اثر بخشی آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سلامت روان و استرس ادراک شده در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 6، دوره 7، شماره 26، دی 1394، صفحه 77-93   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سپیده پورحیدری¹؛ سودابه بساک نژاد¹؛ ایران داوودی¹؛ محسن دوستکام^{* 1}؛ زهرا سادات باقرزاده انصاری²

¹دانشگاه شهید چمران اهواز، گروه روان شناسی، اهواز، ایران.

²دانشگاه پونا، گروه روان شناسی بالینی، پونا، هندوستان.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش مداخله کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سلامت روان و استرس ادراک شده در مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی در شهر اهواز بود. پژوهش از نوع نیمه تجربی و طرح پژوهش از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود.نمونه پژوهش شامل 32 مادر دارای فرزند مبتلا به اختلال بود که به شیوه در دسترس انتخاب و به طور تصاوفی به دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 16 نفر) تقسیم شدند. قبل از مداخله متغیر مستقل یعنی آموزش مداخله کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی، از هر دو گروه آزمایش و کنترل با استفاده از پرسشنامه سلامت روان گلدبرگ و هیلر (1972) و پرسشنامه استرس ادراک شده کوهن (1983)، پیش آزمون به عمل آمد. سپس، تنها گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 150 دقیقه ای آموزش های کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی را طی 2 ماه دریافت نمود. پس از اتمام مداخله، مجدداً از آزمودنی ها در هر دو گروه آزمایش و کنترل پس آزمون به عمل آمد. نتایج حاصل از یافته ها، با استفاده ار تحلیل کوواریانس نشان داد که تفاوت دو گروه آزمایش و کنترل در سطح 001/0>P معنادار است. این مطلب بیانگر آن است که آموزش مداخله کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی منجر به افزایش سلامت روان و کاهش استرس ادراک شده در مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی شده است.

کلیدواژه‌ها

کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی؛ سلامت روان؛ استرس ادراک شده؛ مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی

مراجع

- استورا. (1991). تنیدگی یا استرس، بیماری جدید تمدن. ترجمه پریرخدادستان (1377)، تهران: انتشارات رشد.

- اکبری، محمد اسماعیل؛ نفیسی، ناهید؛ و جمشیدی فر، زهرا. (1392). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر کاهش استرس ادراک شده در بیماران مبتلا به سرطان پستان. مجله اندیشه و رفتار، 7 (27): 16-7.

- انجمن روانپزشکی آمریکا. (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویراست پنجم. ترجمه یحیی سید محمدی. (1393). نشر روان.

- تقوی، سید محمد رضا .(1380). بررسی روایی و اعتبار پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ). مجله روان شناسی، شماره 20: 398-381.

- روشن بین، مهدیه؛ پور اعتماد، حمید رضا؛ و خوشابی، کتایون. (1386). تأثیر آموزش برنامه ی گروهی فرزند پروری مثبت بر استرسوالدگری مادران کودکان مبتلا به  . ADHDفصلنامه خانواده پژوهی، 3 (10): 572- 556.

- ریاحی، فروغ؛ امنی، فاطمه؛ و صالحی ویسی، محمد. (1391). مشکلات رفتاری کودکان و ارتباط آن با سلامت روان مادران، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی جهرم، 10(1): 52-46.

- سید اسماعیلی قمی، نسترن؛ کاظمی، فرنگیس؛ و پزشک، شهلا. (1394).تأثیر آموزش برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر میزان فشار روانی  مادران کودکان کم توان ذهنی. فصلنامه افراد استثنایی، 5(17): 148-131.

- شکوهی یکتا، محسن؛ پرند، اکرم؛ شهاییان، آمنه و اکبری زرخانه، سعید. (1389). تأثیر آموزش روش تربیتی مبتنی بر حل مسأله بر روش فرزند پروری و رفتارهای خشمگینانه والدین. چهارمین کمگره سراسری آسیب شناسی خانواده (80-79). 21 تا 23 اردیبهشت. تهران، ایران.

- صناعی، هاله. (1391). تأثیر آموزش ذهن آگاهی بر خود کارآمدی، استرس ادراک شده و جهت گیری به زندگی در زنان مبتلا به سرطان پستان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین.

- کاویانی، حسین؛ جواهری، فروزان؛ و بحیرانی، هادی. (1384). اثر بخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی در کاهش افکار خودآیند منفی، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب با پیگیری 60 روزه، تازه های علوم شناختی، 7 (1):59-49.

- مطهری، زهرا سادات؛ احمدی، خدابخش؛ سلیمانی، علی اکبر؛ و بهزادپور، سمانه. (1391).  اثربخشی روش ذهن آگاهی بر کاهش استرس زناشویی مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش فعالی. فصلنامه علوم رفتاری، 16-1.

- نجاتی، وحید؛ ذبیح زاده، عباس و نیک فرجام، محمد رضا. (1391). رابطه بین ذهن آگاهی و کارکردهای توجهی پایدار و انتخابی. مجله پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، 2(2) پیاپی 3: 42-31.

- یوسفی، شهره؛ سلطانی فر، عاطفه و تیموری، سعید. (1388). مقایسه تنش والدگری مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه با مادران کودکان بهنجار. مجله بهداشت علمی پژوهشی اصول بهداشت روانی، 2(42):122-115.

-Alizadeh, H., Applequist, K. F., & Coolidge, F. L. (2007). Parental self-confidence, parenting styles, and corporal punishment in families of ADHD children in Iran.Child abuse & neglect, 31(5), 567-572.

-Anastopoulos, A. D., Sommer, J. L., & Schatz, N. K. (2009). ADHD and family functioning.Current Attention Disorders Reports, 1(4), 167-170.

-Barlow, J., Parsoners, J.,& Stewart- Brown, S. (2003). Preventing emotional and behavioural  problems: The effectiveness of parenting programmes with children less than 3 years of age. Child care health and development. 31(1): 33-42.

-Baxter, J. L. (2013). The Effects of ADHD on the Family Unit.Master of Nursing, WashingtonState University College of Nursing. [online]. Hdl.handle.net/2376/4330.

-Biederman, J., &Faraone, S. V. (2005), "Attention deficit hyperactivity disorder" .Lancet, 366, 237-48.

-Befera, M. S., & Barkley, R. A. (1985). Hyperactive and normal girl and boys: Mother child interaction, parent psychiatric status and child psychopathology. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 26, 439-452.

-Bohlmeijer, E., Prenger, R., Taal, E., &Cuijepers, P (2010). The effects of mindfulness- based stress reduction therapy on mental health of  adultd with a chronic medical disease: Ameta- analysis. J Psychosom Res. 68: 539-544.

-Borkovec, T. D. (2002). Life in the future versus life in the present. Clinical Psychology: Science and Practice, 9, 76-80.

-Campbell, S. B. (2004). Mother-child interaction: A comparison of hyperactive, learning disabled, and normal boys. American Journal of Orthopsychiatry, 45, 51-57.

- Chaskalson, M. (2011).The mindful workplace: developing resilient individuals and resonant organizations with MBSR. John Wiley & Sons.

- Chi, T. C., &Hinshaw, S. P. (2002). Mother–child relationships of children with ADHD: The role of maternal depressive symptoms and depression-related distortions. Journal of abnormal child psychology, 30(4), 387-400.

- Cogill, D., Soutullo, d’Aubuisson, C., Preuss, Lindback, T., Silverberg, M. & Buitelaar, J., C. (2008). Impact of attention-deficit/hyperactivity disorder on the patient and family: results from a European survey. Child and Adolescent Psychiatry and mental Health, vol. 2: 31, ss. 1-15.

-Crnic, K. A., Gaze, C.,& Hoffman, C. (2005). Cumulative parenting stess across the preschool period: Relations to maternal parenting and child behavior at age 5. Infant Child Dev, 14:117-32.

-Cunningham, C., Benness, B. B., & Siegel, L. (1988). Family functioning, time allocation, and parental depression in the families of normal and ADHD children,Journal of Clinical Child Psychology, 17, 169-177.

-Emanuel, A. S.; Updegraff, J. A.; Kalmbach, A. D.; Ciesla, J. A. (2010), "Therole of mindfulness facets in affective forecasting, Personality and Individual differences,  49(7). 815-818.

- Fischer, M., Barkley, R. A., Smallish, L., & Fletcher, K. (2002). Young adult follow-up of hyperactive children: self-reported psychiatric disorders, comorbidity, and the role of childhood conduct problems and teen CD. Journal of abnormal child psychology, 30(5), 463-475.

-FlugelColle, K., Vincent ACha, S, S., Loehrer, L, L., Bauer, B, A., &Wahner-Reodler, D, L.(2010). Measurement of quality of life and participant experience with the mindfulness-based stress reduction program Complement,TherClinPract. 16: 36-40.

-Goldin, P, R., Gross, J, J.(2010). Effects of mindfulness- based stress reduction (MBSR) on emotion regulation in social anxiety disorder. Aeamotion. 10: 83-91.

-Harrison, C., &Sofronoff, K. (2002). ADHD and parental psychological distress: Role of demographics, child behavioral characteristics, and parental cognitions. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41(6), 703-712.

-Harpin, V. A. (2005). The effect of ADHD on the life of an individual, their family, and community from preschool to adult life.Archives of disease in childhood, 90(suppl 1), 12-17.

- Heckel, L., Clarke, A. R., Barry, R. J., McCarthy, R., &Selikowitz, M. (2013). Child AD/HD severity and psychological functioning in relation to divorce, remarriage, multiple transitions and the quality of family relationships.Emotional and Behavioural Difficulties, 18(4), 353-373.

-Huber, J, S. (2010). The Medical Effect of Sibling Warmth on Parental Stress in Families with Children who have Attention Deficit Hyperactivity Disorder.PH.D Thesis in psychology. The Florida State University College of Human Sciences.

-Johnston, C., & Mash, E. J. (2001). Families of children with attention – deficit/ hyperactivity disorder: Review and recommendations. For future research.Clinical Child and Family Psychology Review, 4, 183-207.

- Jones, K. B., Welsh, R. K., Glassmire, D. M., &Tavegia, B. D. (2006). Psychological functioning in siblings of children with attention deficit hyperactivity disorder.Journal of Child and Family Studies, 15(6), 753-759.

‏-Kabat‐Zinn, J. (2003). Mindfulness‐based interventions in context: past, peresent, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 144-156.

-Keiviet- Stijnen, A., Visser, A., Garssen, B., &Hudig, H. (2008). Mindfulness- based stress reduction training for oncology patients: Patients appraisal and changes in well-bieng. Patient Educ and Couns. (72): 436-446.

- Kendall, J. (1999). Sibling accounts of attention deficit hyperactivity disorder, family Process, 38, 117-136.

-Khoury, B., Sharma, M., Rush, S. E & Fournier, C. (2015). Mindfulness- based stress reduction for healthy individuals: Ameta- analysis. Journal of Psychosomatic Research.78: 519-528.

‏- Lange, G. (2005). Family factors associated with attention deficit hyperactivity disorder and emotional disorders in children. Journal of Family Therapy, 27(1), 76-96

-Listug-Lunde, L., Zevenbergen, A. A., &Petros, T. V. (2008). Psychological symptomatology in siblings of children with ADHD.Journal of attention disorders, 12(3), 239-247.

- Mars, T. S.,& Abbey, H. (2010). Mindfulness Meditation Practice as a Healthcare Intervention: A Systemic Review. International Journal of Osteopathic Medicine, 13: 56-66.

-Mash , E. J., & Johnston, C. (2001). Families of children with deficit/ hyperactivity disorder: Review and recommendation for future research. Clinical Child and Family Psychology Review, 4, 183-207

-Meadows, S. O., Mclanahan, S. S.,& Brooks-Gunn, J.(2007). Parental depression and anxiety and early childhood behavior problems across family types. Journal Marriage Fam, 69(5): 1162-77.

-Miranda, A., Marco. (2008). Estilos.De discipline in families with ADHD children, Child Development, 44, (Sup.2), 23-26.

-Nafisi,M., Khoshdel,A., Mokhtary, F., Lankaraby, M.,&Asary, SH. (2004). Correlation raw score Conners in elementary children publication. Scientific journal of Army Medicine Sciences University Republic of Iran, 2: 327-332.

-Rabiner, P. (2004). Training parents in behavior modification: Effects on perceptions of family interaction and deviant child behavior. Behavior Therapy, 8, 406-410.

-Rosenzweig, S., Greeson, J. M., Reibel, D. K., Green, J. S., Jasser, S. A., & Beasley, D. (2010). Mindfulness-based stress reduction for chronic pain conditions: Variation. Journal of Psychosomatic Research, 68, 29-36.

-Scheroeder, V. M., & Kelley, M. L. (2008). Association between family environment, parenting practices, and executive functioning of children with and without ADHD.Journal of child and family studies, 18(2), 227-235.

-Segal, Z. V., Williams, M.G.,& Teasdale, j. d. (2002). Mindfulness- Based Cognitive  Therapy for depression. New York: Guilford Press.

- Shapiro, S, L., Bootzin, R, R., Figueredo, A, J., Lopez, A, M., &Schwarts, G, E. (2003). The efficacy of mindfulness-based stress reduction in the treatment of sleep disturbance in women with bret cancer An exploratory study. J Psychosom Rec. (54): 85-91.

-Smith, A. J., Brown, R. T., Bunke, V., Blount, R. L., &Christophersen, E. (2002). Psychosocial adjustment and peer competence of siblings of children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of Attention Disorders, 5(3), 165-177.

-Tanay, G., Lotan, G., & Bernstein, A. (2012). Salutary proximal processes and distal mood and anxiety vulnerability outcomes of mindfulness training: A pilot preventive intervention. Behavior therapy, 43(3), 492-505.

- van Steijn, D. J., Oerlemans, A. M., van Aken, M. A., Buitelaar, J. K., &Rommelse, N. N. (2013). Match or mismatch? Influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on the parent–child relationship.Journal of autism and developmental disorders, 43(8), 1935-1945.

-Whalen, C. K., &Henker, B. (1999). The social profile of attention deficit hyperactivity disorder: Five fundamental facets. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North American, 1, 395-410.

-Williams, M., & Penman, D. (2012). Mindfulness: An eight-week plan for finding peace in a frantic world. Rodale.

-Zeidan, F., Johnson, S, K., Diamond, B, J., David, Z., Goolkasian, P. (2010). Mindfulness mediation improves cognition: Evidence of brief mental training. Conscious cogn. 19: 597-605.