مفهوم «الراسخون فی العلم» در ادبیات فلسفی و آرای تفسیری ملاصدرا

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 3، دوره 21، شماره 58، اسفند 1394، صفحه 47-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اکرم خلیلی نوش‌آبادی^*

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران ـ جنوب، تهران، ایران

چکیده

یکی از اصطلاحات شناختۀ قرآنی «الراسخون فی‌العلم» است که در هفتمین آیه از سورۀ آل عمران یاد شده، و در تفاسیر اسلامی با بحث تأویل آیات متشابه گره خورده است. این اصطلاح در آثار ملاصدرا ـ اعم از تفسیری و فلسفی ـ نیز به‌وفور دیده می‌شود. وی افزون بر این که در بحثهای تفسیری خویش رسوخ در علم را ملاک جواز ورود به عرصۀ تأویل دانسته، کاربرد این ملاک را توسعه بخشیده، و در گستره‌ای از مباحث اعتقادی و فلسفی از آن همچون معیار حقانیت و بطلان آراء مُفَسّران و فیلسوفان و متکلمان بهره جسته است. در این مطالعه بنا داریم ضمن بازخوانی ویژگیهای راسخان در علم از نگاه ملاصدرا و پی‌جویی مصادیق آن در آرای تفسیری وی، دریابیم که این مفهوم در نظام فکری او چه جایگاهی دارد.

کلیدواژه‌ها

صدارالدین شیرازی؛ تأویل؛ محکم و متشابه؛ حکمت متعالیه؛ الهام؛ شهود؛ مفاتیح الغیب؛ تاریخ تفسیر؛ نمادگرایی