شناسایی ژن‌های blaTEM، blaSHV و blaOXA در جدایه‌های اشریشیا کلی جمع‌آوری شده از کلی‌باسیلوز طیور با استفاده از روشMultiplex-PCR

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 8، دوره 10، 1 (37) بهار، خرداد 1395، صفحه 81-89   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

زهره مهرانی فر¹؛ میترا صالحی^{* 2}؛ کیومرث امینی³

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه میکروبیولوژی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.

²استادیار گروه میکروب شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³استادیار گروه میکروبیولوژی، دانشکده علوم پایه، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

چکیده

چکیده
   مقاومت ضدمیکروبی ایجاد شده به­واسطه تولید آنزیم­های بتالاکتاماز وسیع­الطیف (ESBLs) در اشریشیا کلی یک تهدید اساسی در کلی­باسیلوزیس ماکیان محسوب می­شود. مطالعه حاضر به شناسایی ژن­های blaTEM، blaSHVو blaOXAدر جدایه­های اشریشیا کلی به­دست آمده از کلی­باسیلوزیس طیور با استفاده از روش MPCR می­پردازد. در مجموع، 60 جدایه اشریشیا کلیاز طیور استان کرمان به­دست آمد. DNA سلولی با استفاده از کیت DNA-سیناژن (Cell culture, Tissues, Gram negative Bacteria and CSF) استخراج و PCR چندگانه به منظور شناسایی ژن­های OXA،SHVو TEMانجام شد. نتایج تست CDT نشان داد که 45 جدایه (75 درصد) مولد ESBLs بودند. تعداد 19 و 13 جدایه  (6/31 درصد و 6/21 درصد) ­به­ترتیب برای ژن­هایbla OXA و bla aada مثبت بودند. تعداد 7 جدایه (6/11 درصد) به­طور هم­زمان ژن­های OXA و aada را حمل می­کردند. تمام ایزوله­ها برای ژن­های TEM و SHV منفی بودند. نتایج نشان داد، با اینکه روشدیسکدیفیوژنبرایشناسایی ESBLs  روشیبسیارکاربردیو مقرونبهصرفهمی­باشد، ولی روش جدید طراحی­شده Multiplex-PCR در این مطالعه می­تواند به صورت روزمره در آزمایشگاه تشخیصی دامپزشکی برای شناسایی انتروباکتریاسه مولد بتالاکتاماز وسیع الطیف (ESBLs) به­کار رود.

کلیدواژه‌ها

ژن‌های بتالاکتاماز وسیع الطیف؛ اشریشیا کلی؛ Multiplex-PCR؛ کلی باسیلوزیس

اصل مقاله

مقدمه

    اشریشیا کلی (Escherichia coli) یکی از اعضای فلور میکروبی در قسمت­های انتهایی روده پستاندران و پرندگان محسوب می­شود. اکثر جدایه­های این باکتری بیماری­زا نیستند، اما برخی از سروتیپ­های آن در پرندگان بیماری­هایی نظیر سپتی­سمی، عفونت کیسه زرده، تورم صفاق، تورم مجرای تخم، التهاب غشای مفاصل، تورم ناف، آبسه کف پا و تورم کیسه­های هوایی را ایجاد می­کنند. این بیماری­ها را در مجموع کلی­باسیلوزیس می­نامند (Lutful Kabir‎, 2010). این بیماری بیشتر در جوجه­های گوشتی بروز می­کند، اما ماکیان و بوقلمون­ها ممکن است دچار سپتی­سمی شوند. سپتی­سمی شدید­ترین حالت کلی­باسیلوزیس در پرندگان به­شمار می­آید (Haider‎ et al., 2004). این بیماری به طروق مختلف ازجمله مدفوع، استنشاق، انتقال عمودی (تخمدان یا همان مادر به جوجه) و گوارش منتقل می­شود. این بیماری تلفات زیادی را در صنعت دامپروری ایجاد می­کند و در نتیجه سبب خسارات فراوان اقتصادی می­گردد (Caudry and Stanisich, 1979). برای جلوگیری از بروز چنین بیماری به­کارگیری بهترین شرایط پرورش و رعایت معیارهای بهداشتی به منظور به حداقل رساندن آلودگی تخم­مرغ ضروری می باشد. در اغلب حالات درمان علائم با استفاده از مایعات و پادزهرها صورت می­گیرد. همچنین از آنتی­بیوتیک­های مختلفی نظیر تتراسایکلین، کلرامفنیکل و بتالاکتام­ها جهت جلوگیری از کاهش تلفات ناشی از کلی­باسیلوزیس استفاده می­شود (‎Linton et al., 1977). در سال های اخیر افزودن آنتی­بیوتیک به زنجیره غذایی دام­ها، استفاده غیر اصولی، بیش از حد و خودسرانه از آنتی­بیوتیک­ها سبب بروز جدایه­های مقاوم از میکروب­ها شده که مشکلات اساسی را در دامپزشکی و همچنین پزشکی ایجاد کرده­اند، به­طوری­که معضل اصلی در این خصوص ظهور جدایه­هایی با مقاومت چند گانه (MDR) می­باشد (Al-Jasser, 2006). بتالاکتام­ها به­دلیل قدرت سمیت پایین برای سلول­های یوکاریوتی، طیف اثر گسترده و اثر ضد میکروبی قوی، از پرمصرف­ترین گروه آنتی­بیوتیکی محسوب می­شوند. بتالاکتامازها آنزیم­هایی هستند که با هیدرولیز هسته مرکزی حلقه بتالاکتام سبب غیرفعال شدن این آنتی­بیوتیک­ها می­شوند. یکی از مهم­ترین مکانیسم­های مقاومت نسبت به این آنتی­بیوتیک­ها تولید آنزیم­هایی تحت عنوان بتالاکتامازهای وسیع­الطیف (ESBLs) می‌باشد که این عوامل به طور عمده روی پلاسمیدها قرار دارند و این امر سبب تسهیل در گسترش این عوامل می­گردد (Schwaber ‎ et al., 2005). در سال 1980 آمبلر این آنزیم­ها را بر اساس توالی آمینواسیدی به 4 گروه (A-D) تقسیم‌بندی نمود که نوع B دارای جایگاه فعال روی (Zn²⁺) بوده و یک متالوبتالاکتاماز (MBLs) می­باشد (مهاجری و همکاران، 1390). نوع A همان بتالاکتامازهای وسیع­الطیف (ESBL) با جایگاه فعال سِرین و نوع C همان سفالوسپوریناز (AmpC) با جایگاه فعال سِرینی هستند. TEM و SHV سردسته آنزیم­های ESBLs (Extended spectrum beta-lactamase)، می­باشند که در گروه A از طبقه­بندی بتالاکتامازی آمبلر و کلاس be2 و b2 از طبقه­بندی بوش قرار دارند و از تغییر در سکانس یک یا چند اسیدآمینه در دو آنزیم فوق، دیگر آنزیم­ها حاصل می­شوند به گونه­ای که تا کنون 174 تحت­گونه از TEM و 119 تحت­گونه از SHV از سراسر جهان گزارش شده اند. این تغییرات سبب گرایش این دسته آنزیم­ها به سوبستراهای اختصاصی نظیر سفالوسپورین­های نسل سوم و چهارم به­ویژه سفوتاکسیم، سفتریاکسون و سفتازیدیم می­گردند  (مهاجری و همکاران، 1390). شایع­ترین نوع ESBLs در نمونه­های کلینیکی، نوع SHV می­باشد که ژن کدکننده آن پلاسمیدی بوده و بنابراین به راحتی در میان سویه جدایه­های باکتریایی منتشر می­شود (Al-Tawfiq, 2006). اولین SHV-1 در سال 1972 توسط پیتون کشف و تحت عنوان PIT-2 نام­گذاری شد که طبق تقسیم­بندی بوش در کلاس A قرار گرفت (Pitton‎, 1972). بتالاکتاماز­های SHV توسط کلاولانیک اسید مهار، اما توسط EDTA مهار نمی­شوند. اولین ESBL شناسایی شده، TEM می­باشد و انواع مختلفی از بتالاکتاماز نوع TEM با جابه­جایی در توالی اسید­های آمینه از TEM-1 به­وجود آمده­اند. TEM-1 به عنوان اولین بتالاکتاماز کد شده به­وسیله پلاسمید در انتروباکتریاسه­ها بود که سایر باکتری­ها از قبیل پسودوموناس آئروژینوزا نیز قادر به تولید آن هستند. بتالاکتامازهای نوع OXA در کلاس D مولکولی قرار می­گیرند و قادر به غیرفعال کردن اگزازولیل پنی­سیلین­ها مانند دی­کلوگزاسیلین، کلوگزاسیلین و اگزاسیلین هستند (Duttaroy and Mehta, 2005). به طور خلاصه مطالعات و گزارش­های متعدد حاکی از شیوع پراکنش این نوع مقاومت در اقصی نقاط دنیا بوده و موید یک مشکل جهانی است. بنابراین، هدف از مطالعه حاضر شناسایی ژن­های TEM، SHV و OXA در جدایه­های اشریشیا کلی به­دست آمده از کلی­باسیلوزیس طیور با استفاده از روشMPCR  می­باشد.

 

موارد و روش­ها

جمع­آوری نمونه و ایزولاسیون باکتری

   در این مطالعه تجربی، به مدت 12 ماه و در طول سال 1393 تعداد 60 نمونه از مدفوع طیور (ماکیان) با علایم مشکوک به کلی­باسیلوزیس از دانشکده دامپزشکی استان کرمان گردآوری شد. پس از هموژن کردن نمونه­های مدفوعی با محلول فسفات بافر (PBS)، جداسازی ذرات جامد و مواد خشک موجود در مدفوع، با استفاده از سانتریفیوژ با سرعت 3000 دور در دقیقه به مدت 5 دقیقه رسوب داده و فاز رویی (Supernatant) در ظروف استریل دیگری در دمای 4 درجه سانتی­گراد جمع­آوری گردید. سپس نمونه ها روی محیط معمول از قبیل مک­کانگی آگار، گزیلوز لیزین دزوکسی کولات (XLD)، سالمونلا شیگلا آگار (SSA) و تیوسولفات سیترات نمک صفرا سوکروز (TCBS) (مرک، آلمان) کشت و به مدت 24 ساعت در 37 درجه سانتی­گراد گرمخانه­گذاری شدند. به منظور شناسایی کلنی­های مشکوک به اشریشیا کلی با استفاده از تست­های استاندارد بیوشیمیایی و استاندارد نظیر MCA، EMB، ECC،E. coli Chrome Agar، کاتالاز، اکسیداز و استفاده از محیط­های افتراقی مانند TSI، SIM، MR-VP، سیمون سیترات، اوره آگار، نیترات آگار و تست‌های تکمیلی بیوشیمیایی مانند تخمیر قندها و استفاده از آمینواسیدها مورد استفاده قرار گرفت. بعد از تعیین گونه­های باکتری ‏E.coli، با آزمونهای بیوشیمیایی، جهت انجام آزمون آنتی­بیوگرام از روش دیسک دیفیوژن ‏‎(Disk ‎diffusion)‎‏ به روش کربی بائر و بر طبق دستورالعمل ‏CLSI‏ (Clinical and Laboratory Standards institute) ‏‎استفاده ‏گردید. تعدادی از کلونی باکتری را بوسیله آنس برداشته و در سرم فیزیولوژی استریل حل نموده تا برابر با کدورت استاندارد ‏نیم مک­فارلند گردد. سپس بر روی محیط مولر هینتون آگار کشت داده ودیسک های آنتی­بیوتیک با فاصله استاندارد بر روی ‏محیط کشت قرار داده و در دمای 37 درجه انکوبه گردیده و بعد از 24 ساعت نتایج قرائت گردید       (Cockerill, 2011).  ‏

Multiplex-PCR

   به منظور شناسایی ژن­های بتالاکتامازی، DNA ژنومی جدایه­ها با استفاده از کیت DNA-سیناژن (Cell culture, Tissues, Gram negative Bacteria and CSF) استخراج گردید. MPCR برای شناسایی ژن­های بتالاکتامازیSHV ، TEM  وOXA  با استفاده از پرایمرهای اختصاصی انجام شد (جدول 1) (Maynard ‎ et al., 2003). در نهایت، واکنش M-PCR به حجم نهایی25 میکرولیتر شامل 3/6 میکرولیتر PCR master mix 5X (سیناکلون، ایران) حاوی Taq DNA polymerase (0.05 U/µl)، MgCl₂ (3 mM) وdNTPs (0.4 mM)، 9/0 میکرولیتر از هر یک از پرایمرها به غلظت 8/0 میکرومولار، 8/0 میکرولیتر از DNA الگو (10 نانوگرم) و 5/12 میکرولیتر آب دیونیزه استریل با استفاده از گرادیانت ترموسایکلر (اپندورف، آلمان) برای 35 سیکل به­صورت زیر انجام گرفت:

 یک سیکل 15 دقیقه در 95 درجه سانتی­گراد (دناتوراسیون اولیه)، سپس 30 سیکل شامل مرحله واسرشت شدن 30 ثانیه در 94 درجه سانتی­گراد، مرحله اتصال 25 ثانیه در 59 درجه سانتی­گراد و مرحله طویل شدن 60 ثانیه در 72 درجه سانتی­گراد و نهایتاً یک سیکل 10 دقیقه در 72 درجه سانتی­گراد. محصولات PCR از نظر حضور ژن­های مورد نظر روی ژل آگارز 1 درصد الکتروفورز شده و در نهایت با استفاده از اتیدیوم بروماید رنگ­آمیزی و با دستگاه UV لومیناتور با اشعه ماوراء بنفش بررسی، عکس­برداری و ضبط گردیدند. برای تمامی موارد، از سویه اشریشیا کلی استاندارد ATCC 25922 استفاده شد.

تحلیل آماری داده­ها

   داده­های آماری با نرم­افزار ‏SPSS‏ نسخه 19 و با استفاده از آزمون­های آماری توصیفی مورد تحلیل قرار گرفت.‏

 

 

 

جدول 1- توالی اولیگونوکلئوتیدی پرایمرهای اختصاصی مورد استفاده Multiplex-PCR

جدول پرایمرهای مورد استفاده
اندازه باند (bp)	ژن هدف	توالی پرایمر   (3          5)	پرایمر
857	TEM	GAGTATTCAACATTTTCGT ACCAATGCTTAATCAGTGA	blaTEM-F blaTEM-R
768	SHV	TCGCCTGTGTATTATCTCCC CGCAGATAAATCACCACAATG	blaSHV-F blaSHV-R
198	OXA	GCAGCGCCAGTGCATCAAC CCGCATCAAATGCCATAAGTG	blaOXA-F blaOXA-R
284	aadA	TGATTTGCTGGTTACGGTGAC CGCTATGTTCTCTTGCTTTTG	aadA-F aadA-R

 

 

 

 

 

 

 

 

یافته‌ها

جدایه­های باکتریایی و تست حساسیت آنتی­بیوتیکی

   بر اساس روش­های بیوشیمیایی و میکروبیولوژیکی استاندارد، در مجموع تعداد 60 سویه اشریشیا کلی از طیور دارای علایم اسهال و مشکوک به کلی باسیلوزیس جمع­آوری گردید. به منظور شناسایی جدایه­های مولد ESBLs از روش CDT استفاده شد که 45 ایزوله (75%) داراری فنوتیپ ESBLs مثبت بودند (جدول 2). همچنین در تعدادی از جدایه­های تحت بررسی فنوتیپ مقاومت به چند آنتی بیوتیک (MDR) مشاهده شد (جدول 2).

 

 

جدول 2- تعداد (درصد) فراوانی جدایه­های اشریشیا کلی مقاوم به چند دارو (MDR)

سویه های با مقاومت چند داروئی
مقاوم به 9 آنتی­بیوتیک	مقاوم به 8 آنتی­بیوتیک	مقاوم به 7 آنتی­بیوتیک	مقاوم به 6 آنتی­بیوتیک	مقاوم به 5 آنتی­بیوتیک	مقاوم به 4 آنتی­بیوتیک	مقاوم به 3 آنتی­بیوتیک
(6%) 4	(11%) 7	(16%) 10	(21%) 13	(25%) 15	(31%) 19	(45%) 27

 

شناسایی ژن­های بتالاکتامازی

   از میان 60 جدایه E. coli، 32 جدایه از لحاظ تولید آنزیم­های بتالاکتامازی وسیع الطیف مثبت بودند، که 19 سویه (6/31%) حامل ژن bla OXA، 13 جدایه  (6/21%) دارای ژن بتالاکتاماز bla aadaبودند. در این مطالعه ژن­هایbal  TEM و bla SHV در هیچ­کدام از نمونه ها (0/0%) شناسایی نشد (شکل 1).

 

 

 

                    شکل 1- نتایج آزمون M-PCR از چپ به راست: Ladder 100bp – C+؛ کنترل مثبت-

C-                         ؛ کنترل منفی- باند bp 198 بتالاکتاماز OXA، باند bp 284 بتالاکتاماز aada.

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

   شیوع بالای بیماری­های تنفسی پرندگان همه ساله خسارات قابل توجهی را به صنعت پرورش طیور کشور وارد می­کند که بیماری­های باکتریایی و در رأس آنها عفونت­های ناشی از باکتری اشریشیا کلی سهم عمده­ای در بروز این مشکل دارند (Turtura‎ et al., 1990). عبدالهی خیرآبادی و همکاران در سال 1391 نشان دادند که ایمی­پنم و سیپروفلوکساسین از جمله داروهای شاخص در درمان عفونت­های ناشی از اشریشیا کلی هستند (‎‎عبدالهی خیرآبادی و همکاران، 1391). بنابراین، این آنتی­بیوتیک را می­توان به عنوان آنتی­بیوتیک انتخابی (Therapeutic Choices) معرفی نمود، اما تفاوت در نتایج تست حساسیت آنتی­بیوتیکی می­تواند به علت تفاوت در نوع نمونه (نمونه انسانی در مقایسه با نمونه دامی و اندیکاسیون دارو در این نمونه­­ها) باشد (امیری و همکاران، 1394؛ بابایی و همکاران، 1391). همچنین به منظور شناسایی جدایه­های مولد ESBLs از روش CDT استفاده شد که 45 ایزوله (75%) دارای فنوتیپ ESBLs مثبت بودند. این یافته با نتایج مطالعه اسلامی و نجار پیراهه هم­خوانی دارد (اسلامی و نجارپیرایه، 1391). آنالیز مولکولی ژن­های بتالاکتامازی نشان داد که 32 سویه (3/53%) دارای ژن بتالاکتاماز بودند. بیشترین و کمترین فراوانی ژن­های بتالاکتامازی تحت مطالعه به ترتیب مربوط به bla _OXA(19 جدایه، 6/31%) و bla _aada (13 جدایه، 6/21%) می­باشد. همچنین در 7 جدایه (6/11%) حضور هم­زمان دو ژن bla _OXAو bla _aadaبه اثبات رسید. در این مطالعه ژن­های bla  _TEMوbla _SHV   در هیچ­کدام از نمونه­ها ردیابی نشد. مطالعات فراوانی روی ژن­های مقاومت آنتی­بیوتیکی انجام شده که به­عنوان مثال می­توان به فراوانی ژن TEM در ترکیه (72%) و هند (30%) اشاره کرد (Rawat and Nair, 2010; Baiget al., 2014 ‎). مسجدیان جزی و همکاران  در سال 1386 در اصفهان، فراوانی ژن  TEMرا 84/6% گزارش کردند (مسجدیان جزی و همکاران، 1386)، که در مطالعه حاضر این ژن در جدایه­های اشرشیا کلی شناسایی نشد. برادفورد و همکاران نـشان دادند کـه بیـشترین فراوانـی آنـزیم­هـای  ESBLsدر ایــالات متحــده، مربــوط بــه خــانواده TEM  بتالاکتامــاز می­باشد (Bradford, 2001). قنبرپور و همکاران، 100 سویه اشریشیا کلی به­دست آمده از پریکارد جوجه­های گوشتی مبتلا به کلی­باسیلوزیس در استان ایلام را جهت حضور ژن­های bla _TEM و bla _SHVمورد بررسی قرار دادند. ایشان نشان دادند که 10 جدایه (10%) واجد ژن bla _TEM  و 2 جدایه (2%) واجد ژن bla _SHV بود (قنبرپور و همتی، 1391). در مطالعه ما این ژن­های مقاومت شناسایی نشد. هو و همکاران طی مطالعه­ای در سوئد از میان 87 جدایه اشرشیا کلی به­دست آمده از طیور، 63% ژنوتیپ TEM بتالاکتاماز را نشان دادند (Ho‎‎ et al., 2008)، که با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد. بنابراین، می­توان نتیجه گرفت که فراوانی ژن­های bla _TEMو bla _SHV در خارج از کشور بیشتر از داخل می­باشد. تفاوت در آمار نوع بیماری، تنوع تغذیه طیور، تفاوت در سن، ژنتیک طیور، تفاوت در سطح بهداشت و شرایط نگه­داری ماکیان و همچنین شرایط جغرافیایی و اقلیمی گوناگون کشورمان می­تواند از دلایل اختلاف سطح مقاومت و در نتیجه توزیع ژن­های مقاومتی باشد. در مطالعه شاهی و همکاران تعداد 15 سویه از 16 جدایه اشریشیا کلی به­دست آمده از زخم پای دیابتیک‌های دارای فنوتیپ ESBLs مثبت بودند و فراوانی ژن­های TEM-1 و  OXA-1 در 9 سویه و SHV-1 در 8 سویه مثبت بود (Shahi‎ ‎‎ et al., 2013). صرف­نظر از نتایج شیوع TEM و SHV، نتایج شیوع OXA در مطالعه ایشان با یافته­های مطالعه پیش­رو هم‌خوانی دارد. بـه­طورکلی، در این تحقیقات کمتر به یک خانواده بتالاکتامـازی توجه شده و اغلب، روی کـلاس­هـای محـدودی از هـر خانواده مطالعه صورت گرفته است. بنابراین، شناسایی سریع جدایه­های تولیدکننده ESBLs در آزمایشگاه­های میکروب­شناسی بسیار مهم و ضروری است. استفاده از MPCR باعث صرفه­جویی در مواد لازمPCR  می­شود. این روش دارای ویژگی و حساسیت بالا با کاهش زمان بررسی­های ژنتیکی و الگوهای مورد نیاز با چند جفت آغازگر به صورت عمومی و اختصاصی بوده و دارای قابلیت اعتماد و سرعت بالا در شناسایی ژن­ها می­باشد.

 

سپاسگزاری  

بدینوسیله نویسندگان مقاله بر خود لازم می­دانند تا از مدیریت و پرسنل محترم آزمایشگاه پاسارگاد تقدیر نمایند.

مراجع

منابع

• اسلامی، م. و نجار پیراهه، ش. (1391). شناسایی مولکولی و فنوتیپی بتالاکتامازهای TEM، PER و VEB در سویه­های بالینی اشریشیا کلی. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، دوره 15، شماره 1، صفحات: 9-1.
• امیری، پ.، پورنجف، ا.، شاولی پور، ا.، طیبی، ز.، گودرزی، ه. و اسلامی، گ. (1394). بررسی مقاومت آنتی­بیوتیکی ایزوله­های اشریشیا کلی تولید-کننده بتالاکتامازهای وسیع­الطیف (ESBLs) در بیماران مبتلا به عفونت­های ادراری.  مجله طب پیشگیری طبری، دوره 1، شماره 2، صفحات: 9-1.
• بابایی کسمایی، ز.، امیرمظفری، ن.، فروهش تهرانی، ه.، آرش کیا، ا. و مهدوی، س. و بهرامی، س. (1391). تعیین حساسیت دارویی در اشریشیا کلی مقاوم به چند دارو در بیماران سرپایی با عفونت ادراری در تهران. مجله میکروب شناسی پزشکی ایران، دوره 6، شماره 9، صفحات: 44-37.
• عبدالهی خیرآبادی، س.، نجفی پور، س.، کفیل زاده، ف.، عبدالهی، ع.، جعفریف، س. و مروج، ع. (1391). بررسی الگوی مقاومت دارویی در سویه های اشریشیا کلی جدا شده از بیماران مراجعه­کننده به بیمارستان ولی­عصر شهرستان فسا. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، دوره 4، شماره 8، صفحات: 278-273.
• قنبرپور، ر. و همتی، ز. (1391). شناسایی ژن­های بتالاکتامازها و الگوی مقاومت آنتی­بیوتیکی در سویه­های اشریشیا کلی جدا شده از کلی باسیلوز در گوشت ماکیان در استان ایلام. مجله تحقیقات آزمایشگاهی دامپزشکی، دوره 4، شماره 1، صفحه: 90.
• مسجدیان جزی، ف.، طالبی، م. و رستگار لاری، ا. (1386). ارزیابی مولکولی مقاومت به آنتی بیوتیک­های وسیع­الطیف در اشریشیا کلی و کلبسیلا پنومونیه. مجله میکروب شناسی پزشکی ایران، دوره 1، شماره 2، صفحات: 34-27.
• مهاجری، پ.، ایزدی، ب.، رضایی، م.، فلاح، ب.، خادمی، ه. و ابراهیمی، ر. (1390). ارزیابی فراوانی اشریشیا کلی تولیدکننده بتالاکتامازهای وسیع­الطیف جدا شده از عفونت­های ادراری و تعیین الگوی مقاومتی آنها در کرمانشاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، دوره 11، شماره 1، صفحات: 94-86.
  • Al-Jasser, A.M. (2006). Extended-Spectrum Beta-Lactamases (ESBLs): A global problem. Kuwait Medical Journal, 38(3):171-185.
  • Al-Tawfiq, J.A. (2006). Increasing antibiotic resistance among isolates of Escherichia coli recovered from inpatients and outpatients in a Saudi Arabian hospital. Infection Control and Hospital Epidemiology, 27(7): 748-753.
  • Baig, M.H., Sudhakar, D.R., Kalaiarasan, P., Subbarao, N., Wadhawa, G., Lohani, M., et al. (2014). Insight into the Effect of Inhibitor Resistant S130G Mutant on Physico-Chemical Properties of SHV Type Beta- Lactamase: A Molecular Dynamics Study. PLoS One, 9(12): 1-19.
  • Bradford, P.A. (2001). Extended-Spectrum β-Lactamases in the 21st Century: Characterization, Epidemiology, and Detection of This Important Resistance Threat. Clinical Microbiology Reviews, 14(4): 933-951.
  • Caudry, S.D. and Stanisich, V.A. (1979). Incidence of antibiotic resistant Escherichia coli associated with frozen chicken carcasses and characterization of conjugative R-plasmids derived from such strains. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 16: 701-709.
  • Cockerill, F. (2011). Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing: Twenty-first Informational Supplement. Clinical and Laboratory Standards Institute, 31(1): 42-46.
  • Duttaroy, B. and Mehta, S. (2005). Extended spectrum beta-lactamases (ESBL) in clinical isolates of Klebsiella pneumoniae and Escherichia coli. Indian Journal of Pathology and Microbiology, 48(1): 45-48.
  • Haider, M.G., Hossain, M.G., Hossain, M.S., Chowdhury, E.H., Das, P.M. and Hossain, M.M. (2004). Isolation and characterization of Enterobacteria associated with health and disease in sonali chickens. Bangladesh Journal of Veterinary Medicine, 2: 15-21.
  • Ho, P.L., Chun-Wai Wong, R., Chow, K.H., Yip, K., Sai-Yin Wong, S. and Que T.L. (2008). CTX-M type beta-lactamases among fecal Escherichia coli and Klebsiella pneumoniae isolates in non-hospitalized children and adults. Journal of Microbiology, Immunology and Infection, 41(5): 428-432.
  • Linton, A.H., Howe, K., Hartley, C.L., Clements, H.M., Richmond, M.H. and Osborne, A.D. (1977). Antibiotic resistance among Escherichia coli O-serotypes from the gut and carcasses of commercially slaughtered broiler chickens: a potential public health hazard. Journal of Applied Bacteriology, 42: 365-378.
  • Lutful Kabir, S.M. (2010). Avian Colibacillosis and Salmonellosis: A Closer Look at Epidemiology, Pathogenesis, Diagnosis, Control and Public Health Concerns. International journal of environmental. Research and Public Health, 7(1): 89-114. 
  • Maynard, C., Fairbrother, J.M., Bekal, S., Sanschagrin, F., Levesque, R.C., Brousseau, R., et al. (2003). Antimicrobial Resistance Genes in Enterotoxigenic Escherichia coli O149:K91 Isolates Obtained over a 23-Year Period from Pigs. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 47(10): 3214-3221.
  • Pitton, J.S. (1972). Mechanism of bacterial resistance to antibiotics. Review of Physiology, 65: 15-93.
  • Rawat, D. and Nair, D. (2010).Extended-spectrum β-lactamases in Gram Negative Bacteria. Journal of Global Infectious Disease, 2(3): 263-274.
  • Schwaber, M.J., Navon-Venezia, S., Schwartz, D. and Carmeli, Y. (2005). High levels of antimicrobial coresistance among extended-spectrum-beta-lactamase-producing Enterobacteriaceae. Antimicrobial Agents Chemotherapy, 49: 2137-2139.
  • Shahi, S.K., Singh, V.K. and Kumar, A. (2013). Detection of Escherichia coli and associated β-lactamases genes from diabetic foot ulcers by multiplex PCR and molecular modeling and docking of SHV-1, TEM-1, and OXA-1 β-lactamases with clindamycin and piperacillin-tazobactam. PLoS One, 8(7): e68234.
  • Turtura, G.C., Massa, S. and Chazvinizadeh, H. (1990). Antibiotic resistance among coliform bacteria isolated from carcasses of commercially slaughtered chickens. International Journal of Food Microbiology,11: 351-354.