بررسی مقایسه‌ای شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از منظر مسئولیت اجتماعی با رویکرد کارول

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 2، دوره 7، شماره 23، مرداد 1393، صفحه 29-44   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

هوشنگ تقی‌زاده¹؛ غلامرضا سلطانی فسقندیس²؛ عبدالحسین شکری³

¹دانشیار گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز- ایران (نویسنده مسئول).

²گروه مدیریت، پردیس بین‌الملل، دانشگاه فردوسی مشهد- ایران.

³گروه مدیریت، واحد بستان‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی؛ بستان‌آباد- ایران.

چکیده

سازمان‌ها از مجرای تعیین و تبیین خوب و بد در برابر گروه‌های مخالف ذی­نفع از خود واکنش نشان می­دهند. آن­ها به گونه­ای عمل می‌کنند که از دیدگاه مشتریان، نهادها و سازمان‌های دولتی، سهامداران و کل جامعه دارای کرداری نیکو باشند؛ رعایت این عوامل تحت عنوان مسئولیت اجتماعی تلقی می­شود. تحقیق حاضر با هدف مقایسه شرکت­های مسافر­بری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از منظر مسئولیت اجتماعی انجام شده است. روش تحقیق توصیفی بوده و جامعه آماری این تحقیق شامل شرکت­های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران می­باشد که تعداد آن­ها 8 شرکت می­باشد. با توجه به محدود بودن جامعه آماری و هدف تحقیق، کل جامعه آماری مورد پیمایش قرار گرفته و نمونه­گیری انجام نشده است. برای جمع­آوری داده­ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی پرسشنامه به صورت روایی محتوایی و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده است. در طراحی پرسشنامه از ابعاد مسئولیت اجتماعی بنگاه مبتنی بر رویکرد کارول­(1991) استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش ویکور[1] و آنتروپی شانون بهره­گیری به عمل آمده است. نتایج حاصل بیانگر رتبه هر یک از شرکت­ها، از لحاظ میزان توجه به مسئولیت اجتماعی بنگاه می­باشد.



 

کلیدواژه‌ها

مسئولیت اجتماعی بنگاه؛ بعد اخلاقی؛ بعد اقتصادی؛ بعد قانونی و نوع دوستی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال ششم، شماره بیست و سوم، تابستان 1393

ص ص 44 - 29

 

 

 

 

 

بررسی مقایسه­ای شرکت­های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران
 از منظر مسئولیت اجتماعی با رویکرد کارول

دکتر هوشنگ تقی­زاده[1]

غلامرضا سلطانی فسقندیس[2]

عبدالحسین شکری[3]

تاریخ دریافت مقاله:18/9/1394       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:27/12/1394

چکیده

سازمان‌ها از مجرای تعیین و تبیین خوب و بد در برابر گروه‌های مخالف ذی­نفع از خود واکنش نشان می­دهند. آن­ها به گونه­ای عمل می‌کنند که از دیدگاه مشتریان، نهادها و سازمان‌های دولتی، سهامداران و کل جامعه دارای کرداری نیکو باشند؛ رعایت این عوامل تحت عنوان مسئولیت اجتماعی تلقی می­شود. تحقیق حاضر با هدف مقایسه شرکت­های مسافر­بری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از منظر مسئولیت اجتماعی انجام شده است. روش تحقیق توصیفی بوده و جامعه آماری این تحقیق شامل شرکت­های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران می­باشد که تعداد آن­ها 8 شرکت می­باشد. با توجه به محدود بودن جامعه آماری و هدف تحقیق، کل جامعه آماری مورد پیمایش قرار گرفته و نمونه­گیری انجام نشده است. برای جمع­آوری داده­ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روایی پرسشنامه به صورت روایی محتوایی و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده است. در طراحی پرسشنامه از ابعاد مسئولیت اجتماعی بنگاه مبتنی بر رویکرد کارول­(1991) استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش ویکور[4] و آنتروپی شانون بهره­گیری به عمل آمده است. نتایج حاصل بیانگر رتبه هر یک از شرکت­ها، از لحاظ میزان توجه به مسئولیت اجتماعی بنگاه می­باشد.

واژگان کلیدی: مسئولیت اجتماعی بنگاه، بعد اخلاقی، بعد اقتصادی، بعد قانونی و نوع دوستی.

مقدمه

دفت، سازمان را وجودی اجتماعی تعریف می­کند که گرایش به هدفی دارد، با تفکر و اندیشه طراحی و ساختار داده شده­، فعالیت­ها و سیستم‌های سازمانی جهت دستیابی به این اهداف هماهنگ بوده و در این راه با محیط خارجی در ارتباط است. یکی از مهم‌ترین فاکتورهای سازمان که از این تعریف برداشت می‌شود، این نکته است که سازمان به راستی یک سیستم باز است که با محیط پیرامون خود در ارتباط متقابل است. سازمان برای فراهم نمودن نیازمندی‌های منابع، تفسیر و عمل روی تغییرات محیطی، و کنترل و هماهنگ­سازی فعالیت‌های داخلی جهت مقابله با عدم اطمینان محیطی نیازمند ارتباط متقابل با محیط پیرامون خود می‌باشد­(Daft, 2001: 13). در حقیقت سازمان‌های بازرگانی، سیستم‌های بازی هستند که نه تنها باید فعالیت‌هایشان را در جهت کسب سود طراحی نمایند بلکه باید به این نکته نیز توجه داشته باشند که جامعه چه انتظاری از آنا ن و  فعالیت‌هایشان دارد­(Smith & Johnson, 1996: 28).        هم­چنین سازمان‌ها از مجرای تعیین و تبیین خوب و بد در برابر گروه‌های مخالف ذینفع از خود واکنش نشان می­دهند. آن­ها به گونه­ای عمل می‌کنند که از دیدگاه مشتریان، نهادها و سازمان‌های دولتی، سهامداران و کل جامعه دارای کرداری نیکو باشند و نگران این مسئله هستند که مبادا یکی از کارهایشان اثراتی ناگوار برگروه‌های ذینفع داشته باشد. تمام این عوامل باعث می­شود که سازمان­ها به هنگام تصمیم‌گیری­ها به اصول­اخلاقی پای­بند باشند­(Pain, 1994: 106-117)؛ رعایت این عوامل تحت عنوان مسئولیت اجتماعی تلقی می­شود.

مسئولیت اجتماعی بنگاه می‌تواند به فعالیت­هایی اطلاق گردد که منجر به ایجاد شرکت­هایی می‌شود که فراتر از خواسته­ها و علاقه­مندی­های خود به رفاه جامعه کمک می­رسانند­(Mac Williams & Siegel, 2001: 118; Nicolau, 2008: 991; Carroll, 1999: 265- 295). با رشد علاقه­مندی به مسئولیت اجتماعی بنگاه، شرکت­های بزرگ در صنایع مختلف، فعالیت­های مسئولیت اجتماعی را همراه با سهامداران شرکت، مصرف­کنندگان، جامعه و دولت در جهت تسریع و پیشقدمی در انجام تعهدات مربوط به خود در زمینه مسئولیت اجتماعی بنگاه گسترش داده­اند­(Kang et al, 2009: 1). در  سال 2004، 90 درصد از  شرکت­هایی که مجله فورچون به عنوان شرکت­های برتر انتخاب کرده بود، در مسئولیت اجتماعی بنگاه پیشقدم بوده­اند­(Kotler & Lee, 2004; Lichtenstein et al, 2004: 16- 32). با این حال، مطالعات انجام گرفته نشان می­دهد تا به حال روش مشخص و از پیش تعیین شده­ای که به شرکت‌ها امکان دهد تا میزان توجه به مسئولیت اجتماعی را اندازه­گیری نمایند وجود ندارد. بنابراین، در این مقاله هدف مقایسه­ای شرکت­های مسافر­بری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از منظر مسئولیت اجتماعی با رویکردکارول می‌باشدکه برای تحقق این­هدف از روش‌های تصمیم‌گیری چندگانه (مدل VIKOR) بهره­گیری شده است.

مسئولیت اجتماعی بنگاه

هاوارد بوون[5] در سال ١٩٥٣، با کتاب تاثیر­گذار مسئولیت­های اجتماعی تاجر[6] ، در ادبیات آکادمیک مدیریت و سازمان، مفهوم مسئولیت اجتماعی را برای اولین بار مطرح کرد. «بوون» در این کتاب اظهار کرد که مسئولیت اجتماعی یک تاجر عبارت است از: تعهد به پیگیری سیاست­ها، تصمیم­گیری­ها و اقداماتی که در راستای اهداف و ارزش­های اجتماعی قرار دارند­(Weihrich & Koontz, 1993: 66).

مسئولیت اجتماعی و ارزش­های معنوی در دهه ١٩٦٠ توسط پیشگامان مفهوم استراتژی نیز مورد توجه قرار گرفت. ایگور آنسف[7]  در کتاب استراتژی شرکت خود، به تاثیر اهداف غیراقتصادی بر روی اهداف اقتصادی شرکت، اشاره تلویحی می­کند. منظور او از اهداف غیراقتصادی شامل مباحثی چون بشردوستی[8] ، اصول اخلاق شخصی، مسئولیت اجتماعی، منزلت اجتماعی و اعتبار است­(Mele & Guillen, 2006: 3).

تعریفی که موسسه BSR[9]  از مسئولیت­پذیری اجتماعی ارائه می­کند، به این نحو است: «تحقق موفقیت تجاری از طریق احترام به ارزش­های اخلاقی، مردم، جامعه و محیط­زیست» مک­ویلیامز و سیگل[10]  مسئولیت اجتماعی را چنین تعریف نموده­اند: اقداماتی جهت بهبود رفاه جامعه، فراتر از منافع شرکت و الزامات قانونی­(Tsoutsoura, 2004: 3). اگر این تعاریف را با هم ترکیب­کنیم، می­توان مسئولیت اجتماعی بنگاه­ها را چنین تعریف کرد: مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها عبارت است از پاسخ‌گویی و ارضای توقع­های ذی­نفع خارجی اعم از مشتریان، تامین‌کنندگان، توزیع‌کنندگان، حافظان محیط زیست و ساکنان محل فعالیت تولیدی یا خدماتی، با حفظ منافع گروه‌های ذینفع داخلی اعم از مالکان یا سهام­داران و کارکنان واحد.

کارول[11]  مسئولیت اجتماعی سازمان را به   چهار  زیر سیستم، اقتصادی، قانونی، اخلاقی و  مسئولیت‌های نوع‌دوستی خیر خواهانه که به صورت داوطلبانه صورت می­گیرد، تقسیم می‌نماید­(Carroll, 1999: 265-295). بعد اقتصادی آن به چگونگی تخصیص و توزیع منابع و کالاها و خدمات مربوط می‌شود که می­تواند هم در تاثیرگذاری رفتار بنگاه‌ها بر شاخص­های اقتصادی مطرح باشد و هم در رقابت بین آن­ها برای جذب سود مطرح باشد. سازمان‌ها می­توانند به گونه­ای عمل نمایند که تخصیص نهاده­ها و توزیع محصولات تولیدی در جامعه به گونه­ای انجام شود که کارایی تولید و مصرف بالا بوده و بنگاه­ها از سود بلند­مدت و معقولی هم برخوردار باشند. بنگاه­ها با ارایه کالاهای با کیفیت بالا و  قیمت پایین می­توانند به مسئولیت اجتماعی خود عمل نمایند­(Gundlach, 1995). بعد قانونی مسئولیت اجتماعی به رعایت قوانین و مقررات تدوین شده دولتی در مورد کسب وکار مربوط می­شود و حداقل­هایی است که از نظر اجتماعی خوب یا بد قلمداد می­شوند. این امر به خاطر نوعی عدم اعتماد نسبت به کارکرد مطلوب بنگاه­ها نسبت به خانوارها، جامعه و محیط زیست در قالب قوانین مدنی و جزایی وضع می­شوند. قوانین مدنی، وظایف و حقوق افراد و سازمان­ها را معین می­کند و قوانین جزایی، مجازات مربوط به جرایم را مشخص می­سازد­(Pain, 1994). ابعاد اخلاقی و خیر­خواهانه مرتبط با مسئولیت اجتماعی اخیراً مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. این­ها رفتارهایی هستند که جامعه از مراکز کسب وکار انتظار دارند ولی در قانون مدون نشده­اند. البته برخی از اقتصاددانان نئوکلاسیک مثل میلتون فریدمن عقیده دارند که اگر بنگاه‌ها، کالاها و خدمات سودآوری در اختیار شهرو­ندان قرار دهند، مسئولیت اجتماعی خود را انجام داده‌اند­­(Friedman, 1970). از این جهت است که کارول  و هینز^[12]  اعتقاد دارند که ارتباط مداوم بین کسب وکارها و جوامع، یک منبع مهم سود برای اخلاق کسب و کار به حساب می­آید­(Heinze, 2005). بعد نوع‌دوستی و خیرخواهانه مسئولیت اجتماعی بنگاه به فعالیت‌هایی اطلاق می­گردد که سازمان­ها در جهت کمک به جامعه انجام می­دهند. فیلیپس استرالیا هر سال مبلغ هفتاد هزار یورو در جهت کمک به کودکان فقیر و تنگدست استرالیا که اغلب والدین آن­ها نمی‌توانند از عهده خرید لوازم مدرسه برآیند یا پولی را برای هزینه­های مدرسه نمی­توانند پرداخت کنند، کمک می­نماید­(Weber, 2008: 256).

ولد و همکاران[13]  باتوجه به ادبیات مربوط به مسئولیت اجتماعی بنگاه در مقالات و کتاب‌های مختلف و هم­چنین مفاهیم مربوط به اخلاق کسب وکار، مسئولیت اجتماعی بنگاه را به پنج بعد تقسیم می­کنند. 1. بعد شرایط محیط کار که عبارت است از بهبود مستمر شرایط کار، ارزیابی مهارت­های شغلی و فرآیند گزینش کارکنان، بهبود روابط صنعتی و برقراری دیالوگ اجتماعی بین مدیریت ارشد و کارکنان؛ 2. بعد راهبری شرکت به مفهوم میزان شفافیت و کارآیی مدیریت یک شرکت در قبال سهامداران و دیگر ذی‌نفعان­؛ 3. بعد جامعه و اجتماع محلی که عبارتست از نحوه همسوسازی منافع شرکت با منافع جامعه و قلمرویی که شرکت عملیات خود را در آن انجام می­دهد؛ 4. بعد محیط زیست، میزان توجه شرکت به تاثیر عملیاتش بر آلودگی محیط­زیست را می­رساند؛ 5. بعد رفتار کسب و کار، توجه به نیازها و خواسته‌های مشتریان و تامین‌کنندگان، نگرش منعطف و شفاف نسبت به آن‌ها است­(Velde, 2005: 129-138).

بروم هیل[14]  معتقد است که در ادبیات نظری مفهوم مسؤلیت اجتماعی، به صورت عمده سه رویکرد قابل تمیز است. این سه رویکرد عبارتند از: ١. دیدگاه نئولیبرال[15] ؛ ٢. دیدگاه نئوکینزی[16] ؛ 3. دیدگاه اقتصادی- سیاسی رادیکال[17]­ (Broomhill, 2007). با وجود دیدگاه­های متفاوت، مزایایی که از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی بنگاه ناشی می‌شود در تحقیقات مختلف بیان شده است. جدول (1) برخی از تحقیقاتی را که در آن­ها به مزایای مسئولیت اجتماعی بنگاه توجه شده است را ارایه می­نماید.

 

جدول شماره (1): مزایای تجاری مسئولیت اجتماعی بنگاه

مزایای CSR	مولفان
کاهش هزینه، افزایش عایدات، ارزش مارک و شهرت، حفظ مجوزکار و جذب و رضایت کارکنان	(Steger, 2006, 426 - 433)
اثرات مالی مستقیم، اثرات بازار (مثل حفظ مشتری)، تاثیر بر فرآیندهای تجاری و تولیدی (مثل هزینه‌های تولید کمتر)، اثرات بر توسعه سازمانی و یادگیری (مثلا انگیزه کارمند، نوآوری) و اثرات غیر بازاری (مثل مقاومت کمتر سهامدار در برابر تسهیلات تولید)	(Schaltegger & Wagner, 2006, 8)
مدیریت خطر، دستاوردهای بازده، روابط پیشرفته با قانون­گذاران­، ارزش مارک بیشتر، بهروه­وری بیشتر کارکنان و کاهش هزینه­های سرمایه	(Heal, 2005, 387- 409)
مدیریت خطر و کاهش هزینه، تاثیر مثبت بر ارزش سهامدار و شهرت بیشتر	(Schaltegger & Burritt, 2005 )
کاهش هزینه، رقابتی بودن بیشتر، حفظ منابع و بهبود تصویر شرکت	(Rondinelli & London, 2002 )
توسعه بازار و کاهش هزینه، حفظ سهم بازار و بقای بلند­مدت	(Kong et al, 2002, 109- 127)
اجتناب از فشار منفی، تحریم مشتری و اثرات منفی بازار، انگیزه کارمند، روابط مثبت با قانون­گذاران و سهامداران، کاهش هزینه، دسترسی بهتر به سرمایه و سهم بازار بیشتر	(Epstein & Roy, 2001, 585- 604)
اثرات مثبت بر انگیزه کارکنان، ابقا و استخدام آن­ها	(COM, 2001, 7)
دستاوردهای بازده، تمایز، مزایای مالیاتی و مزایای مالی و کاهش خطر	(Figge & Schaltegger, 2000 )
رقابتی بودن بیشتر از طریق فرآیند و مزایای محصول مثل استفاده کارآمدتر از منابع و کاهش مواد زاید	(Porter & Van der linde, 1998)
تاثیر مثبت بر تصویر و شهرت شرکت	(Gray & Balmer, 1998, 696)
جذابیت بیشتر شرکت برای کارکنان بالقوه	(Turban & Greening, 1997, 658- 672)

 

مروری بر تحقیقات قبلی انجام شده در زمینه مسئولیت اجتماعی بنگاه نشان­دهنده برخی از تحقیقات انجام یافته در زمینه مسئولیت اجتماعی در شرکت­های هواپیمایی بوده است. 

تقی­زاده و شکری[18] (2015) درتحقیقی اقدام به ارزیابی شرکت­های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش TOPSIS‌ نموده­اند. وانگ و همکاران[19] در تحقیقی به ارزیابی درجه مسئولیت اجتماعی در شرکت­های هواپیمایی پرداخته­اند. در این تحقیق از روش آنتروپی و تئوری تبدیل سری داده­های خام به سری داده­های تجمعی استفاده نموده­اند. سای و سو[20] (2008) در مطالعه­ای یک مدل ابتکاری ارائه نموده­اند که در آن هزینه­های انتخاب برنامه مناسب مسئولیت اجتماعی بنگاه برای شرکت تحلیل شده است. لاینز و آندراچوک[21] (2008) در پژوهشی به بررسی محرک­های مسئولیت اجتماعی و مسئولیت­های محیطی شرکت­های هواپیمایی کشورهای حوزه اسکاندیناوی پرداخته­اند.

 

سوال تحقیق

کدام یک از شرکت­های مسافر­بری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به مسئولیت اجتماعی بنگاه توجه بیشتری دارند؟

 

ابزار و روش تحقیق

این تحقیق باتوجه به هدف آن­کاربردی بوده و بر اساس روش تحقیق، توصیفی می­باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل شرکت­های مسافربری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران می­باشد؛ این شرکت‌های هواپیمایی عبارتند از: آسمان (A₁)، کیش ایر (A₂)، کاسپین (A₃)، ایران ایر (A₄)، قشم ایر (A₅)، آتا (A₆)، تابان (A₇) و ماهان (A₈) که به دلیل محدود بودن تعداد شرکت‌های تحت مطالعه و نوع روش تحقیق، نمونه­گیری انجام نشده و کل جامعه مورد پیمایش قرار گرفته است.

به منظور جمع­آوری داده­های تحقیق نیز از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. پرسشنامه طراحی شده بر اساس ادبیات موضوع جمع­بندی و تدوین شده است. این پرسشنامه حاوی 20 سوال می‌باشد که ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی بنگاه را سنجش می­نماید. برای بررسی روایی پرسشنامه، ابتدا روایی پرسشنامه‌­ طراحی شده به صورت روایی­صوری تعیین شده است؛ به این ترتیب که ابزار­ اندازه­گیری در اختیار تعدادی از اساتید دانشگاه قرار گرفته و از آنان خواسته شد پس از مطالعه، نظرات خود را در مورد روایی پرسشنامه ‌اعلام نمایند. پس از جمع‌آوری اظهار نظرهای اعلام شده و اصلاح برخی سوال­ها روایی پرسشنامه‌ تایید شده است. در مرحله بعد به منظور رفع ابهامات احتمالی پرسشنامه، چهار مورد از پرسشنامه­ها به صورت رو در رو با مشارکت محققان تکمیل شده و برخی از سوال­ها نیز اصلاح شده است. در نهایت پس از اصلاح برخی سوال­ها، دوباره پرسشنامه به منظور اخذ نظرات در رابطه با تغییرات انجام گرفته در اختیار اساتید دانشگاه قرار گرفته و روایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفته است. برای تعیین پایایی پرسشنامه نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. این آزمون بر روی نمونه اصلی و به تفکیک سازه­ها اجرا شده که نتایج در جدول (2) آمده است. نتایج بیانگر مناسب بودن پایایی پرسشنامه بوده است.

جدول شماره (2): نتایج بررسی پایایی پرسشنامه
ابعاد مسئولیت اجتماعی	اخلاقی	نوع­دوستی	قانونی	اقتصادی
ضریب آلفای کرونباخ	71/0	76/0	87/0	73/0

 

در این تحقیق به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از روش ویکور و آنتروپی شانون استفاده شده است. روش ویکور به منظور ارزیابی و مقایسه شرکت­های جامعه آماری تحقیق استفاده شده است. برای استفاده از روش ویکور، چون نیاز به اوزان شاخص­ها می­باشد، بنابراین وزن هر یک از ابعاد مسئولیت اجتماعی بنگاه که به عنوان شاخص در نظر گرفته شده­اند، با استفاده از روش آنتروپی شانون استخراج شده است. درحقیقت خروجی روش آنتروپی شانون، مشخص­کننده وزن شاخص­ها خواهد بودکه به عنوان ورودی تکنیک ویکور می­باشند. در ادامه هر یک از روش­ها تشریح می­شود.

 

روش ویکور

روش ویکور برای بهینه­سازی مسائل چند معیاره در سیستم­های پیچیده معرفی شده است. این روش یک مجموعه رتبه‌‌بندی شده از گزینه­های موجود را با توجه به شاخص­های متضاد تعیین می­کند. هدف اصلی روش ویکور نزدیکی بیشتر به جواب ایده­آل هر شاخص است، به طوری که رتبه­بندی گزینه‌ها بر اساس این هدف صورت می‌گیرد. روش ویکور یک ابزار اثربخش در فرایند تصمیم‌گیری چند معیاره است، مخصوصاً زمانی که تصمیم­گیرنده  یا (تصمیم­گیرندگان) به دلیل عدم­توان یا عدم­شناخت نمی­توانند اولویت­شان را در آغاز طراحی یک سیستم بیان کنند. مراحل روش ویکور به صورت زیر خواهد بود (اختیاری، 1391: 166).

در مرحله اول روش ویکور بایستی ماتریس تصمیم­گیری را به صورت رابطه شماره (1) تشکیل داد.

(1)                                                                      

معیارها که در آن  ارزش گزینه jام را ( ) را براساس شاخص iام ( ) نشان می­دهد.

مرحله دوم در ورش ویکور تعیین اوزان شاخص­ها می­باشد که در این مقاله با استفاده از روش آنتروپی شانون، اوزان شاخص­ها تعیین شده است. پس از تعیین اوزان شاخص­ها، در مرحله سوم، بهترین (f_i) و بدترین (^-­f_i) مقدار هر شاخص­ تعیین می­شود. اگر شاخصiام از نوع مثبت (سود) باشد، آن‌گاه بهترین و بدترین مقدار به صورت رابطه شماره (2) خواهد بود.

(2)                                                                    

مرحله چهارم در این روش،  محاسبه مقادیر  R_j و S_j برای همه گزینه­ها می­باشد.

مطلوبیت گروهی حداکثر از اکثریت که با  نشان داده می­شود و تأسف فردی حداقل از طرف مقابل که با  حداقل نشان داده می­شود به صورت روابط شماره (3) و (4) محاسبه خواهد شد.

(3)                                                                                  

(4)                                                                            

در مرحله پنجم بایستی مقدار  محاسبه شود.

تابعی ترکیبی است که تابع مزیت نامیده می­شود که  و  را با وزن  به صورت معادله با هم یکی می­کند. مقدار  با استفاده از رابطه شماره (5) تعیین می­شود.

(5)                                                         

که در آن  می­باشد.

در رابطه (5) :  بیان کننده نرخ فاصله از حل ایده آل و  بیان کننده نرخ فاصله از حل ضد ایده­آل است و پارامترV با توجه به میزان توافق گروه تصمیم‌گیرنده انتخاب می‌شود. در صورت توافق بالا، مقدار آن بیش از 5/0، در صورت توافق با اکثریت آرا مقدار آن مساوی 5/0 و در صورت توافق پایین، مقدار آن کمتر5/0خواهد بود.

در نهایت گزینه­ها رتبه­بندی می­شوند. بدین ترتیب که مقادیر ،  و  به ترتیب نزولی مرتب می‌شوند و نتایج در سه لیست رتبه­بندی شده در دسترس قرار می­گیرد. بهترین گزینه (با کمترین Q) زمانی انتخاب می­شود که دو شرط زیر برقرار شوند:

الف- شرط ویژگی پذیرش که بر اساس روابط شماره (6) و (7) محاسبه می­شود.

(6)                                                                                

(7)                                                                                                    

به طوری که از نظر رتبه­بندی بر اساس معیار Q­، ⁽²⁾­A  گزینه­ای در موقعیت یا جایگاه دوم است و
⁽¹⁾ A بهترین گزینه با کمترین مقدار برای Q می­باشد. nهم تعداد گزینه­­ها است.

ب- شرط ثبات پذیرش در تصمیم­گیری

گزینه ⁽¹⁾ A باید به بهترین شکل به وسیله  و رتبه­بندی شده باشد.

اگر یکی از شروط بالا برقرار نشود، آن­گاه یک مجموعه جواب­های سازشی به صورت زیر پیشنهاد می‌شوند:

الف. گزینه­های ⁽¹⁾­A  و ⁽²⁾­A  اگر تنها شرط دوم برقرار نشود.

ب. اگر شرط اول برقرار نشد، گزینه­های ⁽¹⁾­A ، ⁽²⁾­A ، ...،  ⁽ⁿ⁾A، به طوری که ⁽ⁿ⁾A، گزینه­ای در موقعیت nام است که رابطه شماره (8) در مورد آن صادق باشد.

 (8)                                                                            

 

 

 

آنتروپی شانون

مراحل تعیین اوزان شاخص­ها با روش آنتروپی شانون در ادامه آمده است. برای محاسبه اوزان شاخص­ها، ابتدا باید ماتریس تصمیم­گیری را با استفاده از رابطه شماره (9) بی­مقیاس نمود.

(9)                                                                                                                                                                                                   

مرحله بعدی در محاسبه اوزان شاخص­ها، محاسبه مقدار عدم­اطمینان می­باشد که در این قسمت، ابتدا باید با استفاده از رابطه شماره (10)، مقدار محاسبه گردد.

(10)                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

در این رابطه مقدار k به عنوان یک عدد ثابت با استفاده از رابطه شماره (11) محاسبه می­گردد (m تعداد گزینه­ها می­باشد.)

(11)                                                                                                                                                                                                                                  

در مرحله بعدی مقدار عدم اطمینان با استفاده از رابطه شماره (12) به دست می­آید.

(12)                                                                                                                                                                                                                                                                

با محاسبه مقدار عدم اطمینان، اوزان شاخص­ها را می­توان با استفاده از رابطه شماره (13) محاسبه نمود.

 13)                                                                                                                                                                           

یافته­ها

 با توجه به مباحث مطرح شده، در این مقاله شرکت­های مسافر­بری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به عنوان گزینه­ها و ابعاد مسئولیت اجتماعی از دیدگاه کارول تحت عنوان شاخص­ها وارد مدل ویکور شده است. در نهایت، به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها، ابتدا امتیاز هر یک از پاسخ­دهندگان به پرسشنامه محاسبه و سپس میانگین امتیازات پاسخ­دهندگان برای هر یک از گزینه­ها (شرکت­ها A_i) نسبت به شاخص­ها (ابعاد مسئولیت اجتماعی از دیدگاه کارول (C_i)، محاسبه گردیده است؛ اعداد به دست آمده در ماتریسی تحت عنوان ماتریس تصمیم­گیری درج شده است. با توجه به این که اوزان شاخص­ها به عنوان ورودی در روش ویکور و بسیاری دیگر از روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه مطرح است، بنابراین ابتدا با استفاده از روش آنتروپی شانون، اوزان شاخص­ها محاسبه شده و سپس مقایسه نهایی گزینه­ها با استفاده از روش ویکور انجام گرفته است. جدول شماره (3) و (4) نشان دهنده ماتریس تصمیم­گیری و ماتریس بی­مقیاس شده جهت تعیین اوزان شاخص­ها می­باشد.

 

 

جدول شماره (3): ماتریس تصمیم­گیری

مسئولیت اجتماعی بنگاه برای شرکت­های  هواپیمایی

C4	‍C3	C2	C1	گزینه	شاخص
اخلاقی	نوع­دوستی	قانونی	اقتصادی
63/4	39/5	15/4	24/3	A1	ماتریس تصمیم­گیری
75/5	35/4	65/3	29/2	A2
53/4	24/6	78/2	89/5	A3
29/4	58/5	93/4	34/3	A4
98/3	47/5	95/4	67/3	A5
39/2	85/3	57/5	33/4	A6
74/5	12/4	33/5	20/6	A7
15/5	12/6	47/5	63/5	A8

 

 

جدول شماره (4): ماتریس بی­مقیاس شده مسئولیت اجتماعی بنگاه

C4	‍C3	C2	C1	گزینه	شاخص
اخلاقی	نوع­دوستی	قانونی	اقتصادی
126/0	131/0	112/0	093/0	A1	ماتریس بی­مقیاس شده
157/0	105/0	099/0	066/0	A2
124/0	151/0	075/0	170/0	A3
117/0	135/0	133/0	096/0	A4
109/0	133/0	134/0	106/0	A5
065/0	093/0	151/0	125/0	A6
157/0	100/0	144/0	179/0	A7
141/0	148/0	148/0	162/0	A8

 

بر اساس مراحل پیش­گفته برای روش آنتروپی شانون، مرحله بعدی در تعیین اوزان شاخص­ها، محاسبه مقدار عدم اطمینان می­باشد که در این قسمت، ابتدا با استفاده از رابطه (10)، مقدار محاسبه گردیده و نتایج در جدول شماره (5) نشان داده شده است.

 

جدول شماره (5): مقدار اطمینان محاسبه شده برای شاخص­ها

E4	E3	E2	E1
981/0	987/0	984/0	970/0

 

 

در مرحله بعدی مقدار عدم اطمینان با استفاده از رابطه شماره (12) به دست می­آید. نتایج در جدول شماره (6) آمده است.

جدول شماره (6): مقدار عدم اطمینان محاسبه شده برای شاخص­ها 

	d4	d3	d2	d1
078/0	019/0	013/0	016/0	03/0

 

با محاسبه مقدار عدم اطمینان، اکنون می­توان اوزان شاخص­ها را با استفاده از رابطه شماره (13) محاسبه نمود. نتایج در جدول شماره (7) نشان داده شده است.

 

جدول شماره (7): اوزان محاسبه شده برای شاخص­ها

W4	W3	W2	W1
243/0	166/0	205/0	384/0

 

پس از محاسبه اوزان شاخص­ها، بهترین و بدترین مقدار برای معیارهای مختلف به صورت جدول شماره (8) خواهد بود.

جدول شماره (8): بهترین و بدترین مقدار برای شاخص­ها

C4	C3	C2	C1
75/5	24/6	57/5	20/6	f*j
39/2	87/3	78/2	29/2	f -j

 

برای مثال مقادیر شاخص­های سودمندی S و تأسف R برای گزینه A₁ به صورت زیر محاسبه شده است:

 

 

 

 

به طریقی مشابه مقادیر شاخص­های سودمندی (S) و تأسف (R) برای سایر گزینه­ها نیز محاسبه شده است؛ نتایج در جدول شماره (9) نشان داده شده است. 

 

 

 

جدول شماره (9): نتایج مقادیر S و R برای گزینه­ها

R	S	گزینه
264/0	508/0	1A
384/0	656/0	2A
205/0	315/0	3A
280/0	477/0	4A
248/0	474/0	5A
243/0	592/0	6A
147/0	165/0	7A
055/0	113/0	8A
384/0	656/0	بهترین مقدار
055/0	113/0	بدترین مقدار

 

مقادیر شاخص (Q) VIKOR به ازای v=0.5  برای گزینه­های مختلف به صورت زیر خواهد بود:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اکنون باید گزینه­ها را با توجه مقادیر Q, R,S مرتب کرد که نتایج به شرح جدول شماره (10) خواهد بود.

 

جدول شماره (10): رتبه­بندی گزینه­ها بر اساس مقادیرS، RوQ

براساس مقدار S		براساس مقدار R		براساس مقدارQ
8A	113/0	8A	055/0	8A	00/0
7A	165/0	7A	147/0	7A	186/0
3A	315/0	3A	205/0	3A	413/0
5A	474/0	6A	243/0	5A	625/0
4A	477/0	5A	248/0	4A	676/0
1A	508/0	1A	264/0	1A	680/0
6A	592/0	4A	280/0	6A	726/0
2A	656/0	2A	384/0	2A	1

 

گزینه­ای به عنوان گزینه برتر انتخاب می­شود که در هر سه گروه به عنوان گزینه برتر شناخته شود. مشاهده می­شود گزینه ₈A از نظر دو شاخص Q, R و S به عنوان گزینه برتر انتخاب شده است برای معرفی این گزینه به عنوان گزینه برتر باید دو شرط لازم مورد بررسی قرار گیرد:

شرط1: گزینه­های ₈A و ₇A که از نظر شاخص Q در رتبه اول و دوم قرار دارند، شرط اول را ارضا می­کنند:

 

شرط2: گزینه ₈A در یکی از گروه­های S, R به عنوان رتبه برتر شناخته شده است. لذا شرط دوم نیز برقرار است.

بدین ترتیب گزینه ₈A گزینه برتر خواهد بود. برای سایر گزینه­ها نیز رتبه­بندی بر اساس شرایط انتخاب بهترین گزینه انجام شده است؛ به طوری که پس از گزینه ₈A، گزینه­های ₇A، ₃A و ₅A در رتبه‌های دوم، سوم و چهارم قرار دارند. در گزینه­های ₄A، ₁A و ₆A شرط اول برقرار نبوده، بر همین اساس نیز از راه­حل توافقی بر اساس کمترین مقدار Q استفاده شده است، بنابراین پس از گزینه ₅A که در رتبه چهارم قرار گرفته است، گزینه­های ₄A، ₁A، ₆A و ₂A بر اساس کمترین مقدار Q در رتبه­های پنجم تا هشتم قرار می­گیرند.

 

بحث و نتایج

بر اساس نظر کارول­(1991) مسئولیت اجتماعی بنگاه مفهومی تک بعدی نداشته و می­توان آن را از چند جنبه مورد بررسی قرار داد. بر این اساس نیز محققان مختلف در ارزیابی مسئولیت اجتماعی بنگاه، مسئولیت اجتماعی را از جنبه­های متفاوتی مورد ارزیابی قرار داده­اند. شاید بتوان جامع‌ترین و اولین مطالعه در این خصوص را همان مطالعه کارول­(1991) دانست که با بررسی پژوهش­های مختلف، ابعاد مسئولیت اجتماعی را در چهار مؤلفه ارائه داده است. بعد از کارول، محققانی دیگری مانند ولد(2005) در حقیقت در زیر همان مفاهیم ارائه شده از طرف کارول، ولی با عناوین دیگری مولفه­های مسئولیت اجتماعی بنگاه را معرفی نمودند. در رابطه با مسئولیت اجتماعی بنگاه، صاحب­نظران معتقدند که به دلایلی چون خصوصی‌سازی و انتقال قدرت اقتصادی از دولت­ها به سازمان­ها و در نتیجه کوچک شدن دولت­ها، برای حل مشکلات اجتماعی و زیست محیطی، دولت­ها دارای منابع و قدرت لازم نیستند و سازمان­ها باید دولت­ها را در این زمینه یاری نمایند. مسئولیت اجتماعی شرکت­ها مفهومی با سابقه بیش از ٥٠ سال است. همان‌طور که در بخش‌های قبلی به آن اشاره شد؛ برای اولین بار در سال ١٩٥٣ توسط «هاوارد بوون» مطرح شد. اما امروزه به دلیل ظهور مشکلات فراوان اجتماعی و زیست محیطی این مفهوم اهمیت دوباره­ای به خود گرفته است. برخی از صاحب­نظران معتقدند که مشکلات اجتماعی باید توسط دولت­ها حل گردند. این گروه معتقدند که منابع سازمانی برای حل مشکلات اجتماعی، کافی نیستند و نباید منابع سازمانی را در جهت حل مشکلات جامعه هدر داد. گروه دیگری از صاحب­نظران معتقدند که اگرچه دولت­ها مسئول اصلی حل مشکلات جامعه می­باشند، ولی مشارکت سازمان­ها در این زمینه راه‌گشاست. این دسته از صاحب­نظران معتقدند که، از آن­جایی که قدرت اقتصادی، امروزه از دولت­ها به سازمان­ها انتقال یافته است، مشارکت سازمان­ها در حل مشکلات اجتماعی ضروری و لازم می­باشد.

در این مقاله نیز برای بررسی میزان توجه شرکت­های تحت مطالعه به مسئولیت اجتماعی، با استفاده از روش ویکور اقدام به مقایسه شرکت­های فعال مسافر­بری هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از منظر ابعاد مسئولیت اجتماعی شد. نتایج بیانگر آن است که شرکت A₈ از نظر میزان توجه به مسئولیت اجتماعی رتبه اول و سایر شرکت­ها در رتبه­های بعدی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده در این مقاله برای مسئولیت اجتماعی شرکت­ها با کار قبلی تقی­زاده و شکری­(2015) که در مقاله خود اقدام به رتبه­بندی شرکت­های هواپیمایی جمهوری اسلامی از منظر مسئولیت اجتماعی نموده­اند، همخوانی ندارد. در این تحقیق محققان نشان داده­اند که از بین شرکت­های هواپیمایی شرکت تابان از منظر ابعاد مسئولیت اجتماعی بنگاه در رتبه بالاتری نسبت به سایر شرکت­ها قرار دارد و شرکت هواپیمایی ماهان در رتبه دوم قرار گرفته است. این مقاله با محدودیت­هایی نیز همراه بوده که برخی از آن­ها را می­توان به این شکل بیان نمود. 1. در این تحقیق از پرسشنامه استفاده شده بود؛  بر همین اساس نیز با توجه به محدودیت‌های پرسشنامه در تشخیص وضعیت واقعی و موجود تولیدکنندگان، پیشنهاد می­گردد تا در تحقیقات بعدی ضمن استفاده از پرسشنامه، از مشاهده مستقیم و چک­لیست نیز استفاده شده و امتیازات ابزارهای مختلف جمع­آوری داده­ها با یکدیگر تلفیق و ارزیابی مبتنی بر داده­های تلفیقی صورت گیرد.          2. در این تحقیق اوزان شاخص­ها با استفاده از روش آنتروپی شانون محاسبه شده است. در این روش اوزان بر اساس ماتریس تصمیم­گیری محاسبه می­شود که مبتنی بر داده­های به دست آمده از پاسخگویان بوده است. شاید محاسبه اوزان شاخص­ها با این روش مورد انتقاد برخی از محققین باشد، چرا که اوزان به دست آمده از ماتریس تصمیم­گیری را نشان­دهنده وزن و اهمیت واقعی آن شاخص نمی­دانند. بنابراین پیشنهاد می­گردد تا در تحقیقات بعدی اوزان شاخص­ها بر اساس نظر خبرگان محاسبه شود. 3. برخی از محققین روش­های دیگری را برای رتبه­بندی ترجیح می­دهند و  هر کدام به مزیت­های روش خود اعتقاد دارند. بنابراین پیشنهاد می­گردد تا در تحقیقات بعدی، به منظور رتبه­بندی روش­های مختلف چندشاخصه مورد استفاده قرار گرفته و نتایج با یکدیگر مقایسه شود.

 

 

 

 

منابع

اختیاری، م. (1391). معرفی یک روش ویکور توسعه یافته برای رتبه‌بندی اعتباری مشتریان بانک‌ها. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی.سال نهم، شماره 52.

Broom hill, R. (2007).Corporate Social Responsibility. Key Issues and Debates, Duns tan, no.1.

Carroll, A.B. (1999). Corporate  SocialResponsibility.  Evolution of a Definitional Construct, in Business Society, 38; 268, Sage Publications. P.p: 265-295.

COM. (2001). Greenpaper:PromotingaEuropeanframeworkforCorporateSocial Responsibility. COM, (2001). 366 final, 18.7.2001, Brussels: Commission of the European Communities.

Daft,  R. (2001). OrganizationTheory and Design.Cincinnati, Ohio: South Western, P.p:12-14. 

Epstein, M. J. &. Roy, J. (2001). Sustainability in action: Identifying and measuring the key performance drivers, Long Range Planning. V. 34, No. 5, P.p: 585–604.

Figge, F. & Schaltegger, S. (2000). what is “stakeholder value”? Developing a catchphrase intoabenchmarkingtool,Lüneburg/Genf/Paris: University of Luneburg/Pictet/In association with United Nations Environment Program (UNEP).

Friedman,  M. (1970). The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits. The New York Times Magazine, New York Times Company, September 13^th.         

Gray,  E. R. & Ballmer, J.M.T.  (1998).  Managing corporate image and corporate reputation, Long Range Planning. V. 31, No. 5, P.p: 695–702.

Heal, G. (2005).  Corporate social responsibility: An economic and financial framework, The Geneva Papers on Risk and Insurance­, Issues and Practice, V. 30, No. 3.

Heinz, K. L. (2005). In the Mood to Give: How and Why Positive Affect Increases the Importance of CSR to Prospective Employees. Northwestern University.

Kang, K. h. Lee, S. & Huth, C. (­2009). Impact of positive and negative corporate social responsibility activities on company performance in the hospitality industry, International Journal of Hospitality Management. www. Sciencedirect.com.

Kong, N. Salzmann, O.& Steger, U. (2002). Moving business/industry towards sustainable consumption: The role of NGOs. European Management Journal. V. 20, No. 2, P.p: 109–127.

Lichtenstein, D. R. Drum wright, M. A. & Braig, B. M. (2004). The effect of corporate social responsibility on customer donations to corporate- supported nonprofits. Journal of Marketing. No. 68, P.p: 16- 32.

Lynes, J. K. & Andrachuk M. (2008). Motivations for corporate social and environmental responsibility: A case study of Scandinavian Airlines. Journal of International Management. V. 14, Issue 4, P.p: 377-390.

McWilliams, A. & Siegel, D. (2001). Corporate social responsibility:atheory of the firm perspective,The Academy of Management Review. V. 26, No. 1, P.p: 117-127.

Mele, D. & Guillen, M. (2006). The Intellectual Evolution of Strategic Management and ItsRelationship with Ethics and Social Responsibility, Working Paper. No. 658, University of Navarre, IESEBusinessSchool, October. p.3.

Pain, L. S. (1994). ManagingforOrganizationalIntegrity. Harvard Business Review, March. P.p: 106-117.

Porter, M. E. & vanderLinde, C. (1998). Green and competitive. In: M.E. Porter, Editor, On competition, HarvardBusinessSchool, Boston, P.p: 351–375.

Rondinelli, D. A. & London, T. (2002). Stakeholder and corporate responsibilities in cross-sectoralenvironmentalcollaborations: Building value, legitimacy and trust. In: J. Andriof, S. Waddock, B. Husted and S. Sutherland Rahman, Editors, Unfolding stakeholder thinking: Theory responsibility and engagement, Greenleaf, Sheffield. P.p: 201–215.

Schaltegger,  S.   &  Burritt,  R.  (2005).    Corporatesustainability.In The international yearbook of environmental and resource economics. 2005/2006: A survey of current issues Edward Elgar, Cheltenham, P.p: 185–22.

Schaltegger,  S. &  Wagner,  M.  (2006).  Managing and measuring the business case for sustainability: Capturing the relationship between sustainability performance, business competitiveness and economic performance. In Managing the business case for sustainability: The integration of social, environmental and economic performance, (eds) S. Schaltegger and M. Wagner, Greenleaf, Sheffield, P.p: 1–27.

Smith,  K.  & Johnson,  P.  (1996). BusinessEthics and Business Behaviour. London: International Thomson Publishing Co, p. 28.

Steger, U.   (2006). Building a business case for corporate sustainability. In: S. Schaltegger and M. Wagner, Editors, Managing the Business Case for Sustainability: The Integration of Social Environmental and Economic Performance, Greenleaf, Sheffield (2006), P.p: 412–443.

Taghizadeh, H. & Shokri, A. (2015). A comparative study of airline companies from the social responsibility perspective case study.  InternationalJournalofSocial Sciences. Special Issue, P.p: 270-281.

Tsai, W. H.  Hsu,  J. L.  (2008). corporate social responsibility programs choice and costs assessment in the airline industry-A hybrid model. Journal of Air Transport Management. V. 14, Issue 4, P.p: 188–196.

Tsoutsoura,  M.  (2004).  CorporateSocialResponsibilityandFinancialPerformance, Working Paper. University of California, Haas School of Business, Berkeley, California, March, P.3.

Turban,  D. B.    &  Greening, D. W. (1997). Corporate social performance and organizational attractiveness to prospective employees, Academy of Management Journal. V. 40, No. 3, P.p: 658–672.

Velde, V. E. Vermeir, W. & Corten, F. (2005).  Corporate Social Responsibilityand Financial Performance, Finance and Accounting. V.5,  No. 3, P.p: 129-138.

Wang, Q. Chong W. & Yang S. (2015). Evaluating Corporate Social Responsibility of Airlines Using Entropy Weight and Grey Relation Analysis. Vo. 42, January 2015, P.p: 55- 62.   

Weber, M. (2008). The business case for corporate social responsibility: a company- level measurement approach for CSR, European Management Journal. No. 26, P.p: 247- 261.

Weihrich,  H. &  H. Koontz. (1993). Management: a Global Perspective”. McGrew- Hill, New York, Princeton Road, 10^th ed, P. 66.

 

 

---

1. دانشیار گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز- ایران  (نویسنده مسئول).   E-mail: [e-mail]        2. گروه مدیریت، پردیس بین­الملل، دانشگاه فردوسی مشهد- ایران.             

3. گروه مدیریت، واحد بستان­آباد، دانشگاه آزاد اسلامی؛ بستان­آباد- ایران.

4^. Vikor

 

 

 

[5]^. Havard Bowen

[6]^. The Social Responsibilities of the Businessman

[7]^. Igor Ansoff

[8]^. Philanthropy

[9]^. Business For Social Responsibility

[10]^.McWilliams & Siegel

[11]^. Carroll

[12]^. Heinze

[13]^.Velde et al

[14]^. Broomhill

[15]^. Neo- Liberal

[16]^. Neo-Keynesian

[17]^. Radical Political Economy

[18]^. Taghizadeh & Shokri

[19]^. Wang et al

[20]^. Tsai & Hsu

[21]^. Lynes & Andrachuk

مراجع

اختیاری، م. (1391). معرفی یک روش ویکور توسعه یافته برای رتبه‌بندی اعتباری مشتریان بانک‌ها. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی.سال نهم، شماره 52.

Broom hill, R. (2007).Corporate Social Responsibility. Key Issues and Debates, Duns tan, no.1.

Carroll, A.B. (1999). Corporate  SocialResponsibility.  Evolution of a Definitional Construct, in Business Society, 38; 268, Sage Publications. P.p: 265-295.

COM. (2001). Greenpaper:PromotingaEuropeanframeworkforCorporateSocial Responsibility. COM, (2001). 366 final, 18.7.2001, Brussels: Commission of the European Communities.

Daft,  R. (2001). OrganizationTheory and Design.Cincinnati, Ohio: South Western, P.p:12-14. 

Epstein, M. J. &. Roy, J. (2001). Sustainability in action: Identifying and measuring the key performance drivers, Long Range Planning. V. 34, No. 5, P.p: 585–604.

Figge, F. & Schaltegger, S. (2000). what is “stakeholder value”? Developing a catchphrase intoabenchmarkingtool,Lüneburg/Genf/Paris: University of Luneburg/Pictet/In association with United Nations Environment Program (UNEP).

Friedman,  M. (1970). The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits. The New York Times Magazine, New York Times Company, September 13^th.         

Gray,  E. R. & Ballmer, J.M.T.  (1998).  Managing corporate image and corporate reputation, Long Range Planning. V. 31, No. 5, P.p: 695–702.

Heal, G. (2005).  Corporate social responsibility: An economic and financial framework, The Geneva Papers on Risk and Insurance­, Issues and Practice, V. 30, No. 3.

Heinz, K. L. (2005). In the Mood to Give: How and Why Positive Affect Increases the Importance of CSR to Prospective Employees. Northwestern University.

Kang, K. h. Lee, S. & Huth, C. (­2009). Impact of positive and negative corporate social responsibility activities on company performance in the hospitality industry, International Journal of Hospitality Management. www. Sciencedirect.com.

Kong, N. Salzmann, O.& Steger, U. (2002). Moving business/industry towards sustainable consumption: The role of NGOs. European Management Journal. V. 20, No. 2, P.p: 109–127.

Lichtenstein, D. R. Drum wright, M. A. & Braig, B. M. (2004). The effect of corporate social responsibility on customer donations to corporate- supported nonprofits. Journal of Marketing. No. 68, P.p: 16- 32.

Lynes, J. K. & Andrachuk M. (2008). Motivations for corporate social and environmental responsibility: A case study of Scandinavian Airlines. Journal of International Management. V. 14, Issue 4, P.p: 377-390.

McWilliams, A. & Siegel, D. (2001). Corporate social responsibility:atheory of the firm perspective,The Academy of Management Review. V. 26, No. 1, P.p: 117-127.

Mele, D. & Guillen, M. (2006). The Intellectual Evolution of Strategic Management and ItsRelationship with Ethics and Social Responsibility, Working Paper. No. 658, University of Navarre, IESEBusinessSchool, October. p.3.

Pain, L. S. (1994). ManagingforOrganizationalIntegrity. Harvard Business Review, March. P.p: 106-117.

Porter, M. E. & vanderLinde, C. (1998). Green and competitive. In: M.E. Porter, Editor, On competition, HarvardBusinessSchool, Boston, P.p: 351–375.

Rondinelli, D. A. & London, T. (2002). Stakeholder and corporate responsibilities in cross-sectoralenvironmentalcollaborations: Building value, legitimacy and trust. In: J. Andriof, S. Waddock, B. Husted and S. Sutherland Rahman, Editors, Unfolding stakeholder thinking: Theory responsibility and engagement, Greenleaf, Sheffield. P.p: 201–215.

Schaltegger,  S.   &  Burritt,  R.  (2005).    Corporatesustainability.In The international yearbook of environmental and resource economics. 2005/2006: A survey of current issues Edward Elgar, Cheltenham, P.p: 185–22.

Schaltegger,  S. &  Wagner,  M.  (2006).  Managing and measuring the business case for sustainability: Capturing the relationship between sustainability performance, business competitiveness and economic performance. In Managing the business case for sustainability: The integration of social, environmental and economic performance, (eds) S. Schaltegger and M. Wagner, Greenleaf, Sheffield, P.p: 1–27.

Smith,  K.  & Johnson,  P.  (1996). BusinessEthics and Business Behaviour. London: International Thomson Publishing Co, p. 28.

Steger, U.   (2006). Building a business case for corporate sustainability. In: S. Schaltegger and M. Wagner, Editors, Managing the Business Case for Sustainability: The Integration of Social Environmental and Economic Performance, Greenleaf, Sheffield (2006), P.p: 412–443.

Taghizadeh, H. & Shokri, A. (2015). A comparative study of airline companies from the social responsibility perspective case study.  InternationalJournalofSocial Sciences. Special Issue, P.p: 270-281.

Tsai, W. H.  Hsu,  J. L.  (2008). corporate social responsibility programs choice and costs assessment in the airline industry-A hybrid model. Journal of Air Transport Management. V. 14, Issue 4, P.p: 188–196.

Tsoutsoura,  M.  (2004).  CorporateSocialResponsibilityandFinancialPerformance, Working Paper. University of California, Haas School of Business, Berkeley, California, March, P.3.

Turban,  D. B.    &  Greening, D. W. (1997). Corporate social performance and organizational attractiveness to prospective employees, Academy of Management Journal. V. 40, No. 3, P.p: 658–672.

Velde, V. E. Vermeir, W. & Corten, F. (2005).  Corporate Social Responsibilityand Financial Performance, Finance and Accounting. V.5,  No. 3, P.p: 129-138.

Wang, Q. Chong W. & Yang S. (2015). Evaluating Corporate Social Responsibility of Airlines Using Entropy Weight and Grey Relation Analysis. Vo. 42, January 2015, P.p: 55- 62.   

Weber, M. (2008). The business case for corporate social responsibility: a company- level measurement approach for CSR, European Management Journal. No. 26, P.p: 247- 261.

Weihrich,  H. &  H. Koontz. (1993). Management: a Global Perspective”. McGrew- Hill, New York, Princeton Road, 10^th ed, P. 66.