بررسی برخی فرایند‌های واجی در گویش دارابی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 3، دوره 6، شماره 1، خرداد 1395، صفحه 41-54   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

ناصر رشیدی^{* 1}؛ فرخنده رهسپار²

¹استاد آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه شیراز

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبانشناسی، دانشگاه شیراز

چکیده

مقالۀ حاضر به توصیف و تحلیل برخی از مهم­ترین فرایندهای واجی گویش دارابی در شهرستان داراب در چارچوب واج شناسی خودواحد می­پردازد. در جمع­آوری داده­ها و اطلاعات این گویش، از چند تن از گویشوران بومی و متون مکتوب استفاده شده­است. روش پژوهش توصیفی _ تحلیلی و از نوع همزمانی است  .همگونی و ناهمگونی، حذف، تضعیف، قلب و ابدال از فرایندهایی­اند که در این مقاله تحلیل و بررسی شده­اند. در این گویش، در محیط بعد از واکه یا پایان کلمه، برخی از تقابل­ها از بین می­رود، ولی تقابل همخوان در محیط آغاز کلمه و آغاز هجا حفظ می­شود. در همگونی بین /f/ و / s/ که از نوع کامل است، همخوان / t/ با همخوان قبل از خود در ویژگی پیوسته­بودن همگون می­شود. در ناهمگونی بین /n/ و همخوان­های /s/ و /z/ همخوان / n/ قبل از همخوان لثوی به/ m/ تبدیل می­شود. در فرایند قلب، جابجایی همخوان­ها صورت می‌پذیرد.‌ در تناوب بین/ b/ و / v/  همخوان / b/ قبل از واکۀ کشیده، تبدیل به سایشی واکدار/v/ می­شود. در حذف همخوان­های پایانی صرفأ علت سهولت در تلفظ مؤثر است­.

کلیدواژه‌ها

فرایندهای واجی؛ همگونی؛ ناهمگونی؛ حذف؛ تضعیف؛ قلب؛ ابدال؛ گویش

مراجع

- آزما، ناصر، (1370)، شهر من داراب، شیراز، کاوۀ آزما .

2- آقاگلزاده، فردوس(1383)، «برخی تغییرات آوایی و فرایند های واجی فعال در گویش مازندرانی»، مجله گویش ضمیمه نامه فرهنگستان، شماره سوم1/3 .

3- پدرام، سید عبدالعلی،(1390)، فرهنگ لغات و اصطلاحات عامیانه داراب، موسسه تاریخ علم و فرهنگ، قم، انتشارات مجمع ذخایر اسلامی .

4- حق­شناس، علی محمد،(1380)، آوا شناسی ( فونتیک)، تهران ، انتشارات آگاه.

5- دبیر مقدم، محمد، (1387)، «  زبان، گونه،گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی»،  مجله ادب پژوهی،شماره 5، صص 91- 138.

6- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1381)، « فرایند های واجی مشترک در گویش های استان کرمان»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه شهید باهنر کرمان ،شماره 12. پیاپی9, صص 111-130.

7- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1385). واج شناسی رویکرد های قاعده بنیاد ،چاپ11 ، تهران، مرکز تحقیق وتوسعه علوم انسانی " سمت " انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

 

8- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و نعمتی ، فاطمه، (1386)، « برخی فرایند های واجی در گویش دلواری» ، فصلنامه  علمی – پژوهشیعلوم انسانی دانشگاه الزهراء^(س)، سال 16 و17 ، شماره 63 و64.، صص  208 – 181.

9- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و شعبانی، منصور، (1386)، « برخی از فرایند های واجی در گویش گیلکی رودسر»، مجله زبان وزبان شناسی، جلد سال سوم، شماره اول، صص 38-1.

10- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و ملکی مقدم، ا، و سلیمانی، آ، (1390)، « مقایسه فرایند های واجی همخوان­های گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار»، جستار های زبانی، د 4 ش1، صص 179-151.

 11- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و ثباتی، الهام، (1393)، « فرایندهای واجی همخوانی در گویش کردی کلهری»،فصلنامه جستارهای زبانی، د5، ش1، صص 222-191

12-هادیان، بهرام و علی نژاد، بتول،(1392)، «مقایسه فرایند های واجی مهم اصفهانی و زبان فارسی در  چارچوب نظریه بهینگی»،جستار های زبانی، شماره3(15)، صص 235-219.

13. یوسف­جمالی، محمد کریم و سلیمی، بتول،(1384)، «دارابگرد از گذشته تا پایان عصر ساسانیان»، فصلنامۀ تاریخ، سال دوم، شماره هفتم، صص181-151.