢٠٠٩, silent Invasion.

٨. Stephan Gollasch, ٢٠٠۴, Third international conference of marine Bio invasion.

٩. Colin F .Williams., et al, ١٩٨٨, STRUCTUR EAN DEVOLUTIO NO

FBAHAMIA NDEEP-WATE RCHANNELS:INSIGHT S FRO MINSITUGEOPHYSICA

LAN DGEOCHEMICA LMEASUREMENTS

ارزیابی عملکردشش بندرمنتخب دنیادراجرای الزامات کنوانسیون کنترل ومدیریت آب توازن کشتی........ 3

C_ Conventions

١٠. CITES, Convention on international trade in endangered species of wild flora

and fauna ABS Eagle, Ballast water treatment Advisory, TX, USA ٢٠١١ IMO,

Introductory Course on Ballast water ٢٠٠٩.

١١. HIS Maritime Guide to Ballast treatment system ٢٠١٣.LIoyd’s Register Marine,

٢٠١۴.

١٢. International convention for the control and management of ships Ballast water

and sediment (BWM) and Convention on Biological Diversity (CBD).

١٣. International plant protection Convention (IPPC), MARPOL.

١۴. http://www.imo.org/Pages/home.aspx.

١۵

.

http://www.marineinsight.com/misc/maritime-law/imo%E٢%٨٠%٩٩sgloballast-

program-has-it-met-its-expectations/.

 

١۶. http://www.lr.org/en/marine/.

 

١٧. http://www.pmo.ir/fa/home.

 

١٨.http://www.ihs.com/products/maritime-information/index.aspx.

 

١٩. http://maritime-database.com/port.php?pid=٢٢٣٨.

 

٢٠. http://www.epa.gov/oeca/fedfac/fflex.html.