مطالعه تغییرات برخی از فاکتور‌‌های خونی ماهی حمری و مقایسه آن با ماهیان آلوده به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 3، دوره 10، 1 (37) بهار، خرداد 1395، صفحه 29-37   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علیرضا گلچین منشادی^{* 1}؛ حسین خاج²

¹استادیار گروه بهداشت و بیماری‌های آبزیان، دانشکده دامپزشکی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران.

²دانش‌آموخته دانشکده دامپزشکی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران.

چکیده

چکیده
   به منظور مطالعه فاکتور‌های خونی ماهی حمری دریاچه پریشان و مقایسه آن با ماهیان آلوده به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم در محوطه بطنی این ماهیان، تعدادی‌ ماهی حمری از دریاچه پریشان صید ‌گردید و 60 عدد از آن‌ها به­طوری که 30 عدد بدون آلودگی و 30 عدد آلوده به انگل مزبور بودند، مورد مطالعه قرارگرفتند. پس از خون­گیری از ماهی‌ها، از نظر آلودگی انگلی در محوطه بطنی کالبدگشایی و مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایشات خون­شناسی شامل شمارش افتراقی گلبول‌های سفید، اندازه­گیری میزان هماتوکریت (PCV)، شمارش کلی گلبول­های قرمز و گلبول‌های سفید ماهیان انجام شد. در هر دو گروه آلوده و غیرآلوده، لنفوسیت­ها با 56/80 درصد، بالاترین میزان فراوانی و پس از آن پلاکت‌ها، نوتروفیل‌ها و منوسیت­ها به ترتیب 56/48، 9/7 و 45/2 درصد از فراوانی را به خود اختصاص دادند. این درحالی­ است که سلولی از نوع  ائوزینوفیل و بازوفیل در میان نمونه‌ها مشاهده نشد. مقایسه گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها در میان ماهی‌های عاری از آلودگی و آلوده به این انگل نشان داد که با افزایش آلودگی میزان لنفوسیت‌ها کاهش یافته اما فراوانی منوسیت‌ها در آلودگی شدید نسبت به مرحله بدون آلودگی افزایش یافته و درصد نوتروفیل‌ها و پلاکت‌ها نیز سیر صعودی را به همراه داشت. میانگین مقدار هماتوکریت در ماهیان غیرآلوده، با آلودگی خفیف و آلودگی شدید، کاهش نشان داد. مقایسه میانگین تعداد گلبول‌های قرمز مانند مقدار هماتوکریت به ترتیب درحالت‌های بدون آلودگی، آلودگی خفیف و آلودگی شدید کاهش یافت، درحالی که میانگین تعداد گلبول‌های سفید در حالت‌های بدون آلودگی، آلودگی خفیف و آلودگی شدید سیر صعودی را نشان داد. از لحاظ آماری تغییرات درصد لنفوسیت، نوتروفیل، پلاکت، هماتوکریت و میانگین تعداد گلبول­های سفید معنی­دار بود (001/0p=).

کلیدواژه‌ها

ماهی حمری؛ فاکتورهای خونی؛ کنتراسکوم؛ دریاچه پریشان

اصل مقاله

مقدمه

خون به عنوان یک بافت سیال یکی از مهم­ترین مایعات بیولوژیک بدن بوده که تحت تأثیر حالات مختلف فیزیولوژیک و پاتولوژیک، ترکیبات آن دست­خوش نوسان و تغییر می­گردند. لذا، در اختیار داشتن مقادیر طبیعی پارامترهای خونی و بررسی چگونگی تغییرات آنها در بیماری های مختلف همواره از ابزارهای مهم در تشخیص بسیاری از بیماری‌های آبزیان و از جمله ماهیان بوده و این مهم با تعیین مقادیرطبیعی پارامترهای خون ماهی به عنوان مبنا و شاخصی برای مقایسه و قضاوت در تشخیص بیماری‌ها مورد تاکید قرار گرفته است (Ballarin et al., 2004). ممکن است تعداد گلبول‌های سفیــد در حال گردش در طول سال در بعضی از گونه‌های ماهی تغییر کند، که اندازه‌گیری این تغییرات غالباً به درک بهتری از حالات فیزیولوژیک یـا آسیب‌شنــــاسی ماهی منجر می‌شود (Roberts, 2001). طبق تحقیقات انجام شده آلودگی‌های انگلی معمولاً منجر به تغییراتی در تابلوی خونی می­گردند، اما پیش از آن نیاز به تعیین وضعیت طبیعی تابلوی خونی ماهیان است که متأسفانه در حال حاضر اطلاعات بسیار اندکی در این رابطه وجود دارد. در رابطه با فاکتورهای خونی در ماهیان آلوده نیز اطلاعات اندکی در دست است. به­طور مثال آلودگی انگلی در پستانداران معمولاً منجر به افزایش برخی فاکتورها مثلاً ائوزینوفیل‌ها در خون می‌گردد در حالی که چگونگی این تغییرات در بسیاری از ماهیان مشخص نیست (Ellis, 1971).

   مطالعات مختلفی روی اثر آلودگی‌های انگلی بر فاکتورهای خونی ماهیان صورت گرفته است که می‌توان  به اثرات آلودگی به نماتود  Anguillicola crassusبر فاکتو‌رهای خونی مارماهی اروپایی (Anguilla anguilla) (Boon et al., 1990) و بررسی فاکتورهای خونی هیبرید پاکوی سیاه (Tambaqui) آلوده شده به Dolops carvalhoi (Tavares dias et al., 2007) اشاره نمود. در ایران نیز تحقیقات بسیار اندکی در رابطه با اثر آلودگی‌های انگلی بر فاکتورهای خونی ماهیان مختلف صورت گرفته است که می‌توان بررسی مواردی از جمله اثرآلودگی­های انگلی روی برخی از فاکتورهای خونی ماهی سفید مهاجر به رودخانه تجن (رشیدی کارسالاری، 1386)، اثر آلودگی­های انگلی بر فاکتورهای خونی ماهی سوف دریای خزر (موحد، 1388) و مقایسه فاکتورهای خونی آزاد ماهیان دریای خزر سالم و آلوده به قارچ ساپرولگنیا (Jamalzadeh et al., 2010) را ذکر نمود. در بین خانوادة کپور ماهیان که بخش عمده­ای از پروتئین حیوانی جوامع انسانی را تشکیل می‌دهد، ماهی حمری قرار دارد. این ماهی یکی از گونه‌های بومی با نام محلی ماهی پریشانی یا زرده است که به وفور در دریاچة پریشان که یکی از دریاچه‌های آب شیرین دایمی کشور بوده و در میان کوهستان فامور و در 12 کیلومتری جنوب شرقی کازرون و 125 کیلومتری غرب شیراز واقع شده است، یافت می‌شود (دهقانی، 1384). حمری نه تنها در این دریاچه بلکه در بسیاری از حوضه‌های آبی کشور زیست می‌کند و از این حیث حائز اهمیت فراوانی می‌باشد. لذا، بررسی و شناخت بیماری‌های آنها ضرورت می‌یابد. در این راستا توجه به تغییرات تابلوی خونی در ماهیان آلوده و مقایسة آن با موارد سالم می‌تواند ما را در شناخت هرچه سریع­تر آلودگی‌ها یاری کند. در این مطالعه وضعیت برخی فاکتورهای خونی ماهی حمری در دو حالت سالم و آلوده به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم مورد بررسی قرار گرفته است.

 

مواد و روش­ها

   به منظور مطالعه فاکتورهای خونی ماهی حمری دریاچه پریشان، ماهیانی که در ساعات اولیه بامداد صید شده بودند پس از انتقال به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی کازرون در آکواریوم نگه­داری شده، سپس به­تدریج و به­شکل منفرد از آکواریوم خارج شده و مورد بررسی قرار گرفتند. بدین صورت که ابتدا ماهی بیهوش گردیده و پیش از توقف ضربان قلب، خونگیری به میزان 2 میلی­لیتر از سیاهرگ دمی در لوله­های حاوی هپارین انجام (مجابی و حیدر زاده، 1382)، سپس پارامترهای خونی اندازه­گیری شدند (Thrall, 2004). گلبول‌های قرمز خون و سفید خون پس از رقیق شدن با محلول ریس در زیر لام نئوبار شمرده شده و با استفاده از فرمول‌های مربوطه مورد محاسبه قرار گرفتند (Simmons, 1997). بدین ترتیب که جهت شمارش گلبول‌های قرمز و پلاکت­ها ابتدا لوله حاوی نمونه، کاملاً تکان داده شد تا خون یکنواخت گردید، سپس با استفاده از پیپت ملانژور مخصوص شمارش گلبول‌های قرمز و محلول رقیق‌کننده ریس رقت 1 به 200 به­دست آمد. شمارش در زیر لام نئوبار (در 5 خانه از 25 خانه) انجام شد. جهت شمارش گلبول‌های سفید با استفاده از پیپت ملانژور سفید و رقیق‌کننده ریس رقت 1 به 20 تهیه، سپس در زیر لام نئوبار (در 4 خانه مخصوص گلبول‌های سفید لام) شمارش انجام شد (Simmons, 1997).

پس از خونگیری از ماهیان، وزن آن‌ها با استفاده از ترازوی دیجیتال با دقت 1/0 گرم اندازه‌گیری شده و جهت بررسی آلودگی انگلی مورد کالبد­گشایی قرار گرفتند.

   پس از کالبد­گشایی، ماهیان از نظر وجود و یا عدم وجود مرحله لاروی انگل کنتراسکوم در محوطة بطنی و مزانتر روده‌ها، مورد بررسی قرار گرفتند (شکل 1). آنهایی که فاقد انگل بودند در گروه سالم و آنهایی که دارای انگل بودند، به 2 گروه ماهیان با آلودگی خفیف (تا 20 عدد) و ماهیان با آلودگی شدید (بیش از 20 عدد) تقسیم‌بندی شدند (موحد، 1388). از 60 عدد ماهی کالبد­گشایی شده، 30 عدد سالم، ‌18 عدد با آلودگی خفیف و 12 عدد با آلودگی شدید مشاهده گردید. بعد از ثبت اطلاعات در فرم­های مخصوص میزان درصد فراوانی انگل، میانگین فراوانی انگل و شدت آلودگی به روش زیر محاسبه شدند (موحد، 1388).

درصد فراوانی=تعداد ماهیان آلوده به انگل ÷ تعداد کل ماهیان مورد بررسی ×100

میانگین فراوانی=های شمارش شده تعداد کل انگل ÷ تعداد کل ماهیان مورد بررسی

شدت آلودگی میانگین=های شمارش شده تعداد کل انگل ÷ تعداد ماهیان آلوده به همان انگل

تحلیل آماری داده­ها

   نتایج به­دست آمده با استفاده از نرم­افزار SPSS نسخه 18 و با استفاده از روش بررسی میانگین، آزمون تحلیل واریانس یک­طرفه (جهت بررسی رابطه بین وزن و فاکتورهای خونی مورد بررسی) و آزمون آنالیز واریانس دو طرفه (جهت نشان دادن معنی­دار بودن تغییرات ایجاد شده در فاکتورهای خونی در حالات غیر آلوده، آلودگی خفیف و آلودگی شدید)  مورد واکاوی آماری قرار گرفتند. جدول بوسیله نرم افزار Excel ترسیم گردید.

 

یافته­ها

بررسی درصد فراوانی، میانگین فراوانی و میانگین شدت آلودگی به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم

   با توجه به اطلاعات ثبت شده از ماهیان آلوده و غیرآلوده به انگل، درصد فراوانی انگل 50 درصد، میانگین فراوانی انگل 034/2±7/6 و میانگین شدت فراوانی آن 442/3±4/13 بود.

بررسی فاکتورهای خونی ماهی حمری در حالت‌های آلوده، غیر آلوده و مجموع دو گروه آلوده و غیرآلوده

   فاکتور­های خونی شامل شمارش گلبول‌های قرمز، شمارش گلبول‌های سفید، درصد گلبول‌های سفید گرانولوسیتی و آگرانولوسیتی، پلاکت‌ها و هماتوکریت در ماهی حمری در حالت‌های غیرآلوده، آلوده (خفیف و شدید) و مجموع دو گروه مذکور در جدول 1 آورده شده است.

   لنفوسیت‌ها بیشترین تعداد گلبول‌های سفید را در ماهی حمری (اعم از سالم و آلوده) با میانگین       80/7±56/80 درصد به خود اختصاص داد، به طوری‌که از حیث فراوانی قابل قیاس با سایر گلبول‌های سفید نبود. بعد از آن سلول‌های خونی مونوسیت­، نوتروفیل و پلاکت به ترتیب با میانگین فراوانی 682/0±45/2، 838/3±50/7 و 966/4±52/9 قرار داشت. بازوفیل و ائوزینوفیل در هیچ یک از گسترش‌های خونی مشاهده نگردید.

بررسی رابطه بین وزن و فاکتورهای خونی

   برای یافتن این مهم که آیا تغییرات وزن ماهی در تابلوی خونی این ماهی تأثیر دارد یا خیر رابطه بین فاکتورهای خونی مورد مطالعه و وزن ماهیان غیرآلوده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحلیل واریانس یک­طرفه نشان داد که تنها رابطه بین وزن و تعداد گلبول‌های سفید از نظر آماری معنی­دار می­باشد (05/0p<).

 

 

 

 

شکل 1- آلودگی ماهی حمری به مرحله لاروی نماتود کنتراسکوم

 

بررسی تغییرات تعداد و درصد فاکتورهای خونی در سه گروه غیرآلوده، با آلودگی ملایم و آلودگی شدید به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم

   با افزایش میزان آلودگی انگلی، میانگین تعداد گلبول‌های قرمز کاهش بیشتری داشت. میانگین تعداد گلبول‌های سفید در حالت­های بدون آلودگی، آلودگی ملایم و آلودگی شدید با هم مقایسه شدند و مشاهده شد که با افزایش میزان آلودگی، تعداد گلبول­های سفید نیز افزایش یافته است.میزان هماتوکریت ماهیان دارای آلودگی شدید کمتر از ماهیان دارای آلودگی خفیف و غیرآلوده بود (جدول 1). تغییراتی که در تعداد گلبول‌های قرمز مشاهده شد از نظر آماری معنی­دار نبود، اما تغییرات تعداد گلبول‌های سفید و درصد هماتوکریت از نظر آماری معنی­دار بودند (05/0p<).

   درصد گلبول‌های سفید و پلاکت­ها در سه گروه غیرآلوده، با آلودگی ملایم و آلودگی شدید مورد بررسی قرار گرفت. با افزایش آلودگی ماهی‌ها به مرحله لاروی نماتود کنتراسکوم درصد لنفوسیت کاهش یافته بود و این در حالی است که درصد نوتروفیل و پلاکت افزایش داشت. بررسی آماری نشان داد که فقط تغییرات پلاکت، لنفوسیت و نوتروفیل از حیث آماری معنی‌دار (05/0p<)، اما سایر مقادیر مربوط به گلبول‌های سفید از نظر آماری معنی‌دار نبودند.

 

جدول 1-مقایسه فاکتورهای خونی ماهی حمری در حالت‌های غیرآلوده و آلوده به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم

میانگین فاکتورهای خونی ماهیان (آلوده و غیرآلوده) ± انحراف از معیار	میانگین فاکتورهای خونی ماهیان بدون آلودگی ± انحراف از معیار	میانگین فاکتورهای خونی ماهیان دارای آلودگی شدید ± انحراف از معیار	میانگین فاکتورهای خونی ماهیان دارای آلودگی خفیف ± انحراف از معیار	فاکتور خونی	شماره
181/1825514±106×06631/2	918/215155 ± 106×189/2	732/152521 ± 106×200833/1	974/3282963 ± 106×428111/2	تعداد گلبول‌های قرمز (در 3mm)	1
208/51509 ± 105×68035/4	917/32645± 105×34220/4	594/22503 ± 105×37653/5	989/38963 ± 105×77977/4	تعداد گلبول‌های سفید (در 3 mm)	2
164/7 ± 22/26	316/4 ± 3/32	969/1 ± 67/17	463/2 ± 78/21	هماتوکریت (درصد)	3
801/7 ± 38/80	672/6 ± 3/85	107/5 ± 58/71	668/4 ± 5/78	لنفوسیت (درصد)	4
682/ ± 45/2	831/1 ± 6/2	9/0 ± 08/3	665/1 ± 78/1	مونوسیت (درصد)	5
838/3 ± 50/7	409/2 ± 7/4	229/2 ± 67/11	852/2 ± 39/9	نوتروفیل (درصد)	6
0	0	0	0	بازوفیل (درصد)	7
0	0	0	0	ائوزینوفیل (درصد)	8
966/4± 52/9	647/4 ± 7/7	777/3 ± 58/13	681/4 ± 83/9	پلاکت (درصد)	9

 

بحث و نتیجه‌گیری

   هوستون در سال 1984 هماتوکریت ماهی حمری را 1/27 درصد گزارش کرد (Houston, 1984). این در حالی است که در بیشتر ماهیان استخوانی میزان هماتوکریت بین 10 تا 30 درصد می‌باشد (Ellis, 1971). میزان هماتوکریت در این مطالعه که روی 60 عدد ماهی حمری انجام گرفت، 164/7±22/26 درصد را نشان داد که با مطالعه  الیس در سال 1971(10 تا 30 درصد) مطابقت دارد. در این مطالعه میزان هماتوکریت ماهیان آلوده به انگل در مقایسه با ماهیان غیرآلوده کاهش یافت. این امر در مطالعات دیگر نیز مشاهده می‌شود. برای مثال  کاهش میزان هماتوکریت در ماهیان آلوده پاکوی سیاه (black pacu یا Tambaqui) نیز مشاهده گردید (Tavares dias et al., 2007).

 گلبول‌های قرمز، فراوان­ترین سلول‌ها در خون ماهی هستند (بیش از 4 میلیون در میلی­متر مکعب) و معمولاً ارتباط معکوسی بین اندازه و تعداد گلبول‌های قرمز وجود دارد (Rowley and Ratcliffe, 1988). در بسیاری از ماهی‌های استخوانی 1 تا 3 میلیون گلبول قرمز در هــر میلـــی­متر مکعب خون دیده می‌شود. در مطالعه‌ای که توسط هوستون در سال 1984 بر روی ماهی حمری انجام شده، میزان گلبول قرمز 43/1 میلیون در میلی­متر مکعب خون گزارش شده است (Houston, 1984). در مطالعه حاضر میانگین تعداد کلی گلبول‌های قرمز 181/1825514±10⁶× 06631/2 بود که با مطالعه ایشان مطابقت بیشتری دارد. اثرات مقادیر مختلف آلودگی به نماتود Anguillicola crassus  بر فاکتورهای خونی مارماهی اروپایی (Anguilla anguilla) بررسی و مشاهده شد که آلودگی به این انگل می‌تواند میزان هماتوکریت و پروتئین پلاسما را کاهش دهد (Boon et al., 1990). در مطالعه دیگری که جهت مقایسه فاکتورهای خونی در آزاد ماهیان دریای خزر سالم و دارای آلودگی قارچی ساپرولگنیا انجام گرفت، اختلاف معنی‌داری از لحاظ تعداد گلبول‌های سفید و قرمز، میزان هموگلوبین و هماتوکریت و همچنین درصد نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت و ائوزینوفیل بین ماهیان سالم و آلوده گزارش گردید، ولی اختلاف معنی‌داری از نظر میزان متوسط حجم گلبول  قرمز (MCV)، متوسط غلظت هموگلوبین گلبول‌های قرمز (MCHC) و متوسط وزن هموگلوبین در یک گلبول قرمز (MCH) ماهیان آلوده به قارچ ساپرولگنیا مشاهده نگردید (Jamalzadeh et al., 2010).

   در ماهی­ها گلبول‌های سفید از فراوانی کمتری نسبت به گلبول‌های قرمز برخوردارند و معمولاً تعداد آنها اغلب کمتر از 150هزار عدد در هر میلی‌متر مکعب خون است (Danilo et al., 1992). میزان گلبول‌های سفید در یک گونه خاص نیز ممکن است متغیر باشد. برای مثال در مورد ماهی کپور معمولی، تعداد آنها از 32 تا 146هزار عدد در میلی‌متر مکعب خون گزارش شده است (Rowley and Ratcliffe, 1988). در مطالعه حاضر میانگین تعداد کلی گلبول‌های سفید خون 208/51509± 468035 گلبول تعیین گردید. بر اساس این مطالعه، آلودگی انگلی می‌تواند باعث افزایش تعداد کل گلبول‌های سفید شود. مطالعات انجام شده دیگر نیز این موضوع را تأیید می‌کنند. برای مثال، طی مطالعه­ای مشخص شده است که در عفونت­های باکتریایی، افزایش قابل ملاحظه گلبول سفید به منظور تولید پادتنِ بیشتر و بیگانه­خواری باکتری‌ها به چشم می‌خورد (Bridges and Manning, 1991). لنفـــوسیت‌ها در ماهیان درصد بالایی از گلبول‌های سفید را به خود اختصاص می‌دهند (Thrall, 2004). مطالعه حاضرنشان داد، میانگین تعداد لنفوسیت‌ها در ماهی حمری حدود 38/80 درصد از کل گلبول‌های سفید می­باشد. همچنین در آلودگی به مرحله لاروی نماتود کنتراسکوم تعداد لنفوسیت‌ها افزایش می‌یابد که در نهایت منجر به افزایش تعداد کلی گلبول‌های سفید می‌گردد. در ماهی حمری مورد مطالعه، میانگین نوتروفیل‌ها 50/7 درصد از کل گلبول‌های سفید بود. استرس شامل عفونت، آلودگی انگلی، سرما و غیره می‌تواند عاملی در جهت افزایش تعداد نوتروفیل‌ها باشد (Weinreb and Weinreb, 1969) . البته برخی مشخصاً وجود عفونت را عامل اصلی افزایش تعداد نوتروفیل‌ها می‌دانند (Roberts, 2001). قابل ذکر است در ماهی حمری آلوده به انگل کنتراسکوم افزایش نوتروفیل مشاهده گردید، بنابراین نتایج به­دست آمده با نتایج دو مطالعه اخیرالذکر همخوانی دارد.

   فراوانی و شکل مونوسیت‌ها در بسیاری از گزارشات گمراه کننده و متناقض است و برخی محققین قادر به یافتن هیچ سلولی در خون ماهی قزل­آلای قهوه‌ای که شباهت به مونوسیت پستانداران داشته باشد، نشدند (McCarthy et al., 1973). بر اساس مطالعه حاضر که روی ماهی حمری صورت گرفت، میانگین تعداد مونوسیت در خون این ماهی45/2 درصد می‌باشد و به نظر می‌رسد که نظریه اخیر محققین در مورد وجود تعدادی مونوسیت در خون ماهی می‌تواند تأییدی بر یافته‌های به­دست آمده در مورد ماهی حمری باشد.

   در مورد ائوزینوفیل گزارشات بسیار متناقضی وجود دارد. برای نمونه، بسیاری از محققین به عدم وجود ائوزینوفیل در خون ماهی اعتقاد دارند، اما برخی نیز وجود ائوزینوفیل را گزارش کرده‌اند (Derzewina, 1995). طبق نظر این محققین، ائوزینوفیل در خون بعضی از ماهی‌های استخوانی که دچار آلودگـــی ویـــروسی­شده­اند به مقدار فراوان یافت می‌شـــود. البته یـــک حــادثه استـــرس­زا مثـــل صید، تراکم زیاد و گرسنگی بـــاعث افزایش ائوزینوفیل­ها می‌شود (Ellis, 1971). در این مطالعه، در خون ماهیان غیرآلوده و آلوده به مرحله لاروی کنتراسکوم هیچ ائوزینوفیلی مشاهده نگردید و با نتایج به دست آمده در مطالعاتی که وجود ائوزینوفیل را رد کرده‌اند مطابقت دارد.

   وجود بازوفیل در خون ماهی نیز مانند ائوزینوفیل با شک و گزارشات ضد و نقیض همراه است. برخی محققین وجود آن را رد کرده‌اند (Hines and Yashouv, 1970). برخی نیز بازوفیل را در نمونه‌های خونی خود مشاهده کرده‌اند (Derzewina, 1995). نتایج این مطالعه در ماهی حمری در جستجوی بازوفیل نشان داد که هیچ بازوفیلی در ماهی حمری مشاهده نشده است و با یافته‌های محققینی که بر عدم وجود بازوفیل اعتقاد داشتند همخوانی دارد.

   در مجموع، بررسی نتایج به­دست آمده از مطالعه حاضر و سایر مطالعات نشان داد که آلودگی انگلی، تابلوی خونی ماهی حمری را تحت تأثیر قرار می­دهد. برای مثال فاکتورهایی مانند تعداد گلبول‌های قرمز خون و درصد هماتوکریت کاهش و پارامترهایی چون تعداد گلبول‌های سفید خون، درصد لنفوسیت، مونوسیت، نوتروفیل و پلاکت افزایش را نشان می‌دهند، اگرچه برخی از تغییرات از نظر آماری معنی‌دار نبودند. در خصوص عدم حضور بازوفیل و ائوزینوفیل حتی در نمونه‌های خونی ماهیان آلوده به مرحله لاروی انگل کنتراسکوم، می‌توان گفت علی­رغم اینکه آلودگی‌های انگلی در پستانداران باعث تغییرات این دو فاکتور خونی می‌شود، ولی در ماهی مورد بررسی آلودگی انگلی تغییری در مقادیر بازوفیل یا ائوزینوفیل ایجاد نکرد.

   به‌طور کلی تفاوت شرایط تغذیه‌ای، محیطی، گونه ماهی، سن، جنس، زمان نمونه‌گیری، چگونگی تهیه نمونه، دقت و حساسیت روش‌های اندازه‌‎گیری از جمله فاکتورهایی هستند که می­توانند عامل تفاوت نتایج به‌دست آمده باشند، اما با توجه به محدودیت منابع و مطالعات نسبتاً اندک صورت گرفته در مورد پارامترهای خونی آبزیان، به نظر می­رسد باید مطالعات بیشتری در ارتباط با پارامترهای خونی آبزیان و چگونگی تغییرات آن در شرایط مختلف فیزیولوژیک و پاتولوژیک صورت گیرد تا به موازات تنوع پارامترهای مورد بررسی بتوان پاسخگوی نیازهای علمی در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های آن بود.

مراجع

• دهقانی، ع. (1384). اکوسیستم تالاب پریشان. چاپ اول، تهران، انتشارات نقش مهر، صفحه: 205.
• مجابی، ع. و حیدرنژاد، ا. (1382). خون­شناسی دامپزشکی و روش‌های آزمایشگاهی. انتشارات مؤسسه آموزش عالی علمی-کاربردی جهاد کشاورزی، صفحات: 95-55.
• موحد، ر. (1388). اثر آلودگی انگلی بر برخی از فاکتورهای خونی ماهی سوف سفید دریای خزر (Sander lucioperca). مجله آبزیان و شیلات، دوره 2، شماره 4، صفحات: 72-61.
• رشیدی کارسالاری، ز. (1386). بررسی تاثیر آلودگی انگلی بر برخی از فاکتورهای خونی ماهی سفید (Rutilus frissii kutum) در رودخانه تجن. مجموعه خلاصه مقالات اولین کنفرانس ملی علوم شیلات و آبزیان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان، لاهیجان، ایران، صفحه: 8.
  • Ballarin, L., Dalloro, M., Bertotto, D., Libertini, I., Francescon, A. and Barbaro, A. (2004).  Hematological parameters in Umbrina cirrosa (Teleostei, Sciaenidae): a comparision between diploid and triploid specimens. Comparative Biochemistry and Physiology, 138: 45-51.
  • Boon, J.H., Cannaerts, V.H.M., Augustijn, H., Machiels, M.A.M. Decharleroy, D. and Ollevier, F. (1990). The effect of different infection levels with infective Larvae Angullicola crassus. Aquaculture, 87: 243-253.
  • Bridges A.F. and Manning M.J. (1991). The effects of priming immersions in various human HGG vaccines on humoral and cell mediated immune response after intraperitoneal HGG challenge in the carp. Fish and Shellfish Immunology, 1: 119-129.
  • Danilo, W.F., Eble, G.J., Kassner, G., Capriaria, F.X., Dafre, A.L. and Ohira, M. (1992). Comparative hematology in marine fish. Comparative Biochemistry and Physiology, 102A: 311-321.
  • Derzewina, A. (1995). Contribution a l’ttude du tissue lymphoide des ichthyopsidees. Archives de Zoologie Expérimentale et Générale, 3: 145-338.
  • Ellis, A.E. (1971).  The leukocytes of fish: a review. Journal of Fish Biology, 11: 453-491.
    • Hines, R. and Yashouv, A.  (1970). Differential leucocyte counts and total leucocyte and erythrocyte counts for some normal Israeli mirror carp. Bamidgeh, 22: 106-113.
  • Houston, A.H. and Keen, J.E. (1984). Cadmium inhibition of erythropoiesis in goldfish, Carassius auratus. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 41: 1829-1833.
  • Jamalzadeh,   H.R.,   Keyvan, A., Ghomi, M.R. and Gherardi, F. (2009).  Comparison   of   blood  indices  in  healthy  and  fungal  infected  Caspian  salmon  (Salmo  trutta  caspius). African Journal of Biotechnology, 8(2): 319-322.
  • McCarthy, D.H., Stevenson, J.P. and Roberts, M.S. (1973). Some blood parameters of rainbow trout (Salmo gairdneri). Journal of Fish Biology, 5: l-8.
  • Roberts, R.J. (2001). Fish pathology. 3rd ed., London: Harcourt Publisher Limited, pp: 32-49.
  • Rowley, A.F. and Ratcliffe, N.A. (1988). Vertebrate Blood Cells. UK: Cambridge, Cambridge University Press, pp: 19-127.
  • Simmons, A. (1997). Hematology. UK: Simmons, Butterworth‐ Heinemann, pp: 507.
  • Tavares-Dias, M., Ruas de Moraes, F., Onaka E.M. and Bonadio Rezende, P.C. (2007). Changes in blood parameters of hybrid tambacu fish parasitized by Dolops carvalhoi (Crustacea, Branchiura), a fish louse. Veterinarski Arhiv, 77: 355-363.
  • Thrall, M.A. (2004). Veterinary Hematology and Clinical Chemistry. USA: Lippincott, Williams and Wilkins, pp: 241, 277-288, 402.
    • Weinreb, E.L. and Weinreb, S. (1969). A study of experimentally induced endocytosis in a teleost. I. Light microscopy of peripheral blood cell response. Zoologica New York, 54: 25-34.