بررسی ویژگیهای سبکی اشعار باقی ماندۀ دورۀ اول ادبیات فارسی (طاهریان و صفاریان)

مطالعات نقد ادبی

مقاله 6، دوره 9، شماره 34، فروردین 1393، صفحه 121-144   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیاوش مرشدی^{* 1}؛ محمد نجاری²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان- مرکز گمیشان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 از دورۀ نخست شعر فارسی ـ که از دهۀ نخستین سدۀ سوم هجری آغاز و تا پایان این سده ادامه داشت ـ تنها 64 بیت از هشت شاعر این دوره (حنظله بادغیسی، محمد بن وصیف سگزی (سیستانی)، بَسّام کورد، محمد بن مخلّد، محمود بن ورّاق، فیروز مشرقی، ابوسلیک گرگانی و شاکر بخاری)  باقی مانده است که ژیلبر لازار ـ پژوهشگر و متخصص فرانسوی زبان فارسی ـ آنها را در کتاب اشعار پراکندۀ قدیم ترین شاعران زبان فارسی گردآوری کرده است. تعاریف گوناگونی نیز برای سبک ارایه شده است که در این جستار این تعاریف به طور مختصر ارایه و در نهایت بیشتر «سبک دوره» واکاوی شده است؛ یعنی: به طور کلی ویژگی های مشترک و خاصی که در شعر شاعران یک دوره به صورت بسامدی[1] به کار می رود. برای این منظور، بسامد ویژگیهای سبکی از  سه منظر: 1ـ شکل بیرونی[2]  (وزن، قافیه، ردیف، حرف روی، آرایه های لفظی بدیع، قالبهای شعری، کلمات شعر و ویژگی های دستوری)؛ 2ـ شکل درونی[3]  (صور خیال و آرایه های معنوی بدیع)؛ 3ـ پیام یا درون مایه[4] بررسی و نتایج حاصل از پژوهش، به صورت بسامدی و جداول آماری ارایه شده است.



[1] frequency


[2] . external form


[3] internal form


[4] . subjective form



 


 

کلیدواژه‌ها

سبک شناسی؛ شعر؛ دورۀ طاهریان و صفاریان؛ شکل بیرونی؛ شکل درونی؛ شکل ذهنی

مراجع

1ـ احمد نژاد، کامل. (1363). تاریخ ادبیات و سبک شناسی (بخش نخست: شعر)، رشتۀ ادبیات فارسی مراکز تربیت معلم، سال اول، دفتر تحقیقات و برنامه ریز درسی.

2ـ دهخدا، علی اکبر و همکاران. (1377). لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، 15 ج.

3ـ زرقانی، مهدی. (1388). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: تطور دگردیسی ژانرها تا میانه سده پنجم، تهران: سخن.

4 ـ سعدی، مصلح الدین. (1385). کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: نشر هرمس.

5 ـ شمیسا، سیروس .(1378)، آشنایی با عروض و قافیه، تهران: نشر فردوس.

6 ـ همو . (1386). سبک شناسی شعر، تهران: نشر میترا.

7 ـ همو . (1378). کلیات سبک شناسی، تهران: نشر فردوس.

8 ـ عبدالباقی، محمد فواد .(1378).  معجم المفهرس لاالطفاظ القرآن الکریم، تهران: اسلامی.

9 ـ غلامرضایی، محمد. (1377). سبک شناسی شعر از رودکی .... ، تهران: انتشارات جامی

10ـ لازار، ژیلبر. (1341). اشعار پراکندۀ قدیمترین شعرای زبان فارسی، تهران: انیسیتوی ایران و فرانسه

11 ـ محجوب، محمد جعفر. (1350). سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشسرای عالی و دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.