پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 10,005 |
| تعداد مقالات | 83,618 |
| تعداد مشاهده مقاله | 78,303,113 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 55,356,876 |
ارزیابی یافته های بالینی و اولتراسونوگرافی روده ها در گاوهای مبتلا به بیماری یون | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 2، دوره 10، 1 (37) بهار، خرداد 1395، صفحه 11-27 اصل مقاله (967.31 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمد طلوعی* 1؛ غلامعلی مقدم2؛ محدثه فهیمی3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3دامپزشک عمومی، کلینیک بخش خصوصی، تبریز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده پاراتوبرکلوزیس یا بیماری یون نوعی عفونت مزمن رودههای کوچک با عامل مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس میباشد که در گاو با اسهال پیشرونده و مزمن، کاهش وزن و در نهایت مرگ مشخص میشود. برای تأیید تشخیص گاوهای مبتلا به یون، روش فارمی سریع و مناسبی وجود ندارد. اولتراسونوگرافی ترانسآبدومینال یک روش بالینی مفیدی است که میتواند بهراحتی در ارزیابی بیماران مبتلا به التهاب مزمن روده بهکار رود. هدف از این مطالعه بررسی یافتههای بالینی و اولتراسونوگرافی ترانسآبدومینال در گاوهای مبتلا به بیماری یون بود. این مطالعه روی 20 رأس گاو هلشتاین ماده مبتلا به اسهال مزمن و یا لاغری، انجام شد. تمام دامها به صورت بیخبر مورد آزمایش خون برای ارزیابی آنتیبادی ضد مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس با روش الایزا و سنجش ضخامت دیواره رودههای باریک و سایر پارامترها با سونوگرافی رودهها از روی پوست ناحیه شکم قرار گرفتند. نتایج آزمایش الایزا نشان داد که 35 درصد از دامهای مورد بررسی واجد آنتیبادی ضد مایکوباکتریوم پاراتوبرکلوزیس بودند. فراوانی نسبی گاوهای مبتلا به اسهال مزمن، لاغری یا هردوی آنها در بین دامهای آلوده به ترتیب 100 درصد، 4/71 درصد و 4/71 درصد بودند. در ارزیابی اولتراسونوگرافی از روی پوست شکم، میانگین ضخامت دیواره رودههای کوچک در گاوهای آلوده (4/1±9/7 میلیمتر) بهطور معنیداری (001/0>p) بیشتر از گاوهای غیرآلوده (13/0±7/2 میلیمتر) بود. نتایج این مطالعه نشان میدهد که ارزیابی اولتراسونوگرافی رودهها و ناحیه شکمی گاوها در سطح فارم میتواند روش مفید و سریعی با ویژگی نسبتاً بالا در تشخیص بیماری یون باشد. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بیماری یون؛ گاو؛ اولتراسونوگرافی؛ روده ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه بیماری یون، شبه سل یا پاراتوبرکلوزیس یک بیماری عفونی مزمن دستگاه گوارش و رودههای کوچک در نشخوارکنندگان اهلی و وحشی با عامل مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس است (Vander Giessen, 1992). این بیماری انتشار جهانی دارد و شیوع آن در بعضی کشورها در حال افزایش است. بیماری در گاو و تا اندازه‌ای در گوسفند و بز معمول میباشد (Burgelt, 2000; Kennedy and Benedictus, 2001). از خصوصیات این بیماری آنتروکولیت گرانولوماتوز و لنفادنیت است (Clark, 1997). به دلیل گسترش آهسته بیماری، وقوع بیماری یون به صورت تکگیر است (Chiodini, 1984). در گاو با توجه به دوره کمون طولانی، علائم درمانگاهی تا قبل از دو سالگی ظاهر نمیشود (Gyles and Theon, 1993). علائم بالینی اولیه، پس از دوره کمون 2 تا 10ساله علیرغم وجود اشتها به صورت نقصان وزن تدریجی بروز می‌کند. اسهال مزمن یا متناوب از بارزترین علائم بیماری میباشد. فرم تحت بالینی این بیماری با اثراتی مثل از دست دادن وزن بهصورت پیشرونده، کاهش تولید شیر، کاهش ارزش کشتار و حذف زودرس و نیز اثرات احتمالی بر باروری و سلامت پستان مشاهده شده است (Jones, 1997). حیوانات ممکن است تعدادی ارگانیسم در مدفوع خود دفع کنند و یا آنتیبادی قابل تشخیص در این مرحله از عفونت داشته باشند (Whitlock and Buergelt, 1996). در نهایت عفونت به شکل بالینی شامل اسهال مزمن، لاغری، افتادگی و احتمالاً مرگ ظاهر میگردد. در ایران بیماری یون برای اولین بار توسط خلیلی و طلاچیان (1340-1339) شناخته شد و عامل بیماری از مدفوع ماده گاوهای نژاد جرسی وارداتی شرکت نفت آبادان جدا شد. تاکنون وقوع بیماری در گاو در استانهای مختلف کشور گزارش شده است و خسارات جبرانناپذیری را به سیستم دامپروری وارد کرده است (شاهمرادی و همکاران، 1388). ضررهای اقتصادی بسیار قابل توجه میباشد، اما هزینههای تحمیلی غیرمستقیم و تلفات به دلیل عفونت تحتبالینی ویران کنندهتر است (Hasanova and Palvik, 2006). برای شناسائی گاوهای آلوده روشهای تشخیص آزمایشگاهی مختلفی از جمله روشهای مستقیم مانند تهیه گسترش میکروبی و رنگآمیزی ذیل نیلسون، کشت اختصاصی نمونههای مختلف و واکنش زنجیرهای پلیمراز و همچنین روشهای غیرمستقیم بر اساس ارزیابی وضعیت ایمنی همورال مانند آگار ژل ایمونودیفیوژن، تست تثبیت مکمل و الایزا استفاده میگردد، ولی در کل نتایج منفی کاذب و مثبت کاذب زیادی همراه با این آزمایشات وجود دارد (Hasanova and Palvik, 2006). بنابراین، افزایش حساسیت و ویژگی آزمایشات تشخیصی بیماری یون، ترکیبی از دو روش مستقیم و غیرمستقیم و تکرار تستها توصیه شده‌اند (Nielsen, 2001). با این حال مقایسه ویژگی و حساسیت تست‌های تشخیصی برای مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس، باید با احتیاط و دقت بیشتری تفسیر گردند (Quinne, 1994). با توجه به روشهای تشخیصی آزمایشگاهی اشاره شده، روش مناسبی که در سطح فارم و با سرعت بالا دامهای یونی را تشخیص بدهد، وجود ندارد. روش اولتراسونوگرافی ترانسآبدومینال یک روش بالینی است که میتواند بسیار مفید و راحت در ارزیابی بیماران مبتلا به التهاب مزمن روده بهکار رود (Kofler, 2006). از این روش برای تشخیص بیماری یون در شتر و بز استفاده شده است (Tharwat, 2012 Tharwat, 2011;). هدف از این مطالعه بررسی یافتههای بالینی و اولتراسونوگرافی ترانسآبدومینال در گاوهای مبتلا به بیماری یون و امکانسنجی این روش برای تشخیص گاوهای یونی در سطح دامداری میباشد که برای اولین بار در کشور انجام گرفت.
مواد و روشها دامهای موررد بررسی و روش انجام مطالعه 20 رأس گاو ماده نژاد هلشتاین در محدوده سنی 8-5 سال، مبتلا به اسهال مزمن و یا لاغری (درجه بدنی 5/2 به پایین) که از مهمترین نشانههای بیماری یون می‌باشند، بهصورت تصادفی خوشهای بهعنوان جمعیت مورد مطالعه انتخاب شدند. گاوهای مورد مطالعه از گلههای مختلف در دامداریهای صنعتی یا سنتی اطراف تبریز بودند. مطالعه روی دامها به صورت بیخبر انجام گرفت. بهعبارتی، دامها پس از ارزیابی اولتراسونیک مورد نمونهبرداری خون برای آزمایش الایزای رقابتی بیماری یون قرارگرفتند. شاخص سلامتی دام منفیبودن از نظر آزمایش الایزا بود. تمام دامها مورد ارزیابی اولتراسونیک ترانسآبدومینال روده قرار گرفته و نتایج ثبت شدند. دستگاه اولتراسوند و ترانسدیوسر مورد استفاده جهت انجام بررسی‌های سونوگرافی از یک دستگاه اسکنر پورتابل زمان واقعی مدلKX5200 با ترانسدیوسر کانوکس 5/3 مگا هرتزی با عمق نفوذ 20 سانتی‌متر، استفاده گردید. آماده‌سازی دام موهای ناحیه تهی‌گاه طرف راست گاوها از بالا تا پایین توسط ماشین موزن تراشیده شده، سپس با آب شستشو و توسط یک دستمال تمیز خشک می‌گردید. بعد از تماس ژل سونوگرافی با سطح پراب محدب، آن را بر روی پوست حرکت داده و اندام‌های درونی شکم مورد بررسی قرار می‌گرفتند. برای سونوگرافی از روده کوچک درگاو، منطقه‌ای از توبرکوکسا تا فضای بین‌دندهای هشتم و از زوائد عرضی مهرهها تا خط سفید وسط شکم در سمت راست مورد بررسی قرار گرفت (شکل 1).
شکل 1- روش اجرای آزمایش اولتراسوند رودهها در پهلوی راست، 1. اولین مهره کمری 2. کلیه راست. 3. آئورت 4. شکمبه 5. رودههای بزرگ. 6. رودههای کوچک (Braun, 1995).
نمونهبرداری مقدار 5 میلیلیتر خون از ورید دمی اخذ شده و در لوله‌های بدون ماده ضد انعقاد نگهداری و جهت انجام آزمایش الایزا به آزمایشگاه میکروبشناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تبریز منتقل و سرم نمونهها با سانتریفوژ در دور 3000 در 15 دقیقه جداسازی گردید. آزمایش الایزای غیرمستقیم پاراتوبرکلوزیس جهت انجام آزمایش الایزا از کیت غربالگری الایزای غیر مستقیم پاراتوبرکلوزیس (ID Vet, Company) که برای تعیین آنتی‌بادیهای مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس (MAP; Mycobacterium Avium Paratuberculosis) طراحی گردیده، استفاده شد که روش کار و دستورالعمل مربوط به کیت مطابق با روش بهکار برده شده توسط کولینز در سال 1991 بود (Collins, 1991). اجزای کیت استفاده شده شامل معرفها، میکروپلیت‌های پوشیده با عصاره خالص مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس، کونژوگه غلیظ شده (×10)، کنترل مثبت، کنترل منفی، محلولهای بافر، محلول شستشودهنده، محلول سوبسترا (TMB; Tetramethybenzidine Substrate) و محلول متوقفکننده اسید سولفوریک نیم مولار بود. در این آزمایش آنتی‌بادیهای ضد مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس موجود در سرم با اپی‌توپهای MAP، تشکیل یک کمپلکس آنتی‌بادی‌آنتیژن را میدهد و کونژوگه Ig proxidas Antiruminants به میکروپلیت اضافه میشود که به آنتیMAP چسبیده و یک کمپلکس کونژوگه-پراکسیداز آنتی‌ژن- آنتیبادی تثبیت شده را تشکیل میدهد. بعد از شستشو، محلول سوبسترا (TMB) اضافه میشد. رنگ تشکیلشده به مقدار آنتیبادی اختصاصی واقع در نمونههای تست شده بستگی دارد بهطوریکه، در حضور آنتیبادی به نظر می‌رسد محلول آبی بعد از افزودن محلول متوقفکننده، زرد رنگ میشود. در غیاب آنتی‌بادی‌ها، هیچ رنگی دیده نمیشود. نتیجه واکنش‌های انجام گرفته در میکروپلیتها در طول موج 450 نانومتر خوانده میشد. لازم به ذکر است که دمای اجزای کیت قبل از استفاده به دمای اتاق (22 تا 25 درجه سلسیوس) رسید. تمام واکنشگرها هم توسط ورتکس یا وارونه کردن هموژنه شدند. تحلیل آماری داده‌ها نتایج بهدست آمده از لحاظ آماری با نرمافزار SPSS نسخه 19 و با استفاده از آزمون تی (T-test)، مربع کای و آزمون دقیق فیشر (Fisher's exact test) مورد واکاوی قرار گرفتند.
یافتهها فراوانی نسبی و مطلق نمونههای مورد مطالعه بر اساس وضعیت بدنی دامها با توجه به اینکه این مطالعه به صورت بیخبر روی دام‌هایی که نشانههای لاغری و یا اسهال را داشتند انجام گرفته است، نتایجی که از طبقهبندی وضعیت بدنی دامها به دست آمد در سه گروه تنظیم گردید (جدول 1).
جدول 1- بررسی وضعیت نمره بدنی (Body condition score) دامهای مورد مطالعه
فراوانی نسبی و مطلق نمونههای مورد مطالعه بر اساس سن جدول 2 فراوانی نسبی و مطلق دامها را بر اساس گستره سنی نمایش میدهد.
جدول 2- بررسی فراوانی نسبی رنج سنی دامهای مورد مطالعه
فراوانی نسبی و مطلق نمونهها بر اساس حضور نشانه بالینی اسهال در جدول 3 فراوانی نسبی و مطلق ابتلا به اسهال در دامهای مورد مطالعه آورده شده است. در 20 نمونه دام مورد مطالعه، اسهال در 13 رأس وجود داشت و در تاریخچه آنها به مشاهده شدن یک ماهه اسهال اشاره شده است.
جدول 3- فراوانی نسبی و مطلق نمونهها بر اساس مشاهده یا عدم مشاهده اسهال
میزان آلودگی گاوهای مورد مطالعه به بیماری یون بر اساس آزمون الایزا طبق جدول 4 از بین نمونههای مورد مطالعه که علایم اسهال و لاغری را نشان دادند، 35 درصد نمونهها الایزای مثبت داشتند.
جدول 4- بررسی میزان آلودگی گاوهای مورد مطالعه به بیماری یون بر اساس الایزا
فراوانی رخداد همزمان اسهال و مثبت بودن آزمون الایزا با توجه به نتایج بهدست آمده از تقاطع دو متغیر اسهال و الایزا، تمام 7 نمونه آلوده به یون واجد اسهال بودند. آنالیز این نتایج با روش آزمون آزمون دقیق فیشر صورت گرفت که نتیجه آنالیز (044/0p=) حاکی از اختلاف معنیدار بین دامهای آلوده و غیرآلوده برای وجود نشانه اسهال بود (جدول 5).
جدول 5- فراوانی رخداد همزمان اسهال و مثبت بودن آزمون الایزا
فراوانی رخداد همزمانی لاغری و مثبت بودن آزمون الایزا با توجه به اینکه یکی از شاخصهای اصلی انتخاب دام مورد بررسی جهت مطالعه بیخبر بیماری یون در گاو، لاغری است، در جدول 6 به صورت تقاطعی این شاخص با نتایج حاصل از الایزا مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه آنالیز این جدول به روش مربع کای نشان از فقدان اختلاف معنیدار (052/0p=) بین دامهای آلوده و غیرآلوده به یون از لحاظ درجه وضعیت بدنی بود.
جدول 6- فراوانی رخداد همزمانی لاغری و مثبت بودن آزمون الایزا
فراوانی رخداد توام اسهال و لاغری با آزمون الایزا فراوانی نسبی و مطلق دامهای مبتلا به اسهال توام با لاغری در دامهای آلوده و غیرآلوده در جدول 7 آمده است. جهت آنالیز دادههای بهدست آمده از برنامه آزمون مربع کای استفاده شد که با به دست آمدن عدد 03/0 اختلاف معنیداری بین دامهای آلوده و غیر آلوده مشاهده شد.
جدول 7- فراوانی رخداد توام اسهال و نمره بدنی با آزمون الایزا
با توجه به نتایج حاصله در جدول 7، 4/71 درصد از دامها با دو نشانه لاغری مفرط و اسهال، الایزا مثبت بوده و یون مثبت در نظر گرفته می‌شوند. 6/28 درصد از دامهای الایزا مثبت مبتلا به اسهال بوده و دارای وضعیت بدنی لاغر بودند. هیچیک از دامهای الایزا مثبت و دارای اسهال، نمره بدنی متوسط را نداشتند.
مقایسه ضخامت دیواره رودههای اندازهگیری شده در آزمون اولتراسوند در دامهای آلوده و غیرآلوده و نتیجه آزمون آماری در جدول 8 این پارامتر مورد مقایسه قرارگرفته است. میانگین ضخامت دیواره روده کوچک در دامهای واجد الایزای مثبت و منفی به ترتیب 54/1±9/7 و 13/0±7/2 میلیمتر بود (اشکال 2 تا 7 نمونه‌هائی از تصاویر اخذ شده اولتراسونوگرافی از دامهای مورد مطالعه هستند). آنالیز دادههای این جدول به روش آزمون تی نشان از وجود اختلاف معنیدار (001/0˂p) بین دامهای آلوده و غیرآلوده به یون از لحاظ ضخامت دیواره روده اندازهگیری شده در اولتراسونوگرافی داشت.
جدول 8- مقایسه ضخامت دیواره رودهها اندازهگیری شده در آزمون اولتراسوند در دامهای آلوده و غیرآلوده و نتیجه آزمون آماری
ارزیابی بزرگشدگی عقدههای لنفاوی مزانتریک ارزیابی سونوگرافی گاوهای مورد مطالعه در هیچ یک از موارد، موفق به تصویربرداری عقدههای لنفاوی مزانتریک نشد. حساسیت و ویژگی در تشخیص یون به کمک سونوگرافی در جداول 9 تا 12 حساسیت و ویژگی روش سونوگرافی، حضور اسهال و لاغری در تشخیص بیماری یون در مقایسه با آزمون الایزا، آورده شده است.
جدول 9- حساسیت و ویژگی در تشخیص یون به کمک سونوگرافی در مقایسه با آزمون الایزا. برای آزمایش اولتراسوند بر اساس اعداد مشخص شده در منابع، cut-off point ضخامت دیواره روده 3 میلیمتر در نظر گرفته شد (Braun and Marmier, 1995).
حساسیت (Se)=100% ویژگی (Sp)=92/76% منفی کاذب (FN)= 0% مثبت کاذب (FP)=07/23%
جدول 10- محاسبه شاخصهای اپیدمیولوژیک در تشخیص یون به روش معاینه درمانگاهی (نشانه اسهال) در مقایسه با آزمون الایزا
حساسیت (Se)=100% ویژگی (Sp)=84/53 % منفی کاذب (FN)= 0% مثبت کاذب (FP)=65/46 %
جدول 11- محاسبه شاخصهای اپیدمیولوژیک در تشخیص یون به روش معاینه درمانگاهی (نشانه لاغری) در مقایسه با آزمون الایزا
حساسیت (Se)=100% ویژگی (Sp)=15/46 % منفی کاذب (FN)= 0% مثبت کاذب (FP)=84/53%
جدول 12- توزیع شاخصهای اپیدمیولوژیک در شیوههای مختلف تشخیص یون در گاو
شکل 2- اولتراسونوگرافی از لوپهای ژئوژنوم گاو که از پهلوی راست دام با ترانسدیوسر کانوکس 5/3 مگاهرتزی گرفته شده است. به ضخامت دیواره‌های روده کوچک (طبیعی به ظاهر سالم با ضخامت کمتر از 3 میلیمتر) توجه نمایید. IL: لومن روده، Cr: قدامی، Cau: خلفی.
شکل 3- اولتراسونوگرافی از برش‌های طولی ژئوژنوم که از پهلوی راست گاو به ظاهر سالم با ترانسدیوسر کانوکس 5/3 مگاهرتزی گرفته شده است. چندین لوپ از ژئوژنوم در برش‌های مقطعی در مجاورت همدیگر قرار گرفتهاند. به ضخامت دیواره‌های روده کوچک (طبیعی با ضخامت کمتر از 3 میلی متر) توجه نمایید. AW: دیواره شکمی، IL: لومن روده.
شکل 4- اولتراسونوگرافی از لوپهای ژئوژنوم گاو ظاهراً بیمار که از پهلوی راست دام با ترانسدیوسر کانوکس 5/3 مگاهرتزی گرفته شده است. به ضخیمشدگی ملایم دیواره‌های روده کوچک (با ضخامت حدود 4 میلیمتر) توجه نمایید. IL: لومن روده.
شکل 5- اولتراسونوگرافی از لوپهای ژئوژنوم گاو بیمار که از بخش تحتانی پهلوی راست دام با ترانسدیوسر کانوکس 5/3 مگاهرتزی گرفته شده است. به ضخیمشدگی دیواره‌های روده کوچک با خطوط سیاه (با ضخامت 15 میلیمتر)، تجمع مایعات غیر اکوژنیک (پیکان سفید کوچک) و کلامپ‌های نسوج اکوژنیک (پیکان سفید بزرگ) در فضای بینابینی رودهها توجه نمایید. IL: لومن روده.
شکل 6- تصویر اولتراسونوگرافیک شکم گاو بیمار که از بخش تحتانی پهلوی راست دام با ترانسدیوسر کانوکس 5/3 مگاهرتزی گرفته شده است. به کلامپ‌های نسوج اکوژنیک (پیکان سفید) منتشر در مایعات تجمع یافته در فضای بین رودهها توجه نمایید.
شکل 7- اولتراسونوگرافی در گاو مبتلا به یون. تصویر از فضای بین دندهای 11 و در طرف راست گرفته شده است. کبد در اولتراسوند هیپراکوژنیک دیده میشود. 1: ورید کبدی، 2: نسج کبد، 3: ورید پورتال.
بحث و نتیجه‌گیری یون یک بیماری واگیردار بوده که گاو و دیگر نشخوارکنندگان را در بسیاری از مناطق دنیا مبتلا می‌کند. این بیماری دارای اثرات اقتصادی بر تولیدات گاوان شیرده است. امروزه، بیماری یون به صورت یکی از پرضررترین بیماری‌ها در گاوان شیری درآمده است. این بیماری همچنین صنعت گاو گوشتی بهخصوص گاوهای نژاد اصیل را نیز متأثر می‌کند. در حالی‌که لاغری و مرگ از نتایج نهایی شکل بالینی بیماری یون هستند، گاوان آلوده همچنین از کاهش تولید، ناباروری، افزایش استعداد ابتلا به دیگر بیماری‌ها نیز رنج می‌برند. اگرچه تاثیر شکل بالینی بیماری یون بر تولید شیر محسوس است، ولی ممکن است کاهش تولید شیر در دامهای مبتلا به شکل تحتبالینی برای دامدار مشهود نباشد. از طرفی شیر دامهای آلوده نیز مورد مصرف انسان بوده و باتوجه به این نکته که میکروب عامل این بیماری ممکن است عامل بیماری کرون (Crohns disease) در انسان نیز باشد، لذا خطر بالقوهای برای مصرف‌کنندگان از لحاظ بهداشت عمومی ممکن است داشته باشد. بنابراین تشخیص سریع، به موقع، راحت و ارزان دامهای آلوده بسیار حائز اهمیت میباشد (Hasanova and Palvik, 2006). روشهای تشخیصی متفاوت و مختلفی برای شناسائی دامهای مبتلا به یون وجود دارند. الایزا یکی از تست‌های مناسب سنجش ایمنی است که بهطور گسترده‌ای در دسترس میباشد و قادر به شناسائی آنتیبادی مایکوباکتریوم اویوم در شیر (Hardin and Thorne, 1996 Sweeney, 1994,) و سرم خون (Yokomizo, 1983) میباشد. آزمایشات مبتنی بر الایزا به دلیل آسان بودن جمعآوری نمونه (خون یا شیر)، نتایج سریع تست (در عرض یک هفته) و هزینه‌ای نسبتاً کم، بسیار مطلوب محسوب می‌شوند. با این حال، به چند دلیل نتایج حاصل از الایزا نیاز به تفسیر دقیق و محتاط دارد. با توجه به تأخیر زمانی بین عفونت و ارائه باکتری به سیستم ایمنی برای ایجاد واکنش ایمنی، حساسیت گزارششده الایزای سرم خون برای تشخیص گاوهایی با عفونت تحت بالینی، خیلی پایینتر از حساسیت کشت مدفوع بوده و منجر به نتایج منفی کاذب بسیاری میگردد (Dargatz, 2001; Sockett, 1992; Collins, 1991; Hardin and Thorne; 1996). در واقع بسیاری از مطالعات، حساسیت آزمایش الایزای سرم خون را بر اساس نسبت توزیع ارگانیسم در مدفوع که مثبت شده، در گستره‌ای از 15 تا 75 درصد تخمین می‌زنند (Whitlock, 2000; Sweeney, 1995; Dargatz, 2001 ). کشت اختصاصی نمونههای بالینی آلوده به مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس بهعنوان تست استاندارد در نظر گرفته شده است (McKenna, 2004). با این حال در گذشته، کشت مدفوع علیرغم هزینه بسیار بالا و مشکلات کشت بافت، بهعنوان تست استاندارد طلایی در بسیاری از مطالعات در نظر گرفته میشد (Cox, 1991; Milner, 1990; Garrido, 2000; Collins, 1991; Sockett, 1992; Collins and Sockett, 1993; Sweeney, 1995; Dargatz, 2001). حساسیت الایزای جذبی در بررسی‌های مختلف، متفاوت میباشد ولی ثابت شده است که حساسیت این آزمون از مراحل اولیه عفونت یون تا بروزحداکثر علائم بالینی افزایش مییابد و حساسیت تشخیص از 15 درصد تا 87 درصد برای این آزمون گزارش شده است. بنابراین، آزمون الایزای جذبی جهت تشخیص بیماری یون در گاو به ویژه گاوهای واجد نشانههای بالینی یون، به عنوان آزمونی استاندارد، مورد پذیرش میباشد (Raymond, 2006; Nielsen and Toft, 2008; Sweeney, 1995). عدم وجود وسیله تشخیصی قابل استفاده در بالین دام، موجب نقص در برنامه‌های کنترلی شده است. سونوگرافی ترنسآبدومینال یک روش غیرتهاجمی در تشخیص است که بهطور روزافزون در تشخیص بیماری‌های نشخوارکنندگان و جراحی به کار گرفته میشود. این روش همچنین میتواند در ارزیابی وضعیت رودههای کوچک و بزرگ گاو مورد استفاده قرار گیرد (Braun and Amrein, 2001; Braun and Marmier, 1995). سونوگرافی ابزار تشخیصی مهمی در ارزیابی بسیاری از بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش گاو است. تعدادی از مطالعات یافتههای سونوگرافی مربوط به شکمبه (Tschuor and Clauss, 2008)، شیردان (Braun, 1997)، هزارلا (Braun and Blessing, 2006) و نگاری (Braun and Gotz, 1994) را در یک گاو بالغ ثبت نمودهاند. یافتههای سونوگرافی در مورد بسیاری از بیماری‌های دستگاه گوارش گاو بهصورت خلاصه شده وجود دارد (Braun, 2003). روش اولتراسونوگرافی ترانسآبدومینال یک روش بالینی است که میتواند بسیار مفید و راحت در ارزیابی بیماران مبتلا به التهاب مزمن روده بهکار رود. در سگ علیرغم حساسیت پائین این روش، سونوگرافی بهعنوان یک آزمون کاربردی در تشخیص سندرم التهاب مزمن رودهای (IBS) در زمانی که ضخیمشدگی روده دیده شود، گزارش گردیده است (Rudorf, 2005). در گربهها نیز در تشخیص سندرم التهاب مزمن رودهای از این روش استفاده میشود (Baez, 1999). در دامهای بزرگ اخیراً بهکارگیری و ارزش این روش در تشخیص شترها (Tharwat, 2011) و بزهای (Tharwat, 2012) مبتلا به بیماری یون گزارش گردیده است. گزارشاتی از بررسی بیماری یون با کمک روشهای مختلف تشخیصی در نقاط مختلف دنیا و ایران وجود دارد. در مطالعه شاهمرادی و همکاران در سال 1388 از 227 رأس گاو مشکوک به بیماری یون نمونه مدفوع اخذ و پس از تهیه گسترش و کشت نمونهها در کل 31/27 درصد از دامها مثبت ارزیابی شدند (شاهمرادی و همکاران، 1388). فراوانی گاوهای مبتلا به یون در این مطالعه تقریباً با نتایج حاصل از الایزا در مطالعه حاضر (35 درصد) همخوانی دارد (علیرغم یکسان نبودن روش تشخیص). فتحی و همکاران در سال 2011 طی یک بررسی در آذربایجانغربی روی صد نمونه شیر مربوط به گاوهای سالم حضور ملکولی عامل بیماری یون را 12 درصد اعلام نمودند و همچنین میزان حضور ملکولی عامل یون در گاوهای آلوده را (با روش PCR روی نمونههای شیر) 44 درصد بیان داشتند (Fathi, 2011). تحقیقات انجام شده در سایر نقاط دنیا آمار و ارقام متفاوتی از میزان آلودگی سرمی دامها به یون را نشان میدهد. مطالعات سرولوژیک در انگلستان نشان داده است که حداقل 4/17 درصد از گاوها برخی از علایم بیماری یون را نشان میدهند. در بلژیک 6/6 درصد (Boelaert, 2000) و در هلند این میزان بین 7/2 تا 9/6 درصد گزارش شده است. در اسلونی در یک مطالعه دو ساله شیوعی به میزان 59/11 درصد برای بیماری گزارش شده است. در آمریکا 9/2 درصد از گلههای گاو شیری و 8 درصد از گلههای گوشتی آلوده به یون تشخیص داده شدند. در کل شیوع بیماری در آمریکا با بهکارگیری روشهای سرولوژیک و مولکولی بین 8/1 تا 18 درصد تخمین زده میشود (Lilenbaum, 2007). گزارشات فوق و نتایج به دست آمده حاکی از گسترش آلودگی در نقاط مختلف دنیا و ایران میباشد. یافتههای اولتراسونوگرافی ترنسآبدومینال در 54 رأس بز مبتلا به یون در سال 2011 توسط تاروات و همکارانش گزارش شده است. در این مطالعه بزها در سه گروه طبقهبندی شدند: اول حیواناتی که برای 7-2 روز اشتهای خود را از دست دادند، دوم در مدت زمان 150 روز کاهش در وزن بدنی را نشان دادند، و سوم در طول دوره 90 روز هم از دست دادن وزن و هم اسهال متناوب یا مزمنی را نشان دادند. در این مطالعه وضعیت درجه بدنی گروه کنترل در محدوده 3/0± 7/3 در نظر گرفته شد و در بزهای بیمار وضعیت بدنی 5/0±4/1 بود (Tharwat, 2011). یافتههای بالینی، اولتراسونوگرافی و پاتولوژیکی در 70 رأس شتر مبتلا به بیماری یون نیز در سال 2012 توسط تاروات و همکارانش گزارش شده است (Tharwat, 2012). مطالعه حاضر به صورت بیخبر روی گاوهایی با دو نشانه مهم لاغری و اسهال مزمن انجام گرفت. در این مطالعه مانند تحقیقات انجام گرفته با اولتراسوند روی بز و شترهای مبتلا به یون، تفاوت قابل توجهی در ضخامت دیواره روده بین گاوان آلوده و غیرآلوده وجود داشت (جدول 8). در حالت طبیعی ضخامت روده کوچک در گاو 3-2 میلیمتر میباشد. افزایش ضخامت دیواره را در سه گروه: الف- افزایش ضخامت ملایم دیواره روده (5-3 میلیمتر)، ب- افزایش ضخامت متوسط دیواره روده (7-5 میلیمتر) و ج- افزایش ضخامت شدید دیواره روده (بیشتر از 7 میلیمتر) میتوان طبقهبندی نمود. در این مطالعه در گاوهای غیرآلوده میانگین ضخامت دیواره روده 13/0±7/2 اندازهگیری شد (حداقل 2 و حداکثر 8/3 میلی متر). میانگین ضخامت روده در دامهای آلوده 54/1±9/7 میلیمتر بود (حداقل 5/3 و حداکثر 15 میلیمتر) که این نتایج حاکی از آن است که اختلاف معنیداری بین ضخامت دیواره روده در دامهای آلوده و غیرآلوده وجود دارد. لذا، این تغییر چشمگیر در ضخامت دیواره رودههای کوچک در آزمایش اولتراسوند میتواند شاخص مهمی در تشخیص بیماران یونی باشد. در مطالعه تاروات نیز در شترها، ضخامت دیواره روده گروه کنترل (2/1±6/3 میلیمتر) تفاوت معنیداری با دامهای مبتلا به یون داشت و در شترهای مبتلا به یون ضخامت دیواره روده در سه گروه با ضخیمشدگی ملایم (9/1±8/6 میلیمتر)، متوسط (6/4±8/12 میلیمتر) و شدید (6/3±5/18میلیمتر) اندازهگیری شدند (Tharwat, 2012). در مطالعه تاروات روی بزها نیز این تفاوت ضخامت در دیواره رودههای بزهای سالم و مبتلا به یون معنیدار بود، طوری که در گروه کنترل ضخامت طبیعی دیواره 4/0±8/0 میلیمتر بود و در بزهای مبتلا به یون این ضخامت را در سه گروه ملایم، متوسط و شدید به ترتیب با اندازههای 2/0± 8/2، 4/0±2/4 و 1/1±9/6 میلیمتر اندازهگیری نمودند (Tharwat, 2011). با توجه به نتایج بهدست آمده در جدول 7، 4/71 درصد از دامهای واجد نشانه اسهال و آلوده، دارای وضعیت بدنی خیلی لاغر بودند. این یافتهها میتواند توجیه درستی از ماهیت تحلیلبرندگی بیماری یون باشد که عامل مایکوباکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس در طول زمان و به صورت مزمن باعث کاهش وزن، به دلیل افت جذب مواد غذایی از رودهها در دام بیمار میگردد. در مطالعه حاضر عقدههای لنفاوی به جز در یک نمونه الایزا مثبت در هیچ یک از دامهای مورد مطالعه قابل تصویربرداری با سونوگرافی نبودند. در مطالعه تاروات و همکاران، عقدههای لمفاوی در ارزیابی اولتراسونوگرافی شترهای سالم رویت نشد، اما در بیماران یونی قابل تصویربرداری بود. در بررسی مذکور در 84 درصد از شترهای بیمار این عقدهها تصویربرداری شدند و بزرگشدگی عقده لنفاوی مزانتریک بهعنوان یافته مهمی در تشخیص بیماری یون بهشمار رفتند. در مطالعه تاروات روی 54 بز نیز، در 91 درصد از بزهای آلوده بزرگشدگی عقدههای لنفی مزانتریک مشهود بود (Tharwat, 2012; Tharwat, 2011). در مطالعه حاضر در تصاویر اولتراسونوگرافی اخذ شده از گاوهای یونی تجمع نسوج منتشر اکوژن در درون مایعات بین لوپهای روده مشاهده میشد که این تجمعات نسجی و مایعات اطراف آن در روده، در شترهای مبتلا به یون نیز تصویربرداری شده است (Tharwat, 2012). از دیگر یافتههای سونوگرافی در گاو مانند شترهای مبتلا به یون، هیپراکوژنیکتر شدن نسج کبد بهعلت شکلگیری کبد چرب میباشد که در گاوهای آلوده به یون در این مطالعه دیده شد و در شترهای آلوده نیز گزارش شده است (Tharwat, 2012). با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر در گاو، اختلاف قابل توجهی در ضخامت دیواره روده بین گاوهای مبتلا به یون و گاوهای غیرآلوده به یون، مشاهده میشود. این تغییرات معنیدار بوده و نشان میدهند که ضخامت دیواره روده در گاوهای مبتلا به مایکو باکتریوم اویوم تحتگونه پاراتوبرکلوزیس به طور چشمگیری افزایش مییابد و با آزمایش اولتراسوند ترانسآبدومینال در بالین دام قابل تصویربرداری است و همچنین این آزمون در مقایسه با نشانههای بالینی (اسهال و لاغری) از ویژگی بالائی نیز در تشخیص بیماران برخوردار است. لذا، میتوان نتیجه گرفت که روش آزمون اولتراسونوگرافی جهت تشخیص بیماری یون در بالین دام بسیار مفید و موثر بوده و با کمک این روش میتوان به تشخیص سریعتر دست یافت.
سپاسگزاری بدینوسیله از حمایتهای مالی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تبریز برای انجام این پژوهش قدردانی میشود. بهعلاوه نگارندگان از زحمات آقای دکتر پیمان زارع استادیار محترم دانشکده دامپزشکی دانشگاه تبریز برای همکاری در انجام این تحقیق، صمیمانه تشکر مینمایند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 8,160 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 707 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||